INTUICJA - ODWOŁANIE DO INTUICJA, RODZAJE

1. INTUICJA PSYCHOLOGICZNA - przekonanie oparte nie na rozumowaniu, ani na przypominaniu sobie, ale narzucające się bezpośrednio(sąd oczywisty, pomysł twórczy, przeczucie)

2. INTUICJA FILOZOFICZNA - rodzaj poznania, którego wiarygodność zawiera się w nim samym i które nie wymaga innych dowodów

2.1 KARTEZJUSZ - intuicja to przeżycie oczywistości intelektualnej jakiegoś sądu, nie zaś wrażenia zmysłowego. Jest aktem umysłowym, który nie zawiera w sobie możliwości wątpienia i dostarcza pewności całkowitej, której źródłem jest treść sądu, a nie subiektywne poczucie.

2.2 BERGSON - intuicja jest aktem, mocą którego przenosimy się niejako do wnętrza przedmiotu, aby obcować z tym, co w nim niewyrażalne i wyjątkowe, utożsamiając się jego ruchem i życiem.

3. INTUICJA FILOZOFICZNO-METODOLOGICZNA(Czyżowski) - cechami wspólnymi każdego aktu poznawczego jest bezpośredniość(3.1) i całościowość ujęcia przedmiotu, bez względu na jego rodzaj

3.1 BEZPOŚREDNIOŚĆ - ujęcie we własnej postaci, nie zaś za pośrednictwem jakiegoś znaku czy symbolu

3.2 CAŁOŚCIOWOŚĆ - kiedy patrzymy na przedmiot i widzimy go, tak właśnie jak jest ujmowany w spostrzeżeniu zmysłowym

4.CECHY POZNANIA INTUICYJNEGO

4.1 Będąc bezpośrednie jest oczywiste - różne są rodzaje oczywistości, zależnie od rodzaju intuicji

4.2 Poznanie takie jest niedowodliwe, bo jest faktyczne - nie możemy komuś wykazać, że jest tak jak widzę, jak tylko kiedy ukażemy mu to samo

4.3 Jest sprawdzalne - może być powtarzane przez różne osoby w różnych okolicznościach i porównywalne

4.4 Wymaga zajęcia odpowiedniej postawy

4.4.1 UWAGA - postawa dla spostrzeżenia zmysłowego

4.4.2 REFLEKSJA - postawa dla spostrzeżenia introspekcyjnego

4.4.3 Swoista postawa moralna lub estetyczna jest warunkiem oceny tego lub innego rodzaju

4.4.4 SKŁADNIK GENETYCZNY(OGÓLNY) - w poznaniu intuicyjnym, zwany NOESIS( platońska odmiana poznania intuicyjnego)

4.4.5 Postawa pozwalająca ująć pomijane w życiu codziennym, aspekty rzeczywistości przy intuicji egzystencjalnej

4.4.6 Postawa pozwalająca ująć istotę rzeczy w oglądzie fenomenologiczno-ejdetycznym

4.5 Jest syntetyczne, czyli poza językowe

RODZAJE POZNANIA INNE OD POZNANIA ZMYSŁOWEGO(W TYM FILOZOFICZNE) NIE MOGĄ BYĆ ODRZUCONE JEŚLI SPOEŁNIAJA PODSTAWOWE WARUNKI POZNANIA NAUKOWEGO - JEŚLI SĄ INTERSUBIEKTYWNIE SPRAWDZALNE I KOMUNIKOWALNE

5. INUICJONIZM - doktryna epistemologiczna, wg której najbardziejlub jedynie wartościowym( poznaniem jest intuicja rozumiana jako nie dający się adekwatnie sformułować w słowach akt bezpośredniego poznania. Nie jest to poznanie zmysłowe, a pewien sposób obcowania z przedmiotem, uzdalniający nas do przeżycia konkretnej i niepowtarzalnej natury tego przedmiotu.

5.1 BERGSON

5.2 REID - świat zewn. jest dany w bezpośredniej oczywistości, a jego istnienie nie wymaga dowodu

5.3 KARTEZJUSZ - intuicja jako przeżycie intelektualnej oczywistości sądu (praw ogólnych)

TEORIA ROZUMOWAŃ - UZASADNIANIE POŚREDNIE

LOGICZNA KONCEPCJA ROZUMOWANIA ŁUKASIEWICZA

1.KIERUNEK ROZUMOWANIA NIE ODPOWIADA KIERUNKOWI WYNIKANIA

1.1 racja i następstwo, czyli element logiczny, istotny(KIERUNEK ROZUMOWANIA)

1.2 przesłanka-wniosek, czyli element psychologiczny, akcydentalny(KIERUNEK WYNIKANIA)

1.1.1 ROZUMOWANIE DEDUKCYJNE(niezawodne) - przesłanka jest racją a konkluzja następstwem

1.1.2 ROZUMOWANIE REDUKCYJNE(zawodne) - przesłanka jest następstwem a konkluzja racją

2.ROZUMOWANIA OPARTE SĄ NA SCHEMATACH LOGIKI( CZEŻOWSKI) - rozumowania rozumiane są jako zobiektywizowane twory, tj. układy zdań, a nie jako czynność wykonywaną przez człowieka

2.1 Apodyktyczne - oparte na schematach logiki klasycznej

2.2 Prawdopodobieństwowe - oparte na schematach logiki probabilistycznej

PRAGMATYCZNA KONCEPCJA ROZUMOWAŃ AJDUKIEWICZA

1.SUBIEKTYWNA PEWNOŚĆ A POPRAWNOŚĆ WNIOSKOWANIA

1. Subiektywna pewność lub niepewność - może być tak że z subiektywnego punktu widzenia uznajemy wniosek za stopniem pewności równym stopniowi pewności przesłanek(subiektywna pewność), ale może być i tak, że stopień pewności wniosku przewyższa stopień pewności przesłanek(subiektywna niepewność) - CHARAKTER PSYCHOLOGICZNY

2. Poprawność wnioskowania - polega na tym, że uznanie wniosku jest umotywowane ze względu na relację pomiędzy przesłankami i wnioskiem. Poprawność rozkłada się na dwa czynniki: poprawność materialną(należyte uzasadnienie przesłanek) i poprawność formalną(konkluzywność)

2.WNIOSKOWANIE SUBIEKTYWNIE PEWNE A KONKLUZYWNOŚĆ -wnioskowanie subiektywnie pewne wtedy jest konkluzywne, gdy jest dedukcyjne, może być:

2.1 Absolutne - konkluzja wynika z przesłanek wyraźnie powołanych

2.2 Relatywne do założonej wiedzy - konkluzja wynika enzymatycznie z uwagi na wiedzę wnioskującego

JEST TO WAŻNE ROZRÓŻNIENIE, GDYŻ DWIE OSOBY, KTÓRYCH WIEDZA JEST RÓŻNA, MOGĄ MIEĆ ODMIENNE OCENY KONKLUZYWNOŚCI WNIOSKOWANIA STARTUJĄCEGO Z TYCH SAMYCH PRZESŁANEK

POJĘCIE WYNIKANIA

1.WYNIKANIE POZALOGICZNE - dotyczy skutku jakiejś przyczyny, zachodzi między nazwami np. „Opłakane skutki wynikają z nieostrożnego obchodzenia się bronią”.

2.WYNIKANIE LOGICZNE - jest to relacja między zdaniami(funkcjami zdaniowymi) ze względu na ich formę logiczną(nie ze względu na treść). Podstawą wynikanie logicznego jest zawsze tautologia o postaci implikacji lub równoważności.

2.1 FORMALIZACJA - aby stwierdzić czy jakieś zdanie B wynika logicznie ze zdania A, należy utworzyć okres warunkowy o poprzedniku A i następniku B, następnie zbadać czy ten okres warunkowy jest prawdą logiczną czy nie jest, czyli sformalizować.

2.2 PRAWDA LOGICZNA - tautologia oraz jej interpretacje(wszystkie zdania podstawione pod ten schemat)

2.3 REGUŁA - przepis poprawnego postępowania w przeprowadzaniu wynikania logicznego. Nie przysługują im wartości logiczne. O regułach mówi się, że są:

2.3.1.1 Słuszne lub niesłuszne

2.3.1.2 Poprawne lub niepoprawne

2.3.1.3 Błędne lub bezbłędne

2.3.1.4 Skuteczne lub nieskuteczne

2.3.2.1 REGUŁA ODRYWANIA: a, a→b├ b

2.4 PRAKTYKA - sprawdzanie czy wynikanie logiczne zachodzi dokuje się następująco:

2.4.1 rozpisanie zdania w języku sformalizowanym(formalizacja)

2.4.2 sprawdzenie czy okres warunkowy jest tautologią(jest jeśli we wszystkich możliwych sytuacjach jest „1”)

2.4.3 jeśli jest to wynikanie logiczne zachodzi

2.5 PRZYKŁADY

A: Warszawa jest miastem.

B: Nieprawda, że Warszawa nie jest miastem.

Okres warunkowy: Jeżeli Warszawa jest miastem to nieprawda, że Warszawa nie jest miastem.

p→ ~~p

• 0

A: Jeżeli posiadam dom to mam mieszkanie.

B: Mam dom i mam mieszkanie.

( p→ q) → (p ^ q)

0 0 0 0

1 0

0

3.WYNIKANIE INFERENCYJNE(RODZAJ WYNIKANIA LOGICZNEGO) - z formuł f₁, f₂, … , f_n-1 wynika inferencyjnie formuła f_n wtedy i tylko wtedy, gdy formułę f_n można uzyskać z formuł f₁, f₂, … , f_n-1 przez jedno lub wielokrotne zastosowanie jednej lub wielu reguł wnioskowania. Przy czym wolno skorzystać tylko ze skończonej ilości reguł i z każdej tylko skończoną ilość razy.

4.WYNIKANIE IMPLIKACYJNE(RODZAJ WYNIKANIA LOGICZNEGO) - ze zdań( lub formuł), A wynika implikacyjnie zdanie B, wtedy i tylko wtedy, gdy nie jest prawdą, że zdanie A jest prawdziwe, a zdanie B jest fałszywe

4.1 Każde wynikające podpadające pod schemat a→ b

4.2 Wynikanie implikacyjne jest rodzajem wynikania inferencyjnego

5.WYNIKANIE SEMANTYCZNE - z formuł f₁, f₂, … , f_n-1 wynika semantycznie formuła f_n wtedy i tylko wtedy, gdy dla żadnego modelu nie istnieje taka interpretacja, żeby formuły f₁, f₂, … , f_n-1 były spełnione, a formuła f_n nie była spełniona w tym modelu, przy tej interpretacji.

WYNIKANIE LOGICZNE, INFERENCYJNE I SEMANTYCZNE SĄ SOBIE RÓWNOWAŻNE TYLKO, ŻE UJĘTE W INNYM JĘZYKU.

6.WYNIKANIE MERYTORYCZNE - gdy mówimy, że zdanie A wynika merytorycznie ze zdania B, to wyrażamy przekonanie, że to co stwierdza zdanie A ma związek merytoryczny(treściowy) ze zdaniem B. A więc zdanie B można wywnioskować ze zdania A.

6.1 FUNKCJA NIEFORMALNA - funkcja zdaniowa zbudowana ze zmiennych i stałych logicznych oraz stałych poza logicznych, np. p→ q, Sap, jeżeli a to b

6.2 TAUTOLOGIA MERYTORYCZNA - funkcja nieformalna spełniona przez każde podstawienie

WYNIKANIE MERYTORYCZNE jest to relacja między zdaniami ze względu na tautologię merytoryczną. Ze zdania A wynika merytorycznie zdanie B wtedy i tylko wtedy, gdy implikacja A→ B jest prawdziwa, ponieważ jest podstawieniem tautologii merytorycznej.

Z tego, że się urodziłem wynika merytorycznie, że umrę, gdyż prawo, któremu wszyscy podlegamy sprawia, że jest niemożliwym, aby ktoś się urodził i nie umarł.

7.PORÓWNANIE WYNIKANIA IMPLIKACYJNEGO I MERYTORYCZNEGO

7.1 Każde wynikanie merytoryczne jest implikacyjne - ze zdania „Jestem matką” wynika merytorycznie zdanie „Jestem kobietą”, ponieważ każda matka jest kobietą, zachodzi tutaj również wynikanie implikacyjne, ponieważ implikacja „Jeżeli jestem matką to jestem kobietą” jest prawdziwe

7.2 Nie każde wynikanie implikacyjne jest merytoryczne - ze zdania „Kwadrat jest prostokątem” wynika implikacyjnie zdanie „Warszawa jest stolicą Polski” bo oba zdania są prawdziwe; nie zachodzi wynikanie merytoryczne, gdyż prostokątność kwadratu nie ma żadnego powiązania treściowego z faktem, że Warszawa jest stolicą Polski.

WYNIKANIE RZECZOWE, KTÓRYM JEST WYNIKANIE MERYTORYCZNE WYMAGA ODWOŁANIA DO DOŚWIADCZENIA

WYNIKANIE DEFINICYJNE( FORMALNE), KTÓRYM JEST WYNIKANIE LOGICZNE, INFERENCYJNE, SEMANTYCZNE I IMPLIKACYJNE NIE WYMAGA ODWOŁANIA DO DOŚWIADCZENIA, OPIERA SIĘ NA ZWIĄZKACH TYPU ANALITYCZNEGO

ISTOTNĄ WSPÓLNĄ WŁASNOŚCIĄ WYNIKANIA FORMALNEGO I MERYTORYCZNEGO JEST TO, ŻE NIGDY Z PRAWDY NIE WYNIKA FAŁSZ

ROZUMOWANIA

ROZUMOWANIE - jest dobieraniem bądź następstwa do racji, bądź racji do następstwa ze względu na wynikanie inferencyjne wedle dyrektyw wiedzotwórczych.

- uznawanie zdań na podstawie innych, wcześniej już uznanych zdań

- poznawcze ustosunkowanie się do zdań na podstawie znanych wartości poznawczych innych zdań

1. ROZUMOWANIA PROSTE -jednorazowe czynności poznawczego ustosunkowania się do zdań(uznawania), względnie ich konstruowanie lub wyróżnienia w określonych sytuacjach; do rozumowań prostych zaliczamy wnioskowanie i dobór zdań

ELEMENTY SKŁADOWE:

1. SYTACJA POZNAWCZA - punkt wyjścia

1. Zdania dane rozumującemu

2. Warunki, które mają spełniać zdania poszukiwane

2. WYTWORY ROZUMOWAŃ - zdanie uznane, wyróżnione bądź skonstruowane

3. PRZEJŚCIE OD DANYCH WYJŚCIOWYCH DO WYTWORÓW

S - sytuacja wyjściowa

V - wytwór rozumowania

S V

R( O, D_w, W) - rozumowanie to osoba, dane wyjściowe i wytwór

2. ROZUMOWANIA ZŁOŻONE - (A)składają się z szeregu następujących po sobie rozumowań prostych, stanowiących ogniwa złożonych; (B)wytwory jednych stają się danymi wyjściowymi drugich; (C)dane wyjściowe pierwszego ogniwa są również danymi wyjściowymi rozumowania złożonego, a wytwór ostatniego ogniwa jest wytworem całego rozumowania

[S₀ V₀] , [T₁(V₀) V₁] , [T₂(V₁) V₂] , … , [T_n(V_n-1) V_n]

T₁(V₀) - dane wyjściowe drugiego ogniwa , w które pewien sposób został włączony wynik ogniwa pierwszego

ZDANIOM SKONSTUOWANYM W ROZUMOWANIACH PRZYPISYWANE SĄ OKREŚLONE WAROŚCI POZNAWCZE:

2.1 UZNANE ├ A

2.2. PROBLEMATYCZNE Pm A - zdanie jest problematyczne gdy nie została wykazana sprzeczność tego zdania z innymi zdaniami i gdy wykazano możliwość zachodzenia stanu rzeczy opisywanego prze to zdanie

2.3 ZAŁOŻONE A

ZARÓWNO W ROZUMOWANIACH PROSTYCH JAK I ZŁOŻONYCH DOCHODZI SIĘ DO WYPOWIEDZI, KTÓRE MOGĄ BYĆ WPROWADZONE DO DANEJ DZIEDZINY WIEDZY JAKO:

1.Twierdzenia

2. Wypowiedzi problematyczne

3. Wypowiedzi stwierdzające zachodzenie relacji logicznych między zdaniami odpowiedniej dziedziny

4. Supozycje(założenia)

RODZAJE ROZUMOWAŃ ZŁOŻONYCH:

1. Wyprowadzanie konsekwencji(DEDUKCJA)

2. Dowodzenie(DEDUKCJA)

3. Wyjaśnianie(tłumaczenie)(REDUKCJA)

4. Sprawdzanie(REDUKCJA)

WNIOSKOWANIE

WNIOSKOWANIE - jest to rozumowanie proste, które składa się z trzech elementów:

1. Przesłanki - zdania, z których się wnioskuje

2. Wniosek(konkluzja) - zdania, które się wywnioskowuje

3. Związek logiczny - który łączy przesłanki i wniosek

1.SYMBOLE

1. „→” - jest to stosunek, który zachodzi zawsze i tylko wtedy, gdy pierwsze jest warunkiem zachodzenia drugiego na mocy prawidłowości logicznej, definicyjnej, językowej, implikacyjnej, empirycznej; jest to stosunek o charakterze obiektywnym, ponieważ zachodzi niezależnie od naszej wiedzy

1. W METAJĘZYKU - zwrot „warunkuje” , np. A→ B, zdanie A warunkuje zdanie B

2. W JĘZYKU PRZEDMIOTOWYM - relacja między stanami rzeczy, wiąże dwa zdania w funkcję zdaniową, jako funktor „jeżeli, to”

1.2 „ „ - symbolizuje przejście od przesłanek do konkluzji; od pewnych zdań do pewnych innych zdań lub wypowiedzi, ma charakter subiektywny

1.3 „├ „ - stosunek inferencji logicznej lub wynikania logicznego zachodzącego między dwoma zdaniami( funkcjami zdaniowymi) wtedy i tylko wtedy, gdy prawdziwość pierwszego wyłącza fałszywość drugiego

1. „╞ „ - modyfikator uznawania i przekształcania zdania w twierdzenie, wyrażające czyjeś przekonanie; może być również rozumiane jako symbol czynności uznawania

2.SCHEMATY WNIOSKOWANIA

2.1 WNIOSKOWANIE DEDUKCYJNE - jest niezawodne, czyli jeżeli przesłanki są prawdziwe to i wniosek musi być prawdziwy; gdyż logicznie wynika z przesłanek

D: ╞ A oraz ╞ A → B ╞ B

RODZAJE WNIOSKOWAŃ DEDUKCYJNYCH

2.1.1 Wnioskowanie dedukcyjne polegające na … jednego ze zdań uwikłanego w przesłankach i poznawczym ustosunkowaniu się

╞ A oraz ╞ A→ B „ kreska na dole i pół strzałki na górze” ╞ B

- oparty na prawie logicznym p ^ ( p→ q) → q

2.1.2 Wnioskowanie dedukcyjne polegające na utworzeniu pewnego zdania ze zdań uwikłanych w przesłankach i poznawczym ustosunkowaniu się

╞ A oraz ╞ B „ kreska na dole i pół strzałki na górze” A ^ B

- tautologia logiczna p ^ q → p ^ q

╞ A oraz ╞ B „lub” C „ kreska na dole i pół strzałki na górze” ╞ ( A ^ B) „lub” (A ^ C)

- oparty na prawie rachunku zdań: p ^ (q „lub” r) → ( p ^ q) „lub” ( p ^ r)

2.1.3 Wnioskowanie dedukcyjne polegające na utworzeniu zdania, które jest równoczesnym(równorzędnym ) przekształceniu przesłanki i poznawczym ustosunkowaniu się do niego( z tych samych składników zdaniowych treściowo równorzędnych, równoznacznego przesłance zdania)

╞ A „ kreska na dole i pół strzałki na górze” ╞ B

Wnioskowanie to polega jedynie na logicznym przekształceniu przesłanki, ujęciu jej w innej postaci treściowej.

Np. ╞ A: suma kątów w trójkącie równa się dwóm kątom prostym

╞ B: suma kątów w trójkącie równa się 180 stopni

2.1.4 Wnioskowanie dedukcyjne polegające na przekształceniu formuł zdaniowych zgodnie z regułami rachunku, do których formuły te należą i na wyprowadzeniu nowych zdań zgodnie z prawami logiki formalnej

Ten rodzaj wnioskowania dedukcyjnego jest bezpośrednim stosowaniem praw logiki do konkretnych zdań lub czynnością wyprowadzania lub dowodzenia na teoriach pewnych rachunków.

╞ p „lub” ~p - dziś jest piątek lub nieprawda, że dziś jest piątek

W NAUKACH DOŚWIADCZALNYCH ORAZ W ŻYCIU POTOCZNYM ISTOTNĄ ROLĘ ODRYWAJĄ SCHEMATY, GDZIE JEDNĄ Z PRZESŁANEK JEST ZDANIE JEDNOSTKOWE, A DRUGĄ ZDANIE OGÓLNE, DOTYCZĄCĄ OGÓŁU PRZEDMIOTÓW, DO KTÓREGO NALEŻY PRZEDMIOT ZDANIA JEDNOSTKOWEGO. KONKLUZJA PRZYPISUJE TEMU PRZEDMIOTOWI WŁASNOŚĆ POSIADANĄ PRZEZ WSZYSTKIE PRZEDMIOTY ZBIORU, KTÓREGO DOTYCZY ZDANIE OGÓLNE.

W rozumowaniach dedukcyjnych uznawanie przesłanek nie jest konieczne, możemy bowiem prawidłowo wyciągnąć wnioski nie tylko ze zdań uznanych(A), ale nawet ze zdań przyjętych problematycznie(B) czy tylko założonych(C).

A) ╞ A oraz ╞ A→ B „ kreska na dole i pół strzałki na górze”╞ B

B) Pm A oraz ╞ A→ B „ kreska na dole i pół strzałki na górze” Pm B

C) A oraz ╞ A→ B „ kreska na dole i pół strzałki na górze” B

Pierwsza przesłanka i konkluzja mają różne kwalifikacje. Przesłanka druga jest zawsze zdaniem uznanym( musi to być jakieś prawo). Jednym z warunków poprawności wnioskowania dedukcyjnego jest zachodzenie wynikania logicznego między iloczynem zdań przesłanek i zdaniem konkluzji.

WNIOSKOWANIE DYSKURSYWNE - zasada wnioskowania jest wyraźnie wymieniona

ENTYMENATY - procesy wnioskowań, w których nie została wymieniona jakaś przesłanka

WYRAŻENIE ELIPTYCZNE - wyrażenie skrótowe, pominięcia; chodzi o zdania, nazwy czy funktory, a nie rozumowania ; łatwo domyślić się niewypowiedzianych wyrażeń

POSŁUGIWANIE SIĘ ENTYMATAMI PRZYSPIESZA I USPRAWNIA PROCES WNIOSKOWANIA

2.2 WNIOSKOWANIE REDUKCYJNE - nie w każdym przypadku prowadzi od prawdziwych przesłanek do prawdziwych wniosków

R: ╞ B oraz ╞ A → B Pm A

ZDANIOM ZE WZGLĘDU NA ICH ZGODNOŚĆ LUB NIEZGODNOŚĆ Z ODPOWIEDNIMI STANAMI RZECZY PRZYSŁUGUJE WŁASNOŚĆ PRAWDZIWOŚCI LUB FAŁSZYWOŚCI

2.1 A: Przepaliły się bezpieczniki.

A→ B : Jeżeli przepaliły się bezpieczniki to zgaśnie światło.

2.2 A: Ta oto figura geometryczna jest kwadratem.

A→ B: Jeżeli jakaś figura geometryczna jest kwadratem to posiada cztery kąty proste.

3. TWIERDZENIE - jest to zdanie uznane

1. Znaczenie szersze - zdanie uznane, które wyraża przekonanie osoby poznającej

2. Znaczenie węższe - zdanie, które posiada dowód

4. WARUNKOWANIE - warunkowaniem nazywamy takie relacje, które pozwalają stosować regułę odrywania, przy czym zachodzą między dwoma zdaniami na mocy prawdziwości: logicznych, definicyjnych, językowych, empirycznych

4.1 WARUNKOWANIE OPARTE NA PRAWDZIWOŚCI LOGICZNEJ - jest wynikanie logiczne, które zachodzi między dwoma wyrażeniami zawsze i tylko wtedy, gdy mają one budowę poprzednika i następnika implikacyjnej tautologii logicznej

5. BŁĘDY WE WNIOSKOWANIU

BŁĘDY PRAKTYCZNE - pozajęzykowe ruchy przeciwcelowe

BŁĘDY TEORETYCZNE - wszystkie błędy językowe

5.1 BŁĄD FORMALNY(non sequitur) - występuje wtedy gdy między przesłankami a konkluzją nie zachodzi wynikanie logiczne, a rozumującemu się wydaje, że takie wynikanie zachodzi.

╞ ~A: Nie spóźniłem się na lotnisko.

╞ A→ B: Jeśli spóźnię się na lotnisko to nie odlecę samolotem, na który mam bilet.

╞ B: Odlecę samolotem, na który mam bilet.

Jest to błąd formalny, ponieważ mimo, że nie spóźnię się na lotnisko to nie odlecę.

5.2 BŁĄD MATERIALNY - polega na uznaniu za prawdziwe przesłanek, które faktycznie nie są prawdziwe. Wnioskowanie, któremu błędnie przypisano wartości poznawcze, nazywamy nietrafnym.

╞ A: Sokrates biegnie

╞ B: Sokrates nie biegnie

╞ C: Jesteś w Warszawie

Jeśli Sokrates biegnie i Sokrates nie biegnie to jesteś w Warszawie.

Rozumowanie wg schematu (p ^ ~p) → q zachodzi, ale przez to, że przesłanki są ze sobą sprzeczne tzn. że jedna jest fałszywa, zachodzi błąd formalny.

5.3 BŁĄD PETITIO PRINCIPI - nie jest ani błędem materialnym ani formalnym, zachodzi gdy poznający przypisuje konkluzji większą wartość poznawczą niż posiadają przesłanki. Jest błędem teoretycznym.

Pm A oraz ╞ A→ B „na dole kreska, na górze połowa strzałki” ╞(przekreślone) B

Pm A: możliwe, że w najbliższych latach uczeni będą potrafili osłabić( do zera) reakcje organizmu na obce białka

A→ B: jeśli osłabnie reakcja organizmu na obce białka to będzie można bez problemów przeszczepiać ludzkie narządy

╞(przekreślone) B: w najbliższych latach będzie można bez problemu przeszczepiać ludzkie narządy

5.3.1 FORMALNE PETITIO(syntaksa)

5.3.1.1 „f1” brak w ogóle dowodu sylogistycznego - jeżeli jakaś dedukcja z intencji jej autora - sylogistyczna z pewnych względów strukturalnych sylogizmem nauko-twórczym nie jest to popełniony jest błąd f.1

5.3.1.2 „f2. circulus przekroczenie formalnego postulatu różności przesłanek do wniosku - „Jeżeli A zostało dowiedzione przy pomocy B, B przy pomocy C, podczas gdy C naturalnie przy pomocy A. Zdarza się bowiem, że kto tak wnioskuje, dowodzi A przy pomocy jego samego”

5.3.2 EPISTEMICZNE PETITIO(semantyka i pragmatyka) - rozumowanie nie poszerzające wiedzy użytkowników dyskursu. Poprawne rozumowanie powinno się odznaczać pewnego rodzaju ekstrapolacją informacji prezentowanej we wniosku, w stosunku do informacji zawartej w przesłankach. Wobec czego sylogizm nie byłby takim rozumowaniem, ponieważ nie poszerza wiedzy poza to co jest w przesłankach.

p, p → q ├ q - wówczas informacja q występuje w przesłankach jedynie potencjalnie

p, q ├ q - wówczas informacja q występuje w przesłankach aktualnie

5.3.2.1 Petitio w dedukcji

5.3.2.1.1 Petitio w dedukcji niekołowe

5.3.2.1.1.1 „e.1.1.1” - brak dostatecznego uzasadnienia przesłanek

5.3.2.1.1.2 „e.1.1.2” - naruszenie zasady dziedziczenia stopni uznania w dedukcji

5.3.2.1.2 Petitio w dedukcji kołowe

5.3.2.1.2.1 „e.1.2.1” Semantyczne - nie zakłada identyczności wniosku z dowolną przesłanką, lecz dopuszcza słabsze związki semantyczne wniosku z jedną przesłanką, takie jak:

5.3.2.1.2.1.1 Semantyczna równość

5.3.2.1.2.1.2 Semantyczna równoznaczność

5.3.2.1.2.1.3 Semantyczna równoważność

5.3.2.1.2.2 „e.1.2.2” Pragmatyczne - ma miejsce gdy koniecznym warunkiem akceptacji przesłanek jest uznanie wniosku, tzn. jeśli przesłanki czy też choćby jedna z przesłanek dedukcji nie mogą być przez użytkownika uznane bez uprzedniej czy też równoczesnej akceptacji wniosku.

5.3.2.2 Petitio niededukcyjne

5.3.3 DIALEKTYCZNE PETITIO(dialektyka)

DIALEKTYKA ERYSTYCZNA - sztuka prowadzenia sporu(dialogu), której celem nie jest dojście do prawdy, ale wyrobienie pewności(zwłaszcza cudzej). Podlega prawom psychologicznym, bardziej niż logicznym.

DIALEKTYKA EPISTEMICZNA - wyraża się w postaci dialogów racjonalnych, złożonych jedynie z argumentów, budowanych przez obie strony biorące udział w dyskusji, wyłącznie wedle zasad logiki formalnej. Celem jej jest dojście do prawdy. Jest jednym z głównych sposobów uprawiania nauki, rozumianej w sensie dynamicznym.

REGUŁY PROWADZENIE DIALOGU:

1. reguły nawiązywania dialogu

2. reguły dołączania argumentów lub kontrargumentów do dialogu

3. reguły ustalające koniec dialogu

JAK MOŻNA ATAKOWAĆ TEZĘ PRZECIWNIKA?

1. Poprzez wyrażenie „Nie rozumiem” i jego synonimy. Chodzi o uściślenie terminologii i znaczenia poszczególnych wyrazów.

2. Negacja tezy - polega jedynie na zanegowaniu, uznaniu, że tez uznana za jasną jest fałszywa.

3. Atak na uzasadnienie - wskazanie błędu formalnego, materialnego bądź petitio principi.

ZAKOŃCZENIE DIALOGU

1. jeśli tezy proponenta i oponenta są względem siebie sprzeczne, wówczas zakończeniem dialogu jest taka teza r, na którą przystają obie strony dialogu, z której wynika bądź p, bądź ~p

2. jeżeli zawiązanie dialogu rozpoczęło się od takich zdań oponenta p i proponenta q, iż między tymi zdaniami zachodzi stosunek przeciwieństwa( ~( p ^ q ) to zakończenie dialogu stanowi przyjęta zgodnie prze obie strony teza r, z której wynika p ^ ~q, bądź q ^ ~p, bądź ~p ^ ~q

6. ZALEŻNOŚĆ KONKLUZJI OD ZASADY WNIOSKOWANIA - zależnie od tego na czym opierają się przesłanki taki będzie wniosek

6.1 TEORIE LOGICZNE I MATEMATYCZNE(TAUTOLOGIE)

6.2 PRAWA NAUK PRZYRODNICZYCH (wniosek zawsze prawdopodobny, bo są wyjątki)

6.3 PRAWIDŁOWOŚĆ JĘZYKOWA (definicyjna)

6.4 POCZUCIE INTUICYJNE LUB PRZEKONUJĄCE ZDANIEM ROZUMUJĄCEGO OBSERWACJIE

7. SCHEMATY WNIOSKOWANIA

Żaden ssak nie jest rybą.

Każdy wieloryb jest ssakiem. .

(A więc) żaden wieloryb nie jest rybą.

Żadne M nie jest P.

Każde S jest M. .

Żadne S nie jest P.

M e P

S a M

S a P

Podstawiając w tym schemacie za zmienne nazwowe S, M, P określone nazwy otrzymujemy z przesłanek i wniosku tego schematu zdanie bądź prawdziwe bądź fałszywe.

7.1 FORMALNY SCHEMAT WNIOSKOWANIA - to taki który zawiera wyrażenia zbudowane wyłącznie ze stałych i zmiennych logicznych.

7.2 NIEZAWODNY SCHEMAT WNIOSKOWANIA - schemat, który prowadzi od prawdziwych przesłanek do prawdziwego wniosku( przy tych samych przedstawieniach).

7.3 LOGICZNY SCHEMAT WNIOSKOWANIA - to taki, który jest formalny i niezawodny(składa się ze zmiennych i stałych logicznych oraz stałych pozalogicznych.)

Schemat formalny i zawodny po podstawieniu za zmienne stałych prowadzi od prawdziwych przesłanek do prawdziwego wniosku.

Schematowi logicznemu o postaci A odpowiada prawo logiczne o postaci B.

Jeżeli W₁, W_2, W_{3, … ,} W_n to W.

Schemat formalny w postaci A jest schematem logicznym, gdy wyrażenie B zapisane wyłącznie przy pomocy stałych i zmiennych logicznych jest prawem logicznym, czyli jest tautologią.

Dane wnioskowanie może podpadać pod kilka różnych schematów formalnych:

- (P₁₎ Jeżeli ten oto płyn jest benzyna lub naftą to jest łatwopalny. (P₂₎ Ten płyn jest benzyną lub naftą. (W) Ten płyn jest łatwopalny.

1. Jeżeli x jest S lub x jest P, to x jest M.

x jest S lub x jest P .

x jest M

2. Jeżeli p lub q to r

p lub q .

r

3. Jeżeli p to q

p .

q

JEŻELI ZE SCHEMATU S₁ MOŻNA PRZEZ PODSTAWIENIE OTRZYMAĆ SCHEMAT S₂ ALE NIE ODWROTNIE TO MÓWIMY, ŻE SCHEMAT JEST S₁ JEST OGÓLNIEJSZY OD SCHEMATU S₂(TEN JEST BARDZIEJ SZCZEGÓŁOWY)

7.4 FORMA WNIOSKOWANIA - najbardziej szczegółowy schemat formalny, pod który wnioskowanie podpada( w przykładzie jest to 1)

WNIOSKOWANIA REDUKCYJNE

WNIOSKOWANIE REDUKCYJNE - jest czynnością przyjmowania możliwości zdania A na podstawie przesłanek, które ze zdania A logicznie wynikają. We wnioskowaniach redukcyjnych pierwsza przesłanka jest następstwem relacji warunkowania. Konkluzja zaś jest racją tej relacji.

Prawdziwość przesłanek( a więc następstwa) nie wyłącza fałszywości konkluzji(racji), ponieważ z fałszywej racji może wynikać zarówna prawdziwe jak i fałszywe następstwo.

Można przyjąć, że wiarygodność zdania, z którego wypowiedziało się prawdziwe następstwo jest większa od jego poprzedniej wiarygodności(tej z której tego następstwa jeszcze się nie wypowiedziało). Im więcej następstw prawdziwych wynika z danego zdania tym bardziej wzrasta jego wiarygodność.

1.INDUKCJA ENUMERACYJNA NIEZUPEŁNA( PRZEZ WYLICZENIE) - polega na przejściu od stwierdzenia, że pewna ilość przedmiotów należących do zbioru B posiada własność W, do stwierdzenia, że wszystkie przedmioty zbioru B posiadają własność W.

PRZYKŁAD:

ten oto kawałek miedzi jest metalem i jest dobrym przewodnikiem prądu

ten oto kawałek srebra jest metalem i jest dobrym przewodnikiem prądu

ten oto kawałek żelaza jest metalem i jest dobrym przewodnikiem prądu

dla każdego x jeżeli x jest metalem to x jest dobrym przewodnikiem prądu

1.1 CECHY:

1.1.1 Konkluzja rozszerza więc zakres wiedzy, który dają przesłanki gdyż orzeka o wszystkich przedmiotach należących do zbioru B, to co zostało empirycznie stwierdzone tylko o niektórych

1.1.2 W wielu przypadkach uogólnienie ma charakter intuicyjny i wydaje się, że ma charakter prawdziwy, często okazuje się to złudne - szczególnie uogólnienia prostych obserwacji

1.1.3 Przesłanki układają się w pary stwierdzające poszczególne przypadki ogólnego prawa wypowiedzianego we wniosku

*UZUPEŁNIĆ

1.2 CHARAKTERYSTYKA WNIOSKU

1.2.1 Wniosek jest jakimś stwierdzeniem ogólnym, które głosi, że jeśli zdanie szczegółowe odnoszące się do zbioru przedmiotów, o których mówi prawo ogólne, spełnia warunek f to spełnia też warunek g

Wstępna wiedza W będzie pociągała za sobą negację tego wniosku, gdy będzie obejmowała znajomość takiego przedmiotu, który spełnia warunek f, a nie spełnia warunku g.

Wystarczy jeden przypadek, nie podlegający wnioskowi(prawu ogólnemu) aby je uznać za fałszywe.

1.2.2 Prawdopodobieństwo wniosku indukcji jest tym większe im mniej ów wniosek jest ogólny wśród wszystkich wniosków ogólnych

Na podstawie przebadania zachowania się 100 myszy po podaniu im do spożycia pewnego preparatu, ktoś wyciąga 3 wnioski ogólne:

1) wszystkie myszy po spożyciu preparatu A zachowują się w sposób P

2) wszystkie gryzonie po spożyciu preparatu A zachowują się w sposób P

3) wszystkie ssaki po spożyciu preparatu A zachowują się w sposób P

Najbardziej prawdopodobny jest wniosek 1, najmniej wniosek 3.

1.2.3 Końcowe prawdopodobieństwo wniosku indukcyjnego jest tym większe, im większa jest liczba przesłanek, na których się wniosek opiera, oraz im bardziej przesłanki te są od siebie niezależne.

1.3 METODOLOGICZNE WSKAZANIA W STOSOWANIU INDUKCJI ENUMERACYJNEJ NIEZUPEŁNEJ

1.3.1 Należy wyprowadzać wnioski o małym stopniu ogólności

1.3.2 Im wniosek mniej ogólny tym mniej można na jego podstawie przewidywać

1.3.3 Można jednak kompensować niebezpieczeństwo błędu związane z większą ogólnością wniosku, przez powiększenie liczby potwierdzających go przypadków przy równoczesnym staraniu się o to aby przypadki te były możliwie różnorodne

1.3.4 Odpowiednie uzupełnianie się tych czynników ma prowadzić do wniosków ogólnych dla potrzebnych zastosowań nie ryzykując równocześnie pomyłki ponad miarę jaką uważa się za dopuszczalną

FAKTYCZNIE Z FAKTÓW JEDNOSTKOWYCH WYPROWADZAJĄC OGÓLNE PRAWO OPIERAMY ÓW WNIOSEK NIE TYLKO NA PRZESŁANKACH STWIERDZAJĄCYCH POSZCZEGÓLNE JEGO PRZYPADKI, ALE JESZCZE INNYCH PRAWACH OGÓLNYCH UPRZEDNIO PRZYJĘTYCH

2. INDUKCJA ENUMERACYJNA ZUPEŁNA - zachodzi wtedy gdy zostały przebadane wszystkie elementy interesującego nas zbioru

a₁ - Merkury porusza się wokół słońca po elipsie

a₂ - Wenus porusza się wokół słońca po elipsie

…

a₉ - Pluton porusza się wokół słońca po elipsie

dla każdego x jeśli jest planetą naszego układu słonecznego to x porusza się wokół słońca po elipsie

3.WNISKOWANIE PRZEZ ANALOGIE - jest to rozumowanie, które polega na wywnioskowaniu na podstawie tego, że pewien przedmiot lub grupa przedmiotów posiadających cechę g, iż jakiś inny przedmiot pod pewnymi względami do poprzednich podobny, również tą cechę posiada. Ma takie same przesłanki jak indukcja enumeracyjna niezupełna, ale inny wniosek.

a₁ jest autobusem zatrzymującym się na przystanku P oraz a₁ jest autobusem przegubowym

a₂ jest autobusem zatrzymującym się na przystanku P oraz a₂ jest autobusem przegubowym

…

a₁₂ jest autobusem zatrzymującym się na przystanku P oraz a₁₂ jest autobusem przegubowym

a₁₃ będzie autobusem zatrzymującym się na przystanku P oraz a₁₃ będzie autobusem przegubowym

3.1 RÓŻNICE MIĘDZY PRAWDOPODOBIEŃSTWAMI WNIOSKÓW INDUKCJI ENUMERACYJNEJ NIEZUPEŁNEJ I WNIOSKOWANIA PRZEZ ANALOGIĘ

3.1.1 Znajomość choćby jednego przedmiotu rodzaju f, który nie posiada cechy q czyni wszelką indukcję, ogólnym wnioskiem niepoprawnym - przy rozumowaniu przez analogię nie występuje ta zależność

3.1.2 Im więcej znanych przypadków zaprzeczających danej prawidłowości z tym mniejszym prawdopodobieństwem mam prawo sądzić, że prawidłowość ta pojawi się w przypadku n+1.

3.1.3 Ludzie wnioskując przez analogię, często biorą pod uwagę jedynie przypadki potwierdzające ich tezę.

3.2 MODYFIKACJA WNIOSKOWANIA PRZEZ ANALOGIĘ - wiem, że jeśli przedmiot a₁ posiada cechy a,b,c,d,e i należy do klasy k to wnosimy, że również przedmiot a₂ mający wymienione cechy do klasy k należy.

*UZUPEŁNIĆ PRZYKŁAD

3.3 WNIOSKOWANIE PRZEZ ANALOGIĘ JEST ROZUMOWANIEM UPRAWDOPODOBNIAJĄCYM - PRAWDOPODOBIEŃSTWO ZALEŻY OD:

3.3.1 Liczby cech wspólnych, które stanowią punkt wyjścia rozumowania

3.3.2 Różnorodności względów, pod którymi dane przedmioty są do siebie podobne

3.3.3 Tego czy pomiędzy cechami porównywanych przedmiotów zachodzi związek istotny czy tylko przypadkowy

3.3.4 Ilości przedmiotów, które podpadają pod daną prawidłowość

3.4 WNIOSKI

3.4.1 Nie zachodzi wynikanie logiczne

3.4.2 Rozumowanie przez analogię nie jest rozumowaniem uzasadniającym.

4. INDUKCJA ELIMINACYJNA - wnioskowanie, w którym jedna z przesłanek jest alternatywą kilku zdań ogólnych; inne przesłanki są zdaniami jednostkowymi, obalającymi wszystkie człony tej alternatywy z wyjątkiem jednego; wnioskiem jest nieopalony przez przesłanki człon alternatywy.

a₁ - ten oto przedmiot jest z metalu(PRZESŁANKA SZCZEGÓŁOWA)

a₂ - ten oto przedmiot jest dobrym przewodnikiem prądu (PRZESŁANKA SZCZEGÓŁOWA)

a₃ - wszystkie metale są dobrymi przewodnikami prądu „lub” wszystkie metale nie są dobrymi przewodnikami prądu(ALTERNATYWA PRZESŁANEK OGÓLNYCH)

któryś z członów alternatywy a₃ jest wnioskiem

TAK NAPRAWDĘ INDUKCJA ELIMINACYJNA JEST WNIOSKOWANIEM DEDUKCYJNYM - WNIOSEK WYNIKA Z PRZESŁANEK I JEST TO ROZUMOWANIE PEWNE

4.1 ZDANIA OGÓLNE

1. A - SaP - ogólnotwierdzące - „Każdy x jest…” dla każdego x ( f_x→ q_x)

2. E - SeP - ogólnoprzeczące - „Żaden x nie jest…” dla każdego x ( f_x→ ~q_x)

BARDZO WIELE PRAWIDEŁ OGÓLNYCH Z JAKIMI SPOTYKAMY SIĘ W NAUKACH PRZYRODNICZYCH NALEŻY DO ZDAŃ NIE DAJĄCYCH SIĘ WYPOWIEDZIEĆ ZA POMOCĄ A, E ORAZ WYMAGAJĄ FUNKCJI ZDANIOWYCH UWZGLĘDNIAJĄCYCH WIĘKSZĄ ILOŚĆ ZMIENNYCH.

4.2 PRZYCZYNA ZJAWISKA - gdy mówimy, że zjawisko A jest przyczyną zjawiska B to chcemy przez to powiedzieć, że w danym czasie t na dowolnym przedmiocie x występuje zjawisko A, to w czasie t + τ (gdy τ =(przekreślone) 0) na przedmiocie x wystąpi zjawisko B.

Zdanie „Zjawisko A jest przyczyną zjawiska B” jest równoważne ze zdaniem ogólnym: „Dla każdego x, t” ilekroć na przedmiocie x wystąpi zjawisko A w czasie t + τ na przedmiocie x wystąpi zjawisko B.

Zdanie stwierdzające stosunek przyczynowy są wiec zdaniami ogólnymi i można dla ich wyprowadzania stosować metodę indukcji eliminacyjnej.

4.3 PRZYCZYNA W NAUKACH PRZYRODNICZYCH - jeżeli chcę znaleźć przyczynę zjawiska B, a wiadomo, że przyczyną jest zjawisko A₁,A₂ … A_n rozwiążesz to zadanie gdy uda ci się dla każdego ze zjawisk A₁,A₂ … A_n z wyjątkiem jednego, znaleźć taki przypadek w którym zjawisko A₁,A₂ … A_n zachodzi, a nie zachodzi zjawisko B, wtedy to jedno zjawisko - dla którego nie znalazłeś wypadku (w którym owo zachodziło; zaś brak było zjawiska B) - możesz uznać za przyczynę zjawiska B.

4.4 KANONY MILLA - WNIOSKOWANIE PRZYCZYNOWE - wyróżniał 5 metod wnioskowania, które prowadzą do wykrycia przyczyny lub skutku jakiegoś zjawiska(KANONY MILLA)

A, B, C, D - poprzedniki czasowe

a, b, c, d - następniki czasowe

4.4.1 METODA ZGODNOŚCI - tymi danymi uzasadniamy tłumaczące je uogólnienia, że po A stale następuje a, oraz że przed a stale zachodzi A.

A B C a b c

A B D a b d

A C D a c d

A - przejście ze stanu ciekłego w stan stały

a - krystalizacja

B, C, D, b, c, d - okoliczności zmienne

UOGÓLNIENIE - „Każda krystalizacja jest poprzedzona przejściem ze stanu płynnego w stan stały”

4.4.2 METODA RÓŻNICY - istnienie dwóch przypadków, które różnią się tylko jednym zdarzeniem składowym w dziedzinie poprzedników i następników

A B C a b c

B C b c

A - postrzał w serce

a - śmierć

B, C, b, c - okoliczności wspólne

UOGÓLNIENIE - „Po każdym postrzale w serce następuje śmierć”

4.4.3 METODA POŁĄCZONA ZGODNOŚCI I RÓŻNICY

A B C a b c

A B D a b d

A D E a d e

B E b e

C E c e

C D c d

Z pierwszych trzech układów otrzymujemy uogólnienie, dotyczące stałego następstwa między A i a. Z pozostałych trzech - uogólnienie, dotyczące stałego następstwa między brakiem A i brakiem a.

Przy tym ogół danych alternatywnie poprzedników w układach pozytywnych( A B C D E) różni się tylko obecnością A od ogółu poprzedników w układach negatywnych (B C D E), a ogół następników w układach pozytywnych (a b c d e) różni się tylko obecnością a od ogółu następników w układach negatywnych (b c d e) Jeśli zarejestrujemy to zestawienie to, otrzymamy:

A (B C D E) a (b c d e)

(B C D E) (b c d e)

co przypomina schemat metody różnic.

4.4.4 METODA ZMIAN TOWARZYSZĄCYCH - jest poszczególnym przypadkiem metody różnicy. Różnica w dziedzinie poprzedników polega na modyfikacji jakiegoś A( co do ilości, długości, natężenia, itp.), różnica w dziedzinie następników - na modyfikacji jakiegoś a.

A B C a b c

A₁ B C a₁ b c

UOGÓLNIENIE: po zmianie A zawsze zachodzi zmiana a oraz przed zmianą a zawsze zachodzi zmiana A.

4.4.5 METODA RESZT

A B a b

B ma po sobie stale b

lub(odmiana):

A B a b

B występuje stale przed b

4.4.6 KRYTYCZNA ANALIZA KANONÓW MILLA - jeśli rozważa się je literalnie nie maja dużej wartości. Argumenty: 4.4.1 - w rzeczywistości nie zdarza się tak, że tylko pod jednym względem badane zjawisko jest takie same; często takich podobieństw jest bardzo wiele, 4.4.2 - to samo co 4.4.2 tylko a propos różnic.

4.5 POJĘCIA

4.5.1 ZJAWISKO - pewien twór ogólny, który w pewnych wypadkach może się zrealizować, a w innych nie. Może występować na tym czy innych przedmiocie, w tym czy innym czasie.

Np. choroba jako taka

4.5.2 ZDARZENIE(FAKT) - zrealizowane zjawisko

Np. choroba Jana od stycznia do lutego 2004

4.5.2.1 ZDARZENIA STATYCZNE - stany rzeczy

4.5.2.2 ZDARZENIA DYNAMICZNE - procesy(trwające jakiś czas)

4.5.3 ZDARZENIE JEDNOSTOWE - indywidualne zdarzenia, stany rzeczy czy procesy; charakteryzuje je to, że pewnej rzeczy lub osobie w określonym czasie, przysługuje określona własność.

4.5.4 TYP ZDARZENIA - zbiór wszystkich przeszłych, teraźniejszych i przyszłych zdarzeń jednostkowych

4.6 ISTOTA ZWIĄZKU PRZYCZYNOWEGO - polega na stałym następstwie między zjawiskami oraz związku dynamicznym polegającym na tym ze przyczyna swoim działaniem wywołuje skutek.

5. INDUKCJA STATYSTYCZNA - rozumowanie, którego wniosek stwierdza jakieś własności statystyczne pewnej populacji( tj. pewnego zbioru przedmiotów lub zdarzeń), przesłanki zaś charakteryzują jakiś podzbiór tej populacji, zwany próbą losową.

Wnioskiem może być np. hipoteza, że prawdopodobieństwo cechy C w jakiejś populacji jest bliskie p. Przesłanką zaś stwierdzenie, że częstość względna C w próbie tej populacji jest równa p.

Za próbę losową uważa się podzbiór wybrany z danej populacji taką metodą, która przy dłuższym stosowaniu prowadzi do wyboru każdego elementu populacji z taką sama częstością.

5.1 PODSTAWOWE ODMIANY INDUKCJI W STATYSTYCE

5.1.1 Testowanie hipotez - jest wyróżniona z góry pewna hipoteza h₀ i test ma doprowadzić do odrzucenia lub nie odrzucenia tej właśnie hipotezy.

5.1.2 Estymacja parametrów - chodzi o wybór hipotezy spośród wszystkich możliwych hipotez dotyczących wartości danego parametru statystycznego

5.1.1 STATYSTYCZNY TEST - decyzja odrzucenia hipotezy h₀ przy określonym wyniku obserwacji próby losowej n-elementowej, np. odrzucenie hipotezy głoszącej, że prawdopodobieństwo cechy C w populacji jest równe p, jeśli w próbie losowej częstość względna cechy C różni się od p bardziej niż o jakąś ustaloną liczbę r.

5.1.1.1 BŁĄD PIERWSZEGO RODZAJU(POZIOM ISTNOTNOŚCI TESTU) - polega na odrzuceniu h₀ wtedy gdy, hipoteza ta jest prawdziwa; prawdopodobieństwo takiego błędu odnosi się do długiej serii zastosowań danego testu.

5.1.1.2 BŁĄD DRUGIEGO RODZAJU(MOC TESTU) - polega na nie odrzuceniu hipotezy h₀ wtedy gdy hipoteza ta jest fałszywa; moc testu nie zawsze jest możliwa do obliczenia.

POZIOM ISTNOŚCI TESTU I MOC TESTU - wyznaczają prawdopodobieństwo nie wystąpienia tych błędów.

BŁĄD PIERWSZEGO RODZAJU MOŻE BYĆ ZREDUKOWANY DO ZERA, JEŚLI ZDECYDUJEMY SIĘ NA TEST, KTÓRY NIE POZWOLI NIGDY ODRZUCIĆ h₀; JEDNAKŻE TEST TAKI BĘDZIE MIAŁ PRAWDOPODOBIEŃSTWO BŁĘDU DRUGIEGO RODZAJU RÓWNE 1, CZYLI MOC RÓWNĄ O.

5.1.2.1 W Przypadku estymacji parametrów chodzi o ustalenie różnicy pomiędzy prawdziwą wartością danego parametru w populacji a oszacowaną na podstawie próby.

5.1.2.2 ESTYMATORY - funkcje, które danym liczbowym pochodzącym z obserwacji próbu losowej przyporządkowują pewne wartości(lub przedziały wartości) estymowanych parametrów.

5.2 PROBLEM KRYTERIÓW WYBORU REGUŁ INDUKCJI STATYSTYCZNEJ -rozwiązanie na gruncie statystycznej teorii decyzji

5.2.1 STRATEGIE - są to reguły teorii decyzji, dotyczące decyzji podejmowanych działań. Użyteczność tych działań zależy od tego, jaki stan rzeczy zachodzi (a więc jaka hipoteza jest prawdziwa) i określona dla wszystkich rozważanych w danej sytuacji działań i stanów rzeczy.

5.2.1.1 STRATEGIE ZDOMINOWANE - strategie, które w jednym z rozważanych stanów rzeczy dają stratę oczekiwaną większą niż inne, natomiast w żadnym stanie rzeczy nie dają straty mniejszej niż inne.

5.3 KLASYCZNA STATYSYKA - opiera się na pojęciu prawdopodobieństwa statystycznego

5.3.1 Prawdopodobieństwo matematyczne

5.3.2 Prawdopodobieństwo klasyczne

5.3.3 Prawdopodobieństwo statystyczne

5.3.4 Prawdopodobieństwo logiczne

5.3.5 Prawdopodobieństwo subiektywne

WSZYSTKIE MAJĄ WSPÓLNĄ STRUKTURĘ FORMALNĄ(TZN. SĄ OBLICZANE ZA POMOCĄ TEGO SAMEGO WZORU MATEMATYCZNEGO), RÓŻNIĄ SIĘ MIĘDZY SOBĄ INTERPRETACJĄ

5.4 TERMIN „STATYSTYKA”

5.4.1 Zbiór informacji(zestawień) liczbowych dotyczących zjawisk

5.4.2 Metoda badania liczbowego, którego celem jest zebranie i opracowanie materiałów dotyczących tzw. zdarzeń masowych

5.4.3 Dział nauki zajmujący się ilościową stroną zjawisk masowych:

5.4.3.1 Statystyka ekonomiczna

5.4.3.2 Statystyka matematyczna - dział matematyki stosowanej oparty na rachunku prawdopodobieństwa i badający właściwości zbioru na podstawie znajomości jego podzbioru, części

5.5 METODA STATYSTYCZNA - metoda zbierania, porządkowania i prezentowania danych liczbowych o zjawiskach masowych oraz matematycznej analizy i interpretacji tych danych zestawionych w szeregi statystyczne

ETAP I

5.5.1 Zbieranie danych

5.5.2 Porządkowanie

5.5.3 Prezentacja

ETAP II - ANALIZA I INTERPRETACJA

5.5.4 Obliczanie przeciętnych

5.5.4.1 Średnie klasyczne

5.5.4.2 Średnie pozycyjne

5.5.5 *Uzupełnić

5.5.6 Rozproszenia(dyspersje)

5.5.7 Współzależność(korelacja)

5.5.8 Wahania w szeregach dynamicznych

5.5.9 Wartość interpretacji statystycznych

5.6 METODA TESTÓW(TESTOWANIA) - za pomocą tej metody przypisujemy wartości liczbowe własnościom takim jak: świadomość, osobowość, uzdolnienia, inteligencja, przystosowanie do środowiska.

Ze względu na istotne różnice jakie zachodzą między tymi własnościami, nie można znaleźć uniwersalnego systemu jednostek, który mógłby służyć do poznania ich wszystkich. Każda z tych własności posiada własne, konwencjonalne własności nie przydatne do pomiaru pozostałych.

5.6.1 TEST - oznacza pewną próbę, która nakierunkowania jest na wykonanie określonego zadania w określonych warunkach.

---