1. Historyczne uwarunkowania rozwoju socjologii

1. Rewolucja Francuska (1789-1799) - obalenie dotychczasowego systemu politycznego i starego ładu społecznego; ukazanie ze zmiana ustroju politycznego (np. równość wszystkich wobec prawa) nie likwiduje problemów społecznych, bo społeczeństwo nie jest tożsame z państwem

2. Rewolucja przemysłowa XVII/XIX w. - przejście ludzi ze wsi do miasta, co oznaczało zmianę przestrzeni życia i całego środowiska społecznego; słabe wynagrodzenia ciężka praca w fabrykach spowodowały nawarstwianie się problemów społecznych; zanik tradycyjnych wspólnot lokalnych np. sąsiedzkich, których funkcją było określanie tożsamości jednostki i sprawowanie kontroli społecznej, pojawienie się patologii społecznych . August Comte jako pierwszy zmaga się z tym problemem, jest uważany za twórcę nazwy „socjologia”

2. Wiedza potoczna a naukowa - różnice

Czym różni się  wiedza potoczna od wiedzy naukowej?

Wiedza potoczna

Wiedza naukowa

- Zdobywana na podstawie doświadczenia życia codziennego  - Jest niekompletna,  nieprecyzyjna, nie spisana, Ma charakter praktyczny  - Przy jej przyswajaniu kierujemy się rozumem i emocjami, jest postrzegana subiektywnie  - Nie jest neutralna, jest ściśle związana z wartościowaniem, wartościuje opisywana rzeczywistość  - Przesiąknięta jest uprzedzeniami i stereotypami w opisywaniu świata (stereotypy to struktury poznawcze, które w sposób uproszczony lub zgeneralizowany porządkują lub opisują dana rzeczywistość, osobę, grupę osób   - Cechuje ja język niejednoznaczny, nieprecyzyjny, nie wolny od ocen, nasycony silnie emocjonalnie, używa wyrażeń ogólnie rozumianych

- Jest zdobywana dzięki obiektywnym badaniom  - Jest spisana, ma oparcie w aktach, dokumentach, Ma charakter teoretyczny  - Przy jej przyswajaniu kierujemy się rozumem  - Powinna być neutralna, opisuje rzeczywistość bez jej wartościowania  - Nie zadowala się tylko jednym opisem, ale szuka wyjaśnień w oparciu o istniejące teorie   - Uczonych obowiązuje przestrzeganie reguł postępowania naukowego Wyraźne określenie badanego problemu w kontekście wiedzy faktograficznej i istniejących teorii Staranne zbieranie danych i umożliwianie innym badaczom kontroli ich rzetelności (jawność) Wyraźne odróżnienie twierdzeń opartych na faktach od domysłów   - Język naukowy jest bardzo precyzyjny, wszystkie pojęcia są jasno zdefiniowane, określone  i specjalistyczne, język jest klarowny

3. Socjologia jako nauka, wg. Augusta Comte'a

August Comte jako pierwszy zmaga się z tym problemem, jest uważany za twórcę nazwy „socjologia (wcześniej funkcjonowało określenie fizyka społeczna), jego socjologia była określana socjologia pozytywistyczną, napisał kurs socjologii pozytywnej, jego tezy to : a) nauka o społeczeństwie kieruje się takimi samymi prawami jak inne nauki, zwłaszcza przyrodnicze; b) socjologia ma badać tylko fakty , szukać związków miedzy nimi i praw nimi rządzących; c) koncentracja na 2 aspektach życia społecznego: statyce społecznej ( wszystko to co stabilizuje i porządkuje Zycie społeczne - np. prawo, policja) i dynamice społecznej ( wszystko to co decyduje o zmianach, przemianach i przeobrażeniach życia społecznego - np. wojny, ważne wydarzenia społeczno - polityczne)

4. Instytucjonalizacja socjologii

Polegała na włączeniu jej do systemu nauk (do życia akademickiego) poprzez: powołanie na uniwersytetach różnych katedr i kierunków socjologicznych, tworzenie towarzystw i czasopism socjologicznych, itp. Najwcześniej proces ten miał miejsce w USA ( w Chicago w 1892 roku powstała pierwsza katedra socjologii) a najpóźniej w UK (po II wojnie światowej). W Polsce proces ten miał miejsce w latach 20 XX wieku (w 1919 roku prof. Leon Petrarzycki wprowadzi zajęcia z socjologii na UW, zaś w 1920 roku Florian Znaniecki powołał katedrę socjologii na Uniwersytecie Poznańskim. Od 1930 roku zaczęły pojawiać się pisma socjologiczne, powstało Towarzystwo Socjologiczne, najprężniej rozwijał się ośrodek poznański).

5. Zróźnicowanie socjologii.

Dzieli się na socjologię scjentystyczną i socjologię humanistyczną. Socjologia scjentystyczna inaczej pozytywistyczna, naturalistyczna traktuje zjawiska społeczne na wzór sposobów postępowania w warunkach przyrodniczych, cechuje ją precyzja i naukowość języka oraz empiryczna sprawdzalność wszystkich twierdzeń, obiektywizm badacza, brak oceny zjawisk i obiektów ze strony badacza. Socjologia humanistyczna ( Max Weber, Florian Znaniecki, Stanisław Ossowski) - świat społeczny nie jest gotowy i raz na zawsze dany, nie jest zewnętrzny w stosunku do człowieka, jest czymś nieustannie tworzonym przez podmioty obdarzone świadomością, tworzenie rzeczywistości społecznej odbywa się w procesie interakcji i wzajemnych kontaktów, podważa się istnienie praw rządzących życiem społecznym.

6. Metody i narzędzia badawcze w socjologii.

Istnieją 3 typy źródeł poznania rzeczywistości społecznej:

1. Życie społeczne toczące się współcześnie, które można poznać obserwując zachowanie ludzi lub pytając ich o opinię, poglądy itp.

2. Źródła (teksty pisane) współczesne i historyczne, przekazy medialne

3. Badania eksperymentalne przeprowadzane w laboratoriach naukowych.

Procedura badawcza ma kilka etapów:

- zdefiniowanie problemu badawczego

- przegląd istniejącej literatury omawiającej dany problem

- sformułowanie pytań badawczych

- wybór procedury badawczej (narzędzi badawczych) i sposobu zbierania danych

- poddanie zebranych danych analizie ilościowej (wykorzystanie różnych metod statystycznych) lub jakościowej (szukanie odpowiedzi na pytanie jak? Dlaczego?)

- interpretacja wyników i sformułowanie wniosków, odpowiedzi na postawione wcześniej pytania badawcze

Narzędzia i techniki badawcze:

1. Wywiady socjologiczne:

a) standaryzowane: (za pomocą ankiety, używane np. w badaniach sondażowych) nadają się do badania zjawisk masowych na poziomie makrospołecznym, uzyskane dane poddaje się analizom ilościowym, służą poznaniu poglądów, świadomości społecznej, opinii publicznej lub obiektywnie istniejącej rzeczywistości społecznej, za pomocą kwestionariusza, polega na zachowaniu bezpośredniego kontaktu badacza z respondentem;

b) niestandaryzowane: swobodne, badacz formułuje pytania w luźnej formie, pilnie obserwuje respondenta, najczęściej nagrywa wywiad. 

2. Obserwacja socjologiczna: systematyczna, badacz wie co ma obserwować, dzielimy je na uczestniczące (badacz też jest częścią obserwowanej grupy) i nieuczestniczące

3. Analiza dokumentów osobistych (teksty urzędowe, pamiętniki, listy, autobiografie)

4. Analiza zawartości (służy do badania treści przekazów medialnych)

Eksperymenty polegające na tworzeniu małych grup eksperymentalnych i kontrolowanych w celach badawczych

7. Kulturalizm, integralizm, fenomenologia społeczna, symboliczny integracjonizm, strukturalny funkcjonalizm

INTEGRALIZM - Pitirim Sorokin, rosyjski prof. Socjologii określił kulturę jako rzeczywistość konstytuowaną przez znaczenie niematerialne, istotą każdej kultury jest jej wewnętrzny wymiar (świadomość kulturowa). Są 3 wymiary kultury: symboliczny, społeczny i materialny. Są 3 formy wyrażania kultury - ideologiczna (obejmuje znaczenia, normy, wartości obowiązujące w danej kulturze), behawioralna (działania w których kultura się manifestuje) i materialna (nośniki w których kultura jest utrwalana i przekazywana). Jednostka jest najmniejszym obszarem kultury, jest jednocześnie twórca i nosicielem znaczeń kulturowych. Jednostki są świadomymi osobowościami i wchodzą z innymi w znaczące interakcje. Sorokin rozwija koncepcję ładu i porządku społecznego i kulturowego.

KULTURALIZM - Florian Znaniecki: jednostki i grupy społeczne są wartościami społecznymi, a socjologia to wyspecjalizowana nauka kulturze. Kultura to coś co oddziela świat ludzki od świata natury, porządek natury to porządek rzeczy doświadczanych, zaś porządek kultury to porządek wartości. Porządek kultury jest obdarzony współczynnikiem humanistycznym (pewną perspektywą doświadczania rzeczywistości społecznej przez jednostkę. Każda jednostka indywidualnie i subiektywnie spostrzega, ocenia, odczuwa i interpretuje rzeczywistość w której żyje. Jednostka to człowiek doświadczający przeżyć, aktywny, działający, skoncentrowany na tworzeniu kultury, każda jednostka jest nosicielem określonych wartości i działań. Społeczeństwo powstaje przez łączenie się świadomych jednostek ze sobą, proces ten zachodzi na gruncie wartości społecznych. Cechy tych wartości społecznych to: 1) jednostki mogą same siebie ująć jako wartości społeczne, 2) wartości społeczne są określane nie przez doświadczenie pojedynczego podmiotu, ale muszą być określone też przez inne podmioty lub grupy.

STRUKTURALNY FUNKCJONALIZM - Robert Merton, Takott Parsons: kultura jest uporządkowanym systemem symboli będących obiektem orientacji jednostek tworzących społeczeństwo. Kultura determinuje system społeczny. Aspekty kultury według Parsona to: a. poznawczy (obejmuje system wierzeń, idei), a. ekspresywny (symbole wyrażające emocjonalny stosunek do obiektu i a. oceniający (wyznaczony przez standardy moralne i etyczne). Społeczeństwo to system społeczny, wiele oddziałujących na siebie jednostek (aktorów), które motywowane są w swoim działaniu i zachowaniu tym, aby uzyskiwać najlepsze gratyfikacje. Stosunek jednostek do sytuacji i innych jednostek określony jest przez system symboli kulturowych.

Jednostka podporządkowana jest oddziaływaniom systemu kulturowego i społecznego (jest „biernym aktorem”  poddanym oddziaływaniom pewnych procesów  socjalizacyjnych w ciągu swego całego życia, w procesie socjalizacji dochodzi do interioryzacji przez aktora wartości, norm , oczekiwań związanych z rolami społecznymi).  Typy motywacji jednostek do przyswajania wartości to

1. Poszukiwanie akceptacji w relacjach społecznych

2. Postrzeganie kulturowych systemów zgodnie ze zinternalizowanymi wartościami

3. Wypełnianie oczekiwań związanych z pełnioną rolą społeczną

SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM - Hubert Blumer, Georg Herbert Mead, Charles Horton Cooley. Blumer po raz pierwszy użyl pojęcia „symboliczny interakcjonizm” i przełożył koncepcję społeczeństwa na symboliczną interakcję, w której nie są ważne obiekty materialne, działanie normatyw i celowe, lecz podstawowe procesy dostosowywania się do partnerów prze interpretację słów gestów i innych form komunikacji niewerbalnej do konkretnej sytuacji. Etapy symbolicznej interakcji według Meada to:

1. Rozpoznanie partnera, wskazanie go sobie, wybranie spośród wielu innych osób w danej sytuacji

2. Identyfikacja partnera jako kogoś dla mnie ważnego lub nieważnego (określenie tożsamości partnera, kim jest dla mnie)

3. Definicja sytuacji w jakiej partnerzy się znajdują (określenie warunków sytuacyjnych i otoczenia, które pomagają lub przeszkadzają w nawiązaniu i utrzymaniu interakcji

4. Interpretacja słów, gestów, języka ciała i rozszyfrowanie ich treści

5. Postawienie siebie w roli innego - spojrzenie na sytuacje z perspektywy naszego partnera interakcji (przede wszystkim wyobrażamy sobie jak nasz partner nas postrzega i definiuje)

 

   Jednostka nie jest osobą suwerenną, gdyż zawsze pozostaje w relacjach z innymi, jest wyposażona w jaźń, która definiowana jest jako zdolność udzielania wskazówek samemu sobie i konwersacji z sobą samym. Społeczeństwo to ustawiczny proces interakcyjny, połączone działanie wielu partnerów interakcji symbolicznych. 

FENOMENOLOGIA SPOLECZNA - Alfred Schutz, Edmund Huserl: zakłada istnienie świata społecznego tylko w świadomości ludzi (ludzie doświadczają i przezywają ten świat, nadają znaczenie tym przeżyciom). Jednostka jest ogniskiem świadomości, ważne jest jak spostrzega ona rzeczywistość społeczną, gdyż każda jednostka jest autorem, twórcą „świata życia” - autorem wszystkich doświadczeń ludzkich, zbieranych i przeżywanych podczas realizacji planu swojego życia. Każda jednostka przyjmuje że rzeczywistość jawi się innym tak samo jak jej, istnieje jednak pewna część rzeczywistości postrzeganej, zewnętrznej, która jest interpretowana intersubiektywnie. Społeczeństwo to rozległa struktura poznawcza w której istnieją pewne ustalone schematy poznawcze, za pomocą których człowiek niesubiektywnie definiuje tę rzeczywistość. Kulturze właściwe są symbole uwznioślające codzienne doświadczenia i nadające im treści kulturowe. 

8. Definicje społeczeństwa

1. Ujecie demograficzne - społeczeństwo to populacja, wielość (zbiór) jednostek

 

2.Ujęcie grupowe - pomiędzy jednostkami muszą występować jakieś powiązania, zależności relacje

 

Twórcy socjologii August Comte, Herbert Spencer porównywali społeczeństwo do organizmu biologicznego, który nie jest tylko sumą komórek; społeczeństwo jest zintegrowanym funkcjonalnie systemem społecznym. 

3. Ujęcie systemowe - społeczeństwo jest powiązanym układem pozycji (statusów społecznych) i typowych dla nich ról społecznych - przedstawiciel Takot Parsons

4. Ujecie strukturalne - społeczeństwo to sieć relacji międzyludzkich form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie. Relacje te regulują pewne normy - przedstawiciel Robert Merton

5. Ujęcie interakcjonistyczne (aktywistyczne) - społeczeństwo to struktura wzajemnie zorientowanych działań jednostek, konglomerat (zbiór) interakcji jednostek

6. Ujecie kulturalistyczne - społeczeństwo to matryca podzielanych prze zbiorowość znaczeń, symboli, reguł kierujących ludzkimi działaniami; każde społeczeństwo ma swoista kulturę, decydującą o indywidualnej tożsamości zbiorowości i określająca formę uczestnictwa w zbiorowości (kulturalizm)

7. Ujecie zdarzeniowe - społeczeństwo jest nieustannie zmienne, pełne zdarzeń społecznych, w których uczestniczą jednostki nieustannie oddziaływujące na siebie, społeczeństwo jest tworem dynamicznym, staje się ciągle na nowo.

   Społeczeństwo to historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społecznych i ich instytucji, wzajemnie od siebie uzależnionych i zintegrowanych przez instytucje nadrzędne, np. naród, państwo, posiadających wspólne, obiektywne warunki bytu, np. terytorium, kultura, historia i pewne wspólne kompleksy kultury.

9. Typy społeczeństw

1. TRADYCYJNE - (religijne) oparte na rolnictwie, dominowała gospodarka naturalna (wykorzystywanie głównie siły ludzi i zwierząt, produkcja tylko na potrzeby rodziny, z wykorzystaniem sil natury i pogody); jednostkami produkcyjnymi są gospodarstwa domowe samowystarczalne, wymiana towarowa jest słabo rozwinięta, pieniądz ma niewielki wpływ na kształt stosunków społecznych i na określenie miejsca człowieka w społeczeństwie; człowiek jest postrzegany jako cząstka zbiorowości rodzinnej, a nie jako autonomiczna jednostka; komunikacja i przekazywanie informacji odbywa się głównie drogą ustną; ludność skupiona jest głównie na terenach wiejskich, miast jest Malo, społeczności wiejskie są zamknięte, członkowie rodziny są Malo ruchliwi przestrzennie, maja silne poczucie wspólnoty; podstawowymi elementami składowymi społeczności tradycyjnej są rodziny i sąsiedztwa; sąsiedztwa są ważne gdyż regułą jest pomoc sąsiedzka i wzajemna wymiana usług oraz wspólne spędzanie czasu wolnego, wspólne świętowanie w społeczności lokalnej; zachowawczość i orientacja przeszłościowa - przeszłość uzasadnia sposób postępowania, dostarcza wzorów zachowania i systemów aksjologicznych (wartości).

 

2. PRZEMYSŁOWE - istota jest gospodarka rynkowa i masowe wytwarzanie dóbr materialnych, odbywające się przy użyciu maszyn i poza gospodarstwem domowym; zysk staje się motywacja działań gospodarczych, a pieniądz nabiera znaczenia jako wyznacznik miejsca człowieka w społeczeństwie; jego początek wiąże się z rozwojem przemysłu, industrializacją i urbanizacją; zwiększa się przestrzenna i społeczna ruchliwość ludzi(mobilność ta jest spowodowana poszukiwaniem pracy); wzmacnia się i rozrasta władza centralna państwa; słabnie nieformalna kontrola społecznych zachowań, co z kolei wzmacnia potrzebę kontroli formalnej (poprzez różne instytucje, np. policję, sądy); upowszechnia się umiejętność czytania i pisania, rośnie rola wykształcenia; pojawiają się środki masowego przekazu (prasa, radio, telewizja) przez co wytwarza się kultura masowa; jednostka przestaje być cząstką zbiorowości i zyskuje wartość autonomiczną, a motywacją jej działań i zachowań jest dążenie do osiągnięcia sukcesów osobistych, racjonalność, logika, indywidualizm.

 

3. POPRZEMYSŁOWE - ponowoczesne, postindustrialne - pierwszy raz użyl tego terminu Daniel Bell w „Nadejściu społeczeństwa postindustrialnego” w 1974 roku  - wytwarzanie dóbr i usług oparte na powszechnej automatyzacji maszyn, technika maszynowa jest zastępowana przez technikę intelektualną (celowe wykorzystywanie zdobyczy naukowych do produkcji różnych urządzeń); gwałtowny wzrost zatrudnienia w tzw. III sektorze, czyli usługowym 9komunikacja, transport, bankowość, administracja, handel, ochrona zdrowia i środowiska, nauka, sądownictwo, media, literatura, sztuka); krytyka indywidualizmu z u wagi na dewastację środowiska naturalnego (rodzi się ruch ochrony środowiska); przekształcenie struktury społecznej - nową klasą (elitą) stają się wysoko wykwalifikowani specjaliści np. inżynierowie, lekarze, ekonomiści, menedżerowie, informatycy; społeczeństwo staje się społeczeństwem masowym w znaczeniu ekonomicznym, społecznym i kulturowym (wytwarzanie dóbr materialnych i usług zdominowane jest przez wielki korporacje handlowo - przemysłowe, wiele form ludzkiej aktywności odbywa się w wielkich skupiskach ludzkich, np. spędzanie wolnego czasu, konsumpcja, praca; powstają ośrodki twórczości kulturalnej, tworzące określone wartości kulturowe i rozpowszechniające je wśród milionów ludzi za pomocą mediów, ośrodki te są eksterytorialne, występuje ujednolicenie pewnych wartości kulturowych, co tworzy tzw. masową jakość)

 

4. SPOŁECZENSTWO ORGANIZACJI - przestrzeń społeczna w społeczeństwie nowoczesnym wypełnia mnogość organizacji różnego rodzaju, spełniających różnorodne funkcje, Życie społeczne polega na przemieszczaniu się ludzi między tymi organizacjami, człowiek jest zdany na te organizacje, a jakość jego życia w dużym stopniu zależy od ich sprawnego funkcjonowania.

 

Typ idealny organizacji (biurokracji) wg Maxa Webera (1864-1920) cechuje:

1. Drabina biurokratyczna - pozycje społeczne w organizacji biurokratycznej są rozlokowane hierarchicznie, każdy wyższy urząd ma w stosunku do niższego pewne przywileje, pewny prestiż i zarobki

2. Specjalizacja i podział funkcji - każdy urząd ma określony zakres kompetencji i przydzielone zadania do wykonania

3. Depersonalizacja - stosunki między urzędnikami orz między urzędnikami i petentami mają być pozbawione elementów osobistych, emocjonalnych i mają koncentrować się na sprawie będącej przedmiotem postępowania

4. Rekrutacja na urzędników powinna być przeprowadzana według kryteriów uniwersalistycznych, z uwzględnieniem kompetencji, zdolności, umiejętności i fachowej wiedzy w drodze otwartych konkursów

5. Obowiązuje regularne, z góry ustalone kryteria i procedury awansowe, wolne od decyzji arbitralnych

6. Otrzymywanie przez urzędników z góry ustalonych wynagrodzeń związane jest ściśle z zajmowaniem określonego stanowiska, a wszelkie gratyfikacje dodatkowe (premie nagrody) muszą być przyznawane według kryteriów ustalonych z góry

7. Obowiązuje pisemna forma wszelkich czynności (zwłaszcza decyzyjnych), rejestrowanie, udokumentowanie służą przede wszystkim do kontroli postępowania urzędników

 

5. SPOŁECZEŃSTWO SIECI - Manuel Castells dokona w swej książce analizy tego typu społeczeństwa. Filary tego społeczeństwa to:

1. Nowa gospodarka - zaczęła kształtować się w latach 70 XX wieku, jej cechy to: globalna (ma zasięg ogólnoświatowy, globalizm został zapoczątkowany na drodze politycznej), informacyjna (zależy ściśle od wykorzystania informacji), sieciowa (opiera się na sieciach interakcji, zwłaszcza na tzw. Sieci wspólnych trans granicznych interesów). Nowa gospodarka jest podzielona na dwa modele: gospodarki usługowej (kosztem rolnictwa i przemysłu rozwijają się różne sektory usług, np. USA, UK, Canada) oraz gospodarki przemysłowej (redukcja zatrudnienia w przemyśle przy jednoczesnym zwiększeniu efektywności tego sektora, np. Niemcy, Japonia).

1. Zatrudnienie i praca w społeczeństwie sieci - praca na niepełny etat, samo zatrudnianie się (powszechniejsze wśród kobiet), czasowa i przestrzenna dyslokacja pracy 9zerwanie z jednością miejsca i czasu pracy), zerwanie z pracą w jednym zawodzie, konieczność ciągłego zdobywania nowych kwalifikacji

2. Przestrzeń przepływów - przestrzeń to materialna wartość, obszar na którym może dochodzić do fizycznych styczności, fizyczna bliskość jednostek nie ma fizycznego przełożenia na jakość kontaktów. Przepływy to celowe powtarzalne, programowalne sekwencje wymiany interakcji miedzy fizycznie rozłączonymi pozycjami zajmowanymi przez aktorów społecznych. Są 3 warstwy przestrzeni przepływów:

1. obieg wymian elektronicznych (przy użyciu urządzeń komunikacji elektronicznej, dzięki którym w wymianie tworzą się nowe przestrzenie będące pełnoprawnymi przestrzeniami, podobnie jak przestrzenie czysto fizyczne; przestrzenie te egzystują o tyle o ile trwa wymiana

1. węzły i koncentratory - miejsce o specyficznych właściwościach i wartościach; koncentratory to lokacje (miejsca) mające za zadanie koordynowanie wszystkich elementów sieci; węzły to lokacje w sieci pełniące strategiczne funkcje, są zhierarchizowane

2. przestrzenna organizacja dominujących elit zarządzających - elity tworzą pewnego rodzaju izolowania i odosobnienia od reszty społeczeństwa, mają własne lokacje, w których podejmują decyzje, mają specjalne wymagania dotyczące przestrzeni - chcą by działała ona na ich korzyść, często członkowie elity prowadzą podobny styl życia, podobnie się ubierają, w podobny sposób organizują swoją przestrzeń życiową (->standaryzacja)

 

6. SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE - centralne znaczenie ma wykorzystywanie i przetwarzanie informacji, produkcja towarów i usług w znacznej mierze zależy od przekazywania informacji, szybkość przekazu informacji jest bardzo ściśle związana z sieciowością (głównie z Internetem). Zarządzanie informacjami, ich jakość i szybkość przepływu są czynnikami konkurencyjności w wielu obszarach życia społecznego (w gospodarce, kulturze, polityce, itp.)

 

SPOŁECZEŃSTWO RYZYKA - pojęcie to wprowadził U. Beck - na pierwszy plan wysuwa się ryzyko rozumiane w sensie niepewności skutków podejmowanych przez ludzi działań, ryzyko to zespól zagrożeń będących konsekwencją procesów modernizacyjnych, jest to pewien stan zagrożenia lub niepewności powstający nie w kontakcie z przyrodą ale z otoczeniem cywilizacyjnym. Przykłady ryzyka stworzonego przez człowieka: epidemia grypy i innych chorób: efekt cieplarniany. „Ryzyko wyprodukowane” jest ceną postępu cywilizacyjnego i technicznego, ryzyko to ma charakter uniwersalny, ale zagrożenia kumulują się na najniższych szczeblach drabiny struktury społecznej, ryzyko to jest trudne do określenia i przewidzenia z jego rozmiarów zdajemy sobie sprawę dopiero po fakcie (np. wybuch elektrowni jądrowej w Czarnobylu).

10. Definicja struktury społecznej i jej podział

Struktura społeczna

Prekursorem tego pojęcia był  w XIX wieku Georg Simmel - rozumiał strukturę społeczną jako coś abstrakcyjnego - jest to czysta sieć relacji między jednostkami, a formę organizacji i relacji należy rozpatrywać w oderwaniu od jednostek tworzących te relacje. Struktura społeczna to czysta konfiguracja stosunków społecznych, niezależna od tego miedzy kim występuje i czego dotyczy.

Dzieli się na: mikrostruktury społeczne, np. rodzina, grupa rówieśnicza (to sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego, czyli traktowanymi jako nierozkładalne), makrostruktury, np. struktury polityczne (drugiego rzędu, jest to sieć powiązań między złożonymi obiektami społecznymi, czyli wyposażonymi w jakąś strukturę).

11. Wymiary struktury społecznej według P.Sztompki

A) Normatywny - charakterystyczna dla danej zbiorowości sieć norm, wartości i instytucji. Fakty społeczne wskazujące prawidłowe zachowania tłumaczące konkretne działania ludzi.

B) Idealny - powszechna w danej zbiorowości sieć idei, przekonań, poglądów. Tworzą one horyzonty myślowe danej zbiorowości.

C) Interakcyjny - sieć wzajemnie ukierunkowanych działań, czyli z kim lub wobec kogo członkowie społeczności podejmą działania.

D) Interesów - rozkład dostępu do dóbr społecznie uznanych za pożądane (bogactwo, władza, wiedza, prestiż). Generuje to nierówności między ludźmi oraz konflikty społeczne.

12. Definicja grupy społecznej i jej cechy

Wg Stanisława Ossowskiego jest to wszelki zbiór osób, który możemy ujmować jako całość ze względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące między jego członkami.

Wg Pawła Rybickiego grupa społeczna to wszelka zbiorowość ludzka, np. ród, plemię, naród, grupa wyznaniowa, klasa szkolna, tum).

Współcześnie socjologów interesuje to co dzieje się wewnątrz malej zbiorowości społecznej 
 

W grupie ważne jest:

• istnienie interakcji,

• świadomość wspólnoty z grupą,

• postrzeganie siebie jako „my”,

• uznawanie tych samych wartości,

• podobny stosunek do tych samych symboli,

• przejawianie podobnych postaw,

• zachowanie ciągowości i tożsamości

• wewnętrzna struktura grupy (istniejące wewnątrz grupy relacje wyrażające się w rolach i pozycjach społecznych w grupie)

   Spójność grupy to brak wewnętrznych podziałów, uznanie podobnych norm i wzorów zachowań, współdziałanie w grupie. Grupa jest spójna gdy spaja ją silna więź społeczna, uzależniona od wielu czynników:

1. kulturowych (określone normy, wartości zinternalizowane i przyjęte przez grupę)

2. organizacyjnych (realizacja jednostkowych lub grupowych celów, wspólne działanie)

3. strukturalnych (wewnętrzne powiązania, pełnienie ról, zajmowanie pozycji, hierarchia).

Motywacja jednostki do bycia w grupie:

• wzajemna atrakcyjność członków grupy

• korzyści i satysfakcje jakie mogą wynikać z członkowstwa w grupie (np. wspólny cel, poczucie bezpieczeństwa, przynależności, akceptacji).

Grupy bardziej spójne silniej dominują  nad swymi członkami, wraz ze wzrostem spójności wzrasta skłonność i możliwość kontroli członków przez grupę, wzrasta konformizm grupowy (może on doprowadzić do dezindywidualizacji jednostki w grupie i do uznania grupy za wartość najwyższą).

13. Rodzaje grup społecznych

1. ekskluzywne (elitarne) - przynależność do nich obwarowana jest rygorystycznymi warunkami i procedurami

2. inkluzyjne - powszechnie dostępne, bez rygorystycznych warunków i procedur przynależności

3. własne - William Summer: bardziej zróżnicowane, zindywidualizowane, jest to zbiór osób postrzeganych jako ”my”, pamięta się zachowania pozytywne

4. obce - mniej zróżnicowane i zindywidualizowane, jest to zbiór osób postrzeganych jako „oni”

5. odniesienia - grupa dla jednostki jest źródłem norm, wartości, wzorów zachowań, według których jednostka modeluje swoje zachowanie, grupa jest dla jednostki tłem oceny własnej sytuacji lub postępowania; grupy te mogą być grupami odniesienia pozytywnego (atrakcyjne, godne pożądania) i negatywnego (nieatrakcyjne, przed którymi się bronimy, czujemy się zagrożeni, samo zagrożenie inna grupą może integrować grupę, np. partia komunistyczna).

14. Interakcje spoleczne- definicja i podejscie do interakcji społecznych

Interakcje

To proces obejmujący nasze działania wobec innych i nasze relacje na działania innych wobec nas. Teorię interakcji rozwinął Georg Simmel.

Podejścia do interakcji:

1. Najprostsze w teorii behawioralnej- interakcja to sekwencja wzajemnie powiązanych bodźców i reakcji, niezależnie od ukrytych znaczeń, treści kulturowych, psychologicznych, itp.

 

2. Interakcja jako wzajemne oddziaływanie racjonalnych podmiotów dążących do realizacji własnych celów, postrzegana jest jako wymiana (dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między podmiotami, podczas tej wymiany wszyscy odnoszą korzyści, dobra te mogą być materialne lub niematerialne), lub jako gra (teoria gier i teoria racjonalnych wyborów) interakcja to gra między podmiotami w sytuacji gdy zaspokojenie potrzeb któregoś podmiotu zależy nie tylko od jego sposobu postępowania, ale też od sposobu postępowania innych; możemy mówić o interakcji: a) zerowej - suma dóbr, o które toczy się gra jest ściśle określona i każdy gracz może wygrać tylko kosztem innych - gdy je zyskuje inni tracą; b) zmiennej - korzyści i nagrody mogą pochodzić również z zewnętrznego źródła, a uczestnicy mogą razem zyskać lub razem stracić.

 
 

3. Interakcja jako komunikacja w której podmioty swoim działaniem przypisują pewne znaczenia i poddają te działania interpretacji (psychologia humanistyczna, interakcjonizm symboliczny). Występują tu dwa aspekty: a) interakcja jako komunikacja symboliczna: u podstaw tej koncepcji leży rozumienie człowieka jako istoty potrafiącej tworzyć symbole i posługiwać się nimi (np. przekazywać informacje poprzez zachowania symboliczne: słowa, ubiór, gesty, miny, ton głosu, postawę ciała), na tę interpretację składa się właściwe odczytanie informacji i przekazanie drugiej osobie informacji, jak chciałoby się samemu postąpić i jak powinna postąpić ta osoba (5 etapów wg Meada); b) interakcja jako manipulacja wrażeniami -

15. Socjalizacja - etapy i rodzaje

Socjalizacja

To wielostronny, złożony proces uczenia się dzięki czemu człowiek, jako istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa reprezentantem określonej struktury. W toku socjalizacji człowiek poznaje i nabywa pewne umiejętności:

1. Leżące u podstaw wszelkich interakcji społecznych (język, systemy znaczeń i symboli, procedury interpretowania określonych zachowań innych ludzi

2. Posługiwanie się różnymi przedmiotami, które są konieczne do sprawnego funkcjonowania danej cywilizacji, np. sprzęt techniczny

3. Określone normy i wzory zachowań -zarówno społecznie akceptowane jak i akceptowane kulturowo, np. wzory pewnych reakcji emocjonalnych, zaspokajania swoich potrzeb itp.

4. Wartości cenione w danej kulturze i społeczeństwie

Mechanizmy uczenia się  w procesie socjalizacji

1. WZMACNIANIE - zachowania właściwe zostają nagrodzone (przez pochwalę, nagrodę) w en sposób skojarzone są z poczuciem przyjemności, zaś niewłaściwe są karane (np. przez bicie, naganę) i skojarzone z przykrością

2. NAŚLADOWANIE - zachowujemy się podobnie jak otaczający nas ludzie (np. rodzice, rówieśnicy, ludzie nam imponujący)

3. PRZEKAZ  SYMBOLICZNY - człowiek znaczną cześć wiedzy o tym, co jest właściwe, a co nie, otrzymuje przez przekaz słowny, przekaz na piśmie itp. („nie wolno”, „nie deptać trawników”)

Rodzaje socjalizacji:

1. Pierwotna - przechodzi ja każdy człowiek w dzieciństwie, ucząc się elementarnych zachowań, podstawowych ról społecznych, języka , gestów, w tym okresie rodzice są dla dziecka znaczącymi osobami; przebiega ona w atmosferze nasyconej emocjami, na pierwszy plan wysuwa się silna więź emocjonalna z rodzicami, z którymi dziecko automatycznie się utożsamia, przyjmuje ich postawy, wartości, wzory zachowań, sposób widzenia świata; świat w jakim żyją rodzice wydaje się dziecku jedynie istniejącym, dziecko żyje w świecie zdefiniowanym przez swoich rodziców. Świat zakorzeniony podczas socjalizacji pierwotnej jest o wiele lepiej utrwalony w świadomości człowieka niż późniejsze obrazy świata np. w socjalizacji wtórnej, wynika to z silnej więzi emocjonalnej dziecka z rodzicami. Za końcową fazę socjalizacji pierwotnej uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia „uogólnionego innego” - jednostka przekonuje się, że pewne czynności i zachowania w ogóle tak się robi (robią tak nie tylko rodzice, ale też inni, np. sąsiedzi, dalsi krewni), jednostka odkrywa ogólnospołeczne reguły.

Wtórna - człowiek zostaje wprowadzony w poszczególne segmenty życia społecznego i uczy się pełnienia ról społecznych właściwych dla społeczeństwa, człowiek ma do czynienia z wieloma światami społecznymi, wieloma wartościami, postawami, wzorami zachowań, człowiek sam decyduje, kto dla niego będzie znaczącym innym, czyli ma prawo wyboru. Socjalizacja ta nie jest tak silnie zabarwiona emocjonalnie

16. Socjologiczne ujęcie kultury

Na początku lat 50. Alfred Louis Kroeber i Clyde May Kluckhom, zebrali i poddali analizie 150 pojęć kultury. Na kulturę składają się wzory sposobów myślenia, odczuwania i reagowania, zasadniczy trzon kultury tworzą idee, a szczególnie związane z
ideami wartości

Stefan Czarnowski: kultura to całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego wspólnych szeregowi grup społecznych i z racji obiektywności ustalonych i zdolnych do rozprzestrzenia się;

Antonina Kłoskowska: względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej zbiorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji, oraz zawierająca wytwory takich zachowań. Wyróżniła kulturę bytu: obejmującą wartości, wzory zachowań, normy, sankcje zabezpieczające
przestrzeganie norm; kulturę społeczną: obejmuje treści odnoszące się do stosunków społecznych, treści regulujące stosunki; kulturę symboliczną: obejmującą wartości, wzory zachowań związane z zaspokajaniem potrzeb ludzkich wykraczających poza podstawowe

Jan Szczepański: kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych wartości i sposobów postępowania uznawanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.

17. Wartość według Jana Szczepańskiego i Stanisława Ossowskiego

Wartość wg Jana Szczepańskiego: to dowolny przedmiot materialny, idealny, lub instytucja w stosunku do którego jednostki lub całe zbiorowości przyjmują postawę szacunku i przypisują ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia przypisują jako przymus.

Wg. S. Ossowskiego: podział wartości na 3 grupy :
uznawane: wartości o których każdy się uczy w
procesie socjalizacji, wie, że powinien je cenić, dążenie
do osiągnięcia ich odczuwane jako wewnętrzny przymus,
są nam narzucane przez jakąś zbiorowość np. patriotyzm;
odczuwane: takie, które zostały głęboko przyswojone,
stały się częścią wewnętrznego świata człowieka, dążenie
do ich osiągnięcia jako wewnętrzna potrzeba;
realizowane: z życia codziennego, uzewnętrzniamy je.

18. Socjologiczna definicja narodu

Naród - powstała wspólnota ludzi w toku rozwoju historycznego, którzy obiektywnie i w swojej świadomości uznają dany język za ojczysty, uznają określone terytorium za ziemie ojczystą. Są przekonani o wspólnocie swojego pochodzenia, tworzą własną kulturę i posiadają lub dążą do posiadania uznawanej za swoją organizacji poltycznej.
Koncepcja naturalistyczna: funkcjonuje jako historyczna, naród traktowany jako grupa genetyczna uwarunkowana biogennie, jako twór uwarunkowany czynnikami środowiska, w których dana grupa zamieszkiwała, żyła, przekazywała pewne właściwości następującym po sobie pokoleniom;

Koncepcja politologiczna: naród to wspólnota polityczna wg historycznych analiz wspólnoty w miarę rozwoju tworzyły instytucje państwowe odrębne od organizacji plemiennych, te instytucje przekształcały w instytucje państwowe i dążyły do integracji grup plemiennych.

Z czasem następowała organizacja systemu oświaty, instytucji kulturalnych; k.kulturowa: istotę narodu upatruje się w toku rozwoju, który tworzy kultura, członkowie narodu aktywnie uczestniczą  w tej kulturze, obejmuje: język, obyczaje, naukę, tradycję

19. Czynniki narodowotwórcze

- wspólne terytorium,
- wspólne pochodzenie etniczne,
- wspólna organizacja polityczna,
- integracja gospodarcza,
- integracja społeczna,
- wspólna kultura.

20. Socjologiczna definicja państwa

Państwo - suwerenna organizacja polityczna wyposażona we władzę sprawowaną nad ograniczonym terytorium i zamieszkującymi je ludźmi. Ich przynależność do państwa jest sformalizowana (podlega prawu - obywatelstwo), w taki sposób, że występują stosunki: władzy i podporządkowania. Organy władzy państwowej, dążąc do utrzymania określonego ładu społecznego w państwie, podporządkowują sobie (wpływają na zachowania), członków społeczeństwa.

All rights reserved by K3

Don't fight with fate

---