IX. GOSPODARSTWO DOMOWE W PROCESIE GOSPODAROWANIA, PODSTAWY EKONOMICZNYCH DECYZJI KONSUMENTA
Gospodarstwo domowe => dobrowolny związek lub grupa ludzi zamieszkujących razem, podejmujących decyzje gospodarcze odnośnie sposobu zarobkowania i wydatkowania zarobionych pieniędzy
Funkcje gospod. Domowego:
f. Ekonomiczne
f. Produkcyjna - zdobywanie dochodu przez członków rodziny
f. Konsumpcyjna - wydatkowanie zarobionych pieniędzy w celu zaspokojenia potrzeb
f. Społeczne
f. Reprodukcyjna - polega na rozmnażaniu
f. Wychowawcza - wychowanie młodego pokolenia
f. Opiekuńcza - opieka nad osobami niemogącymi samodzielnie funkcjonować
Cele gospod. Domowego:
1) cele ekonomiczne
optymalizacja spożycia - chcemy mieć coraz wiecej
maksymalizacja dochodu
oszczędzanie na przyszłą konsumpcję
osiągnięcie jak największych satysfakcji z konsumpcji
2) cele społeczne
zaspokajanie potrzeb kulturalnych
organizacja czasu
wychowanie i kształcenie młodego pokolenia
Wybory gospodarstwa domowego
Użyteczność => suma zadowolenia jaką osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra; ma ch-er subiektywny
Użyteczność całkowita => suma użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi
Dobro jest tym użyteczniejsze im bardziej zaspokaja potrzebę.
Celem ekonomicznym konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji; odbywa się w warunkach ograniczonych (dochody, ceny dóbr i usług ... )
Założenia teorii wyborów konsumenta
konsument jest podmiotem racjonalnym
dokonuje wyboru zgodnie z własnymi preferencjami
posiada pełną informację
wybiera między dobrami substytucyjnymi
Użyteczność marginalna => wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia/zmniejszenia konsumpcji danego dobra, a kolejną dodatkową jednostką
Preferencje => uporządkowanie tego co się lubi a czego nie
Cechy preferencji:
założenie kompletności pref.
Zgodnie z tym zał. Konsument dokonuje wyboru między różnymi kombinacjami konsumpcji dóbr - może określić swoje preferencje w stosunku do nich
założenie przechodniości pref.
Wybory konsumenta między różnymi kombinacjami dóbr są przechodnie
Jeśli A>B i B>C => A>C
założenie nie nasyconości zadowolenia konsumenta
konsument chce zawsze więcej niż ma
Krzywa obojętności => przedstawia wszystkie kombinacje konsumowanych dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne
Cechy mapy obojętności:
krzywe mają nachylenie negatywne
nie mają się przecinać
są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych
jest ich nieskończenie wiele
Marginalna Stopa Substytucji (MSS)
Miernik efektu substytucyjności dobra X przez dobro Y. Określa jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę, w syt. Kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji
Podstawowe ograniczenia konsumenta
Zasoby pieniężne, którymi w danym momencie dysponuje konsument
dochody płacowe - regularne
wynagrodzenia
premie
nagrody pieniężne
prowizje
dochody poza płacowe - regularne
renta gruntowa
czynsz za wynajem
odsetki dywidenda
dochody poza płacowe - sporadyczne
wygrane
spadki
Dochód nominalny => konkretna ilość pieniędzy jaką otrzymujemy za wykonywanie naszej pracy
Dochód realny => ilość dóbr i usług jaką jesteśmy w stanie zakupić za dochód
Budżet konsumenta
dochody konsumenta: płacowe, poza płacowe
wydatki konsumenta: wydatki na konsumpcję, oszczędności konsumenta
Linia budżetowa => oddziela dobra osiągalne od nieosiągalnych
Optimum konsumenta
Konsument, uwzględniając swoje preferencje dot. Kombinacji dóbr możliwych do osiągnięcia, poszukuje syt. Optymalnej, która da mu max zadowolenie z konsumpcji - pkt który jest równocześnie pktem na najwyższej dostępnej dla niego, krzywej obojętności (pkt styczności prostej przedst. „ścieżkę cen” z krzywą obojętności)
Dobra normalne
Jeśli dochód rośnie => popyt też rośnie
Dobra podrzędne
Jeśli dochód rośnie => popyt maleje
Krzywa Engla
Dobra podstawowe - popyt ma ch-er malejący
Dobra wyższego rzędu - im wyższy dochód, tym większy udział % dla tych dóbr
Prawo Engla => w miarę realnego wzrostu dochodu gospodarstwa domowego zmniejsza się - w ogólnej sumie wydatków gospod. - % udział wydatków na żywność oraz inne dobra niższego rzędu, a zwiększa się % udział wydatków na dobra i usługi wyższego rzędu
Zależności między rozmiarami dochodu a popytem na żywność
Instytucjonalne zabezpieczenia interesów gospodarstw domowych
Świadome, zamierzone i celowe oddziaływanie państwa i innych instytucji na poprawę bytu materialnego ludzi
Państwo:
ubezpieczenia społeczne
pomoc mieszkaniowa
publiczna pomoc społeczne
pomoc w zakresierozbudowy infrastruktury społecznej
organizacje konsumenckie
Ruch Ochrony Konsumpcji
Zabezpieczenie przed zakupem skradzionych dóbr
Związki Zawodowe
Podwyzka płac i ochrona miejsc pracy
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta
Pilnuje, aby nie było za duzo konkurencyjnych przedsiębiorstw
X. PRZEDSIĘBIORSTWO W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Przedsiębiorstwo => podmiot gospodarczy, prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową, polegającą na przetwarzaniu czynników wytwórczych w dobra lub usługi służące zaspokojeniu potrzeb społecznych. Głównym motywem jest chęć osiągnięcia zysku.
Przedsiębiorczość => umiejętność wykorzystania produkcji, które posiadamy, do osiągnięcia jak największych korzyści; są to cechy wrodzone, nabyte
Atrybuty:
motyw działania, którym jest dążenie do zysku, bogacenia się
mechanizm działania, polegający na inwestowaniu posiadanych lub pożyczonych kapitałów w określone przedsięwzięcie, mające w efekcie przynieść nadwyżkę finansową
ryzyko majątkowe, związane z niepewnością podejmowanych decyzji i koniecznością pokrycia strat z własnego kapitału
Przedsiębiorca => podmiot przedsiębiorstwa prowadzący interes na własne ryzyko w celu osiągnięcia najwyższego zysku
Cele działania przedsiębiorstwa
cele ekonomiczne
osiągnięcie zysku w długim okresie czasu
rozwój przedsiębiorstwa
utrzymanie płynności
zwiększenie udziału w rynku zbytu
dbanie o dobre imię i markę firmy
zaspokajanie potrzeb
wzrost sprzedaży
zwiększenie obrotu
cele społeczne
zapewnienie miejsc pracy
ochrona środowiska
zaspokajanie potrzeb nabywców
tworzenie majątku przez pracowników i ich bogacenie się
stabilizacja cen
Funkcje przedsiębiorstwa
zdobywanie rynku
zaopatrzenie w czynniki produkcji
realizacja funkcji składowania
realizacja funkcji wytwarzania
reklama, propagowanie
zbyt
Akumulacja => gromadzenie kapitału na dalszy rozwój przedsiębiorstwa; zakup nowych technologii, maszyn; postęp techniczny; tempo rozwoju technologii; koniunktura.
Skutki akumulacji:
bankructwo małych przedsiębiorstw
bogacenie się, rozwój dużych firm
Akumulacja
Koncentracja Centralizacja
W ramach jednego zakładu łączenie się wielu przedsiębiorstw w
celu bycia bardziej konkurencyjnym
Formy przedsiębiorstw
przedsiębiorstwa publiczne - należące do Państwa
przedsiębiorstwa prywatne - osoby prywatne + spółki
firmy mieszane - np. spółdzielnie
Sfera produkcji
przedsiębiorstwa wytwórcze
przedsiębiorstwa przetwórcze
Sfera dystrybucji
przedsiębiorstwa handlu hurtowego
przedsiębiorstwa handlu detalicznego
Sfera świadczenia usług
banki
przedsiębiorstwa usługowe
Spółki osobowe
S.C.
S.J.
Sp. Komandytowe - wspólnicy uczestniczą osobiście i ponoszą pełną i solidarną odpowiedzialność za ryzyko gospodarcze całym swoim majątkiem
Spółki kapitałowe
S.A.(akcjonariusze nie muszą brać pełnego, bezpośredniego udziału w prowadzeniu interesów spólki i są odpowiedzialni do wysokości posiadanych akcji)
Sp.z o.o. .(akcjonariusze nie muszą brać pełnego, bezpośredniego udziału w prowadzeniu interesów spólki i są odpowiedzialni do sumy oznaczonej w statucie)
Przedsiębiorstwo indywidualnego
przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego kapitału pieniężnego i produkcyjnego, ulokowanego w środkach produkcji
przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu
przedsiębiorstwo zatrudnia wolną siłę robocza
przedsiębiorca jest jednocześnie kierownikiem produkcji, głównym księgowym i głównym inżynierem; decyduje o tym co ma być produkowane i za pomocą jakich metod
przedsiębiorca sam ponosi całe ryzyko prowadzenia działalności produkcyjnej - odpowiada całym swoim majątkiem
Finansowanie działalności przedsiębiorstwa
wewnętrzne
śr. Pochodzą z działalności gospodarczej z tyt. Finansowania wewnętrznego
przedsiębiorstwo nie ponosi żadnych zobowiązań wobec os. Trzecich
zewnętrzne
kapitał własny - emisje akcji
kapitał obcy - obce źródła finansowania: kredyty, obligacje, leasingi
Obligacje => zaciąganie długu przez przedsiębiorstwa
Klasyczne partycypujące z prawem do konwersji na akcje
Kredyty => zobowiązania wobec banków, instytucji, os.trzecich
zwrotność
oprocentowanie
celowość
zabezpieczenie
terminy : krótko- : od 1. dnia do 1. roku
średnio- : od 1. roku do 4. lat
długoterminowe : pow. 4. lat
Subwencje => świadczenie pieniężne ze strony władz publicznych na rzecz prywatnych podmiotów gospodarczych bez bezpośredniego świadczenia wzajemnego tych podmiotów na rzecz subsydenta
Cele subwencji
utrzymanie określonych przedsiębiorstw lub gałęzi gospodarczych - SUBWENCJE PODMIOTOWE
wspieranie wzrostu wydajności pracy - w szczególności postępu technicznego i technologicznego
zmiany struktur w ramach polityki regionalnej
Leasing => 100% sfinansowania inwestycji z kapitału obcego; forma dzierżawy
śr. Produkcji: może mieć ch-er dzierżawy pośredniej lub bezpośredniej (operating leasing / financial leasing)
śr. Konsumpcji
Rodzaje płac
w zależności od postaci w jakiej występuje
płaca pieniężna
płaca naturalna (mieszkanie, wyżywienie ...)
sposób otzrzymywania
płaca bezpośrednia
płaca pośrednia (bezpłatne leczenia, szkoły ... )
podział wg rodzaju
płaca nominalna
płaca realna
System płac
system czasowy - zapłata za ilość przepracowanego czasu
system akordowy - zapłata w zalezności od ilości wykonanych dóbr, czynnosci, operacji
system norm czasu pracy
akord z premią
akord progresywny
akord zespołowy
Funkcje płac
dochodowa
bodźcowa
społeczna
Zróżnicowanie płac zależy od
złożonosci pracy
jakości i efektów pracy
rodzaju zawodu
indywidualnych zdolności i talentów
sytuacji na rynku pracy
dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, religię ...
Zatrudnienie pracowników zależy od
wielkości firmy
czasu pracy
wykorzystania techniki i technologii
autoryzacji
Wspólczynnik FLUKTACJI => rotacja pracowników; stosunek osób, które porzuciły pracę na własną prośbę do stosunku osób ogólnie zatrudnionych
XI. PODSTAWY EKONOMICZNYCH DECYZJI PRODUCENTA
Produkcja => jest funkcja zuzycia czynników w produkcji - funkcja produkcji
Funkcja produkcji => przedstawia zależność między wielkością zużytych czynników produkcji, a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej produkcji
Q = f(L, Z, K) ; Q = f(L) ; Q = f(L. K)
Prawo malejących przychodów
Zwiększając nakład czynnika zmiennego, ceteris paribus, osiągniemy taki pkt po przekroczeniu którego, każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejszy przyrost produkcji
Izokwanta produkcji => wybór metody wytwarzania, może być przeanalizowany za pomocą systemu krzywych jednakowego produktu
Izokwanta produktu => krzywe jednakowego produktu przedstawiające jakie są możliwe kombinacje różnych czynników wytwórczych przy założeniu wielkości produkcji
Substytucja niepełna => czynniki wytwórcze nie może być całkowicie zastąpiony przez inny czynnik wytwórczy, lub na odwrót
Substytucja pełna => istnieje całkowita swoboda zastępowalności jednego czynnika drugim
Izokoszta = Linia jednakowego kosztu
Przedstawia zbiór wszystkich kombinacji nakładów dwóch czynników produkcji, których koszt całkowity jest taki sam
O przebiegu izokoszty decydują
możliwości finansowe przedsiębiorstwa
ceny rozpatrywanych czynników wytwórczych
Optimum producenta
optymalna kombinacja czynników produkcji
najkorzystniejsze zestawienie nakładów czynników wytwórczych służące do otrzymania danej wielkości produkcji, tj. dającej najkorzystniejszy poziom kosztów
pkt stycznej danej izokwanty do możliwie najniżej położonej izokoszty
Długi okres czas niezbędny dla pełnego dostosowania się przedsiębiorstwa do zmieniających się warunków rynkowych. Firma może zmienić nakłady wszystkich czynnikow produkcji, zastosować nową technikę wytwarzania, inwestować. Wszystkie koszty są zmienne
Krótki okres przedział czasu, w którym rozmiary przedsiębiorstwa uznaje się za stałe. Firma dysponuje określoną, niezmienną techniką wytwarzania. Nie zachodzi zmiana technologii produkcji czasu. Występuja koszty stałe i koszty zmienne. Firma nie ma możliwości swobodnego kształtowania w procesie produkcji nakładów wszystkich czynników wytwórczych - nie może realizować nowych projektów inwestycyjnych
Koszty prywatne ponoszone przez przedsiębiorstwo
zatrudnienie pracowników
zakup maszyn ...
Koszty społeczne ponoszone przez społeczeństwo, związane z funkcjonowaniemw danym regionie przedsiębiorstwa
Koszty w krótkim okresie
koszt całkowity
suma kosztów stałych i zmiennych
koszt całkowity stały
nie ulegają zmianie przy wzroście produkcji np. raty za kredyt, amortyzacja, wynagrodzenie pracowników administrac., zarządu ...
koszt całkowity zmienny
zmienia się wraz ze zmianami nakładów czynników wytwórczych; nie występuje dla zerowej wielkości produkcji; np. surowce, wynagrodzenie pracowników produkcyjnych
koszt przeciętny całkowity
stosunek kosztu całkowitego do wielkości produkcji
koszt przeciętny stały
stosunek kosztu stałego do wielkości produkcji
koszt przeciętny zmienny
stosunek kosztu zmiennego do wielkości produkcji
koszt marginalny
przyrost kosztu całkowitego do przyrostu wielkości produkcji
Podział utargów
utarg całkowity
suma przychodu przedsiębiorstwa ze sprzedaży określonej ilosci produktu = iloczyn ceny i sprzedanej ilości produktu; Uc = wydatkom konsumenta poniesionym na nabycie produktu
Uc = P*Q
utarg przeciętny
przychód przypadający na jednostkę produktu sprzedanego
Up = cenie produktu, gdy na rynku nie występuje dyskryminacja cenowa
Up=Uc/Q=Q*P/Q=P
utarg krańcowy
zmiana utargu całkowitego, spowodowana zwiększeniem sprzedaży o jednostkę produktu
Uk = ∆ Uc/ ∆ Q
Optimum ekonomiczne optymalne z ekonomicznego pktu widzenia rozmiary produkcji w przedsiębiorstwie, takie, przy których przedsiębiorstwo maxymalizuje zysk ekonomiczny lub minimalizuje poniesioną stratę. Zachodzi gdy Uk ze sprzedaży zrównuje się z Kk jego wytworzenia
Długookresowa równowaga przedsiębiorstwa gdy w długim okresie cena rynkowa produktu kształtuje się na poziomie zrównującym ją z minimalnym poziomem Kp, ponoszonego przez przedsiębiorstwo funkcjonujące w danej gałęzi wytwarzania. Przedsiębiorstwa osiągają jedynie zysk normalny
Zysk normalny zerowy zysk ekonomiczny pochodzący ze sprzedaży produktów pokrywa się z kosztami ekonomicznymi poniesionymi na ich uzyskanie
Zysk ekonomiczny nadzwyczajny; różnica między Uc a kosztami ekonomicznymi
Równowaga przedsiębiorstwa w długim okresie gałąź jest w pozycji równowagi wytwarzając taką ilość produkcji, przy której Kp jest najniższy - optymalny, równy Kk i P(cenie).
XII. FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA NA RYNKU MONOPOLU PEŁNEGO, KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ, OLIGOPOLU.
Monopol pełny absolutny/czysty/doskonały; forma rynku wykluczająca wszelką konkurencję. Dany produkt jest wytwarzany przez jedno przedsiębiorstwo i nie ma bliskich substytutów
Monopolista kształtuje cenę - jest cenodawcą
Monopol naturalny forma monopolu pełnego; występuje gdy Kp wytwarzania danego produktu stale spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji (Q)
Monopol przejściowy podaż jakiegos dobra lub usługi jest ograniczona do jednego przedsiębiorstwa na skutek posiadania wyłącznego patentu, licencji, koncesji
Monopson forma rynku, charakteryzująca się księgowaniem tylko jednego podmiotu po stronie popytu
Monopol bilateralny jednoczesne występowanie jednego podmiotu po stronie podaży i jednego podmiotu po stronie popytu
Cechy monopolu
jedna firma
bardzo ograniczone wejście na rynek
brak substytutów
firma ma bardzo duży wpływ na cenę
np. elektrociepłownia, PKP, komunikacja miejska
Utargi monopolu
Cena monopolu istnieje pewna ograniczoność swobody kształtowania jej głównego poziomu; zdeterminowana jest przez czynniki obiektywne, takie jak:
wielkość globalnego popytu na dany produkt
elastyczność cenowa i dochodowa popytu
istnienie substytutów i wzrost ich produkcji
import konkurencyjnych towarów
ograniczenia ze strony kosztów produkcji
Różnicowanie cen występuje, gdy monopolista sprzedaje to samo dobro po różnych cenach, różnym grupom odbiorców
Zysk monopolu różnica między Uc a Kc
Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach monopolu pełnego
(tu powinien być wykres :/ ale ja się nie będę męczyć )
Konkurencja monopolistyczna struktura rynku, przy której istnieje duża liczba sprzedawców dostarczająca dobra będące substytutami, lecz nie doskonałymi. Każda firma może wywierać pewien wpływ na cenę
Cechy konkurencji monopolistycznej
wiele firm i nabywców
produkty są zróżnicowane
wejście i wyjście z rynku ograniczone niewielkimi kosztami
produkty mają swoje niedoskonałe substytuty
przedsiębiorstwa i konsumenci działają niezależnie od siebie i swobodnie
Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji monopolistycznej celem przedsiębiorstwa jest utrzymanie konkurencji monopolistycznej, pozwalającej na zachowanie odpowiednio wysokiej ceny, zapewniającej zysk monopolistyczny
Oligopol struktura rynku, w której występuje niewielka liczba firma mających dużą siłę rynkową, tak, że nie można uważać ich za cenobiorców, jednocześnie są poddane dużej konkurencji
Cechy oligopolu
kilka firm
ograniczona swoboda wejścia na rynek
produkty niezróżnicowane lub niezbyt zróżnicowane
znaczący wpływ producenta na cenę
konkurencja niecenowa
Model Sweezy'ego = „złamana” krzywa popytu
W warunkach oligopolu, gdy nie ma zmowy między konkurentami, indywidualna krzywa popytu na produkty danej firmy jest zdeterminowana zachowaniami rynkowymi pozostałych firm, będącymi wynikiem bezpośredniej reakcji na decyzje konkurentó
Zakłada, że firmy oligopolistyczne reagują asymetrycznie na zmianę ceny.
Gdyby firma chciała podwyższyć dotychczasową cenę P0 , to brak reakcji konkurentów nie wywoła zmiany jej funkcji popytu
Usztywnienie popytu „łamie” krzywą popytu firmy oligopolu, która przyjmuje kształt złamanej prostej
Tym samym łamie krzywą Uk, powodując brak jej ciągłości dla ilości oferowanej Q0 - firma natrafia na mniej elastyczną część złamanej krzywej popytu i przesuwa się poniżej pkt A, obniżając cenę, zmniejsza swój Uk
Przywództwo cenowe polega na tym, że pozycja ekonomiczna poszczególnych oligopolistów z reguły nie jest jednakowa i najsilniejszy z nich ustala ceną
Modele przywództwa cenowego
modele dominującej firmy
dot. Przemysłów, w których występuje jedna duża firma i kilka małych
przywództwo efektywnej efektywnej firmy
rolę lidera cenowego odgrywa firma, która najniższe koszty
przywództwo barometryczne
jedna z firm majaca najlepsze wyczucie sytuacji rynkowej i życzeń większości firm pierwsza ogłasza zmianę ceny
Porozumienia oligopolistyczne
KARTEL
Porozumienie przedsiębiorców jednej określonej gałęzi przemysłu, dot. Warunków sprzedaży, podziału rynków zbytu, globalnych rozmiarów produkcji (...) dąży do osiągnięcia stanu, gdy suma korzyści jego członków jest równa tym, które może osiągnąć dana gałąź traktowana jako całość
tzw. ŚWIADOMY PARALELIZM
firmy, swoje działania koordynują ze sobą, bez istnienia jakiejkolwiek zmowy; poszczególne firmy podporządkowują się przyjętym zasadom i nie starają się działać na własną rękę
XIII. FUNKCJONOWANIE SPÓŁKI AKCYJNEJ I KORPORACJI
Spółka akcyjna może zmobilizować kapitał
Założona w Polsce: min 500 000 pln
Kapitał zakładowy wpłacany do banku - gwarancje spółki
Grupa osobowa opracowuje statut - umowa notarialna powołanie spółki; musi być zarejestrowana w rejestrze spółek
Powołany zarząd
Rada Nadzorcza
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (podejmuje najważniejsze decyzje majątku: zakup nieruchomości, powołanie, odwołanie zarządu; udzielenie mu apsolutorium - po 1-nym roku)
Zarząd prowadzi codzienną działalność firmy ( w statucie)
Rada Nadzorcza kontroluje działalność zarządu
Jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa ( JSSP S.A.) metoda prywatyzacji w Polsce; kapitałowa=pośrednia
Przedsiębiorstwo przekształca się w JSSP S.A.
po dokonanych zmianach - wchodzi na giełdę, Państwo jako właściciel sprzedaje akcje
mogło sprzedać wszystkie akcje lub mogło zostawić Pakiet Kontrolny Akcji
(np. Nowa Huta; Huta K-ce; kopalnie; banki)
Kontrolny Pakiet Akcji taka ilość akcji w rękach 1-ej osoby bądź grupy ludzi, która pozwala mieć decydujący głos w Walnym Zgromadzeniu
W I-wszych S.A. było 50% + 1-na akcja
Dziś 1 akcja + 10%, 8% ...
Akcja papier wartościowy stwierdzający udział w S.A. i uprawniający do przydziału dywidendy. Akcjonariusz nie może żądać od korporacji zwrotu pieniędzy, za które zakupił akcje - może wycofać pieniądze sprzedając zakupione akcje.
AKCJE
Zwykłe imienne na okaziciela uprzywilejowane
- Nabywcy takich akcji posiadają równe prawa co do dywidendy, liczby głosów na walnych zgromadzeniach i udziału w majątku spółki w przypadku likwidacji.
|
- napisane jest nazwisko właściciela - może sprzedać po uzyskaniu zgody zarządu - zabezpieczenie dla spółki - Złota Księga Akcjonariuszy: zapis: kto, ile ma jakich akcji |
- papier wartościowy bez właściciela - każdy może go sprzedać |
- ma więcej niż 1-en głos w warunkach zgromadzenia akcjonariuszy lub/i pierwszeństwo udziału w dywidendach - zapis znajduje się w statucie spółki |
Akcje ludowe = akcje pracownicze
o niewielkich nominałach
z Niemiec - Ruch „Kapitalizacja Ludowa” motywacja pracowników przez wypłaty w akcjach
Złote akcje przyznawane za wybitne zasługi dla firm, są bardzo trudno zbywalne
Ceny akcji
cena emisyjna
cena akcji w dniu emisji, wyznaczona przez emitenta, nie musi pokrywać się z ceną nominalną; może być kilka - tyle ile jest emisji akcji
cena nominalna
oznaczona na akcji; może być wyższa/niższa
cena rynkowa = kurs akcji
cena akcji na giełdzie; zależy od popytu i podaży na akcje, od dywidendy i od stopy % płaconej przez bank, od wkładów długoterminowych
Giełda jest rynkiem konkurencji doskonałej
Kurs akcji
Ka = D*100%/stopa % ; D dywidenda
Obligacja jest papierem wartościowym, w którym wystawca - emitent zobowiązuje się do zwrotu zaciągniętej pożyczki właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie, a tekże do zapłaty odsetek, liczonych w stosunku do nominalnej kwoty tej pożyczki
Mogą być
o stałym oprocentowaniu - od wartości nominalnej
o zmiennym oprocentowaniu
obligacje zmienne na akcje - wg z góry określonych waruków
obligacje z prawem poboru akcji - uprawniają do zakupu akcji na pierwotnym rynku kapitałowym
obligacje kuponowe - składaja się z zapisu właściwego tzw. Płaszcza i kuponów odsetkowych
Akcje a Obligacje
OBLIGACJE |
AKCJE |
1) nie reprezentują prawa własności tylko roszczenie długu 2) można swobodnie nimi obracać na rynku 3) mniejsze ryzyko finansowe 4) mogą przynieść mniejszy dochód |
1) uosabiają prawa współwłasności majątkowej S.A. 2) można swobodnie nimi obracać na rynku 3) większe ryzyko finansowe 4) mogą przynieść większy dochód |
Kapitał fikcyjny kapitał występujący w postaci papierów wartościowych. Różni się on od kapitału rzeczywistego ze względu na ogromną rozbieżność kursów papierów wartościowych
Zysk założycielski powstaje wówczas, gdy dana grupa lub bank zakładają spółkę emitując akcje na giełdzie osiągnęła od razu wartość rynkową przewyższając wartość nominalną. Przeznaczony wyłącznie dla założycieli danej spółki.
Korporacje = duże spółki
zarządzają menedżerowie
zarząd składa się z:
rady dyrektorów - podjemuj. Najważniejsze decyzje
zarządu operacyjnego - realizuje postanowione decyzje
menedżer nie ma udziału w S.A. - brak właścicieli
bardzo ściśle oddziaływuje na rynek
zanim wprowadzi dany produkt na rynek - przygotowuje go na przyjęcie produktu
ściśle współpracuje z Państwem :
zatrudnia bardzo dużo pracowników
daje miejsca pracy
jest nośnikiem postepu technicznego
korzysta z Państwa
zatrudnia wykształconych pracowników
korzysta z infrastruktury
Skutki powstawania korporacji dla kraju przyjmującego
napływ kapitału
dodatkowe miejsca pracy
wzrost postępu technicznego
uzależnienie polityczne od danego kraju
zagrożenie dla środowiska
Skutki dla kraju macierzystego korporacji
spadek produkcji
zmniejszenie się dochodu narodowego
zmniejszenie się exportu
zmniejszenie się ilości miejsc pracy
Korporacje transnarodowe
chęć zdobycia nowych rynków zbytu
poszukiwanie taniej siły roboczej
poszukiwanie tanich surowców
korzystne przepisy podatkowe
łagodne przepisy dot. Pchrony środowiska
IX. FUNKCJONOWANIE BANKÓW W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Bank przedsiębiorstwo, które trudni się operacjami pieniężnymi. Główną rolą jest gromadzenie wolnych środków pieniężnych pochodzących od przedsiębiorstw, instytucji oraz gospodarstw domowych; udzielają kredytów i pożyczek
System bankowy całokształt instytucji bankowych oraz instytucji finansowych wraz z normami określającymi powiązanie i stosunki z otoczeniem; liczba oraz rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, które tworzą logiczną, zwrotną całość
Dochód banków utrzymuja się z różnic procentów płaconych za wkłady i pobieranych od udzielanych kredytów oraz opłat i odsetek z tytułu obrotu czekowego
dochody z inwestycji
dochody pochodzące z róznicy między % pobranego kredytu a % wpłaconym od oszczędności
dochody z rozmaitych operacji
Główną rolą banków jest
gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych przedsiębiorstw i instytucji oraz oszczędności ludności
udzielanie kredytów na cele produkcyjne i konsumpcyjne
udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych
Elementami systemów bankowych są
banki komercyjne
banki inwestycyjne
banki uniwersalne
banki emisyjne/centralne
Struktura banków
banki centralne
banki operacyjne - komercje, handlowe
banki specjalne - inwestycyjne, hipoteczne, towarzystwa kredytowe, rolne, banki, które zajmują się inwestycjami; np. Bank Ochrony Środowiska
Banki centralne
podmiot sfery regulacji, odgrywa główną rolę w całym systemie finansowym państwa
reguluje funkcjonowanie systemu bankowego w gospodarce rynkowej
Rola Banków Centralnych
mobilizacja kapitału
dostarczanie kapitału do prywatyzacji
rozdzielanie kredytu
banki posiadają udziały w przedsiębiorstwach
umożliwiają powstawanie udziału w przedsiębiorstwach
Obowiązkiem BC jest dbanie o stabilność waluty narodowej, a także oddziaływanie na gospodarkę narodową, żeby następował jej stały rozwój, wzrost dochodu narodowego oraz spadek bezrobocia
Funkcje BC
jest bankiem państwa
utrzymuje fundusze państwa
realizuje wydatki
udziela państwu pożyczek
ustala kursy walut
prowadzi politykę otwartego rynku
obsługuje deficyt budżetowy poprzez realizację publicznego długu
pośredniczy w kupnie złota i dewiz
jest bankiem banków
utrzymuje rezerwy pieniężne banków
udziela bankom komercyjnym kredytów
może kreować pieniądz bezgotówkowy przy rozliczeniu między bankami
jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych; do jego zadań należy:
ustalanie oprocentowania
udzielanie kredytów
skupuje weksle od BK
reguluje płynność systemu bankowego
reguluje cyrkulacje pieniądza
jest bankiem rezerw dla BK
reguluje wielkość pieniądza bankowego, tworzonego przez BK
kształtuje potencjał banków komercyjnych poprzez odpowiednie instrumenty pieniężne
jest bankiem emisyjnym
posiada monopol na emisję pieniądza papierowego i organizowanie obiegu pieniężnego
emituje pieniądz gotówkowy do czego inne banki nie mają prawa
Główną funkcją BC jest regulowanie podaży pieniądza w obiegu o oddziaływanie na politykę kredytową banków komercyjnych w celu hamowania wzrostu cen i wpływanie na przebieg koniunktury gospodarczej kraju
Banki Komercyjne
podmioty sfery realnej
prowadzą rachunki bieżące /czekowe/ dla przedsiębiorców i różnych instytucji publicznych; organizują niemal cały obrót bezgotówkowy za pomocą czeków i przelewów
przyjmują wkłady terminowe
środki własne banku to z reguły 3 - 10% w stosunku do śródków obcych
wykorzystują wiele czynności pośredniczących
na zlecenie klientów kupują lub sprzedają akcje, obligacje
administrują kapitałami pieniężnymi należącymi do instytucji społecznych, fundacji
Rodzaje BK
banki depozytowe
banki komunalne
banki akcyjne
banki handlowe
banki rozrachunkowe
Role banków
rola płatnika
rola agenta
rola gwaranta
rola pośrednika
rola instrumentu w realizowaniu polityki gospodarczej w kraju
Reforma systemu bankowego
Pierwszą instytucją finansową na ziemiach polskich było TOWARZYSTWO KREDYTOWE ZIEMSKIE założone w 1825 r. W Warszawie - udzielało długoterminowych kredytów wielkim gospodarstwom rolnym
W 1989 r. W Poslce przeprowadzono reformę systemu bankowego umożliwiającego funkcjonowanie banków w gospodarce rynkowej
Ust. Z dnia 29/08/1997 o Narodowym Banku Polski, (dot. Banku Polskiego)
Powołanie Rady Polityki Pieniężnej
Realizuje politykę walutową przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki
Rola banków w transformacji
Mobilizacja kapitału
Dostarczenie kapitału do prywatyzacji
Rozdzielanie kredytów
Mają udziały w przedsiębiorstwach
Możliwość powstawania kapitału akcyjnego
X. PRZEDSIĘBIORSTWO UBEZPIECZENIOWE JAKO PODMIOT GOSPODARCZY
Ubezpieczenie przeniesienie ryzyka z ubezpieczającego na ubezpieczyciela
w aspekcie ekonomicznym
urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych przez zdarzenia losowe; zaspokajanie strat majątkowych
w aspekcie organizacyjno-finansowym
forma organizacyjna zdecentralizowanego funduszu z wpłat wnoszonych przez jego uczestników
w aspekcie prawnym
ubezpieczyciela z ubezpieczającym wiąże stosunek prawny
Reasekuracja ubezpieczenie się zakładu, który zajmuje się ubezpieczeniami
Koasekuracja rozłożenie ubezpieczenia na kilka zakładów ubezpieczeniowych
Warunki ryzyka by je ubezpieczyć
zdarzenie losowe musi wywołać jednoznacznie nieoczekiwana stratę, której rozmiary nie mogą być kontrolowane przez ubezpieczonego
musi istnieć duża liczba jednorodnych obiektów narażonych na niebezpieczeństwo
strata/szkoda musi dać się skalkulować
koszt ubezpieczenia musi być opłacalny
strata losowa gdy ma miejsce musi być finansowo poważna
Klasyfikacja ubezpieczeń
ubezpieczenia społeczne
ZUS / KRUS kwoty rzeczowe; kwoty pieniężne
ubezpieczenia gospodarcze
reguluje ust. Z 1990 r.; przystąpienie jest dobrowolne; ubezpieczenie majątkowe od szkód, mienia, negatywnych zdarzeń losowych
∑ ubezp./wartość ubezp.przedmiot<1 niedoubezpieczenie
∑ ubezp./wartość ubezp.przedmiot>1
∑ ubezp./wartość ubezp.przedmiot=1
Rynek ubezpieczeniowy w Polsce
Towarzystwo Ogniowe Miast
Towarzystwo Ogniowe Wsi
Fundusz ochrony
Ubezpieczeniowy Fundusz gwarancyjny - chroni interesu osób.
Doc. Dłużniczy, nie stanowi udziału we własności przedsiębiorstwa. Musi być w z góry określonym terminie wykupienia przez emitenta. Pap. Wartościowy o stałym dochodzie.
Czerpie zyski z przedsiębiorstwa
Po określonym czasie maja zachęcić inwestorów do ich nabycia
FINANSOWANIE
wewnętrzne
zewnętrzne
Sprzedaż towarów
samofinansowanie
Sprzedaż składników majątkowych
Kapit. własny
Kapit. obcy
akcje
obligacje
subwencje
Kredyty, leasingi