PRAWO PODATKOWE W SYSTEMIE PRAWA

Prawo podatkowe jako odrębna gałąź prawa

Prawo podatkowe łączy ze sobą prawo cywilne i administracyjne.

Istnieją trzy gałęzie prawa: prawo karne, prawo cywilne i prawo administracyjne. Prawo podatkowe to odrębna dziedzina prawa.

Sfera prawa podatkowego to:

1. przymus administracyjny państwa,

2. obowiązek po stronie obywatela, firmy (władztwo administracyjne),

3. podatki płacimy w oparciu o sferę obrotu prawnego regulowanego prawem cywilnym.

Prawo podatkowe żeruje na prawie cywilnym. Podatki zaś są po o by utrzymywać państwo.

Przedmiot regulacji = rodzaj stosunków społecznych normowanych przez prawo.

Przedmiot regulacji prawa podatkowego = stosunki społeczne jako zjawiska ekonomiczne związane ze sferą obrotu prawnego regulowane prawem cywilnym; stosunki te powstają, istnieją lub wygasają na tle przesuwania środków pieniężnych od podmiotu, który je uzyskał w związku z prowadzoną przez siebie działalnością lub w inny sposób wszedł w ich posiadanie na rzecz państwa lub innego podmiotu publicznoprawnego np. gminy.

Normy prawa podatkowego - regulują stosunki i sytuacje prawne pomiędzy państwem (lub innym podmiotem publicznoprawnym) a podmiotami obciążonymi obowiązkiem świadczeń pieniężnych na jego rzecz; obowiązek ten ma źródło wyłącznie w prawie podatkowym, regulują więzi powstające z woli prawodawcy, który wkracza w sferę stosunków majątkowych.

Metoda regulacji w prawie podatkowym - jest to metoda administracyjnoprawna ze względu na występowanie władztwa państwa i obowiązek podporządkowania się jednostek.

Stosunek zobowiązaniowy ma charakter nierównorzędności - podległość jednego podmiotu drugiemu, nadto w prawie podatkowym świadczenia podatkowe mają charakter nieekwiwalentności.

Stosunek zobowiązaniowy powstaje nie z woli podatnika jako podmiotu zobowiązanego lecz w sytuacji wystąpienia u niego stanu faktycznego odpowiadającego danej normie prawa podatkowego.

Obowiązek świadczenia podatkowego - powstaje gdy w określonym przypadku związany z danym podmiotem stan faktyczny wyczerpuje znamiona podatkowoprawnego stanu faktycznego uregulowanego w ustawie. Powstaje w związku z czynnością obrotu gospodarczego, gdzie państwo określa taki obowiązek. Wszystkie zdarzenia cywilnoprawne są podstawą do powstania obowiązku podatkowego.

Prawo podatkowe a prawo administracyjne

Administracyjne prawo ustrojowe - tworzenie, struktura wewnętrzna i wzajemne relacje pomiędzy organami administracji skarbowej; odpowiednie zastosowanie pojęć np. organ, urząd, kompetencja, formy działania, nadzór, kontrola, stosunek służbowy.

Administracyjne prawo procesowe - postępowanie podatkowe opiera się na zasadach wypracowanych przez Kpa. Procedura administracyjna to np. wezwanie o dopłatę podatku, na podstawie ordynacji podatkowa.

Prawo podatkowe a prawo cywilne

Przedmiotem prawa podatkowego jest ogólnie pojęty obrót gospodarczy.

Realizacja norm prawa cywilnego - powoduje powstanie stanów faktycznych rodzących obowiązek podatkowy, jednakże nie mogą one doprowadzić do ograniczeń w funkcjonowaniu instytucji cywilnoprawnych w życiu gospodarczym.

Zasady tworzenia systemu podatkowego

Czynniki wpływające na tworzenie systemu podatkowego: polityczne, fiskalne, gospodarcze, społeczne, historyczne. Cele opodatkowania znajdują swój normatywny wyraz z systemie podatkowym.

Cele fiskalne - uzyskiwanie środków pieniężnych niezbędnych na zaspokojenie potrzeb publicznych.

Cele gospodarcze - oddziaływanie poprzez system podatkowy na gospodarkę oraz analiza wpływu podatków na gospodarkę, np. ulgi podatkowe w specjalnych strefach ekonomicznych; wspólne rozliczanie matki samotnie wychowującej dziecko; ulgi budowlane.

Cel społeczny - racjonalne dopasowanie interesów publicznych i prywatnych, zasada sprawiedliwości opodatkowania, powszechności i równości opodatkowania, relatywnej równości opodatkowania, zasada zdolności świadczenia, np. rozliczenie roczne z podatku dochodowego małżonkiem, który umarł; ulga rehabilitacyjna wspierająca osoby niepełnosprawne.

Cele historyczne, np. opłata skarbowa.

System podatkowy - zespół norm odnoszący się do wszystkich podatków oraz tworzący konstrukcję poszczególnych podatków.

Ogólne prawo podatkowe - to zespół norm zawarty w aktach prawnych odnoszących się do wszystkich lub większości podatków: procedura, zobowiązania, egzekucja, prawo karne skarbowe. Ogólne prawo podatkowe:

1. powinno regulować podstawowe zasady prawa materialnego oraz procedurę,

2. realizuje zasadę pewności prawa,

3. regulowane jest w formie ustawy z reguły jednej,

4. powinno być stabilne i nie podlegać częstym zmianom.

Szczegółowe (szczególne) prawo podatkowe cechuje je różnorodność w zakresie ilości danin; podatki szkieletowe: pośrednie, bezpośrednie, majątkowe; czy też ustawy regulujące poszczególne podatki, np. ustawa o podatku od towarów i usług, o podatku dochodowym od osób fizycznych czy prawnych.

Zakres regulacji:

1. podmiot podatku - jednostka życia społecznego. na którą ustawa nakłada obowiązek podatkowy, podmiot determinowany jest przez zakres przedmiotowy; obowiązany do realizacji świadczenia podatkowego, np. do zapłaty podatku;

2. przedmiot podatku - określone ustawowo zachowania bądź „przedmioty”; zdarzenia społeczne, gospodarcze, cywilnoprawne podlegające opodatkowaniu;

3. podstawa opodatkowania - konkretyzacja przedmiotu opodatkowania co do wielkości i podmiotu; wskazuje miernik, kryterium opodatkowania, np. podatek od wartości, od metrażu;

4. stawka podatkowa - wyraża stosunek między wysokością obciążenia podatkowego a podstawą opodatkowania; może być: progresywna, regresywna, degresywna, proporcjonalna, równomierna. np. określenie procentowe, kwotowe, np. 17 zł od pełnomocnictwa, czy mieszane - kwotowo-procentowe, np. akcyza na alkohol, papierosy;

5. ulgi i zwolnienia - wyłączają z opodatkowania pewne kategorie podmiotów lub zawężają krąg przedmiotowy.

Podatkowy stan faktyczny - ogół znamion stanu faktycznego zawartych w normach regulujących poszczególne podatki, zaistnienie danego stanu faktycznego powoduje powstanie określonych skutków podatkowoprawnych. Na zmiany w podatkach mają wpływ zmiany społeczne, gospodarcze i orzecznictwo.

Źródła prawa podatkowego

Konstytucyjne ramy opodatkowania

Prawnych granic opodatkowania należy przede wszystkim poszukiwać w Konstytucji - chroni ona obywatela przed dowolnością w kształtowaniu przez ustawodawcę określonych konstrukcji podatkowych.

Normy konstytucyjne - kształtują prawa i obowiązki obywateli oraz określają ustrój polityczny i gospodarczy.

Konstytucyjne zasady - wolności gospodarczej, ochrony praw własności, sprawiedliwości, równości.

Idea państwa prawnego = demokratyczne państwo prawne = system norm prawnych w państwie prawa jest w znacznym stopniu autonomiczny wobec celów politycznych - art. 2 Konstytucji. Państwo prawa musi realizować materialną sprawiedliwość podatkową = kształtowanie obciążeń podatkowych zgodnie z zasadami równości i powszechności oraz z zasadą zdolności świadczenia i sprawność gospodarczą podatnika.

Konstrukcje podatkowe powinny być proste i zrozumiałe.

Art. 7 KonstytucjiL Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa - organy władzy działają w granicach i na podstawie prawa, zgodnie z zasadą zaufania obywateli do organów władzy i administracji publicznej. Stosowanie prawa podatkowego powinno zmierzać do pogodzenia interesu publicznego z indywidualnym. Wszyscy jesteśmy równi w świetle prawa. Nie można więcej żądać niż się należy w ustawie. Sprawiedliwość opodatkowania i zdolność świadczenia podatków przez podatnika musi być analizowana przy ustalaniu podmiotu, przedmiotu i stawki opodatkowania. Podatek liniowy napędza gospodarkę.

Art. 217 Konstytucji: Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy - ustawa podatkowa powinna w jak najszerszym zakresie regulować podstawowe elementy konstrukcyjne podatku.

Celem podmiotów prawa stosujących prawo podatkowe powinna być pełna jego realizacja - zasada praworządności (prymatu prawa i legalności) - podatkowy stan faktyczny reguluje ustawodawca nie zaś organy administracji lub sądy.

Źródła prawa podatkowego

1. Konstytucja - jako źródło najwyższej rangi, ustanawia zamknięty system źródeł prawa w Polsce i podstawowe zasady.

2. Ustawa - reguluje szczegółowo podatkowoprawny stan faktyczny (reguluje obowiązek i zobowiązanie podatkowe) - nullum tributum sine lege (nie ma podatku bez ustawy) - wyłączność ustawowa oznacza, iż regulacja z zakresu podatkowoprawnego stanu faktycznego powinna posiadać jak najmniej odwołań i delegacji do aktów prawnych niższej rangi, to treść ustawy decyduje o stopniu zupełności regulacji prawa podatkowego.

Elementy statyczne - elementy konstrukcji podatku, które składają się na podatkowoprawny stan faktyczny powinny być regulowane tylko ustawą.

Elementy dynamiczne - mogą być regulowane aktami niższego rzędu - np. szczególne ulgi i zwolnienia, rodzaje deklaracji itp.

3. Umowy międzynarodowe - mają szczególne znaczenie w podatkach obrotowych, np. podatek VAT, który jest wspólny w całej Unii Europejskiej (dyrektywy Rady UE). Umowy międzynarodowe mają pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym.

Podustawowe źródła prawa podatkowego - celem i istotą jest dopełnienie regulacji ustawowej w granicach treści jaką zawiera ustawa i na podstawie upoważnienia ustawowego, które reguluje organ uprawniony do wydania aktu podustawowego, zakres regulacji, oraz rodzaj aktu (forma).

4. Rozporządzenia - powszechnie obowiązujące akty wykonawcze wydawane przez naczelne organy administracji publicznej. Uszczegóławiają, wykonują regulację ustawową, nie mogą być sprzeczne z ustawą i nie mogą przekraczać kompetencji i zakresu wskazanego w ustawie do wydania rozporządzenia.

5. Uchwały jednostek samorządu terytorialnego - lokalnie obowiązujące akty wykonawcze, które mogą wprowadzać np. ulgi, zwolnienia, sposób poboru.

Nieformalne źródła prawa podatkowego

Orzecznictwo - nie jest źródłem prawa podatkowego - ma istotny wpływ na interpretację, wykładnię regulacji prawnopodatkowej. Praktyczna weryfikacja przyjętych przez ustawodawcę celów opodatkowania i trafności doboru techniki prawodawczej. Orzecznictwo wyznacza kierunki regulacji prawnych i wpływa na zmianę tych regulacji.

Zwyczaj - stała praktyka stosowania określonych reguł postępowania, ma charakter techniczny, organizacyjny.

Doktryna, nauka - dogmatyczna analiza prawa podatkowego, analiza zasad stosowania prawa itp.; literatura, piśmiennictwo, stanowisko znawców tematu. Jest bardzo potrzebne gdyż:

1. przekłada ustawę w formie np. komentarza,

2. ma wpływ na zmianę regulacji prawnej, np. wskazując martwe przepisy (wzór Lisaka jak liczyć podatek).

Wykładnia prawa podatkowego

Wykładnia to poszukiwanie sensu słów języka etnicznego w aktach normatywnych, abyśmy mogli przyporządkować dane stany faktyczne do określonych norm prawnych.

Wykładnia prawa podatkowego powinna wychodzić od ogólnych reguł właściwych dla całego systemu podatkowego a później dopiero opierać się na regułach wynikających ze specyfiki prawa podatkowego.

Wykładnia subiektywna (statyczna) - ustalenie woli prawodawcy w historycznej rzeczywistości - głównie wykładnia językowa.

Wykładnia obiektywna (dynamiczna) - poszukiwanie sensu słów przepisów prawa dostosowując je do współczesnej rzeczywistości i stosunkach życiowych - głównie wykładnia funkcjonalna.

Celem wykładni jest ustalenie jakie normy obowiązują w danym czasie, respektowanie zasady pewności, równości i bezpieczeństwa opodatkowania.

Dyrektywy interpretacyjne - językowe, systemowe, funkcjonalne.

Wykładnia językowa (gramatyczna)

1. pierwotna i podstawowa

2. punktem wyjścia jest tekst ustawy

3. ustalenie treści przepisu w oparciu o jego znaczenie językowe

4. tekst ustawy posługuje się danym językiem etnicznym, zasadami składni, interpunkcji itp.

5. tekst jest pośrednikiem pomiędzy twórcą a odbiorcą

6. jest punktem wyjścia dla innych wykładni

7. wyznacza możliwy sens słów - zakreśla granice innych wykładni, żadna wykładnia nie może być bowiem sprzeczna z sensem słów opartym na wykładni językowej; ramy słów wyznaczają granice rozumienia

8. kształtuje kierunek interpretacji

Posługiwanie się wykładnią językową

1. odkodowanie norm prawnych zawartych w przepisach oraz ustalenie znaczenia poszczególnych słów i zwrotów

2. ustalenie obszaru zdarzeń i stanów podlegających danej regulacji - ustalenie granic podmiotowych i przedmiotowych opodatkowania

3. ustalenie stanu rzeczywistego

4. ustalenie wzajemnych powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami podatku

5. ustalenie znaczenia pojęć w odniesieniu do możliwości stosowania definicji posiłkowych z innych dziedzin prawa mając na uwadze autonomiczność prawa podatkowego

Wykładnia systemowa

1. ustalenie znaczenia przepisu ze względu na system prawa do którego należy, poszczególne przepisy powinny być interpretowane we wzajemnym związku z całością danego systemu

2. wykładnia systemowa zewnętrzna - uwzględnienie systemu prawa danego kraju

3. wykładnia systemowa wewnętrzna - uwzględnienie systemu prawa wewnątrzgałęziowego

4. wykładnia systemowa - założenie zgodności ustaw podatkowych z konstytucją, zmierza do takiej interpretacji przepisów, która pozwala na ich zachowanie w systemie prawa, jednak tylko w granicach, w jakich pozostaje w zgodzie z możliwym sensem słów ustaw podatkowych

Zakres wykładni systemowej wewnętrznej

1. dotyczy związków pomiędzy przepisami ogólnego i szczegółowego prawa podatkowego

2. obejmuje swym zakresem również systematykę wewnętrzną danego aktu normatywnego poprzez dokonanie zestawienia przepisów danej ustawy

3. wykładnia systemowa obejmuje także przepisy przejściowe i wprowadzające

Wykładnia celowościowa (funkcjonalna)

1. kieruje się dyrektywami funkcjonalnymi, co oznacza, że poszukuje się sensu tekstu prawnego przez nadanie mu takiego znaczenia, przy którym odtworzone z treści przepisów normy prawne miałyby najsilniejsze aksjologiczne znaczenie w przyjmowanych systemie wartości

2. wiąże ona brzmienie słów aktów prawnych z sensem i celem przepisów prawnych, przy czym granicą wykładni jest możliwy sens słów

3. sens przepisów rozumiany jest poprzez cel ich podjęcia, zatem wykładnia celowościowa szuka obiektywnego celu ustawy

4. jest to wykładnia obiektywna - szuka woli współczesnego ustawodawcy, gdzie zasadniczą rolę odgrywają elementy dynamiczne

Powiązanie różnych wykładni

1. wykładnia celowościowa musi być stosowane w ścisłym powiązaniu z wykładnią językową i systemową

2. szukając możliwego sensu słów ustawy podatkowej należy mieć na uwadze zarówno obowiązujący porządek prawny jak i systematykę danego aktu, oraz cele regulacji tego aktu

Analogia - jest typem prawniczego rozumowania zmierzającym do przełożenia przepisów prawnych na odpowiadające im normy, opiera się na zasadzie, że fakty podobne do siebie pod istotnym względem, powinny pociągać za sobą te same lub zbliżone konsekwencje. Analogia używana jest do wypełniania luk w prawie, a zakres stosowania analogii uzależniony jest od gałęzi prawa, dla której ma być zastosowana.

Rozróżnia się dwa typy analogii

• argumentum a contrario - ogranicza zasięg danej normy, tylko do przypadków wprost w niej określonych

• argumentum a simili - podobne, podobnie

W prawie podatkowym obowiązuje bezwzględny zakaz stosowania analogii zaostrzającej regulację prawną. Nie można stosować analogii rozszerzającej.

Pojęcie podatku - świadczenie jednostek na rzecz ogółu

Podatkowe aspekty, związki

1. ekonomiczne - podatnik jako członek społeczeństwa i podmiot dostarczający dochodów państwu

2. rozwój podatków uzależniony od rozwoju gospodarki, roli pieniądza, kształtowania się społeczeństw

3. polityczne i gospodarcze cechy opodatkowania - przejmowanie przez państwo rezultatów działalności gospodarczej innych podmiotów w postaci opodatkowania - wielkość jest uzależniona od potrzeb publicznych

4. opodatkowanie powinno tak daleko wnikać w gospodarkę jak jest to konieczne dla finansowania zadań publicznych

5. granicą opodatkowania - zawsze powinno być zachowanie sprawności, wydajności gospodarczej podmiotów zobligowanych do świadczenia - ekonomiczne granice opodatkowania

6. zasada zdolności świadczenia - zdolność do zapłacenia podatku przez podmiot nim obciążony, indywidualne możliwości świadczenia z uwzględnieniem elementów osobowych jak i ekonomiczno-finansowych, relatywnie równo rozłożone ciężary podatkowe,

7. podatki jednocześnie mogą być traktowane jako instrumenty oddziaływania na gospodarkę

8. podatek - publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województw, powiatu albo gminy wynikające z ustawy podatkowej, rozumie się przez to również zaliczki, raty na podatki, opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe (OP - art. 3 i art. 6)

Cechy prawne podatku

1. państwo posiada legitymację do żądania ze strony podatnika świadczenia pieniężnego,

2. jednostronność świadczenia podatkowego - stała, historyczna cecha podatku,

3. świadczenie jednostronne wynika z władztwa państwa na danym obszarze,

4. stosunek prawnopodatkowy - uzależniony jest od treści norm prawnych zawartych w ustawach podatkowych, nie zaś od woli stron; treść stosunku prawnopodatkowego wynika z woli ustawodawcy.

Zobowiązania podatkowe

Obowiązek i zobowiązanie podatkowe

W płaszczyźnie normatywnej - ustalenie treści pojęć oraz związków pomiędzy nimi. Bywa, że ustawodawca definiuje te pojęcia, częściej jednak trzeba interpretować szereg przepisów.

Stosunek zobowiązaniowy - dwustronna relacja podmiotów, kształtowana na podstawie norm prawa, przy czym jednym z nich jest zawsze podmiot reprezentujący władzę publiczną; wierzyciel - podmiot uprawniony stosunku zobowiązaniowego (Skarb Państwa, gmina), dłużnik - podmiot zobowiązany stosunku zobowiązaniowego (podatnik, płatnik). Przejaw woli podatnika w formie deklaracji stanowi jedynie propozycję treści stosunku zobowiązaniowego, który ostatecznie ustalany jest przez organy podatkowe jednak zawsze na podstawie i w granicach prawa.

Podstawą powstania stosunku zobowiązaniowego jest stan faktyczny (zdarzenia, działania), z którym ustawa wiąże określone skutki prawnopodatkowe.

Przedmiot zobowiązania podatkowego to świadczenie przynależne wierzycielowi, prawo jednego podmiotu do żądania od drugiego podmiotu określonego zachowania, świadczenia.

Zobowiązanie podatkowe stanowi normatywne następstwo obowiązku podatkowego, aby wystąpiło konkretne zobowiązanie zatem, aby dany podmiot był zobowiązany do konkretnego świadczenia, musi wystąpić sytuacja faktyczna lub prawna, z którą norma prawa podatkowego wiąże obowiązek świadczenia na rzecz państwa (lub gminy). Zobowiązanie podatkowe stanowi konkretyzację obowiązku podatkowego co do podmiotu i wysokości obowiązku podatkowego.

Zobowiązanie podatkowe wynikające z obowiązku podatkowego to zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województw, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego (art. 5 Op).

Obowiązkiem podatkowym jest nieskonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego na rzecz państwa, w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie. Obowiązek podatkowy wynika z elementów składowych prawnopodatkowego stanu faktycznego ujętego w ustawach zaliczanych do szczegółowego prawa podatkowego. Jest to abstrakcyjny i generalny obowiązek świadczenia podatkowego uregulowanego ustawą.

Obowiązek podatkowy jest to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem określonego w tych ustawach stanu faktycznego (art. 4 Op).

Zobowiązanie podatkowe wynika z obowiązku podatkowego. Dla powstania zobowiązania niezbędne jest wcześniejsze ustalenie istnienia obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy jest normatywnym poprzednikiem zobowiązań. Organy administracji mogą egzekwować zobowiązanie podatkowe a nie obowiązek podatkowy.

Zobowiązanie podatkowe wygasa, gdy:

1) następuje zapłata - efektywnie; zamiana, wydanie rzeczy w miejsce świadczenia pieniężnego,

2) przedawnienie,

3) umorzenie,

4) zwolnienie.

W procesie stosowania prawa podatkowego następuje konkretyzacja stanu faktycznego i indywidualizacja podmiotu. Organ podatkowy jako podmiot stosunku zobowiązaniowego (wierzyciel) reprezentuje interes Skarbu Państwa, przy czym działa w interesie publicznym oraz w granicach i na podstawie prawa.

Podatnik jest dłużnikiem stosunku zobowiązaniowego do którego kierowane jest roszczenie podatkowe zgodnie z ustawą, a roszczenie to ma charakter osobisty. Innymi podmiotami zobowiązań podatkowych są płatnik i inkasent.

Obowiązek podatkowy przekształca się w zobowiązanie podatkowe z mocy prawa (konstytutywnie), bądź poprzez wymiar (deklaratoryjnie).

Przedawnienie, zaniechanie ustalania i poboru - powoduje niemożność konkretyzacji obowiązku podatkowego, zatem przekształcenia go w zobowiązanie podatkowe.

Zobowiązania podatkowe wygasają poprzez:

1. zapłatę terminową lub nieterminową, spełnienie świadczenia w formie gotówkowej znakami np. akcyzy, potrącenie, przeniesienie własności praw i rzeczy - wygaśnięcie efektywne,

2. przedawnienie, umorzenie, zaniechanie poboru - wygaśnięcie nieefektywne.

  

 Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe:

1. dług - obowiązek świadczenia, zobowiązanie,

2. odpowiedzialność to obowiązek pokrycia długu; może być osobista lub rzeczowa, ma charakter samoistny, oderwany od samego świadczenia, występuje wyjątkowo, gdy nie ma możliwości zaspokojenia roszczenia podatkowego,

3. zarówno zobowiązanie jak i odpowiedzialność mogą być solidarne,

4. podatnik za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem,

5. odpowiedzialność płatnika i inkasenta,

6. odpowiedzialność następcy prawnego,

7. odpowiedzialność małżonka,

8. odpowiedzialność nabywcy.

Organ podatkowy i jego właściwość

Organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest:

1. naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa - jako organ pierwszej instancji,

2. dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej - jako:

1. organ odwoławczy odpowiednio od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego,

2. organ pierwszej instancji, na podstawie odrębnych przepisów,

3. organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji,

3. samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych jest organem podatkowym jako:

1. organ pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia - z urzędu

2. organ odwoławczy od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w pkt 1.

Organami podatkowymi wyższego stopnia są organy odwoławcze.

Organy podatkowe przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej.

Właściwość rzeczowa i miejscowa jest ustalana z uwzględnieniem również zakresu zadań i terytorialnego zasięgu działania organów podatkowych, określonych na podstawie odrębnych przepisów.

Właściwość rzeczową organów podatkowych ustala się według przepisów określających zakres ich działania.

Jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika, płatnika, inkasenta lub podmiotu wymienionego w art. 133 § 2.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rozporządzenia, właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach niektórych zobowiązań podatkowych lub poszczególnych kategorii podatników, płatników lub inkasentów w sposób odmienny niż wyżej określony.

Jeżeli w trakcie roku podatkowego lub określonego w odrębnych przepisach innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo za ten okres rozliczeniowy pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rozporządzenia przypadki, w których inaczej określi właściwość miejscową.

Zaległość podatkowa, odsetki za zwłokę i opłata prolongacyjna; nadpłata.

Zaległością podatkową jest podatek nie zapłacony w terminie płatności.

Za zaległość podatkową uważa się także nie zapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, w tym również zaliczkę, o której mowa w art. 23a § 1 lub ratę podatku. Przepisy ww. stosuje się również do należności z tytułu podatków, zaliczek na podatki oraz rat podatków nie wpłaconych w terminie płatności przez płatnika lub inkasenta.

Na równi z zaległością podatkową traktuje się także:

1. nadpłatę, jeżeli w zeznaniu lub w deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2, została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych, bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,

2. zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy,

3. wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej,

4. oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.

Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę.

Również w zakresie nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, w części przekraczającej wysokość podatku należnego za rok podatkowy.

Odsetki za zwłokę nalicza podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe.

Odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego.

Odsetki za zwłokę naliczane są odpowiednio od dnia:

1. zwrotu nadpłaty, zwrotu podatku, zwrotu oprocentowania lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych lub na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych,

2. pobrania wynagrodzenia.

Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego.

Jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.

Rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa może wprowadzić opłatę prolongacyjną - w wysokości nie większej niż stawka opłaty prolongacyjnej (stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50% ogłaszanej na podstawie art. 56 § 3 stawki odsetek za zwłokę) - z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności podatków oraz zaległości podatkowych stanowiących dochód odpowiednio - gminy, powiatu lub województwa.

Organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty,

2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,

A w związku z tym, ustala się odpowiednio opłatę prolongacyjną.

Za nadpłatę uważa się kwotę:

1. nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku,

2. podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej,

3. zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 § 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej,

4. zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

Wysokość nadpłaty określa organ podatkowy.

Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

Obowiązki informacyjne organów podatkowych

Art. 51 Konstytucji - nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby, a władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Nadto, każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych a ograniczenie tego prawa może określić ustawa. Każdy ma też prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą (ustawa o ochronie danych osobowych).

Art. 61 zasada jawności - obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to daje również możliwość uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządów gospodarczych i zawodowych, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa; prawo to obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu; ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa; tryb udzielania informacji czyli realizację zasady jawności, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

Ustawa o dostępie do informacji publicznej:

1. nadaje ona każdemu prawo do informacji publicznej, realizowane przez zasadę jawności tej informacji i zapewnienie do niej dostępu; dostęp do informacji publicznej obejmuje prawo do: bezpłatnego uzyskania informacji, w sposób i czasie zapewniającym osobom zainteresowanym aktualną wiedzę o stanie państwa, samorządów i instytucji publicznych oraz ich majątku, wglądu do dokumentów urzędowych, kopiowania dokumentów, dostępu do posiedzeń organów kolegialnych władz publicznych, uzyskania informacji przetworzonej w zakresie takim, w jakim jest to istotne dla ogółu obywateli;

2. władze publiczne oraz inne osoby i jednostki organizacyjne, na których zgodnie z ustawą ciąży obowiązek udostępniania informacji publicznej, udostępniają wszystkie informacje o instytucjach, osobach, procedurach, majątku publicznym i polityce oraz planach władz publicznych z wyłączeniem informacji niejawnych (tajemnice);

3. udostępnianie informacji następuje w drodze: ogłaszania dokumentów i informacji w urzędowym publikatorze teleinformatycznym - „Biuletynie Informacji Publicznej”, udostępniania indywidualnego zainteresowanym osobom, wstępu na posiedzenia i udostępniania materiałów dokumentujących posiedzenia organów kolegialnych władz publicznych, o ile w trybie odrębnych przepisów nie wyłączono jawności posiedzeń lub dokumentów;

4. każda informacja publiczna jest jawna i dostępna z wyłączeniem: informacji niejawnych w rozumieniu ustawy, informacji objętych tajemnicą skarbową, bankową i statystyczną, informacji w zakresie objętym ochroną zbiorów danych osobowych, informacji mogących naruszać prywatność osób fizycznych lub tajemnicę przedsiębiorcy;

5. informacją publiczną podlegającą udostępnianiu jest: informacja o polityce, rozstrzygnięciach i planach władz publicznych, informacja o instytucjach publicznych, informacja o procedurach publicznych, informacja o danych publicznych, którą jest utrwalona na nośnikach informacji treść dokumentów, treść aktów administracyjnych, stanowiska władz i wszelkich funkcjonariuszy publicznych, treść wystąpień, opinii, ocen, rozstrzygnięć, przebiegu i efektów kontroli, sprawozdań i korespondencji w tych sprawach, w szczególności informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych oraz osób publicznych; informacja o środkach publicznych;

6. postępowanie w sprawie indywidualnego dostępu do informacji następuje na podstawie złożonego wniosku. Jeżeli osoba zainteresowana złoży wniosek o udostępnienie informacji, to zobowiązana jednostka ma obowiązek udostępnić informację w żądanej formie i postaci w terminie 7 dni (z wyłączeniem sobót, niedziel i świąt) od złożenia wniosku albo wydać decyzję o odmowie informacji, wydać decyzję o udostępnianiu informacji w innym terminie lub innej formie bądź postaci, pouczyć o możliwości uzyskania informacji inaczej przetworzonej bądź w innej formie lub postaci z zaznaczeniem terminu po upływie jakiego rozpozna pierwotny wniosek, o ile nie otrzyma zgody na proponowaną postać, formę lub zakres udostępnienia informacji, pouczyć o obowiązku wniesienia określonej opłaty pod rygorem odrzucenia wniosku.

Ordynacja podatkowa

Art. 121 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 137 poz. 926 z późn. zm.) stanowi, iż organy podatkowe w postępowaniu podatkowym są obowiązane udzielać niezbędnych informacji o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.

art. 306a - 306k - wydawanie zaświadczeń

• organ podatkowy wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o nie, jeżeli tego wymaga przepis prawa lub osoba ta ubiega się o nie, ze względu na swój interes prawny;

• zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni;

• zaświadczenie organ wydaje, gdy chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego wynikającego z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestru bądź innych danych, będących w jego posiadaniu;

• krąg podmiotów ubiegających się o wydanie zaświadczenia jest więc szerszy i nie dotyczy tylko stron;

• zaświadczenia nie są aktami administracyjnymi, lecz czynnościami faktycznymi, ponieważ nie są oświadczeniami woli lecz wiedzy. Organ stwierdza, co mu jest wiadome, nie rozstrzyga jednak żadnej sprawy.

Interpretacje

Obowiązek Ministra Finansów do udzielenia na żądanie podatnika, płatnika lub inkasenta, pisemnej informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w ich indywidualnych sprawach, w których nie wszczęto postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. Występując z tym żądaniem, żądający ma obowiązek w sposób wyczerpujący przedstawić stan faktyczny oraz własne stanowisko w sprawie. Jeżeli jednak podatnik, płatnik lub inkasent zastosowali się do tej interpretacji, organ nie może wydać decyzji określającej lub ustalającej ich zobowiązanie podatkowe bez zmiany albo uchylenia postanowienia.

Interpretacja zawiera ocenę prawną stanowiska pytającego z przytoczeniem przepisów prawa. Udzielenie interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego, następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Interpretacja jest wiążąca dla organów podatkowych i organów kontroli skarbowej właściwych dla wnioskodawcy i może zostać zmieniona albo uchylona wyłącznie w drodze decyzji. W przypadku niewydania przez organ postanowienia w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, o interpretację uznaje się, że organ ten jest związany stanowiskiem podatnika, płatnika lub inkasenta zawartym we wniosku.

Organ odwoławczy w drodze decyzji zmienia albo uchyla postanowienie, o którym mowa w art. 14 a § 4:

1. jeżeli uzna, że zażalenie wniesione przez podatnika, płatnika lub inkasenta zasługuje na uwzględnienie, lub

2. z urzędu, jeżeli postanowienie rażąco narusza prawo, orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w tym także jeżeli niezgodność z prawem jest wynikiem zmiany przepisów.

Zmiana albo uchylenie postanowienia wywiera skutek począwszy od rozliczenia podatku za miesiąc następujący po miesiącu, w którym decyzja została doręczona podatnikowi, płatnikowi lub inkasentowi, a gdy zmiana lub uchylenie postanowienia dotyczy podatków rozliczanych za rok podatkowy - począwszy od rozliczenia podatku za rok następujący po roku, w którym decyzja została doręczona podatnikowi, płatnikowi lub inkasentowi.

EWIDENCJA I IDENTYFIKACJA PODATNIKÓW

Ewidencja podatników i płatników służy potrzebom państwa i jego obywateli, tj. ma na celu zgromadzenie i nadanie kodu numerycznego wszystkim podatnikom i płatnikom podlegającym regulacji prawnopodatkowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Identyfikator cyfrowy: Numer Identyfikacji Podatkowej - NIP.

Systemy zintegrowane (banki danych - ewidencje) tworzone przez administrację państwową najczęściej posługują się identyfikatorami cyfrowymi. Nadanie identyfikatora stwarza możliwość natychmiastowej lokalizacji oraz odtworzenia wszystkich sytuacji związanych z konkretną osobą czy podmiotem. Numer identyfikacyjny (kod numeryczny) umożliwia określenie wszystkich czynności dokonanych przez dany podmiot (przyporządkowaną do danego numeru) w aparacie administracji lub określonym pionie administracji.

Informacja. W ewidencjach, bankach danych, gromadzone są różnego rodzaju informacje, są też przetwarzane, przekazywane, udostępnianie. Tym czynnościom, a w szczególności udostępnieniu nie podlega cała ewidencja, lecz część zgromadzonych w nich informacji jednostkowych np. zaświadczenie o posiadaniu danego numeru NIP lub o umieszczeniu danego podatnika w rejestrze podatników podatku od towarów i usług.

Ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników określiła jako podmiot uprawniony a jednocześnie zobowiązany do prowadzenia ewidencji podatników, płatników podatków i składek ubezpieczeniowych urzędy skarbowe. Oznacza to przyznanie im w tym zakresie właściwości rzeczowej. Tym samym zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych urzędy skarbowe są administratorami danych osobowych znajdujących się w ewidencji - zbiorze danych. Każdy urząd skarbowy prowadzi własną ewidencję podatników i płatników zgodnie z określoną w art. 4 właściwością miejscową. Aktualne w tym miejscu są uwagi zawarte w komentarzu do art. 1 ustawy.

Zgłoszenie identyfikacyjne dany podmiot składa tylko jeden raz, związane jest ono bowiem z uzyskaniem po raz pierwszy statusu podatnika, płatnika podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne. Wtedy też na podstawie złożonego zgłoszenia identyfikacyjnego nadawany jest danemu podmiotowi numer identyfikacji podatkowej NIP. Niezależnie od ilości i rodzajów ciążących na danym podmiocie obowiązków podatkowych oraz obowiązków płatnika dotyczących należności z tytułu ubezpieczeń społecznych, dany podmiot posługuje się tym samym numerem NIP.

Identyfikacja oznacza ustalenie, stwierdzenie tożsamości, identyfikować zaś oznacza rozpoznawać, ustalać tożsamość. Podstawową cechą numeru NIP jest zatem możliwość zidentyfikowania danego podmiotu przez organy podatkowe.

Numer ten zatem jest niepowtarzalny i jeden dla danego podmiotu, na cały okres bytu danego podmiotu lub na całe życie.

Potwierdzenie nadania numeru NIP. Na wniosek zainteresowanego podmiotu urząd skarbowy obowiązany jest do potwierdzenia faktu nadania NIP podmiotowi, który nim się posługuje. Wniosek taki należy jasno sformułować oraz dokonać opłaty skarbowej w wysokości 5 zł. Wniosek ten składa się do urzędu skarbowego, który NIP nadał. Nie ma zatem znaczenia jaki aktualnie dla danego podmiotu jest właściwy na potrzeby danego podatku urząd skarbowy.

14

---