1.Cele geopolityczne Józefa Stalina po II w.ś.

-odzyskać terytoria utracone na rzecz Niemiec podczas II WŚ

- zatrzymać obszary uzyskane w wyniku paktu Ribbentrop- Mołotow . Część ziem polskich, wszystkie państwa bałtyckie, część Finlandii i Rumunii.

-kraje znajdujące się poza przesuniętymi granicami miały znaleźć się w strefie wpływów radzieckich

-ustępstwa terytorialne ze strony Iranu i Turcji

-ukaranie Niemiec okupacją wojskową

- reparacje wojenne

Zgodnie z ustaleniami konferencji wojennych ZSRR zaczął tworzyć tzw. imperium zewnętrzne, tj. uzależniać od siebie państwa sąsiednie. Państwami satelitarnymi stały się: Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Mongolia, NRD (utworzona w 1949 r. z sowieckiej strefy okupacyjnej), Polska i Węgry. Jugosławia, skomunizowana podczas wojny, w 1948 r. usamodzielniła się, nie zmieniając ustroju. Na świecie zaczął się kształtować system dwubiegunowy: grupy państw skupionych wokół ZSRR oraz wokół USA. Ważnym elementem dominacji ZSRR była utworzona w 1949 r. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i powstały w 1955 r. Układ Warszawski. Stalin nadal prowadził politykę bezwzględnego terroru w ZSRR Rozpoczął m.in. deportacje całych narodów — Czeczenów, Inguszów, Tatarów i in. na Syberię i do Kazachstanu.

2. Europejski Program Odbudowy

Za pierwszy z traktatów, który zapoczątkował procesy integracyjne w Europie, uważa się unie celną, zawartą pomiędzy Belgią, Holandią i Luksemburgiem. W kilka lat później, w roku 1947, na Uniwersytecie Harvarda, powstał plan odbudowy Europy, który do historii przeszedł pod nazwą Planu Marshalla. Jego głównym zadaniem, było zlikwidowanie skutków drugiej wojny światowej, wprowadzenie stabilizacji wewnętrznej na terenie krajów Europy Wschodniej oraz zapewnienie jej mieszkańcom wysokiego poziomu życia. USA dążyło w ten sposób, do zmniejszenia popularności, głoszonych przez ugrupowania komunistyczne, haseł powszechnej rewolucji społecznej, a jednocześnie do dalszego zwiększania szybkości rozwoju własnego rozwoju gospodarczego.

Główne założenia swojego planu, Marshall przedstawił w czasie trwającego kilkadziesiąt minut, przemówienia w Harvardzie. Dowodził on, że Europa nie jest w stanie samodzielnie pokryć swoich potrzeb. Chodziło tu przede wszystkim o żywność, lekarstwa i towary powszechnego użytku. Doskonałym rozwiązaniem dla tych problemów, miała być - wedle niego - pomoc materialna i gospodarcza ze strony Stanów Zjednoczonych. Jedynym warunkiem, było utworzenie jednego, wspólnego dla wszystkich krajów programu, który miał przedstawić zarówno potrzeby wszystkich akceptujących go krajów, jak i sposoby ich wykorzystania.

3. Polityka ZSRR wobec Niemiec po II wojnie światowej

3. Celem polityki okupacyjnej ZSRR było: uzyskanie trwałych gwarancji bezpieczeństwa przed Niemcami oraz wykorzystanie niemieckiego potencjału do odbudowy i rozwoju gospodarki ZSRR. Ponadto ZSRR traktował swoją obecność polityczno - militarną w Niemczech Wsch. jako korzystne położenie strategiczne w stosunku do Zachodu, pozwalające równocześnie na utrzymanie hegemonii nad krajami Europy Środkowo - Wsch.26 Związek Radziecki przywiązywał w pierwszych latach powojennych wielką wagę do uzyskania odszkodowań wojennych. Reparacje te, jako rekompensatę z tytułu ogromnych strat poniesionych w czasie II wojny światowej, ZSRR pobierał głównie z własnej strefy okupacyjnej. Jednak nadmierna eksploatacja, czyli demontaż urządzeń przemysłowych, rozszerzanie łupu wojennego oraz wykorzystywanie siły roboczej, głównie poprzez wywożenie specjalistów w głąb Rosji, przyczyniła się do stopniowej degradacji gospodarczej radzieckiej strefy okupacyjnej.
Od początku okupacji Moskwa za pośrednictwem Radzieckiej Administracji Wojskowej oraz ściśle współpracujących z nią komunistów niemieckich umacniała własne koncepcje ustrojowe i polityczne. To właśnie pod naciskiem władz radzieckich doszło do zjednoczenia Partii Socjaldemokratycznej i Partii Komunistycznej w strefie radzieckiej, które 21. IV. 46 r. - wcześniej niż w jakimkolwiek innym kraju - utworzyły Niemiecką Socjalistyczną Partię Jedności.27

4. Przyczyny kryzysu berlińskiego

Pierwszy kryzys berliński w latach 1948-1949

spowodowany był zawieszeniem spotkań w ramach Sojuszniczej Rady Kontroli (1948), w związku z konfliktem między zachodnimi mocarstwami a ZSRR. Było to przyczyną wprowadzenia przez administrację radziecką nakazu kontroli ruchu międzystrefowego, dotyczącego także wojskowych transportów; objęcia zachodnich sektorów Berlina, wbrew ZSRR, reformą walutową zarządzoną przez aliantów w ich strefie okupacyjnej (1948). W efekcie ZSRR wprowadził blokadę w ruchu naziemnym między Berlinem Zachodnim a strefami okupacyjnymi zachodnich mocarstw. Odpowiedzią na to było utworzenie przez aliantów “mostu powietrznego” i zaopatrywanie Berlina Zachodniego w niezbędne towary drogą lotniczą, aż do 1949.

W 1953 w Berlinie odbywały się strajki i demonstracje skierowane przeciw władzom wschodnioniemieckim, wywołane zaostrzeniem polityki stalinowskiej i wprowadzeniem podwyższonych norm produkcyjnych dla robotników. Zakończyły się masowymi aresztowaniami. Kolejny kryzys (1958) wiązał się z odrzuceniem przez aliantów propozycji ZSRR przekształcenia Berlina Zachodniego w wolne, zdemilitaryzowane miasto.

Masowa emigracja obywateli NRD do Berlina Zachodniego spowodowała zamknięcie przejść w Berlinie (1961) i powstanie muru berlińskiego. Alianci zachodni zareagowali tylko notą protestacyjną (1961). Napięcie polityczne wokół Berlina trwało do momentu rozpoczęcia procesu jednoczenia Niemiec w 1989.

5. Międzynarodowe skutki kryzysu berlińskiego

Kryzys berliński lat 1948 i 1949 świadczył o załamaniu postanowień układu poczdamskiego z 1945 roku, przewidującego podział Niemiec na strefy. Po przewrocie komunistycznym w Czechosłowacji w 1948 roku alianci zachodni zaczęli konsekwentnie dążyć do jednoczenia stref okupacyjnych przeciwko dążeniom ZSRR. Doprowadziło to do blokady Zachodniego Berlina. Miasto, także podzielone na strefy, poza częścią sowiecką pozostało odcięte od zaopatrzenia. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Francja urządziły most powietrzny dla ominięcia sowieckiej blokady. Kryzys berliński zakończył się tworzeniem dwóch państw niemieckich - Republiki Federalnej Niemiec po stronie zachodniej i Niemieckiej Republiki Demokratycznej po stronie wschodniej oraz Berlina Zachodniego o specjalnym statusie. Skutkiem kryzysu berlińskiego było też "zapadnięcie żelaznej kurtyny", symbolizowanej w późniejszych latach poprzez mur berliński. Był to widzialny znak dokonanego podziału świata.

6. Proces zjednoczenia Niemiec po podziale w 1949

W 1949 r nastąpiła zmiana stosunków między USA a ZSRR (groźba wybuchu wojny atomowej).

W 1955 Niemcy Zachodnie wstępują do struktur wojskowych i politycznych NATO.

1969- nowy kanclerz RFN Will Brandt, rozpoczyna nową politykę wschodnią. Uważał, że z ZSRR niezależnie od sytuacji trzeba rozmawiać

1970- wizyta Willego Brandta w Moskwie

1989- kanclerzem zostaje Helmuth Kohl, który kontynuuje rozmowy z ZSRR

1989-dochodzi do frustracji narodowościowych w Lipnie i Dreźnie

3 listopad 1989- pierwszy demontaż muru berlińskiego przez mieszkańców obydwu stron

7. Stanowiska państwa zachodnich wobec zjednoczenia Niemiec

Dyrektywa amerykańskiego sekretarza skarbu H. Morgenthana traktowała Niemcy do 1946/47 r. jako państwo nieprzyjacielskie oraz zalecała rygorystyczną kontrole ich gospodarki. Zaś później doszło do złagodzenia stanowiska USA, a Niemcy i Niemców zaczęto postrzegać jako potencjalnych sojuszników w konfrontacji z ZSRR.
Zarząd Wojskowy USA realizował w swej strefie okupacyjnej koncepcje federalistyczne. We wrześniu 1945 r. utworzono kraje: Bawarię, Hesję, Badenię - Wirtembergię, a w styczniu 46 r. Bremę i powołano tam rządy o ograniczonych kompetencjach. Miały one za zadanie odbudowę administracji, gospodarki i transportu. Natomiast w kwestii gospodarczej Amerykanie byli stanowczymi przeciwnikami nacjonalizacji. Kładli oni silny nacisk na rozbicie wielkich przedsiębiorstw niemieckich i ożywienie w ten sposób konkurencji.20
Polityka brytyjska od początku była nastawiona na oszczędzanie Niemiec i ich odbudowę jako siły antyradzieckiej. Z drugiej jednak strony Wielka Brytania nie była skłonna ponosić dużych kosztów utrzymania swej strefy i zmierzała do wspólnego z USA uzgodnienia rozwoju gospodarczego, aprowizacji itp.21
Wielka Brytania podobnie jak władze amerykańskie wystąpiła wobec ludności niemieckiej z wielką surowością. Jako dowód może posłużyć tutaj głośny rozkaz marszałka Montgomerego z 10. VI. 45 r. zakazujący wszelkiego bratania się personelu brytyjskiego z Niemcami oraz rozkaz dodatkowy z 14. VI. Zezwalający żołnierzom brytyjskim na rozmawianie i bawienie się z niemieckimi dziećmi. Zakaz fraternizacji, czyli bratania się został zniesiony dopiero 4. VI. 48 r.22

Natomiast jeżeli chodzi o tworzenie samodzielnej administracji niemieckiej to władze brytyjskie przystąpiły do niej stosunkowo późno. W przeciwieństwie do Francuzów i Amerykanów - zaczęły one nie od organów krajowych lecz od razu powołały administracje centralną dla całej strefy. 15. II. 1946 r. powołano dla całej strefy bryt. niemieckie strefowe Ciało Doradcze. Zaś w ciągu 1946 r. wprowadzono nowy podział administracyjny tworząc cztery kraje: Północną Nadrenię - Westfalię, Dolną Saksonię, Szlezwik - Holsztyn i Hamburg.23
Francja nie uczestnicząc w konferencji poczdamskiej, nie czuła się związana z jej postanowieniami, bojkotowała również wiele posiedzeń SRK. Niemcy były traktowane przez Francję jako tradycyjny wróg. Dlatego też celem francuskiej polityki wobec Niemiec było:

- rozbicie jedności państwowej Niemiec
- oddanie całego obszaru na zachód od Renu pod stałą okupację przez wojska francuskie
- oddanie zagłębia Rury pod kontrolę międzynarodową
- unia gospodarcza Zagłębia Saary z Francją
- wyzyskanie gospodarki niemieckiej, a szczególnie niemieckich zasobów węgla do odbudowy i rozwoju gospodarki francuskiej.24

Organizacja strefy francuskiej następowała powoli. Początkowo istniały tylko małe jednostki terytorialne, które dopiero w 1947 r. przekształcono w następujące kraje: Badenię, Wirtembergię - Hohenzdlern i Nadrenię - Palatynat. Francuzi tworzyli tylko tymczasowe zarządy powierzając Niemcom wyłącznie funkcje pomocnicze.
Jednak pod koniec lat czterdziestych Francja uzależniona od pomocy USA, musiała odejść od polityki obstrukcji i przejść do ścisłej współpracy z mocarstwami zachodnimi.25

Celem polityki okupacyjnej ZSRR było: uzyskanie trwałych gwarancji bezpieczeństwa przed Niemcami oraz wykorzystanie niemieckiego potencjału do odbudowy i rozwoju gospodarki ZSRR. Ponadto ZSRR traktował swoją obecność polityczno - militarną w Niemczech Wsch. jako korzystne położenie strategiczne w stosunku do Zachodu, pozwalające równocześnie na utrzymanie hegemonii nad krajami Europy Środkowo - Wsch.26 Związek Radziecki przywiązywał w pierwszych latach powojennych wielką wagę do uzyskania odszkodowań wojennych. Reparacje te, jako rekompensatę z tytułu ogromnych strat poniesionych w czasie II wojny światowej, ZSRR pobierał głównie z własnej strefy okupacyjnej. Jednak nadmierna eksploatacja, czyli demontaż urządzeń przemysłowych, rozszerzanie łupu wojennego oraz wykorzystywanie siły roboczej, głównie poprzez wywożenie specjalistów w głąb Rosji, przyczyniła się do stopniowej degradacji gospodarczej radzieckiej strefy okupacyjnej.
Od początku okupacji Moskwa za pośrednictwem Radzieckiej Administracji Wojskowej oraz ściśle współpracujących z nią komunistów niemieckich umacniała własne koncepcje ustrojowe i polityczne. To właśnie pod naciskiem władz radzieckich doszło do zjednoczenia Partii Socjaldemokratycznej i Partii Komunistycznej w strefie radzieckiej, które 21. IV. 46 r. - wcześniej niż w jakimkolwiek innym kraju - utworzyły Niemiecką Socjalistyczną Partię Jedności.27

8. Skutki zjednoczenia Niemiec

*Pozytywne:

- solidarność narodowa

-zwiększenie liczby ludności

-wzrost ogólnego potencjału państwa (wzrost terytorium)

*Negatywne:
-wzrost bezrobocia

-spadek efektywności gospodarki

-wysokie świadczenia społeczne

-starzenie się ludności

-znaczne koszty związane z adaptacją wschodnio-niemieckich landów do standardów zachodnioniemieckich

-zagrożenia społeczne związane z neonazizmem

-poczucie kompleksu niższości NRD wobec zamożnego RFN

9. problem granicy polsko- niemieckiej po II wojnie światowej

Decyzje konferencji poczdamskiej. W umowie z 2 sierpnia 1945r. zadecydowane, że niemieckie terytoria na wschód od linii biegnącej od Morza Bałtyckiego, bezpośrednio na zachód od Świnoujścia i stąd wzdłuż rzeki Odry, do miejsc gdzie wpada zachodnia Nysa i wzdłuż zachodniej Nysy do granicy czechosłowackiej, łącznie z częścią Prus Wschodnich i Gdańskiem będą należeć do Polski. Układ zgorzelecki (między Polską a NRD) z 6 lipca 1950r. potwierdził granicę polsko-niemiecką i przeprowadził ostateczną delimitację zachodniej granicy Polski.

10. Historia organizacji międzynarodowych

Pojawienie się i rozwój organizacji międzynarodowych związany jest z procesem instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych i zmieniającą się pozycją państw w systemie międzynarodowym. Źródeł instytucji arbitrażu międzynarodowego część badaczy dopatruje się już w starożytnej Grecji. W tym samym okresie powstawały już także związki państw o charakterze religijno-politycznym (tzw. amfiktionie, np. Amfiktionia Delficka) oraz związki o charakterze polityczno-militarnym (tzw. symmachie, np. Związek Peloponeski).

Pierwsze organizacje międzynarodowe w epoce nowożytnej powstały w XIX wieku. Miały one stosunkowo wąski zakres działania i pełniły głównie funkcje natury administracyjnej. W 1850 powstał Związek Telegraficzny Państw Niemieckich i Holandii (zastąpiony w 1865 przez Międzynarodowy Związek Telegraficzny), w roku 1874 - Powszechny Związek Pocztowy, w 1875 - Międzynarodowy Związek Metryczny, w 1883 - Związek Ochrony Własności Przemysłowej, w 1886 - Związek Ochrony Własności Literackiej i Artystycznej, a w 1890 - Międzynarodowe Biuro Publikacji Taryf Celnych. Z racji swego charakteru organizacje te nazywano związkami celowymi lub uniami administracyjnymi. Ich powstanie wiązało się ze zmianą w strukturze systemu międzynarodowego - na przełomie XVIII i XIX wieku pojawiły się bowiem nowe mocarstwa, stopniowo ożywiał się też handel międzynarodowy. Ponadto pojawiały się nowe wynalazki, które otwierały możliwość intensyfikacji współpracy gospodarczej na skalę międzynarodową. Aby umożliwić ten proces wypracowano zatem nowe formuły kooperacji między państwami. Np. po wynalezieniu maszyny parowej wzrosła rola transportu morskiego. Z czasem dostrzeżono, że brak regulacji w tym zakresie oznacza duże ryzyko dla dostawców - w 1874 powołano zatem Międzynarodową Unię Ubezpieczeń Morskich. Z kolei w związku z rozwojem handlu utworzono Międzynarodowe Biuro Miar i Wag w 1875, którego zadaniem było m.in. opracowanie jednolitego systemu miar. Innym przykładem była próba standaryzacji obserwacji meteorologicznych - przejawem tego było powołanie Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej w 1878 roku.

Jednocześnie powstawały także organizacje o charakterze pozarządowym, jak np. Międzynarodowe Biuro Pokoju (1892), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (1894), czy też Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (1899). Przełom stanowiło zainicjowanie powołania Ligi Narodów w 1919 - pierwszego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, a zarazem organizacji międzynarodowej o charakterze ogólnym. Była to pierwsza organizacja uniwersalna i zorientowana na kooperację o charakterze politycznym. Stała się ona również oznaką zmiany sposobu myślenia przez część decydentów politycznych - po raz pierwszy w historii nowożytnej uznano, że tego rodzaju forma współpracy może być przede wszystkim szansą skutecznego działania, a nie tylko ograniczeniem suwerennej woli państw. 24 października 1945 r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych powstała ONZ, która jest następczynią Ligi Narodów.

11.Definicja organizacji międzynarodowej

Organizacja międzynarodowa- celowe zrzeszenie co najmniej 3 państw lub stowarzyszeń krajowych, powstałe w wyniku zawartego pomiędzy nimi porozumienia i wyposażone w stałe organy.

*podejścia:

-strukturalne- kładą nacisk na istnienie statutów, stałych instytucji.

-funkcjonalne- zadania, role, funkcje org.

Organizacja międzynarodowa definiowana jest najczęściej jako względnie trwały (stały) związek suwerennych państw, powstały w wyniku umowy międzynarodowej, posiadający stałe organy wyposażone w określone w tej umowie uprawnienia działające dla realizacji wspólnych celów.

Do najważniejszych cech każdej organizacji międzynarodowej zalicza się :
a) jej trwały charakter,
b) istnienie specjalnej umowy międzynarodowej powołującej organizację do życia,
c) wyodrębnienie specjalistycznych organów zarządzających organizacją.

12. Cele organizacji międzynarodowych:

- osiągnięcie wielkiej skali produkcji

- pobudzanie postępu technicznego

- uczestniczenie w rozwoju międzynarodowej specjalizacji i kooperacji

- rozszerzenie rynków zbytu

- rozwiązywanie problemów wyżywienia, edukacji i zdrowia

- hamowanie degradacji środowiska naturalnego i wspierania jego restytucji

- obrona wojskowa

13. sposoby podejmowania decyzji w organizacjach międzynarodowych:

• Opinie

• Rezolucje

• Deklaracje

• Rozporządzenia

• Uchwały

• zalecenia

14. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych

- rządowe

- pozarządowe

-IGOS- międzynarodowe rządowe organizacje

INGOS- niemiędzynardowe

TNOS- transnarodowe

14. Klasyfikacje organizacji międzynarodowych:

Według kryterium członkostwa dzielą się na:

• organizacje międzyrządowe (IGOs - Intergovernmental Organizations), powstające na podstawie umowy międzynarodowej, których członkami są państwa;

• organizacje pozarządowe (NGOs - Non-governmental Organizations), działające bez udziału rządów, zakładane przez osoby fizyczne i prawne pochodzące z różnych państw, na podstawie prawa o stowarzyszeniach państwa, w którym zarejestrowano statut organizacji.

Według kryterium geograficznego dzielą się na:

• organizacje o charakterze powszechnym, tj. otwarte dla członków z wszystkich regionów świata, np. ONZ, Światowa Organizacja Handlu (WTO), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl);

• organizacje o charakterze regionalnym, dominujące liczebnie np. NATO, Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich;

• istnieją także organizacje międzynarodowe, których członkostwo opiera się na pozageograficznych kryteriach, np. związkach kulturowych i historycznych (Commonwealth), religijnych (Organizacja Konferencji Islamskiej), poziomie rozwoju gospodarczego (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD), ukierunkowania gospodarki (Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową - OPEC).

Według kryterium zakresu celów dzielą się na:

• organizacje wszechstronne (ONZ, OPA, Unia Afrykańska);

• organizacje wyspecjalizowane, zajmujące się konkretnymi dziedzinami życia społecznego (np. Europejska Wspólnota Węgla i Stali), wśród których znajdują się organizacje wyspecjalizowane ONZ (np. Międzynarodowa Organizacja Pracy - ILO, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO).

15. Integracja europejska- geneza

W Europie po wojnie idee integracyjne znacznie się ożywiły. Przyczyniło się do tego:

- Nawiązanie współpracy między państwami europejskimi, co było warunkiem udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w ramach planu Marshalla.
- Obawa przed wybuchem w przyszłości wojny między państwami Europy (uznano że jedynie integracja gospodarczo-polityczna może zapobiec zbrojnym konfliktom).
- Chęć szybszego zwalczenia głodu oraz restrukturyzacji gospodarek zrujnowanych przez wojnę, co było możliwe dzięki działaniom integracyjnym.
- Dążenie państw europejskich do odzyskania dawnej pozycji na świecie , która utraciły w wyniku II wojny światowej

Koncepcje integracji europejskiej po II wojnie światowej:

- Koncepcja federacyjna zakładała budowę tworu państwowego podobnego do Stanów Zjednoczonych Ameryki (?Stany Zjednoczone Europy?), zastąpienie narodowych struktur ponadnarodowymi organami federacyjnymi.
- Koncepcja konfederacyjna zakładała budowę tzw. Europy Ojczyzn, a więc współpracę rządów bez tworzenia ponadpaństwowych organów wspólnotowych.
- Koncepcja unionistyczna postuluje ograniczenie integracji europejskiej do współdziałania między rządami suwerennych państw.

Historia Unii Europejskiej - etapy rozszerzenia

Członkami założycielami wszystkich trzech Wspólnot było sześć państw zachodnioeuropejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Pozostałe państwa przystąpiły do WE, Euratomu i EWWiS na podstawie dyspozycji art. 237 traktatu rzymskiego o WE z 1957 roku.

1951 - 18 kwietnia powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (termin upłynął 23 lipca 2002 r.). Celem tej organizacji było istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Niemiec i Włoch.

1957 - 25 marca powstały: Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) oraz Europejska Wspólnota Gospodarcza, na mocy Traktatu Rzymskiego; traktat został zawarty na czas nieograniczony; głównym celem EURATOMU było pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. EWG zmieniło nazwę na Wspólnotę Europejską.

1973 - pierwsze rozszerzenie - 1 stycznia wszedł w życie traktat o przystapieniu do WE nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii.

16. Perspektywy Wspolnoty Europejskiej,

Przyszłość integracji europejskiej zależy w coraz większym stopniu od możliwości urzeczywistnienia  w Unii Europejskiej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W tym kontekście powraca po raz kolejny kluczowe  pytanie o model integracji jaki powinien być przyjęty w Europie. Czy będzie to federalizm, konfederalizm, a może wystarczający okaże się funkcjonalizm? Na forum europejskim ścierają przede wszystkim zwolennicy pierwszych dwóch koncepcji. Bez względu na przyjmowany model integracji, większość jej uczestników jest zgodna co do tego, że dotychczasowa integracja gospodarcza, mimo napotykanych trudności, jest wielkim osiągnięciem Europejczyków i, że należy ją kontynuować dla dobra wszystkich członków Wspólnoty. Zmiany zachodzące we współczesnym świecie oraz związane z nimi zagrożenia dla świata zachodniego i Europy, m.in. wzrost znaczenia Azji z nasilającą się ekspansją gospodarczą Chin,  terroryzm, negatywne trendy demograficzne oraz zagrożenia naturalne (np. niepokojąca aktywność wulkanów islandzkich  paraliżująca nie tak dawno komunikację lotniczą w Europie), sprawiają, że państwa europejskie są na siebie skazane.  Ważną rolę w procesie integracji europejskiej , choć ciągle jeszcze lekceważoną w Europie zachodniej, może odgrywać Rosja. Państwo to, mające wielki i niekwestionowany wkład w budowę wspólnego dziedzictwa kulturowego Europy, pozostaje jak dotąd na uboczu procesu integracyjnego ze względu na długotrwałe uwikłanie w totalitarną ideologię komunistyczną , autorytarny system rządów oraz ciągłe jeszcze wybujałe aspiracje imperialne. Zmiany, jakie przechodzi obecnie Rosja sprawiają, że  powoli staje się możliwy, a nawet wskazany, jej większy niż to było do tej pory udział w procesie integracyjnym. Jeśli chcemy, aby Rosja włączyła się w sposób konstruktywny w proces integracji europejskiej, zgodnie ze  standardami  obowiązującymi we Wspólnocie, konieczna  jest  zmiana w dotychczasowych stosunkach między Unią Europejską i Rosją oraz oparcie ich na nowych podstawach. Stosunki te powinny się opierać  na trzeźwej kalkulacji ekonomicznej oraz na świadomości posiadania, wbrew przyjętym stereotypom, wspólnych w dużej mierze interesów. Nawiązanie takiej współpracy nowego rodzaju między Rosją i Unią Europejską, współpracy opartej na zasadach partnerstwa i wzajemnego zaufania, przyniesie obu Stronom wymierne korzyści. Szczególną  rolę w budowaniu tych więzi powinna odegrać Polska.

Rozważając perspektywy integracji europejskiej w sposób szczególny pragniemy skupić się na integracji gospodarczej, na którą zgadza się większość Europejczyków i która będzie przesądzać o sile oraz międzynarodowej pozycji Unii Europejskiej. Pozostałe wymiary integracji, na które zwróciliśmy uwagę, mogące rodzić trudności czy wręcz rozdźwięki we Wspólnocie, nie należy zaniedbywać, ale podchodzić  do nich we właściwy sposób, w przypadku II Filara z należną tej szczególnej dziedzinie współpracy delikatnością. Stojąc na gruncie ekonomii i gospodarki, pragniemy dowodzić słuszności oraz potrzeby pogłębiania integracji europejskiej, szczególnie w  wymiarze polityki finansowej Wspólnoty i umacniania wspólnej waluty -euro. Pragniemy pokazać, że integracja europejska, w tym integracja w wymiarze gospodarczym i walutowym, to skomplikowany, nieuznający kompromisów proces, który bez wątpienia wymaga od Europejczyków determinacji oraz kreatywności przy rozwiązywaniu pojawiających się raz po raz problemów różnorakiej natury. Dla przyszłości integracji europejskiej i Unii Europejskiej kluczowe znaczenie będzie miało wdrażanie zapisów zaakceptowanego nie tak dawno przez wszystkich Członków Wspólnoty -Traktatu z Lizbony, najnowszej próby traktatowego dostosowania Unii Europejskiej do nowych czasów i nowych wyzwań zmieniającego się świata.

17. Negatywne i pozytywne aspekty UE

Istnieje szeroki konsens dotyczący następujących pozytywnych aspektów UE:

„Protekcyjny” charakter unii państw, czynnik zapewniający pokój, stabilizację i bezpieczeństwo, pomoc dla „małych” bądź „nieuprzywilejowanych” krajów, poprawa konkurencyjności oraz wpływ na arenie międzynarodowej, zwłaszcza w obliczu innych „bloków”, takich jak Stany Zjednoczone, kraje azjatyckie oraz Rosja.

Na tym etapie okazjonalnie wzmiankowano o polityce zewnętrznej.

Bardziej konkretne przejawy solidarności wyrażanej w postaci wsparcia i pomocy na rozwój krajów bądź regionów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, w przypadku której można zauważyć, w szczególności, wymierne efekty, odbudowa i rozwój infrastruktury (drogi, autostrady itd.) oraz różnego rodzaju prace odtworzeniowe - to temat często podnoszony w starych państwach członkowskich, które najwięcej skorzystały z polityki spójności, jak również w nowych państwach członkowskich, w których skutki tej polityki dopiero zaczynają być odczuwane.

• Aspekt gospodarczy: wyrównanie oraz podniesienie stopy życiowej, zwłaszcza w nowych Państwach członkowskich, w których wśród innych możliwości wymienia się dostępność oraz większe zróżnicowanie wyrobów konsumpcyjnych.

• Aspekt regulacyjny: ustanowienie standardów i zasad zapewnienia konsumentom większej ochrony (poprawa standardów jakości oraz monitorowanie, obowiązkowe gwarancje itd.).

Znacznie rzadziej wspominano o następujących dziedzinach:

• Sądownictwo: połączenie różnych systemów sądowniczych (przepisy i nakładane kary), Europejski Trybunał Sprawiedliwości oraz promocja ochrony praw człowieka.

• Sprawy społeczne: wyrażane są nadzieje, że nastąpi harmonizacja „w górę” zamiast swoistego „dumpingu społecznego” (zwłaszcza w odniesieniu do systemu ochrony zdrowia, systemów emerytalnych, warunków pracy itd.).

• Oświata: odwołania do programów Socrates i Erasmus itp., jak również uznawanie stopni naukowych.

• Środowisko naturalne: opracowanie standardów i zasad, wdrożenie skutecznych kontroli.

 Jednolita waluta, euro, która stanowi najbardziej widoczny symbol harmonizacji i wspólnej polityki

Swobodny przepływ osób i towarów, umowa z Schengen (często wzmiankowana w sposób bezpośredni) oraz zniesienie kontroli na granicach.

Ułatwienia i zachęty w zakresie wzajemnej wymiany, współpracy, wymiany doświadczeń i wiedzy, w szczególności dzięki otwarciu granic, ułatwieniom w podróżowaniu i programom wymiany studentów (Erasmus, Socrates).

Negatywne aspekty to przede wszystkim:

 Sytuacja gospodarczo-społeczna

W starych państwach członkowskich przede wszystkim mówi się o kryzysie lub regresie społecznym. Wiążą się z nią utrzymujące się bądź rosnące różnice społeczne. Strach przed powiększaniem się różnic między poszczególnymi grupami społecznymi jest w równym stopniu przypisywany globalizacji - hegemonii dużych międzynarodowych ugrupować - w Europie postrzeganej jako coś, czego nie da się powstrzymać. Obserwuje się społeczne załamanie proporcji między bogatymi i biednymi warstwami społecznymi, przy czym w niektórych krajach wyrażane są obawy, że klasa średnia może zaniknąć. Kolejnym powszechnie krytykowanym aspektem jest utrzymujący się, a nawet rosnący dystans między krajami rozwiniętymi a krajami znajdującymi się w niekorzystnej sytuacji, nie tylko w samej Unii, ale na całym świecie.

Rozszerzenie UE kosztuje za dużo i odbywa się za szybko. Duża liczba uczestników badania wydaje się być wciąż zszokowana powiększeniem Unii do 25 krajów (Francja, Holandia, Luksemburg, Portugalia, Grecja, Austria itd.) oraz uważa, że rozszerzenie zostało źle przygotowane i wynegocjowane

Niedostateczna unia i zbyt mała spójność

Duża liczba respondentów mówi o rozbieżnościach, konfliktach interesów oraz skupieniu się na sobie. Ta sytuacja jest postrzegana jako coś, czego można było się spodziewać, coś nieuniknionego i logicznego, biorąc pod uwagę liczbę państw członkowskich, różnice w ich celach oraz rozbieżności w ich interesach i stanowiskach. Jednak mimo pewnego fatalizmu w tej sprawie, należy równocześnie podkreślić, że unia wciąż jest postrzegana jako droga, z której nie ma odwrotu, nieunikniona konieczność w obliczu „wielkich potęg” (o czym będzie mowa niżej, w rozdziale poświęconym wpływowi Unii Europejskiej w najbliższych dziesięciu latach).

Czasami badani wprost wymieniali niedostateczny stopień integracji politycznej lub też nieudaną próbę reformy instytucjonalnej, zakończonej odrzuceniem projektu europejskiej konstytucji w dwóch krajach.

Ciche obawy co do utraty bądź osłabienia narodowej tożsamości.

Pogląd ten wiąże się bardziej z przewidywanymi ryzykiem i niepokojem o defensywnym charakterze, nie opiera się zaś na obiektywnych informacjach; niemniej jednak problem ten wydaje się być szczególnie wrażliwy, zwłaszcza w Niemczech, Zjednoczonym Królestwie, na Cyprze oraz w Estonii.

W nowych państwach członkowskich pojawia się podobny wątek, dotyczący „westernizacji” społeczeństwa wywołanej zalewem produktów z zachodu, częstokroć uważanych za towary niższej jakości, aniżeli wyroby krajowe, jednak bardziej „konkurencyjne”, symbolizujących „wywłaszczenie” z narodowego dziedzictwa gospodarczego.

Unia jest zbiurokratyzowana i cierpi na przerost regulacji.

• Kwestionuje się ospałość, ociężałość i złożoność funkcjonowania europejskich instytucji, mało znanych, ale postrzeganych jako mało wydajne, a co więcej, których efektywność pogorszyła się w związku z rozszerzeniem.

• Ich działania przybierają formę nadmiernej biurokracji i absurdu, a przepisy dotyczą „szukania dziury w całym.

• Niektórzy badani mówią również o marnotrawstwie funduszy, mając na myśli Wspólną Politykę Rolną, niszczenie płodów rolnych, płacenie rolnikom za „nicnierobienie” itp., jak również „niesprawiedliwe” składki.  Podkreślane są również następujące sprawy:

 Przyjęcie euro, którego w niektórych krajach, zwłaszcza nowych państwach członkowskich, ludzie obawiają się jako czynnika podnoszącego ceny oraz powodującego utratę punktów odniesienia (Węgry, Republika Czeska, Słowacja itp.).

 Częściej kwestionuje się jakość europejskiego establishmentu politycznego.

 Niezadowolenie budzi brak bezpośredniej demokracji, dystans między Unią a jej obywatelami, jak również brak informacji i komunikacji.

19. Definicja bezpieczeństwa międzynarodowego

B. M.nar- istota bezpieczeństwa międzynarodowego wyraża każdemu narodowi, każdemu państwu pragnienie bycia zabezpieczonym w razie agresji i opiera się na posiadanej przez państwo pewności, że nie będzie zaatakowane lub że w przypadku ataku otrzyma natychmiastową i skuteczną pomoc ze strony innych państwa.

To zespół warunków, norm i mechanizmów, które zapewniają państwu, regionowi poczucie bezpieczeństwa i możliwość rozwoju.

19. Definicja bezpieczeństwa międzynarodowego:

Bezpieczeństwo międzynarodowe - pojęcie z zakresu teorii stosunków międzynarodowych charakteryzujące bezpieczeństwo całej zbiorowości państw oraz system międzynarodowy, w jakim państwa te występują. Termin ten używany jest również dla określenia zewnętrznych aspektów bezpieczeństwa narodowego. Na bezpieczeństwo międzynarodowe, oprócz sumy bezpieczeństwa pojedynczych państw, składają się też warunki, normy i mechanizmy międzynarodowe. Swym zakresem obejmuje ono także cele i wartości wspólne dla całego systemu międzynarodowego, tj. stabilność, pokój, równowagę i współpracę.

20. Rodzaje bezpieczeństwa:

Wyróżnia się następujące rodzaje bezpieczeństwa:

pod względem przedmiotowym:

• militarne

• polityczne

• ekonomiczne

• społeczne

• kulturowe

• ideologiczne

• ekologiczne

pod względem przestrzennym:

• lokalne

• subregionalne

• regionalne

• ponadregionalne

• globalne

pod względem organizowania:

• indywidualne

• system równowagi sił

• system blokowy

• system bezpieczeństwa kooperacyjnego

• system bezpieczeństwa zbiorowego

21. Fazy ewolucji bezpieczeństwa międzynarodowego

• klasyczny system równowagi (1648-1789)

• europejski koncert mocarstw (1815-1914)

• próby utworzenia systemu bezpieczeństwa zbiorowego (1919-1939)

• ewolucja systemu dwubiegunowego (1945-1989)

22. Główne zagrożenia i problemy bezpieczeństwa międzynarodowego na przełomie XX i XXI wiekuh

Zagrożenie bezpieczeństwa międzynarodowego:

1) Terroryzm międzynarodowy.

2) Proliferacja broni masowego rażenia i środków

jej przenoszenia.

3) Zorganizowana przestępczość międzynarodowa.

4) Klęski żywiołowe i katastrofy.

5) Migracje transgraniczne.

6) Działania asymetryczne.

Główne zagrożenia XXI wieku:

1) AIDS.

2) Narkomania.

3) Degradacja środowiska.

4) Dysproporcje ekonomiczne.

5) Terroryzm.

6) Konfl ikty militarne.

22. Główne zagrożenia i problemy bezpieczeństwa międzynarodowego w XX i XXI wieku:

• radykalne zmiany w polityce obronnej, zagranicznej i wywiadowczej;

• przyjecie nowej strategii międzynarodowej wobec terroryzmu;

• skuteczność działania w sytuacjach kryzysowych;

• efektywność systemu pokojowego rozstrzygania sporów;

• budowanie modelu bezpieczeństwa kooperatywnego;

• współpraca wielostronna, jako środek umacniania pokoju;

• ograniczanie liczby państw w dostępie do broni masowego rażenia

23. Obecny system bezpieczeństwa w Europie jest wynikiem długiej ewolucji.Jego po-

czątki sięgają jeszcze drugiej wojny światowej ( 1939 - 1945 ), kiedy narodziła się koncepcja Narodów Zjednoczonych.Przybrała ona konkretny kształt w 1945 roku,kiedy to w San Francisko utworzono Organizację Narodów Zjednoczonych(ONZ).

Główne cele działalności ONZ dotyczą utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowe-go, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:

1) Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet,

w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).

Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.

2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw)

oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). W 1995 członkiem została wybrana Polska.

Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych wię-kszością 9 głosów.

Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia sił zbrojnych w celu prze-ciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

Radę Bezpieczeństwa trudno traktować jako instytucję,która może skutecznie zapewnić po-

kój na świecie.Ponadto nie dysponuje ona żadnym własnym potencjałem wojskowym, i na-

wet jeśli podejmie jakąś decyzję,musi zabiegać o zgodę poszczególnych państw na wysła-

nie wojsk,co w praktyce okazuje się trudne.

3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełnili kolejno: T.H. Lie (1946-1952), D. Hammarskjöld (1953-1961), U Thant (1961-1971), K. Waldheim (1972-1981), J. Pérez de Cuéllar (1982-1991), B. Butrus Ghali (1992-1996), K. Annan (od 1997). Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3

lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy narkotyków.

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.

Wiele wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych zostało powiązanych z ONZ. Są to:

- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO),

- Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa (FAO),

- Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),

- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),

- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),

- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD),

- Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),

- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),

- Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO),

- Powszechny Związek Pocztowy (UPU),

- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),

- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),

- Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),

- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),

- Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA),

- Światowa Organizacja Turystyki (WTO),

- status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).

Kalendarium współpracy

w zakresie bezpieczeństwa europejskiego.

1945- w San Francisko podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych.

1946 - przemówienie Winstona Churchilla w Fulton.

1949- podpisanie Paktu Północnoatlantyckiego powołującego NATO.

1952 - podpisanie traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej.

1953- ZSRR poinformował o posiadaniu bomby wodorowej.

1955- RFN przystąpiło do NATO.

1955 - podpisanie Układu Warszawskiego.

1963- porozumienie o gorącej linii Moskwa-Waszyngton.

1970 - początek rokowań rozbrojeniowych SALT.

1975- podpisanie w Helsinkach Aktu Końcowego KBWE.

1982- początek rokowań rozbrojeniowych START.

1989- upadek komunizmu w państwach Europy Środkowej i Wschodniej.

1990 - zjednoczenie Niemiec.

1991- rozwiązanie Układu Warszawskiego.

1994 - powołanie OBWE (w miejsce KBWE).

1994 - uruchomienie programu NATO "Partnerstwo dla Pokoju".

24. Obszary konfliktogenne na świecie:

Bałkany (Serbia, Chorwacja, Bośnia, Kosowo, Macedonia)

Bliski Wschód (Izrael, Liban, Syria, Jordania, Egipt, rejon Zatoki Perskiej)

Środkowa Azja (Tadżykistan, Afganistan, Kaszmir, Tybet, Wschodni Turkiestan)

Kaukaz (Czeczenia, Gruzja, Abchazja, Armenia, Azerbejdżan)

25. Cechy współczesnego terroryzmu.

Cechy aktu:

-element użycia przemocy lub groźby użycia przemocy

-chęć wywołania za jego sprawą określonego efektu i reakcji ze strony władz lub opinii publicznej

-brutalność metod terrorystycznych

inne:

- wywołanie psychologicznych skutków

-celowość celowość planowanie dzialania

-zbrodnia ślepa

nowa jakość terroryzmu od 11 września 2001:

-skala ataku

-charakter ataku

-nowy przeciwnik

-cel

26. Geneza globalizmu

• postępujące umiędzynarodowienie procesów gospodarczych, tj. zacieśnianie się więzi współzależności pomiędzy przedsiębiorstwami działającymi globalnie oraz zwiększania dynamiki międzynarodowych przepływów gospodarczych,

• proces, w wyniku którego rynki krajowe oraz procesy wytwórcze stają się coraz bardziej powiązane poprzez wymianę towarów i usług oraz przez przepływ kapitałów oraz technologii,

• proces tworzenia się jednolitego rynku towarów, usług i czynników produkcji, obejmującego wszystkie kraje świata,

• to tworzenie gospodarki światowej, w której istnieje możliwość swobodnego przepływu dóbr, usług oraz czynników wytwórczych.

Sama działalność międzynarodowa pojawiła się dość dawno, miała ona miejsce już w wielu wczesnych cywilizacjach. Egipcjanie, Grecy, Fenicjanie czy Rzymianie w znacznym stopniu angażowali się w handel międzynarodowy. Natomiast korzenie współczesnej globalizacji utożsamiane są z wiekiem XVIII i XIX. To właśnie te siły doprowadziły do powstania firm międzynarodowych, a następnie globalnych.

Wśród tych sił wyróżnia się:

a ) siły technologiczne:

• rewolucja przemysłowa XVIII w.

• rewolucja transportowa

• produkcja masowa

b) siły społeczne:

• konsumpcja

• ujednolicanie się upodobań konsumentów

c) siły polityczne:

• redukcja barier handlowych

• prywatyzacja

• standardy techniczne

d) siły ekonomiczne:

• handel światowy

• wzrastające dochody indywidualne

• światowe rynki finansowe.

Zdecydowany rozwój globalizacji można zauważyć po II wojnie światowej, w latach 60. i 70. XX wieku, natomiast lata 90. to szczególny okres- globalizacja nabiera szczególnego tempa i charakteru, do czego przyczynia się rewolucja naukowo-techniczna, liberalizacja przepływów finansowych oraz działalność korporacji transnarodowych.

26. Geneza globalizmu

Zainteresowanie problemami określanymi obecnie jako globalne pojawiło się już w dziewiętnastym wieku. W procesie rozwoju globalistyki można wyróżnić, jeśli chodzi o genezę problemów globalnych, dwa źródła wynikające z potrzeby działania człowieka :
a) konieczność ratowania ludzkości ( utopiści) ,
b) potrzeba zarządzania globalnego i tworzenia „jedni” świata w celu rozwiązywania jego problemów.
Na wizje przyszłości utopistów miały wpływ obserwowane przez nich
sprzeczności pomiędzy rzeczywistością a oczekiwaniami. Jakkolwiek różnili się oni między sobą co do sposobów rozwiązywania narastających problemów, łączyła ich teza, że w świecie brak właściwego ładu. Koncepcje ich, choć oparte na wyobraźni, były chętnie akceptowane przez opinię publiczną, ponadto zawierały duży potencjał stymulacji intelektualnej. Przedstawicielami tego kierunku byli Th. Malthus ( 1766 - 1834 ), twórca teorii ludnościowej, głoszącej, że występuje stała tendencja do nadmiernego przyrostu naturalnego ludności w stosunku do przyrostu ilości środków żywności, B. Russell ( 1872 - 1970 ), myśliciel o rozległej skali zainteresowań od logiki i matematyki po etykę oraz historię myśli społecznej i poglądów politycznych , J. Neumann ( 1903 - 1957 ), współtwórca matematycznych podstaw mechaniki kwantowej, przepowiadający kryzys technologiczny, oraz współcześnie żyjący A. Clarke. Wymienić należy także działający od 1968r. Klub Rzymski, międzynarodową organizację zajmującą się badaniami nad rozwojem ludzkości. Prace tego Klubu, zrzeszającego wybitne jednostki świata naukowego, działaczy społecznych i politycznych z wielu kręgów, są jednak traktowane jak manifest katastrofizmu ( Raporty Rady Klubu Rzymskiego).
Twórcy koncepcji potrzeb zarządzania globalnego i tworzenia „jedni” świata wiążą natomiast swe nadzieje z ponadpaństwowymi organizacjami decydenckimi, których celem działania jest rozwiązywanie lub regulowanie narastających problemów. Zasadnicze są tu kwestie godzenia sprzeczności pomiędzy interesami organizacji gospodarczych, które mają zasięg międzynarodowy, a interesami państwa w sensie politycznym, które pozostaje i działa w ustalonych jego granicach.
Wyróżnia się przy tym globalizację „od góry”, powiązaną w różny sposób z globalizacją polityczną - podejmowane inicjatywy przez organizacje ponadpaństwowe przekazywane w dół, oraz globalizację „od dołu”, będącą wynikiem tzw. ruchów wspierających inicjatywy ponadpaństwowe przez międzynarodowe układy o różnym rodowodzie, ruchy społeczne lub regionalne, ale nie będące organizacjami ponadpaństwowymi.
Jako początki inicjatywy „od góry” można potraktować spotkanie w lipcu 1944r. przedstawicieli 45 państw w Breton Woods, w stanie New Hompshire. W czasie tego spotkania omawiano projekty kierowania gospodarką światową przedstawione przez J. Keynesa ( Wielka Brytania) i H.D. Whita (Stany Zjednoczone). Powołano ponadpaństwowe organizacje, które formalnie rozpoczęły działalność w 1945r. . Były to m.in. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ( IMF ) i Bank Światowy ( WB ). Od 21 sierpnia do 7 października 1944r. odbyło się wiele spotkań międzynarodowych, na których zbudowano, opierając się na Karcie Atlantyckiej ( deklaracji podpisanej przez premiera Wielkiej Brytanii W. Churchilla i prezydenta Stanów Zjednoczonych F. Roosevelta w 1941r. określającej polityczne i ekonomiczne priorytety dla powojennego świata; kartę nazwano międzynarodowym systemem bezpieczeństwa gwarantującym wolny handel i wzrost gospodarczy), projekt karty Narodów Zjednoczonych ( Organizację Narodów Zjednoczonych powołano w 1945r.) .
Duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego świata miało porozumienie na temat taryf celnych oraz handlu i utworzenie General Agrement on Tariff and Trade w 1947r. w Genewie. GATT postrzegano jako trzecią siłę kształtującą stosunki gospodarcze swiata ( od 1 stycznia 1995r. GATT zmienił nazwę na Światową Organizację Handlu - WTO ) .
Poza Keynesem i Whitem do twórców kierunku zarządzania globalnego zalicza się N. Thriffa ( 1986), A. Elkinsa ( 1992) oraz ekonomistów i polityków, którzy pełnili kierownicze funkcje w organizacjach ponadpaństwowych.

27. główne czynniki wpływające na wzrost znaczenia globalizacji:

• powstanie korporacji ponadnarodowych

• nowe technologie

• powstanie światowego rynku finansowego

• rewolucja w zakresie komunikacji

27. Główne czynniki wpływające na wzrost znaczenia globalizacji

-powstawanie korporacji ponadnarodowych (USA, Chiny, Niemcy, Japonia, Wlk.Bryt)

-nowe technologie

-powstanie światowego rynku finansowego

- rewolucja w zakresie komunikacji

28. Główne cechy współczesnego globalizmu:

• wielowymiarowość

• internacjonalizacja w sensie gospodarczym

• liberalizm

• integracja

• izolacja

• współzależność międzynarodowa

29. Rodzaje globalizacji

GLOBALIZACJA- proces zmian w stosunkach międzynarodowych

GLOBALIZM- oznacza: cechę polityki zagranicznej mocarstw.

Kierunek negatywny- terroryzm, zagr ekologiczne, przest zorgan, głód wyścig zbrojeń

GLOBALNOŚĆ- cecha interakcji między uczestnikami stosunków międzynarowoych

31. Pozytywne i negatywne aspekty globalizacji

*pozytywne:

- zmniejszenie konfliktów zbrojnych na świecie (wojny są nieopłacalne)

-rozwój nowoczesnych technologii

*negatywne:

-osłabienie roli mniejszych państw

-zagrożenia kulturowe związane z upadkiem własnej kultury

-erozja, upadek społeczeństwa obywatelskiego

-destabilizacja porządku międzynarodowego (niekontrolowane migracje, problemy etniczne, kulturowe)

-związane z losem jednostki

31. Pozytywne i negatywne aspekty globalizacji:

Pozytywne skutki:

• swobodny przepływ idei, towarów, usług i kapitału,

• swobodny przepływ informacji i łatwy dostęp do niej,

• międzynarodowy podział pracy,

• transfer nowoczesnych technologii i rozprzestrzenianie się innowacji,

• wzrost konkurencyjności, a w konsekwencji wzrost efektywności i lepsze zaspokajanie potrzeb finalnych odbiorców wszelkich dóbr,

• obniżka cen dóbr konsumpcyjnych,

• rozwój kapitału ludzkiego.

Negatywne skutki globalizacji:

• powstanie i pogłębianie się globalnych dysproporcji

• osłabianie pozycji państw narodowych jako ważnych aktorów międzynarodowych

• wzrost skali rozprzestrzeniania się kryzysów

• "macdonaldyzacja społeczeństwa", standaryzacja kultur

• konsumpcjonizm

• globalizacja patologii (terroryzm, przestępczość zorganizowana, handel bronią, narkotykami, pranie brudnych pieniędzy)

• powstawanie i rozwój ruchów antyglobalistycznych

32. Główne czynniki wpływające na rozwój organizacji międzynarodowych o charakterze regionalnym

-położenie geograficzne (bliskie sąsiedztwo)

-podobieństwo systemów społeczno- politycznych państw

-podobieństwo systemów gospodarczych

-wspólnota kulturowa oparta na czynnikach historycznych

-podobieństwo o charakterze etnicznym

-język

-religia

33. Przykłady organizacji o charakterze regionalnym:

• Grupa wyszehradzka (Czechy, Słowacja, Polska, Węgry) Głównym celem Grupy była współpraca z Unią Europejską i NATO w kwestii przystąpienia ich do struktur tych organizacji.

• Trójkąt Weimarski właśc. Komitet Wspierania Współpracy Francusko-Niemiecko-Polskiej - organizacja powołana przez ministrów spraw zagranicznych trzech państw europejskich: Polski, Niemiec i Francji w 1991 roku w celu rozwoju współpracy między tymi państwami i promocji odradzającej się Polski na arenie międzynarodowej.

• Rada Państw Morza Bałtyckiego- Celem działalności RPMB jest wzmacnianie bezpieczeństwa i stabilności w regionie poprzez współpracę w wielu obszarach

33. Przykłady organizacji o charakterze regionalnym

- Trójkąt Weimarski (Polska, Francja, Niemcy)

- Grupa Wyszehradzka (Czechy, Słowacja, Polska, Węgry)

- Unia Zachodnioeuropejska

-Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (CEFTA)

-Rada Państw Morza Bałtyckiego (CBSS)

-Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

-Organizacja Krajów Eksportujących Ropę (OPEC)

-Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS)

34. Podstawy prawne tworzenia i funkcjonowania organizacji i układów regionalnych

- prawo zwyczajowe - charakter marginalny
- umowy międzynarodowe - założycielskie
- akty wykonawcze organizacji międzynarodowej
- zmiany w umowie założycielskiej (nie można do niej z reguły składać zastrzeżeń)

a) umowa założycielska
*elementy umowy zał.:
- określenie nazwy organizacji
-określenie celów i zadań oraz instrumentów ich realizacji
- określenie zasad funkcjonowania; praw i obowiązków członków; zasad przyjmowania nowych członków; struktury wewnętrznej; zasad podejmowania decyzji i ich charakter prawny;
-zdolności prawnej organizacji
-określenie przywilejów i immunitetów
- określenie zasad finansowania działalności
- możliwość i dopuszczalność zmian umowy założycielskiej
- określenie siedziby i języków oficjalnych

- zawierana zwykle na czas nieokreślony
- mogą być do niej załączane aneksy i załączniki

B) akty wykonawcze przyjmowane przez OM w swojej działalności
- mają pochodny charakter od umowy założycielskiej i muszą być z nią zgodne
- tworzone są przez samą OM
- rodzaje AW:
a) a) akty tworzące prawo wewnętrzne organizacji - uchwały pro foro interno - adresatami są organy wewnętrzne organizacji; regulują powoływanie organów pomocniczych, szczegółowe zasady głosowania, przepisy budżetowe
b) b) umowy zawierane prze OM (podmiotami umowy mogą być: państwa członkowskie, państwo siedziby organizacji, państwa nie członkowskie)

*podstawy funkcjonowania poszczególnych OM:
ONZ - Karta NZ z 1945
MOP - Traktat Wersalski
ICAO - Konwencja Chicagowska 1944
OPA - Karta z Bogoty - 1948
OJA - Karta z Adis Abeby - 1963
NATO - Traktat Waszyngtoński - 1949

35. Przyczyny upadku dwubiegunowego

Zimna wojna - stan napięcia oraz rywalizacji ideologicznej i politycznej pomiędzy Związkiem Radzieckim i autokratycznymi państwami socjalistycznymi uzależnionymi od ZSRR a demokratycznymi państwami kapitalistycznymi pod przywództwem Stanów Zjednoczonych. Zimnej wojnie towarzyszył intensywny wyścig zbrojeń spowodowany permanentnym stanem wzajemnej nieufności oraz ideologicznymi założeniami komunizmu dążącego do rozszerzania zasięgu światowej rewolucji proletariackiej z jednej strony, z drugiej zaś, dążeniami krajów zachodnich do powstrzymywania rozszerzania się wpływów ZSRR na świecie, przez promocję demokracji.

Zimna wojna umownie trwała od roku 1946 - rozpadu koalicji antyhitlerowskiej i ustanowienia w Europie Środkowej wyłącznej strefy wpływów ZSRR - do rozpadu systemu państw satelitarnych ZSRR (Jesień Ludów) w 1989 i rozpadu samego ZSRR w drugiej połowie 1991 roku. Rozpad bloku sowieckiego wyeliminował układ dwubiegunowy w polityce międzynarodowej i zakończył epokę zimnej wojny.

W całym tym okresie konfrontacja między dwoma supermocarstwami toczyła się na wielu płaszczyznach: wojskowej, ideologicznej, psychologicznej, gospodarczej. Najistotniejszym elementem był technologiczny wyścig zbrojeń (w tym zbrojenia kosmiczne i rozwój technologii kosmicznych).

36. Główne problemy współczesnego świata

*bezrobocie

* kataklizmy (trzęsienia ziemi, tornada, tsunami etc.)
* choroby (rak, świńska grypa etc.)
* wojny (wojna w Afganistanie)
* nietolerancja (rasizm, antysemityzm)
* głód (w Afryce i Azji)

37. Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka, ukształtował się po II wojnie światowej, kiedy zaczęto dążyć do objęcia całości praw człowieka (kompleksowa kodyfikacja) w skali światowej (ochrona uniwersalna). Obejmuje on uniwersalny system ochrony praw człowieka, który ma charakter globalny, i zawiera prawa o charakterze powszechnym i cząstkowym, chroniące pewne kategorie podmiotów i szczegółowe przedmiotowo (głównie tworzy go ONZ), a także systemy regionalne, budowane przez organizacje działające na ograniczonych obszarach (Rada Europy, KBWE, OPA, OJA, ASEAN). Oba te systemy stanowią podstawę traktatów generalnych i szczegółowych, natomiast trzecia forma - systemy wyspecjalizowane - koncentruje się na procedurach sankcjonujących prawa ze względu na obszar ich działania, czyli odnoszą się do specyficznej sytuacji lub określonej grupy podmiotów (np. prawa humanitarne tworzone w ramach Czerwonego Krzyża). Na Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka składają się obecnie takie dokumenty, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966), szereg szczegółowych konwencji, np. o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (1948), statusie uchodźców (1951), eliminacji wszystkich form dyskryminacji rasowej (1965), eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet (1979), Konwencja Praw Dziecka (1989). Pozytywnym przykładem kształtowania systemu ochrony praw człowieka były doświadczenia z takimi aktami, jak ® Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1953) wraz z Europejską Kartą Socjalną (1965), ® Europejską Konwencją o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu (1987). W obręb Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka wchodzą też środki kontroli przestrzegania praw człowieka (sprawozdania, skargi państw, petycje) oraz instytucje powołane przez ONZ czy regionalne organizacje służące tym celom, np. w systemie ONZ te zadania spełnia Zgromadzenie Ogólne ONZ, Rada Gospodarczo-Społeczna, Komisja Praw Człowieka, Komitet Praw Człowieka, w ramach Rady Europy jest to Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Również KBWE/OBWE rozwija “ludzki wymiar” w swej działalności, podobnie czynią to inne struktury międzynarodowe: Unia Europejska, Międzynarodowa Organizacja Pracy, UNESCO oraz organizacje pozarządowe: Czerwony Krzyż, Amnesty International, Międzynarodowa Liga Praw Człowieka, Międzynarodowa Federacja Helsińska na Rzecz Praw Człowieka, SOS - Torture i wiele innych.

38. ROZPAD IMPERIÓW KOLONIALNYCH PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ Po zakończeniu II Wojny Światowej Europa Zachodnia i (formalnie prawie nie posiadające kolonii ) Stany Zjednoczone nadal dominowały nad ogromnymi obszarami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Tymczasem II Wojna Światowa obudziła i zradykalizowała dążenia niepodległościowe w wielu koloniach. Oznaczało to konieczność głębokich przemian społecznych i gospodarczych i groziło powstaniem dyktatur komunistycznych w nowych państwach. Tymczasem waga kolonii dla Zachodu nie malała ( potrzeby powojennej odbudowy, chęć przeciwdziałania rosnącej potędze ZSRR, własne aspiracje mocarstwowe). Stany Zjednoczone dbały o utrzymanie dominacji ekonomicznej. Długotrwały rozpad systemu kolonialnego przebiegał w większości przypadków boleśnie, pochłonął miliony ofiar, a wiele przykrych skutków przetrwało do dziś. Dekolonizacja w imperium Brytyjskim. Jeszcze podczas II wojny światowej Wlk. Brytania zaciągnęła zobowiązania dotyczące niepodległości Indii. W rezultacie konfliktów pomiędzy hinduistami i muzułmanami proces zakończył się dopiero w 1947 r. powstaniem dwóch państw: formalnie neutralnych, sympatyzujących z ZSRR Indii o przewadze hinduistów oraz muzułmańskiego Pakistanu - państwa w dwóch kawałkach ( Pakistan wschodni, Bangladesz - o orientacji pro zachodniej ). W tym samym roku uzyskał niepodległość Nepal, a w następnym - 1948 r. Birma i Cejlon, gdzie Brytyjczycy zachowali jednak wpływy gospodarcze i wojskowe. Na Malajach Anglicy stoczyli długą wojnę ( 1948 - 57 r., aby pozostawić po sobie kraj pro zachodni a nie komunistyczny. Wojna zakończyła się sukcesem a Malezja uzyskała niepodległość. Wojna w Indochinach. W X 1945 r. wojska francuskie powróciły do Indochin, gdzie dążenia do autonomii były bardzo silne; Wietnam ogłosił niepodległość jeszcze pod rządami japońskimi w III 1945 r, zaś we IX 1945 r. rząd komunistyczny zadeklarował w Hanoi powstanie Wietnamskiej Republiki Demokratycznej i rozbroił oddziały francuskie. Francuzi zdołali utrzymać się tylko na południu kraju. W 1946 r. rozpoczęła się " Brudna wojna", trwająca do 1954 r. Początkowo Francuzom udało się odeprzeć wojska wietnamskie do granicy chińskiej i ustanowić przyjazny sobie rząd, jednak w 1940 r. komuniści zaczęli odzyskiwać utracony teren. W Kambodży i Laosie Francuzi utrzymywali się z trudem i w 1949 r. musieli przyznać im niepodległość, przy czym Kambodża została umiarkowanie pro zachodnia i weszła w skład Unii Francuskiej, natomiast w Laosie zwyciężyli komuniści. Wojna zakończył się klęską Francji pod Dien Bien Phu. w 1954r. podziałem Wietnamu, przyznaniem pełnej niepodległości Laosowi, Kambodży i Wietnamowi Południowemu i ostatecznym wycofaniu się Francuzów z Indochin. Holenderskie Indie Zachodnie proklamowały niepodległość w VIII 1945 r. jako Indonezja, jeszcze przed powrotem Holendrów. Po początkowej pomocy Anglików i po późniejszych ciężkich walkach z komunistami ( w latach 1945 - 49 zginęło 6 mln. osób ) Holendrzy opanowali sytuację, ale pod naciskiem ONZ musieli w XII 1949 r. uznać niepodległość Indonezji. Filipiny uzyskały od USA niepodległość w VII 1946 r. Ameryka pomagała im gospodarczo by utrzymać tam pro zachodni rząd i swoje bazy wojskowe. Afryka. Jeśli nie liczyć przejęcie niemieckich kolonii i terytoriów powierniczych przez Francję i Wlk. Brytanię, to do połowy lat 50 - tych to w Afryce nie zaszły poważne zmiany. Niepodległe były jedynie Egipt, Etiopia, Liberia i Libia ( od 1951 r. ). Ruchy niepodległościowe były dopiero w zalążku, proces wyzwalania kolonii uległ przyspieszeniu dopiero w drugiej połowie lat 50 - tych ( 1956 - Maroko, Sudan i Tunezja, 1957 - Ghana, 1958 - Gwinea ). Rok 1960 został nazwany rokiem Afryki, bo wiele państw wyzwoliło się właśnie wtedy: Burkina Paso ( Górna Wolta ), Czad, Dahomei, Kamerun, Gabon, Kenia, Kongo Francuskie, Kongo Belgijskie ( Zair ), Madagaskar, Mali, Niger, Senegal, Somalia, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej. Inne państwa zdobywały niepodległość do lat 70 - tych ( np. Angola i Mozambik, które na skutek ówczesnego układu sił w świecie znalazły się w Radzieckiej strefie wpływów, odzyskały niepodległość w 1975 r.

---