UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI

Wydział Ekonomii i Zarządzania

Kierunek: Bezpieczeństwo Narodowe

Polityka fiskalno-budżetowa jako narzędzie bezpieczeństwa

finansowego państwa.

Autorzy:

Monika Jurkowska

Patrycja Lisiewicz

Grupa 23 BNSP

Prowadzący:

dr Anna Niewiadomska

Zielona Góra, 2012

SPIS TREŚCI

Wstęp. ………………………………………………………………………………………..3

1. POLITYKA BUDŻETOWA I FINANSOWA…………...………………………………3

2. finanse publiczne państwa i ich funkcje. ……………………………….4

3. Dochody publiczne….. …………………………………………………………….5

4.wydatki publiczne …………………………………………………………………6

5. budżet państwa I JEGO FUNKCJE ……………………………………………….7

6.deficyt budżetowy i dług publiczny . ……………………………………...7

7. Polityka fiskalna i instrumenty finansowania deficytów……9

8.kryzys finansów publicznych w polsce. ………………………………..10

9. CZY PAŃSTWO MOŻE ZBANKRUTOWAĆ ?…………………………………..…..11

9.zakończenie. ………………………………………………………………………….13

10. bibliografia. ………………………………………………………………………..14

Wstęp

Ekonomia jest nauką o tym jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu zasobów dla zaspokojenia potrzeb i realizacji celów. Jak te zasoby mają zaspokoić obecna i przyszłą konsumpcję oraz jak należy je rozdzielić pomiędzy różne grupy społeczne. Jest wiec nauką, która otacza nas zewsząd. Gospodarowanie tak dużymi zasobami nie jest jednak łatwą sprawą i niesie ze sobą znaczne problemy i trudności. W naszej pracy chciałybyśmy przybliżyć jeden z nich, a mianowicie omówić dług publiczny i deficyt budżetowy, wyjaśnić jego przyczyny i skutki. Dla lepszego zrozumienia problemu omówimy jednak na początek wszystkie ważniejsze definicje i zagadnienia związane z tym problemem.

1. Polityka budżetowa i finansowa

Polityka budżetowa- jest to stosowna praktyczna działalność państwa realizowana za pomocą instrumentalnego posługiwania się budżetem. W zakresie związanym z funkcjonowaniem finansów publicznych państwo jest powołane do działania na rzecz interesów rozmaitych grup społecznych, mniej lub bardziej liczebnych i o odmiennej partycypacji w procesach tworzenia i podziału produktu krajowego. Podstawowymi przesłankami politycznego oddziaływania państwa na otoczenie są interesy określonych grup sprowadzające się zazwyczaj do korzyści materialnych.

Polityka finansowa - we współczesnej literaturze zachodniej na określenie polityki finansowej używa się terminu fiscal policy, rozumiejąc ją jako zestaw celów polityki społeczno- gospodarczej, realizowanych za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych. Wskazuje się ponadto, iż zasadniczym celem polityki fiskalnej ( od łac. Fiskus- skarb państwa) powinno być zapewnienie pełnego zatrudnienia oraz zapobiegania inflacji przez odpowiednie regulowanie całości wydatków krajowych (budżetu, ludności i przedmiotów gospodarczych).

2. Finanse publiczne państwa i ich funkcje

Najprościej finanse publiczne można zdefiniować jako wyraz stosunków społecznych i ekonomicznych powstających w trakcie nieustannych, dynamicznie ujętych procesów gromadzenia dochodów i przychodów oraz dokonywania wydatków i rozchodów na cele publiczne.

„Definicja ustawowa:

Zgodnie z art. 3 ustawy o finansach publicznych:

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1)gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,

2)wydatkowanie środków publicznych,

3)finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,

4)zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

5)zarządzanie środkami publicznymi,

6)zarządzanie długiem publicznym,

7)rozliczenia z budżetu Unii Europejskiej.”

Funkcje finansów publicznych

Funkcje finansów publicznych możemy podzielić na dwie grupy ekonomiczne, do których zaliczamy funkcję:

-fiskalną (alimentacyjną)- polega ona na dążeniu do gromadzenia dochodów do budżetów publicznych, zapewnienia odpowiednio wysokich wpływów umożliwiających dostarczenie budżetom publicznym wystarczających środków na realizację zadań podmiotów publicznych.

-redystrybucyjną (rozdzielczą)- blisko związaną z funkcją fiskalną, będącą jej kontynuacją. Rozumiana jako świadome i celowe wykorzystywanie systemu finansowego do gromadzenia i rozdzielania środków pieniężnych w państwie.

-stymulacyjną (bodźcową)- polegającą na oddziaływaniu na stosunki społeczne lub ekonomiczne w drodze do zachęcania do określonego działania lub zaniechania w kierunku oczekiwanym przez podmioty publiczne za pomocą instrumentów finansowych.

-ewidencyjno kontrolną (informacyjną)- która polega na ewidencji oraz kontroli przebiegu zjawisk gospodarczych, procesów finansowych, dokonywaniu ich analizy, podejmowaniu stanowczych środków w celu inicjowania procesów rzeczowych i operacji finansowych oraz zapobiegania niepożądanym przez władzę publiczną zjawiskom.

Wyróżniamy również drugą grupę funkcji finansów publicznych- polityczną, która wyraża się w kształtowaniu, przekształcaniu, wpływaniu na rzeczywistość społeczno-gospodarczą w kierunku wskazanym przez władzę publiczną. Z funkcją polityczną wiąże się zarządzanie publiczną gospodarką finansową, podejmowanie świadomej działalności finansowej przez podmioty publiczne polegające na wyborze, ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą operacji finansowych.

3. Dochody publiczne

Dochody publiczne (budżetowe) - są to należne lub faktyczne wpływy środków pieniężnych do budżetów publicznych pobierane przez organy finansowe lub przez jednostki budżetowe,

które zrealizowane dochody przekazują do organów finansowych.

„Według Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz.

1014, z późn zm.) do dochodów budżetowych państwa zalicza się następujące pozycje:

1. podatki i opłaty, które na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów

jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów

sektora finansów publicznych,

2. cła,

3. wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

4. dywidendy,

5. wpłaty z zysku NBP,

6. wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,

7. dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

8. dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

9. odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

10. odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa,

11. odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,

12. grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych,

13. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,

14. inne dochody publiczne.”

Nie wszystkie środki pieniężne pobierane od podmiotów gospodarczych przez państwo lub odrębny organ samorządu terytorialnego w celu realizacji wydatków na cele państwowe (dostarczanie dóbr publicznych, wykonywanie zadań wynikających z celów różnych gałęzi polityki państwa) są dochodami budżetowymi. Obok dochodów występują także wpływy o charakterze zwrotnym, będące przychodami, które służą finansowaniu deficytu budżetowego oraz przychody jednostek organizacyjnych (np. zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, funduszy celowych) i osób prawnych (np. szkół wyższych, instytucji kulturalnych), zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z prowadzonej przez nie odpłatnej działalności, oraz z innych źródeł.

4. Wydatki publiczne

Wydatki publiczne - wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo i inne związki

publiczno - prawne dla zaspokojenia potrzeb publicznych lub też dla realizacji funkcji (zadań) państwa i innych związków publicznych.

Wydatki publiczne powinny być dokonywane:

-w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,

-w sposób umożliwiający terminową realizację zadań,

-w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Środki publiczne mogą być rozdysponowane na:

- wydatki publiczne związane z funkcjonowaniem działów (resortów) administracji rządowej i samorządów terytorialnych,

- rozchody publiczne związane ze spłatą otrzymanych pożyczek i kredytów raz wykupem papierów wartościowych i dokonywaniem innych operacji finansowych a także na

udzielanie pożyczek.

Wydatki są głównym instrumentem realizacji alokacyjnej funkcji finansów publicznych. Wielkość wydatków i ich struktura jest uwarunkowana historycznie, jak i zdeterminowana realizowaną przez władze publiczne doktryną społeczno-gospodarczą. Zależą wiec one głównie od:

-zakresu finansowania przez państwo zadań publicznych,

-zakresu finansowania przez państwo usług społecznych,

-skali ingerencji państwa w procesy gospodarcze,

-wydajności fiskalnej państwa mierzonej stopniem redystrybucji dochodów.

5. Budżet państwa i jego funkcje

Budżetem państwa nazywamy plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Pełni określone funkcje:

-rozdzielczą - rozdzielenie części dochodu narodowego. Zewnętrznym wyrazem tej funkcji jest gromadzenie i dzielenie przez budżet określonych zasobów pieniężnych,

-kontrolną - polega na wykorzystaniu informacji o gromadzeniu i podziale zasobów budżetowych do kontroli procesów gospodarczych,

-bodźcową - wykorzystanie stosunków ekonomicznych budżetu z różnymi podmiotami gospodarczymi,

-fiskalną - przejmowanie dochodów podmiotów działających poza państwem na rzecz budżetu.

Ważna dla prawidłowego funkcjonowania polityki fiskalnej państwa jest zasada równowagi budżetowej, która polega na tym, by bieżące dochody z podatków i innych źródeł były wystarczające do pokrycia wydatków budżetowych.

W systemie finansów publicznych budżet państwa zajmuje centralne miejsce możemy wyróżnić dwa jego rodzaje: budżet zwyczajny obejmujący dochody i wydatki przewidywane zgodnie ze stanem prawodawstwa, sytuacja gospodarczą i kierunkami działania jej władz. Jeżeli natomiast budżet dotyczy wydatków, których niezbędność ujawnia się już w trakcie roku budżetowego, a dla których pokrycia planuje się dodatkowe dochody (np., z nowych podatków) wtedy mamy do czynienia z budżetem nadzwyczajnym.

6. Deficyt budżetowy i dług publiczny

Dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi, a wydatkami publicznymi stanowi nadwyżkę finansów publicznych zaś ujemna różnica jest deficytem, na który zaciąga się dług publiczny.

Deficyt budżetowy w klasycznym ujęciu stanowi niedobór dochodów niezbędnych do

sfinansowania zaplanowanych wydatków. Niedobór tych dochodów musi być uzupełniony

poprzez zaciągnięcie kredytów i pożyczek. Kwota zaciągniętego w ten sposób długu musi

jednakże przekroczyć kwotę deficytu, gdyż powinna ponadto sfinansować przypadające w

danym roku spłaty długu zaciągniętego w latach poprzednich, powiększenie rezerw pieniężnych oraz zapewnić środki na inne operacje. Tak powiększona kwota niedoboru dochodów określana jest mianem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa.

Rodzaje deficytu budżetowego:

1. deficyt rzeczywisty - jest faktyczną różnicą między dochodami i wydatkami w danym roku budżetowym.

2. deficyt strukturalny - jest kategorią hipotetyczną, zakładająca wielkość ujemnego salda dochodów i wydatków zrealizowanych przy pełnym wykorzystaniu zdolności

wytwórczych gospodarki.

3. deficyt cykliczny - jest rezultatem cyklicznego przebiegu procesów gospodarczych.

Skutki deficytu budżetowego zależą w jaki sposób deficyt jest finansowany, ale można wyróżnić kilka następstw zapożyczenia się przez państwo:

- brak zainteresowania udzieleniem kredytów przez banki

- wzrost podatków

- redystrybucja dochodów od ludzi biednych do bogatych

- pojawia się presja inflacyjna

-ograniczenie dostępnego w przyszłości potencjału produkcyjnego

- redystrybucja dochodów między pokoleniami.

Dług publiczny - całość zobowiązań władz publicznych (państwowych i samorządowych) z

tytułu zaciągniętych pożyczek.

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z

następujących tytułów:

1. wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne,

2. zaciągniętych kredytów i pożyczek,

3. przyjętych depozytów,

4. wymagalnych zobowiązań,

5. jednostek budżetowych,

6. wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych

tytułów.

Rodzaje długu publicznego

Dług publiczny może być:

a) rzeczywisty (wymagalne zobowiązania bilansowe) lub

b) potencjalny, czyli taki, który wiąże się z udzielonymi przez władze publiczne poręczeniami i gwarancjami.

Z podmiotowego punktu widzenia wyróżnia się:

a) dług globalny, dotyczący całego sektora finansów publicznych, a także

b) dług Skarbu Państwa lub

c) długi jednostek samorządu terytorialnego oraz

d) innych jednostek sektora finansów publicznych.

Ze względu na źródło finansowania długu publicznego rozróżnia się:

a) wewnętrzny (krajowy)

b) zagraniczny dług publiczny.

Przyjmując kryterium czasu, dług publiczny dzieli się na:

a) dług krótkoterminowy (płynny)

b) długoterminowy (fundowany).

Dług krótkoterminowy zaciąga się dla zrównoważenia budżetu, natomiast dług długoterminowy finansuje wydatki majątkowe.

Bilansowe ujęcie długu publicznego:

a) dług publiczny brutto oraz

b) dług publiczny netto.

Ten ostatni to wielkość oznaczająca stan zobowiązań po odjęciu od nich należności z tytułu pomocy udzielonej innym podmiotom.

Rozliczeniowe ujęcie długu publicznego prowadzi do wyróżnienia:

a) długu nominalnego (wartość nominalna zobowiązań) i

b)długu realnego (wartość nominalna zobowiązań skorygowana przez uwzględnienie inflacji).

Najważniejsza przyczyną powstawania długu są deficyty budżetowe, wzmożony okres wydatków publicznych, długotrwały kryzys gospodarczy. Zobowiązania władz publicznych mogą jednak wynikać również z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji, odszkodowań wobec podmiotów i obywateli, przyjętych depozytów i wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych. Dług publiczny może wynikać również z realizowanej przez państwo doktryny ekonomicznej, która zakłada świadome utrzymanie długu publicznego i deficytu budżetowego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego.

Zarówno rosnący deficyt budżetowy jak i dług publiczny prowadzi między innymi do: odsetkowego obciążenia budżetu (uszczuplenie bieżącego dochodu poprzez konieczność spłaty długu publicznego) oraz łączy się z efektem wypychania inwestycji i częściowo konsumpcji sektora niepublicznego.

7. Polityka fiskalna i instrumenty finansowania deficytu

Aby zapobiegać powstawaniu deficytu budżetowego, a co za tym idzie długu publicznego państwo musi prowadzić odpowiednie działania poprzez politykę fiskalną. Najprościej więc mówiąc polityka fiskalna to instrument za pomocą, którego państwo oddziałuje na gospodarkę. Bardziej rozwinięta definicja będzie mówić, że polityka fiskalna to działania rządu w zakresie kształtowania poziomu wydatków i podatków podejmowane w celu regulowania ogólnego poziomu popytu.

Wyróżniamy następujące formy polityki fiskalnej:

-ekspansyjną - polegającą na zwiększaniu wydatków lub zmniejszaniu podatków,

-restrykcyjną - obejmującą natomiast zmniejszanie wydatków lub/i podnoszenie podatków.

Cele polityki fiskalnej:

-zaspokajanie popytu państwa na pieniądz

-realizacja statutowych zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków pieniężnych,

-realizacja celów poza fiskalnych, ale przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej,

-tworzenie warunków pełnego wykorzystywania zdolności wytwórczych gospodarki,

-tworzenie warunków dla gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizacje obciążeń podatkowych,

-walka ze skutkami bezrobocia i promowanie tworzenia nowych miejsc pracy.

Realizując politykę fiskalną wykorzystuje się następujące instrumenty finansowania deficytów:

1. bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych. Bony sprzedaje się z dyskontem od wartości nominalnej, według zasad obowiązujących przy dyskoncie weksli handlowych.

2. obligacje skarbowe - papiery wartościowe zawierające zobowiązanie emitenta do zapłaty ich posiadaczowi nominalnej wartości obligacji wraz z oprocentowaniem. Warunki tej zapłaty określone są w odniesieniu do danej serii obligacji lub w ogólnych zasadach subskrypcji.

8. Kryzys finansów publicznych w Polsce

Przyczyny deficytu budżetowego w Polsce:

1. Lata 1983 - 1988 - głównym obciążeniem budżetu państwa w tym okresie była konieczność dotowania cen urzędowych, które były ustalone na poziomie niższym niż uzasadniały to koszty oraz zakładany przez producentów zysk. System poboru należności podatkowych opierał się na poleceniu pobrania z rachunku bankowego - co zapewniało wysoką ściągalność należności podatkowych. Udział dochodów od przedsiębiorstw uspołecznionych w dochodach budżetu państwa wynosił przeszło 86%, a obciążenie ich zysków prawie 53%. Wykazywane wówczas niewielkie deficyty budżetowe finansowano nieoprocentowanym kredytem zaciągniętym w NBP.

2. Po 1989 roku - w celu pobudzenia gospodarki obniżono obciążenia podatkowe, skutkiem

czego udział płatności na rzecz budżetu z zysku brutto przedsiębiorstw uspołecznionych obniżył się do 35%. Liberalizacja obrotu, a zwłaszcza importu stworzyła duże możliwości uchylania się od podatku obrotowego. W efekcie budżet centralny w 1989 roku zamknął się deficytem w wysokości 4,3% PKB, podczas, gdy rok wcześniej wynosił on 0,2%. W 1990 roku sytuacja uległa poprawie dzięki zmniejszeniu dotacji do cen i zwiększeniu zysków inflacyjnych przedsiębiorstw, a tym samym wyższych wpłat do budżetu. Podstawy tej poprawy były jednak bardzo słabe. Spadek produkcji w następnych latach, niska wydajność finansowa systemu dochodów budżetowych powodowały, że deficyt budżetowy w 1992 roku osiągnął prawie 7% PKB.

3. „W 2000 roku koszty obsługi długu publicznego wynosiły 18 miliardów złotych (18025 mln zł) i była to już sytuacja, którą należało jak najszybciej rozwiązać. Nikt jednak takiego działania nie podjął i tak w 2001 roku koszty wzrosły do prawie 21 miliardów złotych (20899 mln zł - zmiana o 11,6%). Rok 2002 przyniósł spodziewaną niespodziankę w wysokości 24 miliardów złotych (24048 mln zł). W budżecie na rok 2004 rok znajdujemy zaś zapis, iż obsługa długu publicznego wynosić będzie 26 mld złotych (26510,595 mln zł). Warto przypomnieć, iż to właśnie obsługa długu publicznego jest drugim, co do wielkości wydatków, punktem w budżecie państwa. Kwoty przeznaczane na edukację (8,847 mld zł/2002) i ochronę zdrowia (3,594 mld zł/2002) razem wzięte tylko nieznacznie przekraczają połowę sumy przeznaczanej na zobowiązania naszego kraju wobec kredytodawców.”

4. Ogólna kondycja polskiej gospodarki jest zbliżona do aktualnego stan gospodarek Francji, Czech, Węgier i Rumunii. Sytuacja gospodarcza Hiszpanii, Irlandii i Grecji jest nieporównywalnie gorsza, nie tylko z uwagi na przedłużającą się recesję i wysokie bezrobocie, lecz przede wszystkim ze względu na rekordowe poziomy deficytu budżetowego i ogromne rozmiary długów publicznych. Francja i Niemcy, podobnie jak inne kraje Europy Zachodniej z wyjątkiem Grecji, mają obecnie bardzo niską inflację. Na tym tle aktualna sytuacja gospodarcza Polski przedstawia się zupełnie nieźle. Uporządkowanie stanu finansów publicznych jest w tej chwili najważniejszym wyzwaniem stojącym przed polityką gospodarczą, od którego realizacji zależeć będzie dalszy pomyślny rozwój kraju

9. Czy państwo może zbankrutować?

Nieważne, czy mówimy o przedsiębiorstwie, gospodarstwie domowym, czy rządzie - instytucja, która nie jest w stanie spłacić zaciągniętych długów, staje się bankrutem i basta. A więc odpowiedź na pytanie w tytule powinna być krótka - tak. Tyle, że bankructwo kraju wygląda zupełnie inaczej niż upadłość firmy.

Grecy, nie zważając na widmo bankructwa kraju, protestują przeciw planom oszczędnościowym rządu do bankructwa dochodzi wówczas, gdy w kasie państwa brakuje pieniędzy, a nikt już nie chce ich pożyczyć. Najczęściej dzieje się tak wtedy, gdy kraj w przeszłości wydawał więcej, niż zarabiał, i wpadł w pułapkę zadłużenia. Może odmówić spłat całego zadłużenia, a może to zrobić tylko w odniesieniu do jakiejś jego części. Ale nie zmienia to faktu, że państwo staje się bankrutem.

Detonatorem kryzysu są zazwyczaj wydarzenia, które gwałtownie pogarszają sytuację finansową dłużnika: w wypadku firmy jest to recesja, a w wypadku państw - wojny, rewolucje albo poważne zawirowania finansowe. Ale to nie detonator jest przyczyną katastrofy. Grecja stanęła dziś na skraju bankructwa z powodu prowadzonej przez 30 lat nieodpowiedzialnej polityki budżetowej tolerującej corocznie nadmierne deficyty budżetowe i wzrost długu publicznego.

Różnica między sytuacją państwa i firmy polega na tym, że w razie nadmiernych długów państwo może dodrukować pieniądze i próbować uregulować zobowiązania za ich pomocą. Wówczas najprawdopodobniej wybuchnie hiperinflacja, a zadłużenie zostanie spłacone pieniądzem całkowicie bezwartościowym. Nie da się jednak tak postąpić w odniesieniu do tej części długu, którą zaciągnięto w walutach obcych. Dlatego jeśli dochodzi do kryzysu, zazwyczaj chodzi o bankructwo częściowe, dotyczące długu zagranicznego.

Bankructwo firmy i państwa to niby to samo, ale wiąże się z zupełnie innymi konsekwencjami. Przede wszystkim zbankrutowanego państwa nie można ani zlikwidować, ani przeprowadzić licytacji jego mienia. Pozostają więc środki nacisku pośredniego - finansowy ostracyzm, odcięcie od nowych źródeł kredytu, żądanie, aby za cały import kraj płacił z góry gotówką. Konsekwencje gospodarcze takich poczynań są dla kraju bankruta niezwykle bolesne. Prowadzą zazwyczaj do ciężkiego kryzysu gospodarczego państwa i drastycznego spadku poziomu życia jego obywateli. Zazwyczaj też zmuszają dany kraj do podjęcia prób wynegocjonowania z wierzycielami choćby częściowej, rozłożonej na raty spłaty zadłużenia. Dzięki temu może on zostać na nowo wpuszczony na międzynarodowe rynki finansowe.

Historia bankructw państw sięga tysięcy lat. Choć pierwsze znane przypadki odnotowano w starożytnej Grecji (co tworzy ładną klamrę z czasami dzisiejszymi), problem ten rozplenił się dopiero w XVI i XVII wieku, kiedy zwrotu swoich długów kilkakrotnie odmówiły najbogatsze państwa ówczesnej Europy - Hiszpania i Francja. Za każdym razem powodem były niemożliwe do sfinansowania wydatki militarne. W ciągu ostatnich 200 lat historycy gospodarczy doliczyli się setek wypadków całkowitego lub częściowego bankructwa krajów. Tylko Paragwaj odmówił spłaty swoich długów siedmiokrotnie, Argentyna sześć razy, a Turcja cztery

Zakończenie

Czy istnieje szansa aby zmniejszyć zadłużenie publiczne, aby dług powstający w wyniku zapożyczania się nie osiągał wielkich rozmiarów? Głównym ograniczeniem zdolności rządu do powiększania długu jest skłonność obywateli do kupowania obligacji oraz ich skłonność do płacenia podatków w celu sfinansowania procentów od ich zadłużenia. Oczywiście wysokość zadłużenia jest uzależniona od stabilności pozycji rządu i skłonności ludzi do oszczędzania. Jeżeli rząd będzie stabilny i będzie płacił aktualną stopę procentową z wpływów podatkowych to obligacje rządowe będą atrakcyjne równie jak obligacje prywatne. Jednak jeżeli rząd będzie blisko obalenia normalną rzeczą jest, że nikt nie będzie chętny do udzielania mu pożyczek. Wydatki publiczne można zmniejszyć poprzez powierzenie sprywatyzowaniu niektórych instytucji jak chociażby służby zdrowia, szkolnictwa wyższego itd. Ponieważ w sferze budżetowej istnieje nieefektywna struktura instytucjonalna, prowadzi to do nieracjonalnego systemu gospodarki funduszami publicznymi w sferze budżetowej istnieje szansa, że prywatyzacja publicznych instytucji mogłaby „uzdrowić” finanse publiczne, a poprzez to zredukować publiczny dług.

Inna formą ograniczenia długu z racji ryzyka inflacji byłaby coraz bardziej ukracająca się rola NBP w udziale finansowania długu na rzecz banków komercyjnych, lecz z drugiej strony może być to bariera dla sprywatyzowania polskiej gospodarki. Dlatego też najbardziej korzystne jest finansowanie pożyczek publicznych przez sektor poza bankowy.

Aby móc pokonać „zły okres” finansów publicznych czyli wyjście z dużego zadłużenia trzeba w jakiś sposób interweniować w system finansów poprzez zaniechanie lub zawieszenie spłaty pożyczek państwowych, samorządowych. Gdy nadchodzi termin spłaty części zadłużenia rząd może wyemitować nowe obligacje aby zdobyć środki na spłacenie tego zadłużenia. Problem może zaistnieć wtedy, gdy w „przypadku zużycia zasobów kapitałowych, gdy dług jest głównie w rękach cudzoziemców a odsetki z tytułu zadłużenia rosną i powstają kłopoty z ich spłaceniem”.

Bibliografia:

1.Guz T., Kłosiński K., „Bezpieczeństwo ekonomiczne państw”, Lublin 2006

2. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz. 1014, z późn zm.)

3.Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240)

Strony internetowe:

1. http://www.kurkiewicz-family.com/sytuacja_polski.htm

2. http://finanse-publiczne.wyklady.org/materialy_3.html

3. http://www.pwsz.chelm.pl/uczelnia/materialy/srodki_publiczne.pdf

4. http://www.bankier.pl/wiadomosc/Gospodarka-polska-w-2010-r-na-tle-innych-krajow-UE-2189689.html

13

---