PRAWO KONSTYTUCYJNE
1.POJĘCIE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO
Konstytucja jest ustawą wyposażoną w najwyższą moc prawną. Określa podstawowe zasady ustroju politycznego państwa, kompetencje organów państwowych, podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
Konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym w państwie. Jest ustawą zasadniczą.
Konstytucja może być zmieniona tylko w trybie, nie stosowanym przy uchwalaniu innych ustaw, który z reguły charakteryzuje się zwiększonym quorum i koniecznością uzyskania kwalifikowanej większości głosów.
Wszystkie akty prawne w państwie muszą być zgodne z konstytucją. W ten sposób determinuje ona charakter całego systemu prawnego.
Konstytucja RP została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe (połączone izby sejmu i senatu) dnia 2 kwietnia 1997r a następnie przyjęta w ogólnokrajowym referendum.
2.ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZ
Zdaniem Monteskiusza prawdziwą gwarancją wolności może być jedynie oddzielenie od siebie trzech władz: Ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej. Ośrodki tej władzy powinny być od siebie niezależne.
Władza ustawodawcza należy do parlamentu, władza wykonawcza- głowa państwa i rząd, władza sądownicza- niezawisłe sądy.
Zasada trójpodziału władz została bezpośrednio wcielona w życie w konstytucji amerykańskiej z 1787r oraz konstytucjach francuskich końca XVIII w
3.SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH
Według szerzej akceptowanego poglądu organem państwowym jest odpowiednio zorganizowana instytucja, utworzona na podstawie przepisów prawa i powołana do wykonywania określonych zadań w imieniu państwa będąca częścią aparatu państwowego. System organów powinien być spójny i harmonijnie zbudowany.
Władzę ustawodawczą sprawują sejm i senat, wykonawczą prezydent i rada ministrów (+organy administracyjne, kontroli państwowej), a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Następstwem tego podziału jest podział organów państwowych na: Ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze.
Organy państwowe można podzielić na:
Organy centralne- obejmują zasięgiem całe terytorium kraju. Należą do nich: sejm, senat, prezydent, rada ministrów, prezes rady ministrów, ministrowie i szereg innych.
Organy terenowe- Obszar województwa, gminy, miasta itd..
4.SEJM
Sejm jako organ ustawodawczy
Sejm jest jednym z 2, obok senatu, organem ustawodawczym.
Sejm wybierany jest na 4letnia kadencję, rozpoczynającą się w dniu zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie. Składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Wybory do sejmu zarządza prezydent łącznie z wyborami do Senatu.
Poseł jest reprezentantem całego narodu i w związku z tym nie wiążą go instrukcje udzielane mu przez wyborców. Poseł może zostać odwołany.
Sejm obraduje na posiedzeniach. Wybiera ze swego grona marszałka, który kieruje pracami sejmu oraz sprawuje inne funkcje polityczne, a także inne organy. Obrady sejmu są jawne.
Jednym z ważnych zadań sejmu jest uchwalenie budżetu państwa. Inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie leży wyłącznie po stronie rady ministrów. Po zakończeniu roku budżetowego rząd przedstawia sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu wraz z informacją i stanie zadłużenia państwa.
Posłowie do sejmu
Poseł ma dwa szczególne prawne przywileje: Nietykalności i immunitet.
Nietykalność polega na tym że poseł nie może być aresztowany ani zatrzymany bez zgody sejmu z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, gdy jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
Immunitet poselski oznacza że przeciwko posłowi bez zgody sejmu nie można wszcząć i prowadzić postępowania karnego. Postępowanie karne ulega jedynie odwleczeniu do czasu wygaśnięcia mandatu poselskiego.
Posłowie mają obowiązek brać udział w plenarnych posiedzeniach sejmu oraz w pracach komisji, do których zostali powołani. Służy im prawo inicjatywy ustawodawczej w formach ustalonych przepisami.
Organizacje poselskie
Zgodnie z regulaminem sejmowym posłom przysługuje prawo tworzenia na terenie sejmu własnych organizacji. Są nimi kluby parlamentarne. Zadaniem klubu jest wypracowanie środków realizacji postulatów danej partii w parlamencie.
Wewnętrzne ograny sejmu
Sejm jest ciałem wewnętrznie zorganizowanym. Organizację wewnętrzną sejmu ustalają przepisy konstytucyjne oraz regulamin sejmowy. Organy sejmu to:
Marszałek Sejmu
Prezydium Sejmu
Konwent Seniorów
Komisje sejmowe
Marszałek sejmu kieruje pracami sejmu a w szczególności stoi na straży praw i godności sejmu, reprezentuje sejm, zwołuje posiedzenia sejmu i przewodniczy jego obradom.
Prezydium sejmu składa się z marszałka i wicemarszałków wybieranych przez sejm spośród posłów. Ustala plan pracy sejmu po zasięgnięciu opinii konwentu seniorów, dokonuje wykładni regulaminu sejmu, koordynuje działania komisji sejmowych
Konwent seniorów- marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów poselskich. Stanowi forum umożliwiające spotkania i organizowanie koniecznego współdziałania organizacji poselskich na terenie sejmu a więc przede wszystkim klubów poselskich
Komisje sejmowe są organami specjalistycznymi sejmu. Powoływane są przez sejm na początku kadencji. W skład komisji wchodzą posłowie. Kompetencje sejmu obejmują wszelkie dziedziny życia publicznego zaś posłowie mają pełne rozeznanie oparte na własnej znajomości rzeczy jedynie w niewielkiej ilości spraw. Wobec tego w pozostałych przypadkach muszą opierać się na opinii fachowego organu- właśnie komisji sejmowej.
Komisje dzielą się na stałe i nadzwyczajne, które są powoływane do zbadania określonej sprawy. Komisje stałe są wewnętrznymi pomocniczymi organami sejmu.
Trybunał konstytucyjny
TK jest organem państwowym powołanym do ochrony tak zwanej konstytucyjności prawa, to znaczy zgodności ustaw i innych aktów tworzących system polskiego prawa z konstytucją a także do wykonywania niektórych związanych z tym zadań- Orzeka w następujących sprawach:
Zgodność ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją
Zgodność ustawy z umową międzynarodową, której ratyfikacja wymagała zgody Sejmu wyrażonej w ustawie
Zgodność przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, umowami międzynarodowymi i ustawami
Zgodność z konstytucją celów lub działalnością partii politycznych
Skargi konstytucyjnej
Sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
Innych
Kontrola konstytucyjności odbywa się w 2 formach:
Kontrola abstrakcyjna- podjęcie postępowania w oderwaniu od toczącej się sprawy sądowej lub administracyjnej.
Kontrola konkretna- powiązana jest z rozstrzyganiem indywidualnej sprawy przez organ orzekający i dochodzi do niej na tle danej sprawy gdy w trakcie jej rozpatrywania pojawi się wątpliwość czy stosowane w sprawie przepisy są zgodne z aktem normatywnym wyższego rzędu.
Trybunał stanu
Trybunał stanu powołany został do określania tak zwanej odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Jest on organem ściśle związanym z sejmem, przez niego powoływanym i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. Odpowiedzialność konstytucyjna to czyny sprzeczne z prawem, ale nie przestępstwa, jeżeli sprawca (np. minister) w związku z zajmowanym stanowiskiem narusza konstytucje lub ustawę. Przed Trybunał Stanu mogą być pociągnięci:
prezydent
premier i członkowie rządu
prezes NBP
prezes NIK
członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
ministrowie
naczelny dowódca sił zbrojnych
posłowie i senatorowie
Wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może złożyć komisja sejmowa, grupa 50 posłów lub Trybunał Konstytucyjny. Trybunał może orzec:
utratę czynnego i biernego prawa wyborczego
utratę orderów, odznaczeń, tytułów honorowych
zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych lub funkcji w państwie
Kara orzekana jest na okres od 2-10 lat lub na zawsze. Gdy czyny są przestępstwem są również karana w oparciu na przepisy prawa karnego. W skład TS wchodzi przewodniczący (prezes Sądu Najwyższego), 2 wiceprzewodniczących i 16 członków (połowa powinna mieć kwalifikacje sędziowskie).
Rzecznik Praw Obywatelskich
Powołanie w Polsce urzędu RPO było wynikiem długotrwałego procesu zapoczątkowanego przez przystąpienie Polski do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. U jego podstaw legło przeświadczenie o konieczności skuteczniejszej ochrony praw i wolności obywateli przed naruszaniem ich przez organy państwowe.
W szczególności RPO bada czy w skutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i stosowania tych praw i wolności nie nastąpiło naruszenie prawa a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.
Rzecznik jest powoływany przez sejm za zgodą senatu na okres 5 lat. W swojej działalności dysponuje niezawisłością podobną do niezawisłości sędziowskiej. Jest niezależny od innych organów państwowych.
Rzecznik podejmuje działanie, jeżeli uzyska informację wskazującą na naruszenie praw i wolności obywatela. Może podjąć działanie zarówno na wniosek jak i z własnej inicjatywy. Podejmując sprawę rzecznik może, zależnie od jej charakteru, wybrać jeden z następujących trybów postępowania:
Samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające
Zwrócić się o zbadanie sprawy do sejmu bądź innych organów nadzoru, prokuratury..
Zwrócić się do sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli określonej sprawy.
Po zbadaniu sprawy RPO- o ile stwierdzi naruszenie praw i wolności- wykorzystuje przyznane mu przez ustawę środki prawne, może m. in.:
Skierować wystąpienie do organu organizacji lub instytucji, w którym formułuje opinię i wnioski w sprawie stwierdzonego naruszenia praw obywatela
Zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką naruszającą prawo z żądaniem zastosowania środków przewidzianych w przepisach prawa
Żądać wszczęcia postępowania cywilnego
Żądać wszczęcia przez prokuraturę lub innego oskarżyciela publicznego śledztwa lub dochodzenia
Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego
Wystąpić z wnioskiem o ukaranie a także uchylenie prawomocnego orzeczenia
Wnieść kasację od każdego prawomocnego wyroku
Obecny RPO - dr Janusz Kochanowski.
5. SENAT
Senat jest drugą izbą parlamentu, składa się ze 100 senatorów. Odgrywa znaczącą rolę w procesie legislacyjnym, uchwalona przez sejm ustawa jest przekazywana Senatowi, który może zgłosić zmiany lub odrzucić. Tryb pracy podobny do sejmowego- komisje i posiedzenia. Pracami Senatu kieruje marszałek Senatu, a w zastępstwie wicemarszałkowie. Senatorowie pochodzą z powszechnych, bezpośrednich wyborów, które odbywają się wraz z wyborami do Sejmu. Również tworzą kluby parlamentarne, a ich kadencja kończy się wraz z kadencją Sejmu.
6. PREZYDENT
Jest wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, bezpośrednich głosowaniu tajnym na 5 lat. Aby był wybrany musi uzyskać bezwzględną większość ważnych oddanych głosów (ewentualnie II tura- tylko 2 kandydatów).
Kandydat musi mieć ukończone 35 lat i mieć pełne prawa wyborcze. Kandydować może tylko 2 razy.
Prezydent to:
reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych (mianuje ambasadorów, ratyfikuje umowy międzynarodowe)
w stosunkach wewnętrznych
najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych
prawo łaski
nadawanie obywatelstwa polskiego
zarządzanie wyborów do Sejmu Senatu
skracanie kadencji Sejmu i Senatu
inicjatywę ustawodawczą
prawo weta
powoływanie premiera, sędziów, prezesów TK etc.
przyjmowanie dymisji rządu
wydaje rozporządzenia ale potrzebuje kontrasygnaty ministra lub premiera
Opróżnienie kadencji Prezydenta powodują:
śmierć
zrzeczenie się urzędu
uchwała Zgromadzenia Narodowego (2/3 głosów przynajmniej 50% obecnych), uznająca trwałą niezdolność ze względu na stan zdrowia
orzeczenie Trybunały Stanu
nieważność wyborów
Za naruszenie konstytucji lub innych ustaw Prezydent może trafić przed Trybunał Stanu.
7. NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI
Naczelny organ kontroli państwowej i podlega Sejmowi. Podstawowe zadanie to kontrolowanie działalności organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, może również kontrolować samorządy i inne jednostki, które mają zadania zlecone przez państwo (np. roboty publiczne, rozporządzają mieniem, korzystają z gwarancji państwa).
NIK podejmują kontrole na zlecenie:
a) sejmu
b) prezydenta
c) premiera
d) z własnej inicjatywy
Przedmiot kontroli jednostek państwowych:
a) prowadzenie działalności zgodnie z przepisami
b) działalność jest prowadzona dobrze i celowo
c) osiąganie najlepszych wyników
d) dobre wykorzystanie mienia i funduszy
Przedmiot kontroli jednostek samorządowych (gospodarność zakresie zadań własnych, czyli nie zleconych przez państwo):
rzetelność
gospodarność
legalność
Przedmiot kontroli innych jednostek:
legalność
rzetelność
NIK daje Sejmowi analizę wykonania budżetu, wyniki kontroli oraz zarzuty wynikające z kontroli. Prezes NIK może zwracać się do TK o stwierdzenie ważności np. ustawy z konstytucją.
8. RADA MINISTRÓW
Organ władzy wykonawczej, który, na co dzień kieruje państwem. W szczególności Rada Ministrów:
a) zapewnia wykonanie ustawy
b) wydaje rozporządzenia
c) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej
d) chroni interesy Skarbu Państwa
e) uchwala projekt budżetu
f) zapewnia bezpieczeństwo wew. i zew. Państwa
g) kieruje stosunkami innymi państwami
Rada Ministrów składa się z premiera i ministrów, przedstawicielem rządu w województwach jest wojewoda. Premier kieruje pracami rządu, ministrowie określonymi resortami.
Powołanie Rady Ministrów (organami powołującymi skład rządu są Prezydent i Sejm):
1 etap: powołanie należy do prezydenta, desygnuje premiera i powierza misję sformowania rządu. Premier na expose przedstawia program i prosi o votum zaufania (bezwzględna większość głosów). Jeśli nie uzyska votum zaufania to 2 etap.
2 etap: powołanie należy do Sejmu. Sejm wybiera premiera i skład rządu (bezwzględna większość głosów). Gdy nie wyjdzie wtedy 3 etap.
3 etap: inicjatywa wraca do Prezydenta. Powołuje on premiera i skład rządu (taki sam tryb jak w 1 etapie), ale do votum zaufania wystarczy zwykła większość głosów. Gdy nie wyjdzie prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.
We wszystkich etapach powołania rządu konieczny jest udział minimum 50% ustawowej liczby posłów.
Sejm może zdymisjonować Radę Ministrów wyrażając votum nieufności (zgłoszony przez minimum 46 posłów), wtedy prezydent obala rząd i powierza misję formowania rządu osobie wskazanej przez sejm. Votum nieufności w stosunku do ministra (zgłoszony przez 69 posłów), wtedy prezydent odwołuje. Do uchwalenia votum nieufności w stosunku do całej Rady ministrów lub pojedynczego ministra potrzebne jest minimum 231 głosów (większość głosów ustawowej)! Raz na 3 miesiące można zgłosić wniosek o votum nieufności. Ministrowie mogą być też zwalniani w roboczym trybie przez premiera.
Rada Ministrów podaję się do dymisji:
a) po wyborach, na 1 posiedzeniu Sejmu
b) gdy nie ma votum zaufania
c) gdy dostaną votum nieufności
d) gdy zrezygnuje premier
9. POJĘCIE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
Jeden z podstawowych kierunków działalności państwa (obok ustawodawstwa i wykonawstwa).
Rozstrzyganie sporów należy do sądów i trybunałów, są one niezależne od innych władz i wydają orzeczenia w imieniu państwa (stąd zwrot „W imieniu Rzeczpospolitej Polskiej skazuje..” etc.). Trybunały (Stanu i Konstytucyjny) powoływane są do rozstrzygania spraw szczególnych związanych z funkcjowaniem państwa.
Wymiar sprawiedliwości przede wszystkim rozstrzyga:
a) sprawy karne- w wyniku popełnienia przestępstwa, występuje oskarżyciel i oskarżony, kończy się wyrokiem skazującym, uniewinniającym lub umorzeniem.
b) sprawy cywilne- dotyczy dóbr majątkowych, praw rodzinnych, pracowniczych etc. Najczęściej to spór między 2 osobami jakieś dobra (zapłatę długu, prawa autorskie), toczy się w trybie procesu cywilnego, występuje powód i pozwany, kończy się zasądzeniem świadczeń lub oddaleniem. Są też sprawy cywilne nieprocesowe, nie ma sporu np. uznanie osoby za zmarła, sprawy spadkowe.
* Jurysdykcja- rozstrzyganie sporów
10. ORGANIZACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
Wymiar sprawiedliwości sprawują:
a) Sąd Najwyższy
b) sądy powszechne
c) sady administracyjne
d) sądy wojskowe
e) sądy polubowne
W procesie wymierzania sprawiedliwości występują inni uczestnicy, przede wszystkim:
a) prokuratura
b) adwokatura
c) radcy prawni
d) notariat
11. SĄDY
- Podstawowym zadaniem jest rozstrzyganie spraw cywilnych karnych.
- Cechy sądów:
a) niezawisłość- przy rozpatrywaniu sprawy i wydawaniu orzeczenia sędzia jest niezależny, nie podlega nikomu jedynie ma obowiązek kierowania się przepisami karnymi.
b) instancyjność- od wydanego orzeczenia każdej stronie przysługuje odwołanie się do sądu wyższego szczebla. Wskutek wniesienia odwołania następuje ponowne rozpatrzenie sprawy. Sąd drugiej instancji może orzeczenie utrzymać, zmienić lub uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia sądowi pierwszej instancji. W Polsce system trójinstancyjności- orzeczenie 1 instancji, apelacja do sądu wyższego szczebla, kasacja do Sądu Najwyższego.
Sądy dzielą się na:
a) sądy powszechne (rejonowe, okręgowe, apelacyjne)- kompetencje przewidziane w ustawie
b) sądy szczególne- wszystkie inne
12. SĄD NAJWYŻSZY
- Sąd Najwyższy to naczelny organ sądowy
- Podstawowe zadania:
a) nadzór nad wszystkimi sądami (powszechnymi i wojskowymi),
b) rozpoznanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych (kasacji),
c) uchwały związane z wykładnią wątpliwych przepisów.
d) opiniowanie projektów ustaw
e) stwierdza ważność wyborów do Sejmu i Senatu, wyboru Prezydenta i referendum
f) rozpatruje protesty wyborcze
Sędziowie Sądu Najwyższego są powoływani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Na czele stoi prezes powołany przez Prezydenta spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów SN.
Sąd Najwyższy dzieli się na:
izbę cywilną
izbę karną
izbę pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych
izbę wojskową
13. SĄDY POWSZECHNE
organizacja i zadania sądów powszechnych
Ustawa nie wylicza zadań sądów powszechnych, należą do nich wszystkie sprawy, których przepisy nie przekazały innym organom wymiaru sprawiedliwości.
Do sądów powszechnych należą:
sądy rejonowe- obejmują swoim działaniem obszar kilku lub kilkunastu gmin, miast, dzielnic.
Ich zadaniem jest rozpatrywanie w pierwszej instancji spraw cywilnych i karnych (w szczególności te sprawy, które nie zostały przekazane sądom okręgowym) zaliczamy do nich m.in.:
normalne sprawy cywilne
szczególne rodzaje spraw
- sprawy gospodarcze (sprawa między stronami zajmującymi się zawodowo działalnością gospodarczą i na tle tej działalności.
- sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych (np. pomiędzy osobą uprawnioną do renty a ZUS-em) i ze stosunku pracy (np. pomiędzy pracownikiem a zakładem o zaległy urlop wypoczynkowy).
sądy okręgowe- są zarówno sądami pierwszej instancji jak i sądami odwoławczymi.
Do zadań należy:
rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów rejonowych (w tym przypadku występuje jako sąd drugiej instancji)
rozstrzyganie ważniejszych spraw w charakterze sądu drugiej instancji
Do kompetencji (jako sąd pierwszej instancji) należą:
- sprawy cywilne
sprawy o ochronę praw autorskich i wynalazczych
roszczenia wynikające z prawa prasowego
sprawy o prawa majątkowe, których wartość przewyższa kwotę 30 000 zł
inne
- sprawy karne
zbrodnie (powyżej 3 lat pozbawienia wolności)
przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznych i gospodarczym państwa
uprzywilejowane formy zabójstwa (np. eutanazji)
puszczanie w obieg fałszywych pieniędzy
inne
sądy apelacyjne- wyłącznie sądy odwoławcze, rozpoznają apelacje i zażalenia od orzeczeń sądów okręgowych wydanych w pierwszej instancji.
sędziowie i ławnicy
W sądach pierwszej instancji w wydaniu wyroku uczestniczą:
- w sprawach cywilnych - jeden sędzia
- w zawiłych lub precedensowych sprawach cywilnych - trzech sędziów
- w sprawach karnych - jeden sędzia i dwóch ławników
W sądach drugiej instancji (sąd okręgowy lub apelacyjny) - trzech sędziów, bez udziału ławników
a) sędziowie są mianowani przez prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, są nieusuwalni z wyjątkiem przypadków wymienionych w ustawie.
b) ławnicy sądów rejonowych okręgowych są wybierani przez rady gmin.
14. SĄDY SZCZEGÓLNE
Sądy szczególne powołane są do sądzenia określonych rodzajów spraw, należą do nich obecnie jedynie sądy wojskowe. Sądy wojskowe sprawują wymiar sprawiedliwości jedynie w stosunku do osób wojskowych i wyłącznie w sprawach karnych. Osoby cywilne podlegają sądom wojskowym tylko wyjątkowo (np. szpiegostwo).
15. SĄDY ADMINISTRACYJNE
Zadaniem jest kontrolowanie legalności decyzji organów administracji publicznej oraz rozstrzyganie większości sporów kompetencyjnych między tymi organami. Sędziów powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądowniczej.
System sądów administracyjnych:
1. Naczelny Sąd Administracyjny- nadzoru administracyjne sądy wojewódzkie, w szczególności rozpoznaje odwołania od orzeczeń tych sądów. Dzieli się na:
Izbę Finansową
Izbę Gospodarczą
Izbę Ogólnoadministracyjną
Przedmiot kontroli:
legalności decyzji administracyjnej, czyli zgodność z prawem.
legalność aktów normatywnych (np. czy rozporządzenie na podstawie, którego została wydana decyzja administracyjna samo jest zgodne z ustawą). Sąd nie może unieważnić takie rozporządzenia, może jedynie stwierdzić niezgodność z ustawą i zwrócić uwagę organowi, który wydał dany akt.
2. wojewódzki sąd administracyjny
Przedmiot kontroli:
legalności decyzji administracyjnej, czyli zgodność z prawem
16. SĄDY POLUBOWNE
Nie mają charakteru stałego i nie są sądami państwowymi. Mogą być powołane na podstawie umowy (zapisu na sąd polubowny) stron w celu rozstrzygnięcia sporu majątkowego lub przyszłych sporów. Nie może rozstrzygać spraw alimentacyjnych spraw ze stosunku pracy.
Każda ze stron desygnuje jednego arbitra, oni powołują superarbitra, który jest przewodniczącym. Sąd polubowny nie musi się kierować przepisami prawa, a rozstrzygnięcia mogą być oparte na zasadach słuszności, poczuciu sprawiedliwości etc. Wyroki sądów polubownych są równe z wyrokami sądów powszechnych.
17. PROKURATURA
Prokuratura to prokurator generalny (minister sprawiedliwości) wraz z podległym mu aparatem (prokuratury: rejonowe, okręgowe i apelacyjne)
Zadania prokuratur:
strzeżenie praworządności oraz czuwania nad ściganiem przestępstw.
ściganie czynów naruszających prawo karne
Ustawa przewiduje, iż prokuratura wykonuje powyższe zadania poprzez:
prowadzenie lub nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych
sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami
sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności
zaskarżenie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem
opiniowanie aktów normatywnych
prowadzenie badań nad przestępczością i sposobami jej zapobiegania i zwalczania
Postępowanie przygotowawcze ma postać śledztwa (sprawy ważniejsze, rozpoznanie należy do sądu okręgowego) lub dochodzenia. (sprawy mniej ważne, rozpoznanie należy do sadu rejonowego). Postępowanie przygotowawcze ma doprowadzić do ujawnienia przestępstw., ustalenia osoby sprawcy, zgromadzenie materiału dowodowego. Kończy się wniesieniem aktu oskarżenia lub zmożeniem postępowania karnego.
Prokurator decyduje o postawieniu obywatela w stan oskarżenia [ZASADA: sąd rozpatruje sprawy w postępowaniu karnym jedynie na wniosek, nigdy z własnej inicjatywy]
18. ADWOKATURA I OBSŁUGA PRAWNA JEDNOSTEK GOSPODARCZYCH
Adwokatura to ogół adwokatów i aplikantów adwokackich na terenie kraju.
Zadania:
udzielanie pomocy prawnej nieograniczonemu kręgowi osób i organizacji
udzielanie fachowych porad prawnych oraz prowadzenie spraw klientów przed sądami, organami administracji etc.
Adwokaci z terenu województwa tworzą izbę adwokacką- przewodniczy dziekan. Najważniejsza- Naczelna Rada Adwokacka.
Obok adwokatury wykształcił się zawód- radcy prawnego. Radca prawny niegdyś był zatrudniony na stałe w jednostce gospodarcze i zapewniał obsługę prawną, dziś jego kompetencję są większe, a więc może również udzielać porad i prowadzić sprawy zwykłych klientów (wyjątek to sprawy karne i sprawy z zakresu prawa rodzinnego)
19. NOTARIAT
Notariat to instytucja, która ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i zgodności z obowiązującym prawem.
Zakres czynności:
sporządzanie aktów notarialnych, np. sprzedaż nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego.
sporządzanie uwierzytelnionych odpisów dokumentów, przyjmowanie np. testamentów na przechowanie etc.
Notariusz (rejenci) przy sporządzaniu aktów notarialnych występują w charakterze osób zaufania publicznego.