socjologia - dr proniewski, WSFIZ B-stok, socjologia


Zajęcia 1

Socjologia jako nauka o społeczeństwie ukształtowała się w XIX w. Wyróżnia się systematycznym sposobem interpretacji życia i struktur społecznych, współpracuje z takimi dziedzinami wiedzy jak psychologia, antropologia kulturowa, ekonomia, politologia czy prawo. Za twórcę nauki socjologicznej uważa się Augusta Comta.

Pojęcie tłumaczy się jako socjo- stowarzyszać, łączyć; logos - nauka, wiedza.

Przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach życia społecznego:

W socjologii wykorzystujemy uogólnienia systematycznych teorii wpływających na możliwości teoretycznych interpretacji zjawisk życia społecznego:

stosuje się je w celach prognostycznych. Zdobyta w oparciu o te teorie wiedza powinna służyć regulowaniu stosunków międzyludzkich, a także aktywnemu wykorzystaniu socjotechnik, inaczej nazywanych inżynierią społeczną.

Socjologia jest nauką bez paradygmatu, oznacza to, że w jej obrębie nie istnieją żadne teorie czy zespoły twierdzeń, których prawdziwość akceptują wszyscy.

Sporne problemy socjologii to te, które wpisują się w interpretację rzeczywistości społecznej i te, które są związane metodami jej badania:

  1. Indywidualizm - holizm, czyli spór o prymat jednostki wobec społeczeństwa bądź na odwrót - społeczności wobec jednostki.

  2. Teoria funkcjonalna - teoria konfliktu, obie sprzyjają rozumieniu mechanizmów tworzących naturę społeczeństwa; społeczność może być rozumiana jako harmonijny organizm, w którym wszyscy wypełniając własne role służą efektywnemu funkcjonowaniu całości, lub też jako rzeczywistość rozdarta wewnętrznie tworzona przez zróżnicowane cele przyświecające poszczególnym jednostkom czy instytucjom. Te dwa stanowiska są jednymi z ważniejszych teoretycznych założeń, zostały wypracowane z jednej strony przez funkcjonalistów, postrzegających społeczeństwo jako zorganizowany kompleks wzajemnie ze sobą powiązanych instytucji zmierzających do integracji, z drugiej strony przez tych, którzy przyczyny powstania, rozwój społeczny argumentują ścieraniem się interesów.

  3. Naturalizm-antynaturalizm, są to teorie, które koncentrują się wokół społeczeństwa jako obiektu natury, antynaturaliści poszukują intuicyjnego rozumienia zjawisk społecznych a nie ich wyjaśniania w oparciu o ich powtarzalność, naturaliści natomiast stwierdzają, że działania człowieka w grupie są naturalnie racjonalne a każdy uczestnik życia społecznego jest jednocześnie praktycznym socjologiem.

  4. Socjologia teoretyczna - socjologia historyczna, według pierwszego nurtu powinno się formułować ogólne prawa życia obowiązujące w zmieniającej się czasoprzestrzeni według drugiego można conajwyżej mówić o pewnych prawidłowościach ograniczonych wyznacznikami historii,

Innymi teoriami są:

Ewolucjonizm (transformizm), który uznaje zmianę kulturową, transformację społeczną i przy pomocy metody porównawczej stara się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości, umiejętnie je prognozując.

Funkcjonowanie społeczeństwa jest uzależnione od szeregu instytucji, które mają nie tylko wymiar struktur, ale które też definiuje jako utrwalone zwyczaje, reguły bądź normy. Funkcjonowanie jednostki przebiega zawsze w ramach jakiejś instytucji. Współczesny instytucjonalizm charakteryzuje się dopasowywaniem do tzw. znaków czasu i jest bardziej podatny na zmiany.

Zajęcia 2

Proces uspołecznienia na poziomie cech socjogennych

Kontrola społeczna

Formowanie się ludzkiej tożsamości społecznej opiera się na dwóch mechanizmach:

Człowiek może wprowadzić siebie w stan napięcia pomiędzy wartościami związanymi z jego indywidualnością a tymi, poprzez które oddziałuje na niego grupa.

Konformizm to zmiana zachowania lub opinii danej osoby w wyniku rzeczywistego albo wyimaginowanego wpływu jakiejś osoby lub grupy ludzi. Konformizm wynikający z obserwacji innych ludzi w określonych sytuacjach prowadzi do utrwalenia wzorów zachowań. Interpretacja sytuacji dokonana przez innych wcale nie musi być słuszna, czego dowodzi tzw. zasada psychozy tłumu, związana z podporządkowaniem się jednostki wywołanym reakcją ogółu. Najtrwalsze efekty w człowieku wywołuje proces internalizacji, a więc wewnętrznego przekonania do określonych wartości, poglądów czy wzorów zachowań.

Kulturowy ideał osobowości narzuca człowiekowi wzorce cech i zachowań akceptowanych w społeczeństwie. Pełny proces uspołecznienia następuje w okresie dojrzewania, związany jest on z włączeniem osobowości podstawowej, którą posiada człowiek w relacje z osobowością reprezentatywną, najczęściej występującą w danym społeczeństwie, o tak zwanym charakterze narodowym.

Proces socjalizacji dotyka realizacji konkretnych ról w społeczeństwie. Rola społeczna to względnie spójny system zachowań i cech będących reakcjami na zachowania i potrzeby innych osób przebiegających według jakiegoś wzoru. Uczucia i postawy wzmacniane są w związku z odgrywaną rolą społeczną, a odpowiedzialne jej wypełnianie zależy od określonego stopnia identyfikacji.

Ku skutecznemu procesowi socjalizacji prowadzi zintegrowana osobowość jednostki, rozwijająca się poprzez utrzymanie poczucia własnej tożsamości, utrzymanie i wzrost poczucia własnej kontroli nad rzeczywistością i utrzymanie i wzrost poczucia własnej wartości.

0x08 graphic
Kontrola społeczna

Kontrola społeczna to jakość socjologiczna, którą wypracował Edward Ross i zdefiniował jako zamierzone panowanie społeczeństwa nad jednostką. Formy kontroli społecznej podyktowane są normami, standardami moralnymi i obyczajowymi. Normy mają zróżnicowaną naturę: prawne, religijne, obyczajowe, zaczerpnięte z tradycji.

Podstawowym celem kontroli społecznej jest jedność i zwartość społeczeństwa poprzez zapewnienie łączności jednostce ze społeczeństwem. Konflikty systemów normatywnych są zagrożeniem dla kontroli społecznej.

Rola sankcji w kontroli społecznej związana jest z repertuarem kar i nagród stosowanych w systemach społecznych. Mają one charakter bezpośredni lub pośredni. Z jednej strony wybrzmiewają negatywnie (napiętnowanie, odmowa szacunku, obojętność, wyśmianie, strach) z drugiej - pozytywnie (pochwała, nobilitacja, awans, zysk, premia). Każdy system społeczny zmierza do integracji norm regulujących zachowane jednostki.

Niezgodność norm może mieć miejsce gdy:

Procesowi kontroli społecznej towarzyszy mechanizm dewiacji, którą interpretujemy jako odchylenie od obowiązujących norm w skali masowej. Innym zjawiskiem jest anomia, będąca odzwierciedleniem stanu zaniku norm w społeczeństwie lub związana z rozpowszechnianiem się licznych konkurencyjnych norm. Współcześnie anomia dotyczy zagubienia i wykorzenienia jednostki wywołanego przez społeczeństwo. To zjawisko potwierdza zjawisko potwierdza proces ewolucji kontroli społecznej.

Kontrola społeczna podlega ewolucji polegającej na poszerzeniu sfery wolności jednostki wobec nakazów płynących ze społeczeństwa.

Zajęcia 3

Kultura w życiu społeczeństw

Kultura wywodzi się:

Kultura:

Wyróżniamy zróżnicowane kategorie kultury. Zależne są one od:

Wyróżniamy:

  1. kulturę bytową - obejmującą sferę ludzkich działań, ukierunkowanych na wykorzystanie przedmiotów materialnych bądź na ich tworzenie;

  2. kulturę socjetalną - obejmującą porządek relacji pomiędzy ludźmi pośród których dochodzie do przekazywania wzorów zachowań. Współcześnie ludzie komunikują się na poziomie ideologii, edukacji, religii, religii, polityki, itp. (ważną rolę tu odgrywają symbole)

Ważną dziedziną kultury socjetalnej jest kategoria kultury symbolicznej, rozpoznawanej przez symbole i znaki, z których ludzie korzystają i które pozostają kryterium dookreślającym sposób wartościowania przez człowieka. Symbole i znaki pełnia funkcje integracyjne, obejmują obyczajowość, wiedzę, zabawę, religię. Współtworzą trzy inne typy kultury:

Kulturę kwestionującą kulturę zastaną w danej społeczności lokalnej określamy mianem kontrkultury. Ma ona miejsce wówczas, gdy przedmiotem odrzucenia staje się kultura określająca podstawowe idee i wartości będące oparciem określonego systemu społecznego, wzorów zachowań czy stylu życia. Kontrkultura związana jest z zachowaniami kontestacyjnymi i permisywistycznymi (wyzywające, prowokujące szerszy ogół społeczeństwa).

Kultura alternatywna oznacza poszukiwanie nowych form, nowych możliwości rozwoju człowieka, które ogranicza kultura zdominowana przez technikę i konsumpcję.

Mechanizmy oddziaływania kultury na życie dotyczą:

Rozwój masowego komunikowania się umożliwia wymianę kulturową. Nie zawsze tzw. dyfuzja kulturowa (przenikanie) kończy się pozytywnie. Wielokrotnie mamy do czynienia ze zjawiskiem etnocentryzmu - gdy osoba koncentruje się na grupie własnego pochodzenia, zamyka się w jej obrębie i zachowuje przeświadczenie o jej szczególnej ważności i wartości. Etnocentryzm często łączy się z ksenofobią, czyli lękiem lub nienawiścią przed obcym, jak też z rasizmem, więc nie tylko z odrzuceniem i pogardliwym traktowaniem obcej kultury, ale wręcz z nienawiścią wobec niej.

Zajęcia 3

Interakcje społeczne są to relacje występujące pomiędzy uczestnikami życia społecznego warunkowane wzajemnym oddziaływaniem na siebie. Dzięki interakcjom tworzą się pewne modele, wzorce, które są komunikowane i które wymagają właściwej interpretacji i zrozumienia. W oparciu o interakcje tworzą się stereotypy - są one uogólnianiem pewnych schematów opartych na wiedzy potocznej, poprzez którą przypisuje się pewne cechy wszystkim członkom danej społeczności.

Społeczność jest grupą osób o ktorej istnieniu decydują takie czynniki jak:

Społeczność dzieli się na:

W funkcjonowaniu społeczności narodowej ważnym elementem jest struktura władzy, którą interpretujemy jako możliwość sprawowania przez przywódcę kontroli nad zachowaniami innych członków społeczności.

Trzy podstawowe style władzy to:

  1. Autorytarny - przywódca skupia całość władzy i ponosi odpowiedzialność. Sam wyznacza poszczególne zadania

  2. Demokratyczny, - który oznacza delegację władzy i uczestnictwo w podejmowaniu decyzji. Członkowie grupy sami rozdzielają zadania i biorą aktywny udział w podejmowaniu decyzji.

  3. Lesseferystyczny - oznaczający rezygnację z przywództwa. Członkowie grupy robią to co chcą i podejmują zadania jeśli uznają to za stosowne.

Zbiorowości społeczne mogą być interpretowane także prze takie pojęcia jak tłum, zbiegowisko, publiczność.

Tłumem nazywamy masę ludzi doraźnie skupionych w określonej sytuacji społecznej, którzy aktywizują się szybko i podporządkowują rozpoznanemu w sposób spontaniczny przywódcy.

Zbiegowisko rozumiemy jako obecność masy ludzi w okolicznościach nadzwyczajnych na sposób przypadkowy, anonimowy, wywołujący zainteresowanie.

Publiczność występuje w postaci publiczności skupionej (ma miejsce gdy tworzy się audytorium - skupiając się na wspólnym obiekcie zainteresowania) i rozproszonej (wywołana jest przy pomocy mediów i Internetu)

Struktura jest formą życia społecznego. Jest to pewna sieć relacji, której odpowiada rzeczywistość interakcji. Jest to kategoria form społecznych. Wyróżniamy dwie dwie możliwości strukturalne w społeczeństwie:

  1. Mikrostruktura społeczna - sieć powiązań między elementarnymi składnika mi życia społecznego, czyli takimi które nie dają się podzielić na mniejsze.

  2. Makrostruktura społeczna - jest związana z siecią powiązań o oddziaływaniu większym, globalnym. Jest kategorią drugiego rzędu związaną ze zdolnością istnienia pewnych związków pomiędzy złożonymi obiektami społecznymi. Kategoria ta wpisuje się w sieć powiązań pomiędzy partiami politycznymi, w działalności gospodarczej pomiędzy przedsiębiorstwami, korporacjami.

4 aspekty struktury:

        1. Role społeczne - a więc normatywnie określone powinności każdego, kto zajmuje jakąś pozycję

        2. Typowe poglądy i przekonania - odzwierciedlające tożsamość jednostki zajmującej konkretną pozycję.

        3. Charakterystyczne szanse życiowe lub interesy - które stanowią priorytet w działaniu jednostek zajmujących daną pozycję.

        4. Realizacja kierunków i założeń programowych interakcji związanych ze zbieżnością lub rozbieżnością celów u osób zajmujących daną pozycję.


Rodzina jako mikrokomórka społeczna:

  1. Umożliwia realizację takich celów jak trwałe obcowanie płciowe w oparciu o społecznie uznawane wzorce

  2. Tworzy instytucjonalną formę małżeństwa

  3. Określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia

  4. Pełni funkcję jednostki gospodarującej zaspokajając potrzeby poszczególnych jej członków

Funkcje rodziny jako grupy społecznej:

1. Funkcje instytucjonalne:

2. Funkcje osobowe:

Kryteria klasyfikacji małżeństwa i rodziny

  1. liczba partnerów w małżeństwie:

  • zakres wyboru małżonka: