PEDAGOGIKA OGÓLNA WK

Kryteria naukowości pedagogiki

Każda nauka musi posiadać: *przedmiot *metodologię *terminologię

Przedmiotem: danej dziedziny jest to czym ona się zajmuje, nad czym pracuje, jakiego rodzaju rzeczywistość ma zamiar udoskonalić, co jest tematem jej refleksji

Przedmiotem pedagogiki jako nauki: jest wychowanie czyli pedagogika zajmuje się naukową refleksją nad wychowaniem

Pedagogika: to nauka o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu

Metodologia: jako kryterium naukowości danej dziedziny wiedzy oznacza sposób poznania, odkrywania, ubogacania faktów i zjawisk związanych z jej przedmiotem

Metodologia badań pedagogicznych: *ośrodki naukowe *pedagodzy-praktycy

Terminologia: szereg pojęć charakterystycznych dla tej dziedziny wiedzy oraz związki miedzy tymi pojęciami

Wychowanie, kształcenie, opieka, środowisko wychowawcze, osiągnięcia szkolne, system nieadekwatnych osiągnięć, trudności wychowawcze, przystosowanie szkolne, nauka szkolna, metodyka nauczania, metodologia badań pedagogicznych

Nowy słownik pedagogiczny- W.Okoń

Wychowanie jako przedmiot pedagogiki rozumiany jest wieloznacznie

Wychowanie w pedagogice tradycyjnej: świadome, celowe, planowe oddziaływanie bardziej doświadczonych wychowawców na wychowanków

Wychowanie: wspieranie wychowanka w naturalnym rozwoju (pedagogika humanistyczna)

Pedagogika humanistyczna krytykuje podejście tradycyjne za instrumentalne podejście.

Pedagogika dialogu: nie ma różnicy między wychowaniem a interakcją

Drugi punkt widzenia metodologicznego: pedagogika jest traktowana jako nauka teoretyczna (teoretycznie zorientowana) albo jako nauka praktycznie zorientowana

Możliwe jest rozróżnienie na: *odejście empiryczno-analityczne (w nim przeważają badania ilościowe) *podejście humanistyczne (przewaga badań jakościowych)

Badania w pedagogice jako nauce teoretycznej: służą głównie wzbogaceniu teorii pedagogicznej w znacznie mniejszym stopniu odnosząc się do zastosowań praktycznych (np. *badania historyczne „kształcenie polek w królestwie polskim na przykładzie prasy kobiecej” *porównawcze „reformy edukacyjne w stanach zjednoczonych i chińskiej republice ludowej na przełomie XX i XXI w” *badania nad tzw programem ukrytym szkoły „stereotyp ról męskich i żeńskich w podręcznikach klas początkujących”)

W ramach pedagogiki jako nauki praktycznej zorientowanej prowadzone są badania które mogą przyczynić się do ubogacenia warsztatu pedagogicznego nauczycieli, wychowawców klas itp. (np. „znaczenie wycieczki jako formy edukacji przyrodniczej w klasach początkujących”, „skuteczność alternatywnych metod nauczania języków obcych na poziomie szkoły średniej”, „współpraca rodziny i szkoły a osiągnięcia w nauce i przystosowanie szkolne uczniów gimnazjum”)

Zwolennicy podejścia empiryczno-analitycznego: są zdania że możliwe jest poznanie rzeczywistości pedagogicznej od zewnątrz stosując metody badawcze na wzór nauk matematyczno-przyrodniczych np. obserwacja, eksperyment, ankieta, testy, analiza statystyczna (np. 70% 15 latków przyznaje się do spożywania alkoholu, osiągnięcia uczniów w nauce koreluje dodatnio z poziomem wykształcenia rodziców na poziomie istotności statystycznej)

W podejściu humanistycznym unika się angażowania wielu respondentów aby zapobiec uproszczeniom interpretacyjnym

Nie należy naruszać zmiennych badawczych prowadząc eksperyment ale badać jednostkę w jego naturalnym środowisku uwzględniając wiele czynników

Człowieka należy poznać nie tylko od zewnątrz ale też od wewnątrz przez empatię, podchodząc do niego w sposób indywidualny

Każda naukowa dziedzina wiedzy ma swoje subdyscypliny (szczegółowe dziedziny wiedzy) określające w sposób bardziej szczegółowy przedmiot zainteresowań: *surdopedagogika *tyflopedagogika *oligofrenopedagogika *andragogika *gerontologia *pedeutologia *dydaktyka *teoria wychowania *edukacja zdrowotna *resocjalizacja *pedagogika porównawcza *historia wychowania *pedagogika społeczna *pedagogika opiekuńcza

Rozwój pedagogiki jako nauki: myślenie pedagogiczne - pedagogia - przednaukowy rozwój pedagogiki

Ojcem naukowej refleksji nad wychowaniem jest niemiecki uczony Johann Herbart, który na początku XIX w oderwał ja od filozofii, usystematyzował i oparł na dwu naukach pomocniczych: *etyce filozoficznej (która miała określić cele wychowania) *psychologii (która ukazywała środki do osiągnięcia celów wychowania)

Myślenie pedagogiczne: istniało jednak od dawna ale występowało sporadycznie, miało charakter filozoficzny, religijny, publicystyczny, naukowy

Pedagogia: (istniała od zawsze) potoczna wiedza i praktyka związana z instynktownym lub świadomym opiekowaniem się i wychowaniem potomstwa

Pedagogia i myślenie pedagogiczne istnieje również dzisiaj. Nie można umniejszać jego znaczenia w wychowaniu

Od czasów Herbarta wychowanie stało się również przedmiotem refleksji naukowej

Przednaukowy rozwój pedagogiki: *rozwój pedagogii oraz myślenia pedagogicznego wpłyną znacząco na rozwój naukowy refleksji nad wychowaniem

Etapy: *starożytność *chrześcijaństwo *reformacja *oświecenie

Rozwój myśli pedagogicznej w starożytności: sofiści postawili pierwszy problem pedagogiczny „urodzenie czy wychowanie decyduje o rozwoju człowieka” Pitagoras (idea przedmiotowości)- „człowiek jest miarą wszechrzeczy” Eurypides (demokracja)- „idee równości wszystkich ludzi” Sofokles- „harmonijne łączenie zalet duchowych z cielesnymi”

Teoria poznania Platona i Arystotelesa stanowiły próby myślenia dydaktycznego.

Platon: był zwolennikiem poznania od ogółu do szczegółu, czyli najpierw należy nauczyć się pojęć a później ich zastosowań i wyjaśnień

Arystoteles: był zwolennikiem poznania przez doświadczenie, od szczegółowych zastosowań do pojęciowych uogólnień (najpierw doświadczyć a potem tworzyć definicje i teorie)

Wkład chrześcijaństwa w rozwój pedagogiki (pedagogiczne myślenie o charakterze religijnym)

Chrześcijaństwo wniosło nowe pojęcia i wartości, rozwinęło zasady wychowania wychodząc z podstaw wiary religijnej (przykazanie miłości, dekalog, przypowieści biblijne o charakterze wychowawczym)

Rozwijały się też szkoły przyklasztorne, działalność charytatywna (wiele zakonów i instytucji kościelnych do dziś zachowało swe wychowawcze i dydaktyczne tradycje- Jezuici, Salezjanie, Dominikanie)

Reformacja (prekursorem krytycznej myśli pedagogicznej. M.Luter)

Myślenie pedagogiczne XVI wiecznych humanistów miało charakter publicystyczny. W swoich traktatach krytykowali wychowanie katolickie, m.in. z niekonsekwencje miedzy surowymi wymogami wobec wychowanków a własnym postępowaniem

Taka praktykę uprawią się również dzisiaj

Oświecenie (czyli pochwała naturalizmu pedagogicznego)

W XVIII wieku powstało wiele dzieł filozoficznych, literackich, publicystycznych, odwołujących się do treści pedagogicznych

Jan Jakub Rosseau (1762) „Emil- czyli o wychowaniu”- promującą wychowanie w zgodzie z naturą dziecka, na łonie natury, bez narzucania programu kształcenia

Jan Amos Komeński- formułował po raz pierwszy zasadę poglądowości „rzecz powinna wyprzedzać mówienie o niej” (najpierw pokazać potem mówić o czymś)

Podaj przykład współczesnego nienaukowego myślenia pedagogicznego (książka dla dzieci, czasopismo gdzie rodzice wypowiadają się)

Podaj przykład tekstu biblijnego o charakterze wychowawczym (np. przypowieść o synu marnotrawnym)

Podaj przykłady (5) instytucji religijnych zajmujących się współcześnie opieką, kształceniem, wychowaniem oraz (5) których misją jest wychowanie (np. zakony)

Analiza teoretycznej wiedzy pedagogicznej przedmiotem zainteresowania pedagogiki ogólne.

Koncepcje pedagogiki ogólnej: Stefan Kunowski, Bogdan Suchodolski, Janusz Gnitecki, Stanisław Palka

Koncepcja Stefana Kunowskiego- działy współczesnej pedagogiki rozwijały się w sposób chronologiczny od czasów Herbarta, są jednocześnie etapami rozwoju naukowego pedagogiki. Każdy kolejny dział pedagogiki nie umniejsza wartości tego który pojawił się po nim, ale stanowi jego uzupełnieni, rozwinięcie

Pedagogika ogólna według S. Kunowskiego

Pedagogika praktyczna (empiryczna)- rozwijała się za czasów Herbarta i jego uczniów. Wniosła do rozwoju nauk pedagogicznych dydaktykę ogólną i metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Dział ten zbiera i bada całość doświadczenia wychowawczego profesjonalnych i nieprofesjonalnych nauczycieli i wychowawców, opracowuje doświadczenia dydaktyczne i metodyczne

Pedagogika opisowa (eksperymentalna)- związana się z psychologią rozwojową i wychowawczą, stanowi dział naukowo ogólniajacy doświadczenie i badający eksperymentalnie a także poprzez diagnozę zjawiska biologicznego, psychologicznego, socjologicznego związanego z wychowaniem (kładzie nacisk na badania złożonych uwarunkowań procesu dydaktycznego i wychowawczego)

Pedagogika normatywna (ideologiczna)- na podstawie różnych ideologii wychowawczych (liberalna, chrześcijańska) ustala wartości i cele oraz ideały i normy którymi powinno się kierować wychowanie (zwraca uwagę na powiązanie wychowania z określonym światopoglądem)

Pedagogika teoretyczna (ogólna)- w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny korzystając z osiągnięć poprzednich działów dąży do konstruowania teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań

Układ działów pedagogiki S.Kunowskiego jest nie tylko chronologiczny ale również hierarchiczny.

*podstawą pedagogiki są badania empiryczne, praktyka wychowawcza *twórca tej koncepcji dominującą rolę przypisuje warstwie praktycznej pedagogiki, badaniom empirycznym które stanowią punkt wyjścia pozostałych badań i refleksji o charakterze normatywnym, teoretycznym

Koncepcja „trzech pedagogik” B.Suchodolskiego

Autor wyróżnił w pedagogice 3 kierunki refleksji i badań naukowych (każdy z nich posiada swoisty język pojęć, problemów i metod badawczych) *pedagogika kształcenia osobowości *pedagogika przygotowania do życia *pedagogika systemu powszechnego kształcenia

Pedagogika kształcenia osobowości- próbuje odpowiedzieć na pytania: jakim ma być człowiek? Jak kształtować jego osobowość? Orientacja ta związana jest z koncepcjami filozoficznymi i psychologicznymi, korzysta z osiągnięć tych nauk.

Pedagogika przygotowania do życia- jej celem jest przysposobienie wychowanka do uczestnictwa w zbiorowości społecznej, pełnienia ról i zadań społecznych. Role i zadania zmieniają się ciągle, kiedyś należało przygotować wychowanka do roli dobrego obywatela, ważnym zadaniem było wykształcenie dobrego pracownika, gorliwego patrioty (poddanych określonych ideologii politycznej). Dziś takim zadaniem jest np. umiejętność korzystania z mediów, odnalezienie się na rynku pracy

Pedagogika systemu powszechnego kształcenia- rozpatruje problem oświaty, wychowania w szerokiej skali wyznaczając pole działania dwóm poprzednim orientacjom pedagogicznym. Refleksja 3 pedagogiki obejmuje problematykę ustroju i organizacji szkolnictwa, sieci i administracji szkolnej. Współczesnym zadaniem tej pedagogiki jest np. naukowa refleksja nad problemem warunków które muszą być spełnione aby 6-latki w PL mogły pójść do szkoły

Pedagogika ogólna w ujęciu J.Gniteckiego

Punktem wyjścia koncepcji jest przyjęcie założenia że w refleksji pedagogicznej istnieją 3 sfery w których człowiek przebywa równolegle: *sfera faktów *sfera działania *sfera wartości

Model pedagogiki ogólnej J.Gniteckiego

Pedagogika empiryczna- zajmuje się faktami, które poddają się pomiarom (np. osiągnięcia szkolne)

Pedagogika hermeneutyczna- bada zjawiska nieobserwowalne ale możliwe do interpretacji (np. uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne osiągnięć szkolnych)

Pedagogika prakseologiczna- bada działania pedagogiczne (np. proces kształcenia)

Zadaniem pedagogiki ogólnej w ujęciu J.Gniteckiego jest dokonywanie scalania, syntezy, uogólnienia refleksji powstałych na gruncie pedagogiki empirycznej, prakseologicznej i hermeneutycznej

Koncepcja pedagogiki Stanisława Palki

„Pedagogika w stanie tworzenia”. Autor wyróżnia 2 podstawowe kierunki w pedagogice przyjmując jako kryterium intencje badawczą osób zajmujących się pedagogiką.

Pedagogika teoretycznie zorientowana- służy badaniu teorii pedagogiki, poznawaniu naukowemu. Powinna być autonomiczna wobec doraźnych sytuacji politycznych, społecznych, kulturowych i religijnych

Pedagogika praktycznie zorientowana- służy praktyce kształcenia i wychowania. Jej zadaniem jest uogólnienie wyników z praktyki pedagogicznej, wykorzystywanie doświadczeń, badań i innych nauk pokrewnych, budowanie teorii o niższych poziomach ogólności.

Można ja porównać do Suchodolskiego

AD 1. W koncepcji Palki sposób rozumienia jest związany z podejście metodologicznym a Suchodolski etapy rozwoju pedagogiki są hierarchiczne

AD 2. Sposoby rozumienia pedagogiki praktycznej- na równi, Kunowski Hierarchia

AD 1. Wewnętrzne predyspozycje- fizyczne, zdrowotne, zainteresowanie, motywacje, chęci, dbanie o własne ciało, samoocena własnego wyglądu

Normatywne pojmowanie wychowania. Naukowość pedagogiki ideologicznej/ normatywne. Czy pedagogika ideologiczna oparta na pewnym światopoglądzie jest pedagogiką naukową?

S.Palka zwraca uwagę na kilka sposobów uprawiania pedagogiki jako nauki w PL. Jednym z nich jest kreowanie pedagogiki jako dyscypliny w której praktyka wychowawcza opiera się na założeniach filozoficznych, światopoglądowych, religijnych. W ten sposób buduje się ideologię pedagogiczne- „chrześcijański, państwowy, liberalny, narodowy, socjalistyczny, rynkowy system wychowania” (do szkoły wkraczają pieniądze, koszty ekonomiczne są ważniejsze niż dobro dziecka)

Analiza współczesnych systemów wychowania według S.Kunowskiego

1.System chrześcijański: wartości- Miłość, wolność, walka, pokora; Cel (ideał) wychowania- Dobry chrześcijanin na wzór Jezusa i Świętych; Rozumienie wychowania- W procesie wychowania człowiek staje się osobą; wady- Ideał trudny na nasze czasy; Zalety- Miłość bliźniego jako wartość# system 2.Liberalny (rodzaj wychowania bezstresowego dzieci): wartości- Miłość, wolność, walka; Cel (ideał) wychowania- ???; Rozumienie wychowania- Wspieranie wychowanka w naturalnym rozwoju; wady- Przerzucanie odpowiedzialności na wychowanka; zalety- Świadome uczestnictwo wychowanka w procesie wychowania (otwarty na kulturę, sztukę)# 3.system socjalistyczny: wartości- Miłość, wolność, walka, praca; Cel (ideał) wychowania- Robotnik, walczący z wrogiem klasowym; Rozumienie wychowania- ???; wady- Fałszowanie historii w kształtowaniu, wychowanie (kształtowanie zawodowe, techniczne); zalety- Dostępność edukacji dla wszystkich

Stefan Włoszyn wskazuje na istotną różnice między pedagogiką jako teorią i pedagogiką jako ideologią. Pedagogika jako teoria jest otwarta na rozwój, ma nowe orientacje. Pedagogika jako ideologia jest zamknięta, cechuje ją wyłączność tzn. nie dopuszcza innych sposobów rozumowania, nie rozwija się, opiera się tylko na swoim światopoglądzie.

Wołoszyn wyróżnia następujące ideologię wychowania: *chrześcijańska *państwowa *narodowa

Przejawem wychowania narodowego- jest propagowanie takich wartości jak: kultywowanie tradycji narodowej no zwyczajów świątecznych karp, choinka; troska o czystość języka; znajomość historii własnego narodu; przekonanie o doniosłym znaczeniu tego narodu w dziejach ludzkości. Takie kreowanie pedagogiki może mieć zarówno wady jak i zalety.

Wychowanie państwowe (nie doceniane w PL)- kładzie nacisk na szacunek do własnego państwa poprzez propagowanie następujących wartości: *szacunek do symboli (godło, flaga- wywieszenie ich podczas świąt państwowych; przestrzeganie prawa- również w ruchu drogowym; szacunek do przedstawicieli prawa- urzędników państwowych, policjantów; troska o dobro materialne państwa np. przez płacenie podatków)

Pedagogika ideologiczna jest jednym ze sposobów uprawiania pedagogiki. Koncentruje się na wartości i normach wypływających z konkretnej ideologii. Nie zaprzecza naukowości tej dziedziny wiedzy ale ze względu na cechy ideologii (wyłączność, zamkniecie się na inne punkty widzenia) w pewnym stopniu ją ogranicza.

Czy w praktyce wychowania w PL obecnie funkcjonuje model wychowania ideologicznego jeśli tak to jaki? (jest model narodowy!)

Konkretyzacja treści wychowania (J.Kominaree) oraz koncepcje :dziesięciościanu edukacji” (Z.Kwieciński) jako próby określenia obszarów przedmiotu zainteresowań pedagogiki.

J.Kominaree uważa że na treść wychowania składają się normy i wymagania opracowane na podstawie potrzeb społecznych i odpowiednio dobrane do wieku (w pedagogice ideologicznej normy i wymagania wynikają ze środowiska)

Treści wychowania dzielą się na pewne obszary np. wychowanie umysłowe (intelektualne) wychowanie moralne, wychowanie estetyczne (przez sztukę), wychowanie przez pracę, wychowanie techniczne, wychowanie fizyczne i zdrowotne (edukacja zdrowotna)

Filozofia dziesięciościanu edukacji Z.Kwiecinskiego : proponuje on analizę treściową pojęcia edukacja, które jego zdaniem jest wychowaniem w najszerszym całościowym znaczeniu, gdyż obejmuje wszystkie procesy szczegółowe rozwoju, wychowania, wpływu, oddziaływania na zmianę osobowości jednostki i grupy społecznej.

Na edukacje zdaniem tej koncepcji składa się 10 procesów które powinny ze sobą współdziałać w sposób harmonijny, nie przeciwstawiając się- żaden z nich nie może występować w nadmiarze w znacznej przewadze nad pozostałymi, żaden nie może być tłumiony.

Taki stan procesów można sobie wyobrazić jako regularny 10-ścian, w którym każda ze ścian miałaby podobną wielkość pola symbolizujące siłę wpływu na osobowość. Celem tego systemu jest pełny rozwój osobowości jednostki, która aktywnie i świadomie zmienia siebie i świat.

Na 10-ścian edukacji składają się procesy: 1.globalizacja (człowiek powinien być wrażliwy na problemy globalne, wojnę, zagrożenie środowiska, podział świata na centrum i peryferie) 2.etatyzacja (związana z wychowaniem państwowym, szacunkiem dla własnego państwa, prawa, znaczenie w świecie, demokracja [wychowanie państwowe]) 3.nacjonalizacja (istotą tego procesu jest podtrzymanie tradycji narodowych, więzi, odrębności, kultury [wychowanie narodowe]) 4.kolektywizacja (przygotowanie do współpracy z innymi, umiejętność porozumiewania się, współdziałania, solidarności społecznej) 5.polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja (wychowanie do podziału pracy racjonalnej, organizacji życia, przekonanie o słuszności zastałych podziałów, przygotowanie do pełnienia konkretnych ról zawodowych) 6.socjalizacja (oddziaływanie grup pierwotnych , rodziny, grupy rówieśniczej, środowiska lokalnego, aby przygotować do pełnienia przyszłych ról w tych grupach) 7.inkuturacja i personalizacja (człowiek jest nie tylko istotą społeczną ale odbierającą wartości kultury i aktywnie tworzącą wartości kultury, tylko w tedy w pełni staje się osobą) 8.wychowanie i jurydyfikacja (związana z etatyzacją, nacisk na wiadomość i akceptację ról obywatelskich, udział w wyborach, zaangażowanie w życie społeczne) 9.kształtowanie i humanizacja (dbałość o ciągły rozwój intelektualny nie tylko w szkole, ale przez kształcenie ustawodawcze) 10.humanizacja (wychowanie zdrowotne, zaspokajanie potrzeb pierwotnych, człowiek nie może zapomnieć o swojej biologicznej naturze)

Niedobory oraz nadmiary w obrębie każdego z procesów mogą być przyczyną patologii

Który z procesów edukacyjnych spośród 10-ścianu ma największe zmienne? (wszystkie równe)

Metafora jako sposób hermeneutycznego myślenia w (o) pedagogice

[metafora- przedstawienie treści w inny sposób niż tradycyjnie]

Metafora- dosłownie przeniesienie, figura stylistyczna polegająca na takim łączeniu wyrazów iż przynajmniej jeden wyraz zyskuje nowe znaczenie, przenośnia

Hermeneutyka- dyscyplina filologiczna zajmująca się badaniem, objaśnianiem i wewnętrzną interpretacją źródeł pisanych, mająca na celu ustalenie prawdziwego tekstu

Myślenie dywergencyjne (niestandardowe, twórcze)- proces myślowy zakładający wiele punktów widzenia i obejmujący liczne możliwości problemu, bez troski o „poprawną odpowiedz” czy „logiczny układ”, przeciwieństwo myślenia konwergencyjnego (przyczynowo- skutkowego)

Myślenie metaforyczne i wykorzystywanie metafory jako środka twórczej aktywności człowieka jest uznane przez wielu badaczy jako jeden z najważniejszych procesów twórczych

„Metafora jest przeniesieniem nazwy jednej rzeczy na inną, z rodzaju na gatunek, z jednego gatunku na inny, lub też przeniesieniem nazwy jakiejś rzeczy na inną na zasadzie analizy”- Arystoteles

W wyrażaniu metaforycznym chodzi o to aby „ujrzeć rzecz w niecodziennym przebraniu” więc wyobrazić sobie i pojąć jej znaczenie ukryte pod maską (M.Muszyńska)

Podmiotowość- ma swoje źródła w psychologii humanistycznej i poznawczej, gdzie akcentuje się samodzielność jednostki ludzkiej, w socjologii oznacza świadomość roli społecznej

Podmiotowość w pedagogice: *na przełomie XIX i XX w przedstawienie Nowego Wychowania (indywidualizmu pedagogiki) Montessori, Korczak *we współczesnych kierunkach pedagogicznych: pedagogika humanistyczna, dialogu, krytyczna

Podmiotowość w subdyscyplinie pedagogicznej: *w pedeutologii (w koncepcji refleksyjnego praktyka Donalda Schoena) *w teorii wychowania (traktowana jest jako jeden z celów wychowania)

Teoria wychowania: *podmiot jako człowiek świadomy, stale dokonujący samooceny swoich działań, biorący odpowiedzialność za swoje działanie *proces wychowania to interakcja podmiotów (rodzice, nauczyciele, wychowawcy oraz dziecka i ucznia) *nie musi być to relacja młodszy- starszy, dorosły- dziecko, wychowawca- wychowanek, ale także interakcje między rówieśnikami *najczęściej w pedagogice zwraca się uwagę na konieczność podmiotowości w kontaktach uczeń- nauczyciel (wychowawca- wychowanek) przy czym podkreśla się że relacje Re powinny być dwupodmiotowe, tzn. ze podmiotem powinien być i uczeń i nauczyciel

Podmiotowość: * związana jest z działaniem, aktywnością *to także zjawisko z kręgu przekonań, odczuć, przeświadczeń

Warunki podmiotowości: *sprawowanie kontroli poznawczej nad sobą i otoczeniem *świadomość otaczającej rzeczywistości , własnej indywidualności i sposobu współdziałania tych obu światów *świadomość własnego systemu wartości *poczucie sprawstwa (jestem kowalem własnego losu, jak zapracuje na przyszłość to zależy ode mnie, moje życie zależy ode mnie)[przeciwieństwo- nie wiele ode mnie zależy… moje życie zależy od Boga, innych ludzi, polityków]

Antonina Gurycka- rozumie i traktuje podmiotowość na dwa sposoby: *jako cel wychowania *wzór interakcji wychowawczej

Jako cel wychowania: świadome kształtowanie warunków w orientacji podmiotowości. Uczeń powinien kształcić w sobie takie cechy jak- poczucie sprawstwa, wewnątrz sterowność (potrafię odróżnić własne wybory od tych które powstały pod wpływem innych), odpowiedzialność za własne działanie, autonomii, asertywność, twórczość i samorealizację. Te dyspozycje psychiczne są pożądane nie tylko w okresie uczęszczania do szkoły ale w całym życiu dorosłym, nauczyciel nie będzie jednak w stanie pomóc uczniowi w rozwijaniu tych cech osobowości jeżeli sam nie będzie ich posiadał i doskonalił.

Jako wzór interakcji wychowawczej: taka interakcja powinna polegać na traktowaniu wychowanka jako równoprawnego partnera oraz dawaniu mu obok wsparcia także możliwości podejmowania decyzji i brania za te decyzje współodpowiedzialności.

W literaturze pedagogicznej (M.Łobocki) na pierwszy plan wysuwają się postulaty dotyczące podmiotowości ucznia w pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Wychowanek: *nie może być traktowany podmiotowo instrumentalnie ale podmiotowa humanistycznie, jako jednostka autonomiczna, z poszanowaniem godności, samodzielności, aktywności własnej, twórczej ekspresji, samorządności, autonomicznej osobowości. Uczeń który jest traktowany jako podmiot ma prawo współdziałania w procesie dydaktyczno-wychowawczym

Podmiotowość nauczyciela traktuje się jako: *fakt osobisty *pedeutolodzy zwracają uwagę że podmiotowość nauczycieli budzi wiele zastrzeżeń. Wyrażają się one w samowiedzy pedagoga (wiedza o sobie, swoich cechach, świadomość własnych kompetencji zawodowych), samokontroli i samooceny swojej pracy, świadomości własnej roli zawodowej, poczuciu sprawstwa

Podmiotowość nauczyciela zależy nie tylko od jego cech osobistych i pracy nad sobą ale także od szeregu uwarunkowań zewnętrznych

Podmiotowość nauczyciela a polityka oświatowa: motywy samodoskonalenia nauczycieli (awans zawodowy nauczyciela), przechodzenie przez kolejne szczeble naukowej hierarchii (nauczyciel stażysta- kontraktowany, mianowany, dyplomowy) wiąże się z samodoskonaleniem czyli stawaniem się coraz lepszym nauczycielem

Przedmiotowość nauczyciela a program ukryty szkoły: *ważne uczęszczanie do szkoły uczniów, rodziców, nauczycieli *nauczyciel podobnie jak uczeń jest zgodnie z tą koncepcja „aktorem w teatrze życia szkolnego” (A.Janowski) zamiast świadomym współuczestnikiem procesu dydaktyczno- wychowawczego

Podmiotowość w pedagogice krytycznej: nauczyciele, rodzice, uczniowie są bardzo często akceptują rzeczywistość pozbawioną podmiotowości. Podmiotowość jako prawo rodzica, nauczyciela, ucznia to często wysuwany postulat, ale szkoła rządzi się swoimi prawami

Przekonanie uczestników procesy wychowawczo-dydaktycznego o braku równouprawnienia, konieczność zależności wzajemnych relacji (uczeń, rodzic są zawsze zależni od nauczyciela) chyba że uczęszczają do szkoły prywatnej gdzie ta zależność jest odwrotna, zawsze jednak w szkole w rzeczywistości wychowawczej, musimy mieć do czynienia z różnymi relacjami) w pedagogice krytycznej nazywane jest świadomością fałszywą

Świadomość fałszywa: akceptuje racjonalność instrumentalną władzy, która daleka jest od podmiotowej racjonalności komunikacyjnej opartej na dialogu

Wielopodmiotowość relacji pedagogicznej: obok ucznia i nauczyciela mamy do czynienia z rodzicem jako podmiotem edukacyjnych, szkolne relacje pedagoga powinny być zatem relacjami co najmniej 3 podmiotowymi, opartymi na wspólnych działaniach, nauczycieli, uczniów i ich rodziców (A.W.Janke)

Dlaczego możliwości podmiotowości są tak ograniczone? (polityka oświatowa nie sprzyja)

Szkoła jest nie tylko środowiskiem dydaktyczno- wychowawczym ale instytucją. Trudno w ten formalny klimat wpisać podmiotowość, podobnie jak inne wartości humanistyczne.

Relacje szkolne są relacjami wielopodmiotowymi, trudno o podmiotowość w diadzie uczeń-nauczyciel a co dopiero w relacji wielu uczniów, rodziców i nauczycieli

Trudno zmienić tradycyjne spojrzenie na szkołę- brak podmiotowości jest wpisany w tą tradycję

Podmiotowość jak twierdzą pedagodzy praktyce to kolejna utopia

PEDAGOGIKA OGÓLNA CA

1. Szkoła współczesna i zachodzące w niej przemiany- wyznaczniki sukcesu edukacji i szkoły, zarzuty wobec szkoły

Wyznaczniki sukcesu edukacji i szkoły 3 elementy: *osoba nauczyciela (kompetencje psychologiczno- pedagogiczne, ciągle szkolący się) *nowoczesna technologia informacyjno- komunikacyjna *sami uczniowie (przyznawanie mu większej aktywności i samodzielności)

Zarzuty wobec szkoły: *w zakresie celów i treści kształcenia szkoła pozostaje nadal oderwana od życia *szkoła jest miejscem mało atrakcyjnym dla uczniów co nie rozbudza ich pozytywnej motywacji *szkoła zorientowana jest na wiadomości a nie na umiejętności *w pracy szkoły dominują metody podające nad aktywizującymi

2. strategie nauczycielskie

1.Socjalizacja - zabieg zmierzający do tego, żeby uczniowie zaakceptowali wzorce lansowane przez szkołę. Socjalizacji służą tzw. techniki uśmiercania, polegające na tym, by nie zwracać uwagi na te aspekty osobowości młodego człowieka, które są zgodne z rolą dobrego ucznia. 2.Dominacja - nauczyciele zwykle są więksi, silniejsi i mądrzejsi niż uczniowie, dlatego mogą robić z tego użytek. Jedną z technik tej strategii może być tzw. Wyeksponowanie ucznia ze złośliwym komentarzem tak, by specjalnie doprowadzić go do zmieszania („Proszę, zobaczcie tak wygląda ktoś, kto..”). Czyni to dla podkreślenia swej władzy, czy przekonania, że zawstydzenie oddziała wychowująco, zwiększy motywację do pracy. 3.Negocjacje - u podstaw tej strategii leży idea wymiany; używa się tu apeli i próśb, ale tez obietnic, pochlebstw, przekupstw i gróźb. Często negocjacje oznaczają umówienie się z grupą uczniów, co do pewnych norm postępowania i potem uczniowie czują się w pewnym stopniu zobligowani przez te wcześniejsze ustalenia. Często negocjacje maja charakter przetargu - nauczyciele na własną rękę osłabiają regułę, starając się uzyskać to, co w danej sytuacji jest możliwe. 4.Fraternizacja - zaprzyjaźnienie się z dziećmi, udając czy samemu wierząc, że jest się bardziej jednym z nich, niż jednym z nauczycieli. Młody nauczyciel usiłuje fraternizować się przez wygląd, sposób ubierania, zachowanie, mowę i zainteresowania, pewien sposób dowcipkowania. Można tez zaliczyć częste odwoływanie się do wspólnych doświadczeń, nawiązanie do tego, co wszyscy zwykli oglądać w telewizji, do ostatnich wydarzeń sportowych, pewien sposób rozmawiania z uczniami („na luzie”), pobłażania w sytuacjach, które inni traktują surowo, a także popieranie zwycięzców oraz flirtowanie między nauczycielem a dziewczętami ze szkół średnich. 5.Nieobecność i wycofywanie się - usuwanie się z pola konfliktu. Mamy do czynienia z wycofywaniem się cząstkowym, takim jak „kradzież” paru minut, przez rozpoczynanie lekcji później czy kończenie wcześniej. Do taktyki tej należy zwlekanie. Nauczyciel może być także nieobecny duchem (ucieka w marzenia, patrzy przez okno, pozoruje i marnuje czas itp.). 6.Rytuał i rutyna - rytuał ma zwiększać posłuch wobec idei porządku (modlitwa, hymn, kazanie wygłaszane przez dyrektora). Nadmierna rutyna może stać się forma ucieczki od odpowiedzialności uczniów, chaosu w klasie itp. Rutynowy jest rozkład godzin, sprawdzanie listy, semestry, budowa lekcji. Połączeniem rutyny z „zabijaniem czasu” jest zwyczaj dyktowania uczniom notatek. 7.Terapia zajęciowa - idea tej terapii: robić coś, ciągle coś robić, bez względu na to, czy ma to sens. Funkcję terapii zajęciowej spełnia często rysowanie map czy obrazków, różne gry, eksperymenty, roboty ręczne itp. Także takie prace jak czyszczenie, sprzątanie, struganie kredek, porządkowanie sprzętu, katalogowanie książek. Z punktu widzenia nauczyciela koncentrowanie uwagi na pojedynczym uczniu tez może mieć charakter tej terapii. 8.Moralizowanie - jest strategią jakby dodana do innych strategii. Podejmuje się je w celu zwiększania zaangażowania członków grupy i wzmocnienia spójności. Moralizowanie służy do usprawiedliwienia większości strategii przetrwania. Nauczyciel skłonny do moralizowania łatwo wymyśli sobie pedagogiczne uzasadnienie swoich działań.

3. strategie uczniowskie

1. Uleganie- podporządkowanie się poleceniom nauczyciela, a więc wykonywanie tego, czego żąda nauczyciel bez wahań czy pytań; często ma charakter rutynowy. Podporządkowanie zakłada uprzednio poprawne rozpo­znanie tego, jakie zachowanie jest oczekiwane przez nauczycieli. 2. Uleganie z dystansem - uczeń podporządkowuje się, ale sposób, w jaki to czyni, ma wykazać jego psychiczny dystans do całej sprawy. Uleganie z dystansem osiąga się przez:* zwlekanie z wykonaniem i okazanie miną, gestem, powolnością, że jest to smutna konieczność, a nie działanie z przekonania; * wykonanie ośmieszające polecenie, by było jasne, że ulega się bardziej na niby, dla zabawy niż na serio; jest to uleganie, ale przez to, że zostało ośmieszone, uczeń pozbawia je pierwotnego znaczenia. 3. Zamaskowane nieposłuszeństwo - można je nazwać pozornym ulega­niem. Uczeń udaje, że wykonuje polecenia nauczyciela. Udawanie, że się pracuje, jest najczęściej spotykaną strategią uczniowską. 4. Strategia niewolnika w koloniach. (szwejkizm) - uczeń postępuje tak, by mieć korzyści bez względu na to, czy uzyskanie ich jest dozwolone czy zaka­zane. Siara się wykorzystać pobyt w szkole tak. by wyciągnąć z niego dla siebie wszystko to, co - jego zdaniem - ma sens. Niewolnik w koloniach rozpra­cowuje system, tzn. uczy się używać legalnych środków do osiągnięcia celów, które nie leżą w intencji instytucji. Gdy chce się go zmusić do działań, których nie życzy sobie podjąć, przybiera pozę Szwejka. Zakłada maskę i działa wolno, bezmyślnie i niekompetentnie, mimo że nie jest głupi - po prostu nie pozwala przełożonym korzystać ze swej inteligencji i zdolności. 5. Wycofanie się - przybiera różne formy: zaprzestanie pracy, gdy uczeń uważa, że zadanie jest za trudne lub nudne, gapienie się. fantazjowanie, czasem nawet sen, mazanie po papierze. Zdarzają się także formy bardziej aktywne, jak ucieczki z lekcji, wagary. Wycofywanie się zdarza w pewnych sytuacjach każdemu. Nawet uczniowie mający silną motywację do pracy od czasu do czasu "wyłączają się". 6. Sabotaż - dążenie do zdezorganizowania lekcji i osłabienia panowania nauczyciela nad klasą i nad tym, co w klasie się dzieje. Głównie mamy tu do czynienia z próbami odwrócenia uwagi nauczyciela i skierowania jej na coś nieistotnego dla lekcji. osiąga się to przez zadawanie tzw. głupich pytań, na które zna się odpowiedź, lub udzielanie głupich odpowiedzi na pytania tylko po to, by skłonić nauczyciela do dodatkowych tłumaczeń i zyskać na czasie. Niekiedy uczeń udaje, iż nie rozumie intencji pytającego nauczyciela. Wygłu­pianie się jest też formą sabotowania lekcji. 7. Odmowa - niewykonanie polecenia: czasem występuje to w sposób jawny, gdy wyraźnie manifestuje się nieposłuszeństwo i dąży do konfrontacji. Jest to jednak dość rzadkie. Częściej odmowa polega na odwlekaniu, przeczekaniu czy liczeniu na to, iż nauczyciel zapomni lub będzie zbyt zajęty nowymi wydarzeniami, by zainteresować się wykonaniem poleceń.

4. ukryty program- przejawy i konsekwencje

Przejawy: funkcjonuje w tekstach zawartych w podręcznikach, języku, rozkładzie zajęć, systemie ocen, oczekiwaniach nauczycieli, sposobie oceniania czy rytuale szkolnym.

Konsekwencje: czyni z wychowanków ludzi instytucji, szkoła nie wpływa na twórczy rozwój dziecka, zmusza uczniów do wypracowywania pewnych strategii zachowań nastawionych na przetrwanie w warunkach szkoły (oczekiwanie, nuda, uzależnienie od nauczyciela, ograniczenia czasowe itp.), odnosi się głównie do wychowania moralnego, sprawia, że wychowankowie stykają się z selekcją ludzi ze względu na płeć, wiek, osiągnięcia.

5. badania PISA, kompetencje które bada, własna ocena przydatności takich badań

Międzynarodowy Program Oceny Umiejętności Uczniów, poświęcony badaniu kompetencji 15-latków w 3 obszarach: rozumienie tekstu, myślenie matematyczne i myślenie naukowe. To szeroko zakrojone przedsięwzięcie mające na celu usystematyzowane i cyklicznie powtarzalne w odstępach trzyletnich badanie poziomu wiedzy i umiejętności uczniów zbliżających się do końca obowiązkowej edukacji. Wiedza i kompetencje których autorzy oczekiwali od uczniów określone zostały poprzez potrzeby współczesnego społeczeństwa (szanse na rynku pracy, możliwość pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim, przyczynianie się do rozwoju gospodarki). Badania powtarzane są co 3 lata aby uchwycić dynamikę przemian systemu edukacji. Dziedzina uznana za główną w danej edycji badania zajmuje połowę czasu przeznaczonego na rozwiązanie zadań sprawdzenia kompetencji uczniów, pozostałe dwie po jednej czwartej. Badania PISA sprawdza poziom „kapitału założycielskiego” w jakich szkoła w danym systemie edukacji wyposaża uczniów na progu ich ważnych decyzji dotyczących dalszej ścieżki kariery edukacyjnej i zawodowej.

---