Nieprzystosowanie społeczne- należy ono do negatywnych zjawisk społ., narastające zjawisko- wzrost zakresy i szkodliwości objawów. CENTRUM METODYCZNE PED.-PSYCH. Przeprowadziło w 1999r. badania dotyczące nieprzyst. społ. uczniów→ok. 6,5% przejawia różne formy nieprzyst. społ., 2,6%-zachowania agresywne, 11,2%-długotrwale wagaruje i ucieka z domu, 1%-kradnie, 0,6% wandalizm, 80%- spożywa alkohol. Wskaźniki te są wyższe w miastach 6,7%, na wsi 4,9%. W latach 80tych wskaźnik nie przekraczał 2%.
Pojęcie trudności wychowawczych (najczęściej używane) jest nie precyzyjne i wieloznaczne np. np. dziecko z trudnościami wych. to: 1 aspekt społeczny -dziecko, które nie jest w stanie nawiązać poprawnych stosunków społ. z rówieśnikami i z dorosłymi dlatego popada z nimi w częste konflikty. 2 aspekt psychologiczny-nie wie czego chce i wysuwa di innych ludzi rozmaite pretensje otwarte czy ukryte, uwikłane w wewnętrzne konflikty, które przejawiają się w jego zachowaniu. 3 wychowawczy sprawia nauczycielom i wychowawcom wiele kłopotów w pracy i nie poddaje się zwykłym wpływom wychowawczym. 4 dydaktyczny czyni niezadowalające postępy w nauce pomimo posiadanych zdolności intelektualnych.
Okresy krytyczne w rozwoju - zachowania problemowe są prawidłowe w pewnych okresach życia dziecka.. 1.ok 2r życia pierwszy okres przekory, dziecko zaczyna odmawiać, mówi nie, okres ten nie trwa długo już trzy latek potrafi się zaadoptować w przedszkolu, dziecko chce być samodzielne, z ciekawością psuje zabawki, 2 początki nauki szkolnej -zwłaszcza jeśli dziecko nie uczęszczało do przedszkola i zerówki , często efekt błędów wychowawczych rodziców, nie wpojona odpowiedzialność 3 dojrzewanie - duże trudności ale to prawidłowość, musi być bunt, budowanie własnej tożsamości ,metoda prób i błędów, wymaganie od dziecka nie od siebie, rodzice chcą sobie dziecko podporządkować, duży błąd bo to kary, które tylko zewnętrznie skutkują, ale więź pomiędzy rodzicami i dziećmi się zrywa, trzeba cierpliwie czekać.
Pojęcie trudności wychowawczych: wg Z.Szymańskiej - konsekwencje zaburzeń rozwojowych, które utrudniają uczenie się i podporządkowanie przepisom szkolnym. Według niej TW sprawiają te dzieci, które nie mogą przystosować się do środowiska społ. i nie są w stanie spełnić nadziei okładanych przez dorosłych wg Z.Putkiewicza wszelkiego rodzaju czynniki zewnętrzne i wewnętrzne utrudniające prawidłowe zachowanie się dzieci i młodzieży, czynniki te doprowadzają do zachowań niezgodnych z obowiązującymi normami współżycia społecznego i do zaburzeń poprawnych układów w stosunkach społecznych. L.Bandura uporczywe przejawy zachowania się dziecka będące wynikiem jego konfliktu z otoczeniem społecznym, wg. niego TW spowodowane są czynnikami leżącymi poza dzieckiem, mają one charakter nabyty co umożliwia podejmowanie zabiegów reedukacyjnych A.Lewicki TW obejmują zachowania niezgodne z normami życia społecznego nie poddają się one zwykłym zabiegom wych. przejawiają się przez dłuższy czas i charakteryzują się dużym nasileniem O.Lipkowski dzieci sprawiające TW to te, które w szczególny sposób absorbują osoby odpowiedzialne za ich wychowanie (również pozytywnie się wyróżniając).
Wśród naukowców są zwolennicy TW →pojęcie to powinno być używane- termin funkcjonalny bo łączy terminologię naukową z praktyką, rozpowszechnione w praktyce, pojęcie komunikatywne i neutralne z wielu dziedzin naukowych. Przeciwnicy np.: Konopnicki- jeżeli stosujemy to pojęcie lub pojęcie dziecko trudne ujmujemy ten problem bardzo subiektywnie, stwierdzamy, że nasze oddziaływania wych. w stosunku do dziecka nie dają efektów, podział dzieci na trudne implikuje w dziecko, stwarza niebezpieczeństwo upatrywania w dziecku trudnym głównych przyczyn jego zaburzeń i może stanowić precedens niezaangażowania się nauczycieli i wychowawców w problemy tego dziecka, to nie trudności wych. są istotne ale to, co je powoduje- przyczyny, które są konieczne do rozpoznania, bo stanowią przeszkodę w osiąganiu zamierzonych efektów wych..
Częstszymi pojęciami stosowanymi literaturze naukowej jest nieprzystosowanie, niedostosowanie społ niektórzy stosują zamiennie inni odróżniają. Istnieje wiele rodzajów definicji nieprzystosowania społecznego różniących się między sobą zakresem, uwzględnieniem lub pomijaniem czynników etiologicznych, oraz wyróżnieniem społecznych, względnie psychologicznych skutków zjawiska nieprzystosowania społecznego. Jednym z głównych problemów jest sprawa zakresu definicji czyli ustalenia jakie kategorie dzieci będą objęte określeniem społecznego nieprzystosowania.
Definicje o szerokim zakresie obejmują dużą grupę dzieci. Były one tworzone do potrzeb praktycznych. Chodziło tu o wyodrębnienie dzieci, które z bardzo różnych powodów nie mogą normalnie funkcjonować w społeczeństwie 1. def. o szerokim zakresie- stosowana przez Brytyjskie Ministerstwo Oświaty Jako nieprzystosowane społ. może być uważane dziecko rozwijające się tak, że pociąga to złe skutki dla niego samego i jego otoczenia, czemu bez specjalnej pomocy nie potrafią zaradzić rodzice, nauczyciele czy inni dorośli w zwykłych z nim kontaktach 2. def. w literaturze francuskiej jako nieprzystosowane społecznie są dzieci, które ze względu na swoje defekty fizyczne, psychiczne lub społeczne żyją w przewlekłym konflikcie z rzeczywistością, ze swym otoczeniem. Wymagają terapeutycznych oraz wychowawczych oddziaływań prewencyjnych, leczniczych i rehabilitacyjnych 3 def. Światowej Unii Organizacji Obrony Dzieci i Młodzieży→w Polsce rozpowszechniła Maria Grzegorzewska Młodzież niedostosowana społ. to zespół wszystkich nieletnich wymagających specjalnych metod wych. medyczno-psychologicznych i metycznych, tych wszystkich wobec których muszą być stosowane metody specjalne.
Def. w ujęciu wąskim. S. Grzegorzewska używała pojęcia niedostosowania społecznego w znaczeniu węższym i odnosiła go do dzieci i młodzieży z zaburzeniem zachowania spowodowanym negatywnymi warunkami środowiskowymi lub zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Grzegorzewska odnosiła to ujęcie do trudnych, uporczywych sposobów niewłaściwego zachowania dzieci. Węższe definicje bardziej ograniczają kategorię dzieci, którymi się zajmują. Dzieci te charakteryzowane są jako przejawiające zaburzenia zachowania.
Wśród wąskich definicji:
1 ujęcie psychologiczne - psychologiczne przyczyny, skutki i konsekwencje nieprzystosowania społecznego. H. Spionek - uwzględnia głównie czynniki psychologiczne odpowiedzialne jej zdaniem za ukształtowanie określonych negatywnych form zachowania. Nieprzystosowane społecznie są dzieci, u których zaburzona jest sfera emocjonalno-wolucjonalna oraz rozwój charakteru i osobowości, co powoduje częste zakłócenia stosunków społecznych między dzieckiem, a jego otoczeniem. Za istotę nieprzystosowania uważa ona zaburzenia emocjonalne. Wg niej każde dziecko o zakłóconym życiu uczuciowym jest w pewien sposób społecznie nieprzystosowane. Z zależności od rodzaju zaburzeń emocjonalnych wyróżniła 2 kategorie dzieci. 1. Hyperaktywne - nadpobudliwe, impulsywne, agresywne. 2. Hypoaktywne - zahamowane, bierne, apatyczne, lękliwe. Pod względem trwałości zaburzeń życia uczuciowego podzieliła je na 3 grupy. 1. Zaburzenia łatwo odwracalne - u wszystkich dzieci, nie straszyć świadomie, utrata bezpieczeństwa. 2. Zab. Stanowiące reakcję na niekorzystne warunki wychowawcze, które znikają po usunięciu tych warunków, np. w domu dziecka - adopcja. 3. Zab. Bardziej utrwalone, do których nie wystarcza zmiana otoczenia lecz muszą być stosowane specjalne metody wychowawczo terapeutyczne, np. 3 faza choroby sierocej. Według Spionek zaburzenia emocjonalne prowadzą do zaburzeń osobowości, te zaburzenia są rezultatem współdziałania wielu czynników rozwojowych, wśród których podkreśla ona nieprawidłowe oddziaływania wychowawcze i nieprawidłową atmosferę wychowawczą w domu i w szkole. Def. M. Przetacznikowa i M. Susułowska - zwracają uwagę na psychologiczne aspekty nieprzystosowania społecznego i def. je jako zaburzenia w zachowaniu występujące w stopniu silnym i głębokim, które utrudnia lub uniemożliwia jednostce normalne współżycie z innymi ludźmi. Autorki te odróżniają pojęcie nieprzystosowania i niedostosowanie społeczne jako różne stopnie nasilenia tego zjawiska. Wg nich nieprzystosowanie społeczne stanowi lżejszą formę zaburzeń w zachowaniu. Jest ono nietrwałe i nie dotyczy całej struktury osobowości, kontakty jednostki ze środowiskiem nie są całkowicie zakłócone, natomiast niedostosowanie jest dalszą fazą zaburzeń w zachowaniu (większe nasilenie), która charakteryzuje się silniejszym i trwalszym zakłóceniem relacji interpersonalnych jednostki. Niedostosowanie przejawia się w nieprzestrzeganiu norm moralnych i społecznych obowiązujących w środowisku i ma charakter trwałej postawy. Za najbardziej charakterystyczne niedostosowania uważają one znaczne trudności lub całkowity brak umiejętności w nawiązywaniu kontaktu uczuciowego z innymi ludźmi. U dziecka niedostosowanego dominują pierwotne emocje jak gniew, strach czy zadowolenie wynikające z zaspokojenia potrzeb biologicznych. Uczucia wyższe moralne, etyczne nie są wykształcone. Dzieci nieprzystosowane społecznie wymagają oddziaływań pedagogicznych, a niedostosowane specjalnych zabiegów resocjalizacyjnych. Pojęcie nieprzystosowania należy łączyć ze zjawiskiem wykolejenia się i przestępczością nieletnich. Do grupy dzieci niedostosowanych społecznie zaliczają one psychopatów, charakteropatów i te dzieci, które nie wykazują cech psychopatycznych ani też zmian organicznych lecz są uwikłane w głębokie zaburzenia osobowości powstałe z różnych przyczyn. Def. najnowsze zbliżają do pojęcia zdrowia psychicznego. Hilgard - uważa, że osobę zdrową psychicznie można określić jako dobrze przystosowaną, co oznacza, że nie dręczy się ona niepotrzebnie konfliktami, podchodzi realistycznie do swoich problemów i godzi się z tym, co nieuniknione. Jednostką nieprzystosowaną jest osoba nie w pełni zdrowa psych. Zaburzona jej psychika wpływa negatywnie na jej zachowanie wobec jednostek i grup społecznych powodując zachwianie stosunków interpersonalnych. Patologie społeczne dzieci, młodzieży i dorosłych wynikają z patologii psychicznych. Zachwianie sfery psychicznej jednostki może etiologicznie wywodzić się ze struktur wrodzonych osobowości lub z cech nabytych w ciągu życia w różnych negatywnych układach społecznych.
.2. Ujęcie socjologiczne - socjologowie ujmują zjawisko nieprzystosowania społecznego w kategoriach zaburzonych kontaktów interpersonalnych w danym środowisku. Każdy, kto nie podporządkowuje się danym normom społecznym, kto burzy porządek społeczny, kto łamie lub lekceważy zasady współżycia społecznego jest niedostosowany społecznie i powinien być izolowany od społeczeństwa jako jednostka destruktywna i niebezpieczna. Przedstawiciele: Cz. Czapów i St. Jedlewski. Rozpatrują oni pojęcie niedostosowania społecznego opierając się na głównych kryteriach socjologicznych. Uwzględniają oni role społeczne pełnione przez jednostkę w społeczeństwie. Niedostosowany to taki człowiek, którego reakcje negatywne wykluczają jego pozytywne uczestnictwo w określonych systemach społecznych. Jednostka niedostosowana społecznie wg nich charakteryzuje się mniej lub bardziej trwałymi reakcjami dewiantywnymi. Wyróżnione nie ze względu na jakikolwiek system społeczny ale ze względu na system społeczny obejmujący ludzi tworzących zbiorowość współczesnego państwa. Skrajne nasilenie reakcji dewiantywnych stanowi wyraz antagonistycznego ustosunkowania się do państwa i norm, które określają jego funkcjonowanie. Czapów i Jedlewski wyróżnili pojęcie wykolejenia społecznego - to względnie trwałe negatywne ustosunkowanie się do oczekiwań społecznych, określających tzw. role społeczne. Chodzi o te elementy oczekiwań, które reprezentują interesy globalnego społeczeństwa jako warunek dalszego istnienia i rozwoju kultury. Wyróżnili 2 rodzaje wykolejenia społecznego: 1. Obyczajowe: ■ zachowania autodestrukcyjne: alkoholizm, narkomania, włóczęgostwo, samobójstwo ■ Wykolejenie seksualne: Prostytucja, ekshibicjonizm■ degeneracja społeczna, moralna i pasożytnictwo społeczne 2. Przestępcze■ przestępczość złodziejska - zwłaszcza z przywłaszczeniem mienia, włamania, wyłudzenia.■ przestępczość rozbójnicza - kradzieże z rozbojem, rozboje, przestępczość przeciwko zdrowiu i życiu,■ przestępczość chuligańska, niszczenie cudzego mienia,■ p. przeciw godności osobistej drugiego człowieka. Charakterystyka młodzieży w kategoriach dążeń - niezadowolenie z obecnych warunków i pragnienie lepszych, - chęć osiągnięcia dobrobytu, - przeżycia przygody, zdobycia rozgłosu, - zdobycia bogactwa w sposób łatwy i nie wymagający wysiłku, - tendencja do rozładowywania napięcia przez picie alkoholu i zażywanie środków odurzających, - dążenie do wyładowania wrogości i zademonstrowania swojej przewagi i dominacji. Ujęcie socjologiczne wg Walla. Za niedostosowane społeczne można uznać jednostki niezdolne do swobodnego uczestnictwa w życiu swojej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do przyjęcia. Jednostki nieprzystosowane maja trudności w dostosowaniu się do zasad przyjętych w grupach społecznych, do ich norm i systemów wartości. Zarówno grupy formalne jak i nieformalne uznają i przyjmują określone normy, wzory zachowań. Przestrzeganie tych norm uznawane jest za umiejętność dostosowania się. St. Batawia za niedostosowane społecznie uważa się dzieci, których zachowania nacechowane są zespołem objawów świadczących o nieprzestrzeganiu przez nie podstawowych zasad postępowania, norm, przy czym zachowanie takie nie ma charakteru sporadycznego ale jest względnie trwałe, powtarzające się wielokrotnie. Lesław Pytka - nied. Społ. obejmuje takie zachowania, które są nieadekwatnymi powtarzającymi się reakcjami jednostek na wymogi i nakazy zawarte w przypisanych im przez system społeczny ról, które mają pełnić. Nieadekwatność zachowań i reakcji jednostki bądź grupy społecznej wyraża się w ciągłym łamaniu podstawowych norm i lekceważeniu oczekiwań społecznych. Zachowania te najczęściej konfliktowe budzą z reguły dezaprobatę, zaburzają istniejące funkcje społeczne, a nawet zagrażają bezp. ludzi.
3.Ujęcie psychologiczno-socjologiczne: Otton Lipkowski - Ważne są nie tylko psychologiczne aspekty niedostosowania społ. ale zwracam również uwagę na etiologię i zgodność zachowania z normami społecznymi. Def. NS powina przede wszystkim służyć praktyce i spełniać 2 podstawowe warunki: - ułatwiać dokonywanie selekcji między dziećmi przystosowanymi a dziećmi wymagającymi specjalnej pomocy pedagogicznej, - umożliwiać grupowanie dzieci o zbliżonych możliwościach charakterologicznych, aby można było stosować wobec nich w miarę jednolite metody wychowawcze. NS jest taka jednostka, która ze względu na zaburzenia charakterologiczne spowodowane niekorzystnymi zewn./wewn. Warunkami, jednostka wykazuje wzmożone trudności w dostosowaniu się do uznanych norm i realizacji swych zadań życiowych. J. Konopnicki (zaadoptował def. Stotta do warunków polskich) - Definiując pojęcie NS należy uwzględniać zarówno kryteria socjologiczne jak też psycho. Ważne jest nie tylko to, że jednostka przeciwstawia się normom i nakazom społecznym lecz i to, jak przeżywa tę sytuację. NS jest takie dziecko, które rozwija się w taki sposób, że odbija się to źle na nim samym albo na jego kolegach, a które bez specjalnej pomocy z zewnątrz nie może poprawić swych stosunków z rodzicami i innymi dorosłymi. Na poj. NS składa się kilka elementów. Głównie natury psych. Dz. NS to takie, które nie działa w swoim własnym interesie co dowodzi jego własnej frustracji. Zach. swoim sprawia wiele kłopotów. Reakcje dz. Są nie do przywidzenia i nieproporcjonalne do wywołujących je bodźców, przeżywa wiele niepowodzeń, nie ma możliwości osiągnięcia sukcesów, dlatego czuje się nieszczęśliwe. Nie jest NS ten, kto działa na swoją własną szkodę, kto nie odnosi sukcesów i kto z tego powodu nie cierpi. Istota→kryteria rozpoznawania NS są natury psych. natomiast konsekwencje NS są natury społ. ponieważ: - dziecko NS nie jest lubiane przez inne dzieci i dorosłych, - nie ma ono zaufania do innych ludzi, jest niezrozumiałe dla nich, - dz. NS z trudnością nawiązuje kontakty i przyjaźnie przez co czuje się wyobcowane, - dz. NS nie mogąc normalnie zaspokoić swoich potrzeb czyni to w sposób okrężny najczęściej dla otoczenia nieprzyjemny, a czasem wręcz aspołeczny czy antyspołeczny. Wyróżnił 2 podst. rodzaje NS: 1. Zach. destrukcyjno-bojowe, 2. Zach. zahamowane. Charakterystyka dz. NS pozwala przewidywać, że trudności sprawiane przez dzieci zależą od cech osobowości jednostki, jak również zew. czynników. Zaburzone zachowania są najczęściej wyrazem frustracji dz, różnych jego niepowodzeń i przeżyć o negatywnym ładunku emocjonalnym. Jednocześnie są przejawem nieprzystosowania się dz do warunków i wymagań szeroko rozumianego życia społ. Podkreśla, że NS nie jest nigdy zjawiskiem nieodwracalnym. Dz różnią się między sobą stopniem i rodzajem niedostosowania, jednak każde dz można uratować. W zależności od stopnia NS u jednych proces resocjalizacyjny kończy się szybciej, u innych dłużej. Natalia Han-Ilgiewicz - mówiąc o prawidłowym przystosowaniu jednostki lub jej NS należy uwzględnić 4 podstawowe czynniki: 1. Dostosowanie, względnie niedostosowanie do warunków (akomodacja). 2. Do ludzi (asymilacja). 3. Do norm społecznych (akceptacja norm). 4. Do celów i wartości (umiejętność identyfikacji jednostki z wybranymi celami i wartościami). Umiejętność dostosowania się w 4 zakresach decyduje o prawidłowym rozwoju jedn., niespełnienie tych warunków powoduje zaburzony rozwój osobowości, który ona określa NS. Jednostka NS do warunków ludzi, norm oraz własnych celów i wartości wykazuje tym samym niedorozwój osobowości. Ryszard Kościelak - ujmuje zjawisko nieprzystosowania społecznego jako kategorię zaburzeń zachowań charakteryzujących się zmiennie nasilonymi i względnie trwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społ. Te zaburzenia zach. spowodowane są niekorzystnym oddziaływaniem czynników zewn. i wewn. Ze względu na stopień nasilenia dzieli się nasilenia na głębsze i lżejsze. Mówiąc o Z lżejszych wymienia takie sytuacje, w których społeczne i uczuciowe kontakty nie zostają naruszone w sposób trwały, a zaburzenia zach. dają się dość łatwo skorygować, gdyż nie zostały jeszcze utrwalone. W przypadku lżejszych ważne jest możliwie najwcześniejsze wykrycie pierwszych symptomów zaburzeń w zach, określenie ich charakteru, stopnia i rodzaju, czyli postawienie diagnozy oraz podjęcie środków zaradczych zapobiegających i przeciwdziałających ich pogłębianiu i utrwalaniu się. Znacznie trudniejsze do przezwyciężenia, nawet do złagodzenia są głębsze zaburzenia zach, które utrudniają lub uniemożliwiają normalne współżycie z innymi ludźmi lub gr. społ. Większość badaczy uważa, że NS nie powstaje nagle, nie jest wywołane jakimś jednostkowym nawet silnym zaburzeniem, zawsze jest to proces długotrwały, narastający powoli i polegający na zwiększającej się dysproporcji między wymaganiami społ a wywiązywaniem się z nich przez jednostkę. To zakłócenie równowagi między jednostką a środowiskiem społ jest zdaniem Walla często spowodowane nieodpowiednimi, wygórowanymi wymaganiami otoczenia w stosunku do możliwości rozwojowych dz., albo nie zaspakajają potrzeb dz. nie dostarczając tego, co jest mu potrzebne do normalnego rozwoju. Treści określające NS są często wspólne, sprowadzają się do podstawowych cech: - NS wyraża się w negatywnym stosunku do norm, oczekiwań oraz wartości, - NS jest wyrazem trudnej wewnętrznej sytuacji jednostki, - trudności wynikające z NS cechuje znaczna trwałość postaw aspołecznych, - objawy NS są różnorodne, zawsze jednak utrudniają właściwe funkcjonowanie jednostki i zbiorowości społecznej. Rozmiary NS dz i młodzieży mają tendencję wzrostową mimo realizowanej przez szkoły i inne instytucje wychowawcze profilaktyki i resocjalizacji.
Etiologia nieprzystosowania społ. Kilka klasyfikacji przyczyn- 2 główne grupy: 1 endogenne(podmiotowe)- grupa czynników biopsychicznych tkwiących w samej jednostce 2 egzogenne(przedmiotowe)- czynniki społ. pochodzące z zewnątrz, które mają swój początek w szkodliwych wpływach środowiska i wadliwym z punktu widzenia rozwoju dziecka procesie wychowawczym. Zalety tego podziału:wyznacza rodzaj oddziaływań profilaktycznych i terapeutycznych. W praktyce większość trudności określa się błędnie jako endogenne- spychanie odpowiedzialności. Wady- podział trochę sztuczny, bo każda jednostka stanowi całość biologiczno-społeczną, nie sposób oddzielić tych zachowań, które należą od czynników biolog. Od zachowań uwarunkowanych społ. Im dziecko jest młodsze tym większa jest zależność jego zachowań od bezpośrednich wpływów biol oraz od bezpośrednich wpływów środowiska i wychowania. Im DZ jest młodsze tym większa plastycznośc jego ukł. nerwowego i większa podatność dz na trwałe zmiany jakie się w nim dokonują pod wpływem środowiska.
Czynniki endogenne 1.uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego: A ze względu na obszar uszkodzonej tkanki: # uszkodzenia ograniczone- niewielki obszar mikrodeficyty #uszk rozlane- duży obszar mózgu, mogą być następstwem wypadku, udaru mózgu, procesu chorobowego B ze względu na okres zadziałania czynnika # czynniki uszk już komórke rozrodczą np. przewlekły alkoholizm, praca w warunkach promieniowania, w wysokich temperaturach, przedwczesna antykoncepcja #czynniki uszk w okresie płodowym - na zarodek i płód ♦ embriopatie wirusowe np. różyczka, grypa ♦ embriopatie aktyniczne- promieniowanie X i rentgena ♦ embiopatie toksyczne-leki narkotyki ♦ toksoplazmoza -choroba odzwierzęca ♦ anemizacja- należy kontrolować morfologię ♦ awitaminozy i niedożywienie♦ konflikt serologiczny ♦choroby matki związane z zaburzeniami w układzie krążenia # czynniki działające szkodliwie w czasie porodu-PUM, czynniki okołoporodowe, ważne jest mieć jednego lekarza prowadzacego, prawdopodobnie nie są już stosowane porody kleszczowe, tak jak próżniociągi, urazy czaszki, zachłyśnięcie wodami płodowymi, paraliż(za dużo środka przeciwbólowego # czynniki działające po urodzeniu dziecka: ♦ urazy mechaniczne-stłuczenia, rozcięcia głowy ♦choroby infekcyjne -zapalenie opon mózgowych, świnka ♦choroby związane z zaburzeniami przemiany materii ♦nadużywanie antybiotyków w leczeniu dzieci np. gentomycyna może powodować niedosłuch, powodują obniżenie odporności org ♦szczepienia ochronne ♦ obniżony lub podwyższony poziom cukru♦ poziom metali ciężkich ♦zaburzenia endokrynologiczne ♦równowagi hormonalnej ♦charakteropatia ♦socjopatia ♦psychopatia Czynniki egzogenne 1 makrospołeczne- obejmują ogół warunków społ.-ekonomicznych i kulturowych człowieka A uprzemysłowienie i urbanizacja(Puławy, Nowa Huta budowane przy dużych zakładach przemysłowych B sytuacja ekonomiczno-społ.-tendencje do patologii, bezrobocie, kryzysy ekonomiczne, rozwarstwienie społ. C procesy ruchliwości-migracje, emigracje D poziom kulturowy kraju-brak bibliotek, domów kultury E wpływ srodków masowego przekazu F nastawienie na zysk G konsumpcyjny tryb życia H ubożenie społeczeństwa I wzrost nasilenia wartości materialnych 2 mikrospołeczne - obejmują bezpośrednie otoczenie i warunki w jakich wychowuje się jednostka
A środowisko rodzinne często są to dzieci pochodzące z rodzin o skumulowanych czynnikach patologicznych: # niepełna, zaburzona struktura rodziny #rozbicie rodziny na skutek rozwodu , śmierci jednego z rodziców #związki niezalegalizowane-konkubinaty, rekonstrukcje #samotne matki z wyboru (ważne jest pielęgnowanie więzi emocjonalnej między rodzicami) Optymalne środowisko-rodzina pełna, trwała, rodzice się kochają, szacunek, dziecko ma poczucie bezpieczeństwa ● zjawiska patologiczne w rodzinach: - nadużywanie alkoholu( dziecko nabiera postawy akceptującej do picia) -przestępczosć w rodzinach, najczęściej u ojców (zależność ojciec↔syn) ●stosunki uczuciowe między członkami rodziny -najważniejsza więx między matką i ojcem (schemat) ●warunki materialne i mieszkaniowe rodziny - im trudniejsze warunki tym większe nieprzystosowanie (teraz większą uwagę poświęca się więzi emocjonalnej, jedynak, rodzina wielodzietna)● poziom wykształcenia rodziców i kwalifikacje zawodowe (rodzice o wyższym wykształceniu mogą kształtować zainteresowania, rozwijać uzdolnienia)● praca zawodowa rodziców ● stan zdrowia rodziców i niektóre cechy ich osobowości ● atmosfera w rodzinie- zależy od postaw rodzicielskich, metod wychowawczych rodziców Postawa rodzicielska utrwalona tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec dziecka. Składa się z 3 komponentów: -poznawczy(kognitywny) zakres wiedzy o dziecku, -emocjonalny(afektywny) ładunek emocjonalny wobec dziecka, -behawioralny(działaniowy) Postawy wg M Ziemskiej *odtrącająca charakterystyczna dla rodziców nieletnich przestępców(pozyt-akceptacji) *unikająca- dzieci stają się sierotami w swoich domach (pozyt-współdziałania z dzieckiem) *nadmiernie chroniąca charakt. dla matek narkomanów (poziom lęku powoduje sięganie po uzywki) (pozyt-rozumnej swobody) *nadmiernie wymagająca charakt dla ojców (uznanie praw dziecka). Postawy wiążą się z metodami→sposób oddziaływania na dziecko: - nagradzanie, -karanie. Wyróżniamy kary i nagrody symboliczne i bezpośrednie. Następstwo kar: • generalizacja hamowania (zaburzenia emocjonalne) • unikanie źródła karania np.kontaktu z ojcem, wagary w szkole • zaburzenia nerwicowe (lęki) • kara nie wygasza danego zachowania tylko odracza na pewien czas. Style wychowania- wypadkowa sposobów i metod oddziaływania na dziecko przez rodziców 1demokratyczny 2autokratyczny 3liberalny
B środowisko szkolne Funkcje szkoły: # dydaktyczna-dostarczanie wiedzy, kształcenie uzdolnień i zainteresowań uczniów # wychowawcza- przekazywanie uczniom obowiązujących w społ. norm i wartości oraz na kształceniu umiejętności współdziałania i współpracy z innymi #opiekuńcza- zabezpieczenie prawidłowego rozwoju fiz., psych i bezpieczeństwa dziecka oraz na organizowaniu, kierowaniu czasem wolnym od nauki szkolnej Karen Horney: postawy ku ludziom(postawa humanistyczna, -od ludzi i przeciw ludziom-nie powinni być nauczycielami .Trzy stopnie nauczycieli: - mianowany, -dyplomowany, -kontraktowy. Cechy i umiejętnośći n-la, które powinny być doskonalone już na studiach: umiejętność komunikacji, empatia, pełna akceptacja, otwartość, wewnętrzna prawdziwość(kondukencja). Inteligencja emocjonalna umożliwia rozwój tych w.w umiejętności, do tej pory uważano, że n-el powinien być osobą o dużej inteligencji intelektualnej, ale obecnie stwierdza się że b ważny jest poziom int emocjonalnej. Od niedawna wprowadzono przedmioty jak trening interpersonalny, kierowanie własnym rozwojem
C grupy rówieśnicze Środowisko rówieśnicze zwłaszcza w okresie dojrzewania -poziom samoakceptacji zależy od więzi - akceptacji ze strony rówieśników.- Stefan Balej potrzeba przynależności do grupy. Def grupy społ. wg Homausa jest to pewna liczba osób komunikujących się ze sobą przez pewien czas wystarczający do tego aby każda osoba komunikowała się z innymi nie pośrednio przy pomocy innych ludzi, lecz bezpośrednio twarzą w twarz.def. węższa Znaniecki gr. społ to kazde zrzeszenie ludzi, które w świadomości ich samych stanowi odrębną całość. Wg Sheriów jet to formacja społ., która składa się z pewnej liczby osób pozostających ze sobą wzajemnie w bardziej lub mniej określonych pozycjach lub rolach, która ma własny system wartości i norm regulujących zachowanie poszczególnych członków w sprawach ważnych dla grupy .1 najczęściej dzieci tworza dziecięce grupy zawodowe -już 3 lub 4latek. 7/10 rok życia najczęściej wyst. dziewczęta: -kilkuosobowe, -nietrwałe, -potrafią już omówić zasady gry i ich przestrzegać, - coraz większa samodzielność i oryginalność w zabawach 2 paczki→kliki: -niezbyt liczne 4-5osób, -młodzież starsza-gimnazjum szkoły średnie studenci, -składa się z osób o podobnych zainteresowaniach, przekonaniach, często z klasy, -już koedukacyjne, -spędzają ze sobą dużo czasu, - o charakterze stałym, -łączy ich głębokie poczucie solidarności , -lojalność wobec siebie, - nie ma stałego przywódcy, -może przerodzić się w grupę negatywną 3 gangi(bandy) -cechy negatywne- formy działanie przestępczego, -bardzo silne zintegrowanie, -człowiek kompensuje sobie brak emocji , potrzeb niezaspokojonych, -częste wagary, -stały przywódca najbardziej zdemoralizowany, -bardzo duże poczucie solidarności i lojalności, - w konflikcie z dorosłymi i społeczeństwem, bardzo wrogi stosunek do innych grup,- dąży do wzmocnienia swej pozycji w społ.,- kradzieże grupowe. Zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na osobowość: ▪ dziecięce-tylko pozytywne- nowe dość społeczne, współżycia, współdziałania, nauka szacunku ▪ paczka o zabarwieniu pozytywnym wpływa korzystnie na stan zdrowia psych, większa równowaga emocjonalna ▪ wsparcie informacyjne ▪ ujemny wpływ- wzrost pewności siebie , zwiększenie poczucia niezależności, często dystans do innych spoza grupy(snobizm, separatyzm od innych) ▪ nadmierny przesadny konformizm ▪ nauka palenia papierosów, picia alk, narkotyki ▪ rodzice powinni się zatroszczyć o uczestnictwo w pozytywnych grupach społ. ▪ szkoła- pomoc dziecku w uzyskaniu dobrej pozycji społ. w szkole-to zadanie wychowawcy
Klasyfikacja trudności wych
I zachowanie neurotyczno-lękowe Psycholog P.Jenet wyróżnił: - zaburzenia psychasteniczne (stany lękowe, depresja, fobie, obsesja, kompulsje), -zaburzenia histeryczne (wiele zman fizjologicznych, wypływających z przyczyn emocjonalnych. Głównym objawem psychopatycznym jest lęk. Różne stopnie nasilenia lęku u różnych osób wyznaczają typ zaburzeń neurotycznych. Obuchowska stwierdziła, iż w przebiegu zab nerw u DZ i MŁ w okresie dorastania można wyodrębnić dwa okresy: 1 obejmuje wiek od 11,5r ż- 15,5. 2 od 15,5-18,5. Charakteryzują się one częstotliwością występowania objawów neurotycznych. Jeżeli chodzi o rodzaj symptomów to w 1okresie przeważają objawy fizjologiczne , a w 2psychiczne. U dzieci młodszych jest to rzadsze
.Najbardziej typowe objawy neurotyczne wg Keslera :
a) fobie, Istotą fobii jest przeżywanie lęku irracjonalnego przy ich określeniu zawsze należy brać po uwagę stopień racjonalności lęku. W młodszym wieku szkolnym występuje fobia szkolna- początkowo ogólny lęk przed szkołą, później specjalizuje się lęk przed przedmiotem lub nauczycielem. Cechą rozwojową wszystkich fobii jest ich stopniowe uabstrakcyjnienie. Fobii szk towarzysza często skargi na różne dolegliwości somatyczne(bóle głowy, brzucha). Mija to kiedy dowiaduje się, że nie musi iść do szkoły. Lękliwość utrudnia przystosowanie się do szkoły, powoduje ogólne zahamowanie(bierność), może też prowadzić do długotrwałych stanów depresji. Stany depresyjne nasilają się w okresie dojrzewania. Przyczyną fobii szk są błędy wychowawcze. Dzieci przesadnie biernie chcą zrobić coś pozytywnego ale mogą się z tym ociągać -bierność inercyjna. Podejmują się chętnie zadań nowych atrakcyjnych, ale nie kończą - bierność rezygnacyjna. Dziecko zniechęcone dawnymi porażkami nabierze przekonania, ze i tak mu się nic nie uda - bierność dzieckowa. Dzieci te są przewrażliwione , nie umieją współpracować , trudności w koncentracji, maska bezradności . Fobie: -społeczna - irracjonalny lęk w sytuacji publicznej, w której jednostka jest obserwowana przez innych, np. wystąpienie publiczne, obawia się że zachowa się śmiesznie(zdaje sobie sprawe że strach jest irracjonalny ale unika takich sytuacji.
b)obsesje(kompulsje), Wystąpienie ich często poprzedzaja silne lęki o charakterze irracjonalnych, natrętne myśli o przedmiotach, osobach -to obsesje: -obsesyjne rozmyślania wypływające z nadmiernej ostrożności (o stan zdrowia), -obsesje związane z nadmiernym ryzykanctwem , zrobieniem czegoś skandalicznego. Z obsesji wynikają kompulsje -czyny:- czyny aby ochronić zdrowie, ostrożność, -potwierdzające nadmierne ryzykanctwo i podświadoma chęć ukarania siebie. Wg. A. Freud - okres dojrzewania charakteryzuje się 2 typowymi zachowaniami obsesyjno-komulsyjnymi 1 czynności ćwiczące wolę- rezygnowanie z wielu przyjemności, graniczą z ascetyzmem , 2 nadmierna intelektualizacja w zakresie tłumaczenia wielu zjawisk c) objawy histeryczne Eysent dzieli je na: 1. osobowość hister.-charakteryzuje je niekonsekwencja w postępowaniu, niedojrzałość decyzji, teatralność zachowania, łatwowierność, nadmierny upór. 2. histerie konwersyjne- wiele objawów psychosomatycznych: -zaburzenia w sferze odbioru wrażeń zmysłowych, zanik wrażliwości dotykowej, ślepota i głuchota histeryczna, -zab motoryczne -nawet histeryczna epilepsja, afonia. -zab układu trawiennego- wymioty, biegunka, anoreksja
II psychopatyczne pojęcie psychopatii pojawiło się w 1szej poł.XIXw, użył go Prichand- opisywał zwyrodnienie moralne. Koch 1991- praca naukowa o różnych postaciach degeneracji moralnych- upośledzenie Wolman -charakter hiperinstrumentalny- osoba przejawiająca takie zab traktuje świat jako przedmioty do zaspokajania potrzeb, swoich egoistycznych celów, z nikim się głębiej nie związują, nawet dla najbliższych potrafią być bezwzględni. Eysenck- podstawowym kryterium rozpoznawania psychopatii są zaburzenia lękowe (deficyt) Brak lęku przesądza o niemożności wykształcenia właściwych postaw moralnych. Warunkowy odruch lęku jest natychmiastową i nieuchronna karą, każdy musi się przeciwstawić. U psychopatów niższy poziom lęku stanowi przeszkodę w resocjalizacji -socjalizacja powierzchowna. Nieumiejętność wczuwania się w psychikę innych ludzi. Def psychopatii wg T. Bilikiewicz - odchylenie struktury osobowośći od przeciętnej miary szczególnie w zakresie charakteru, ale i życia osobowo popędowego, temperamentu, sposobu reagowania na bodźce i napędu psychoruchowego.. Często używa się się pojęcia nieprawidłowa osobowość. Wg J. Jaroszyńskiego osobowość nieprawidłową charakteryzuja braki w sferze uczuć i dążeń, które w istotny sposób utrudniają adaptację społ. - zachowania sprzeczne z normami społ. Objawy psychopatii, socjopatii i charakteropatii(encefalopatia) : nadpobudliwość, impulsywność, drażliwość, agresywność, brak lęku, niedorozwój uczuć wyższych, brak empatii, mała wrażliwość emocjonalna, niska zdolność planowania i przewidywania , nastawienie na natychmiastowe zaspokojenie potrzeb, nieumiejętność odraczania gratyfikacji. Odmienne podłoże ☻charakterop.-org. uszkodzenia mózgu ☻socjop.- wynik negatywnych wpływów środowiskowych ☻psychop. - nieprawidłowa wrodzona wada osobowości, nieprawidłowe podłoże biologiczne, nieodpowiednie warunki wych. Przyczyny psychopatii Lippman odrzucenie uczuciowe dziecka od samego początku jego życia, najistotniejszy 1 rok Spitz czynniki-wczesna separacja dziecka od matki, -częsta i nagła zmiana nastrojów psych. matki, -częsta zmiana osób opiekujących się dzieckiem Bandura i Walters brak rozbudzenia w najcięższym okresie życia dziecka potrzeby zależności , która wg. nich odgywa podstawowa rolę w procesie socjalizacji dziecka. Diagnozowanie psychop. Bardzo trudne , łatwo utożsamić z objawami histerycznymi, cechy te mogą być chwilowe. Aby stwierdzić czy to psychopatia należy przeprowadzić po długotrwałych badaniach, ale dopiero po okresie dojrzewania. Do DZ nie powinno stawiać się rozpoznania psychoz. bo tę osobowość można do 25rż naprawić.
III przestępcze Przestępczość jest wynikiem długotrwałych, nasilających się objawów niedostosowania społ.. Najczęstsze są kradzieże nawet wśród 8-9latków, w sądach 10-11lat sprawa sądowa o poważniejszą kradzież. Ok. 80% kradzieży na terenie szkoły. Często współwystępuje z opóźnieniem szk. , uczniowie drugoroczni. Ważne jest aby zwrócić uwagę na to wcześnie! Początkowo DZ nie szacuje wartości kradzionych przedmiotów. Trzeba DZ uświadomić, że to K, na drugi dzień ma oddać. DZ nie ma świadomości moje nie moje. Wielu nieletnich przestępców pochodzi z rodzin patologicznych, a z nich rekrutują się dorośli złodzieje. Nieletni często kradną grupowo-więcej chłopców. Istnieje zależność między wczesnymi kradzieżami a szybkością wykolejenia. Motywacja K grupowej: uwazają że odpowiedzialność się rozkłada(cięższa odp. jeśli samotnie) , częściej robią to pod wpływem alkoholu. Najbardziej ceniona jest kradzież zuchwała -w obecności właściciela i na jego oczach. Ok. 60% czynów jest bezkarnych wśród nieletnich. Nie planują oni nigdy dużych przestępstw, zazwyczaj spontanicznie, przypadkowe decyzje, kradną żywność, zabieraja rower kiedy dziecko jeździ, samochody alno motocykle, urządzenia sportowe, telefony kom, zegarki., częste wyłudzenia pieniędzy, już nad tym nauczyciele nie panują. rodz zach przestępczych :☺złodziejska- kradzieże, K z włamaniem wyłudzenia☺przes. bandycka-kradzież z rozbojem☺przeciw życiu i zdrowiu☺huligańska-wandalizm, uszkodzenie mienia. 1999- 70 tys wykrytych przest nieletnich(duży wskaźnik niewykrywalności-60%)
Objawy nieprzystosowania społ.
1 kłamstwo -zjawisko nagminne 99% DZ kłamie od 3 lat do końca szkoły średniej H. Malewska i H Muszyński-kłamstwo występuje tak często u dzieci, że jest zachowaniem nieodłącznym, typowym. DZ uważają że K nie jest złem, kłamią świadomie, w określonym zamiarze. Przyczyny kłamstwa -chęć uniknięcia kary, -chęć przypodobania się, -chęć zysku. Przejawy kłamstwa wyst w różnych okresach życia . Małe DZ nie kłamie, tylko nie mówi prawdy. U małych DZ jest przemieszanie świata realnego z nierealnym. Rodzaje K ♠ K obronne- by uniknąć kary ♠ K jako forma reakcji wyuczonej ♠ K dla podkreślenia swojej wartości ♠ kompensacyjne jako protest wobec trudnej sytuacji życiowej, rodzinnej♠ plotkarskie- opowiadanie różnych historii zmyślonych, mogą być po części prawdziwe ♠dla zysku, w celu osiągnięcia korzyści, nawet kosztem innej osoby ♠ bohaterskie w obronie np. kolegi . DZ kłamią bez powodu, Kł wysępuje jako zach zaawansowane. DZ traktują kł jako norme ich cechą jest kłamliwość, a nie pojedyncze kł. Kł nie jest zachowaniem ocenianym przez nich z punktu etyki, moralności. Ujmują oni kł z punktu widzenia utylitarnego- można je wykorzystać. Kł to zachowanie instrumentalne dla nich. Jest przejawem zaburzeń osobowości i zab charakterologicznych. DZ nieprzystosowane społ. kł w róznych sytuacjach, bo przyswoili sobie już kł. Uważają kł za cechę pozytywną. Ważne jest poznanie przyczyn kł. Kł rozpoznajemy je za pomocą objawów, jaka jest częstotliwość kł. Należy też zwrócić uwage na to czy DZ kł samo czy w grupie. Kł może być uwarunkowane kilkoma przyczynami jednocześnie. Bardzo ważna jest atmosfera rodzinna pozycja DZ w klasie, sposób przystosowania się do nowego środ. Nagrody i kary są nieskuteczne, najważniejsze jest uświadamianie DZ potrzeby zaufania także udzielania wsparcia przez rodzine
2 lękliwość wiąże się z zachowaniami neurotycznymi. Jest cechą bardzo często występującą u DZ głównie u młodszych. Przejawy lęku częściej wyst u DZ z rodzin, gdzie rodzina nie troszczy się o DZ. Lękliwość jest traktowana jako zewnętrzny przejaw utraty zaufania. Dz może bać się wielu rzeczy. Wielu psychologów twierdzi że z lękiem się rodzimy, a środowisko wpływa na jego pomniejszenie. Zadania nam stawiane są często zbyt trudne, wygórowane wymagania-narasta więc lęk. Lęk towarzyszy różnym potrzebom zaufania, bezpieczeństwa, szacunku miłości. DZ w szkole bardzo często przejawiają lęk że stracą zaufanie nauczycieli, uznanie kolegów, a nie że dostanie złą ocenę, bardziej przeżywa to uczeń zdolny. Lękliwość jest to poczucie niepokoju do końca nieuświadomionego. Postawa uległości, zahamowania, nieśmiałości. Gdy osoba zna źródło lęku to mówimy o strachu. Wychowawcy powinni pamiętać by ich racje były współmierna do czynów ale i jego psych odporności. Próg frustracji łatwiej przekroczyć o dziecka lękliwego.
Dziecko lękliwe są zwykle słabsze fiz. i psych. W swoim środowisku rodzinnym nie znajdują wsparcia psych. Lękliwośc może spowodować skrajne zach. -bezwzględna uległość-podporządkowanie się, brak sprzeciwu, -niepohamowana agresywność. Dzieci rozpuszczone przez rodziców są często uległe, nieśmiałe, podporządkowane. Nadmierne wymagania rodziców wobec dz.- dz. reaguje agresją. Postawa lękliwości występuje u dz. i ukształtowana w niekorzystnych warunkach wych. uniemożliwia dz. prawidłowy rozwój osobowości. Lękliwość powinna być też jako cecha pozytywna. Lęk ogranicza samowolę, nieopanowanie. Uruchamiamy mechanizm kontroli wewnętrznej, lęk motywuje do działania. Przejawy nasilenia lęku są różne w różnych okresach życia. : - dz.małe bardzo przeżywają rozłąkę z matką, - dz. rozpoczynające naukę szkolną czuje lęk, a szczególnie wtedy gdzy nie chodziło do przedszkola. Mogą się pojawić nerwice szkolne. - w okresie dojrzewania dz. cieszy się ze wchodzi w dorosłe życie, a z drugiej strony boi się tego bo wymaga się od niego większej odpowiedzialności. Lęk może tu paraliżować. Należy zwrócić uwagę na etiologię lęku, na zasadnicze przyczyny. Należy wzmocnić u dz. poczucie wartości i wiarę we własne siły, należy stopniować trudności i wymagania.
3 niepowodzenia szkolne - objaw typowy charakterystyczny pierwszy etap nieprzystosowania społecznego. Jest to stan w jakim znalazło się dz. na skutek niespełnienia wymagań szkoły. Proces ten może trwać dłużej lub krócej zaczyna się w momencie przez niego nie znanym ale przełomowym w życiu dz. Proces ten kończy się drugorocznością lub odsiewem. Obserwuje się z pierwszej strony wzrost raków w wiadomościach a z drugiej zmiany w zachowania dz. to symptomy psychologiczne stanowią podstawowy podział niepowodzeń szkolnych na różne fazy. Okoń 1 faza -niepow. Szk. ukryte 2 faza -jawne. Według niego proces niepow. Szk. można porównac do procesu choroby somatycznej. Gdy lekarz rozpozna chorobe w fazie utajonej to łatwiej ją wyleczyć i niepowoduje żadnych powikłań. J.Konopnicki- 4 fazy y rozwoju procesu niepowodzeń szlkonych : I charakter ukryty tej fazy-pojawiają się pierwsze niedostrzegalne przez nikogo braki w wiadomościach(nie wie o nich nawet sam uczeń). Pierwsze symptomy niezadowolenia ze szkoły. DZ nie rozumie czegoś na lekcji, nie nadąża za tempem l-cji. Braki będą narastać gdy nie będą uchwycone. Brak zainteresowania i brak chęci do nauki. II zaawansowane braki w wiadomościach -uważany jest za db ucznia. DZ nie jest w stanie korzystac z nauki w normalny sposób. DZ często oszukują i ściągają. Rodzice jeszcze nie orientują się jest to faza opóźnienia programowego. III rozpoczyna się pojawianiem sporadycznie ocen niedostatecznych, nauczyciele i rodzice są zaskoczeni, dopiero teraz zauważają ze coś jest nie tak. DZ nie jest w stanie samodzielnie wyrównać tych braków. Rodzice często stosują kary- właściwa pomoc nie jest jeszcze udzielana. Pojawiają się symptomy psycholog., zaburzenia w zachowaniu. Symptomy psychobiologiczne: -pozytywne- gdy DZ ujawni na zewnątrz swoje wewn napięcia nawet otwartymi formami ataku(agresja) -negatywne-gdy dz zamknie się w sobie, gdy wycofa się z aktywnego udziału w szkole, niechęć do szk, wagary, Dz podważa sens chodzenia do szk. IV oficjalne stwierdzenie niepowodzenia DZ w nauce, drugoroczność, początek procesu wykolejenia społ. dz a w każdym przypadku jest to zwichnięcie równowagi życiowej dz. Drugoroczność pogarsza i tak już beznadzieją sytuację ucznia w szkole. Przyczyny niepow. szk. : ♦ społ-ekonomiczne- tkwiące w środowisku rodzinnym, sytuacja materialna, warunki mieszkaniowe, liczebność rodzeństwa, atmosfera rodzinna, alkoholizm, rozbicie rodziny, dbałość o dz i jego wych, współpraca rodz ze szkołą , poziom kultury i moralny. ♦ biopsychiczne -tkwiące w uczniu, stan zdrowia dz zadatki dziedziczne, samodzielność, odporność emocjonalna posiadana wiedza, wytrwałość w dążeniu do celu, zainteresowania, tendencje samokształceniowe, zaburzenia w funkcjonowaniu receptorów, opóźnienie rozwoju dz, choroby, wypadki ♦ pedagogiczne: #organizacyjne, #dydaktyczne -tkwiące w szkole (osobowość n i metody jego pracy, zdolność dydakt n, umiejętność przekazywania wiedzy, postawy wobec n, autorytet, warunki życia n, warunki materialne n, przeładowany program, złe podręczniki, błędy w doborze treści i metod naucz., zbyt wysokie wymagania n, brak pomocy n, nauka na zmiany, zbyt duża liczba uczniów w klasie, zła atmosfera w szk, plany zajęć niedostosowane do możliwości u. Podział niepowodzeń szk : 1) wychowawcze 2) dydaktyczne: a) ukryte b)jawne: • przejściowe; •względnie trwałe: -drugoroczność, - odsiew 3fazy likwidowania niepowodz szk wg Konopnickiego 1 wykrycie przyczyn niepow szk 2 nawiązanie współpracy z uczniem, przeprowadzenie diagnozy, jaki zakres wiadomości dz posiada i usuwanie braków 3 organizowanie pracy z dz, może to być praca indywidualna lub grupowa. Należy nastawić się na profilaktykę. Należy zwracać uwagę na dz z rodzin patologicznych i podejść do takiego dz indywidualnie.
4 wagary -współwystępują z niepow szk , mają odbicie w szk, ucieka się też z domu. Przyczyny wagarów(ze względu na stosunek do szk): 1 wagary, które mają swoje źródło w niechęci do szk na skutek przykrych w niej przeżyć (są częstsze i skutki są poważniejsze 2 których przyczyny tkwią poza szk, w środowisku, które zachęca do opuszczenia zajęć (są sporadyczne- pogoda sprzyja) Wg Konopnickiego wagary są ucieczką z miejsca w którym dz jest źle. Mogą umożliwić dz osiągnięcie jakiegoś celu i dlatego dz wagarują. Mogą być reakcją na frustrację. Długotrwałe wagary powodują powstanie postawy unikania przykrości, źródeł karania. Dwie grupy wagarowiczów: - 57,5% nieletni, opóźnieni w nauce (głównie drugoroczni) -42,5% nieletni, którzy w okresie rozpoczynania systemat. Wagarów przechodzili z klasy do klasy Czynniki sprzyjające wagarom: 1 zmiana form pracy szk -różni n uczą różnych przedmiotów(uczniowie uciekaja z poszczególnych lekcji) 2narastający zakres wymagań dydaktycznych 3 brak współpracy między naucz a rodz