PLAN WYNIKOWY − CHEMIA

KLASA I (2 GODZ./TYG.)

Opracowany na podstawie programu nauczania DKOS-4015-88/02 dla klasy pierwszej o profilu przyrodniczym liceum ogólnokształcącego.

Treści materiału zostały podzielone na zakres podstawowy i ponadpodstawowy. W zakresie każdej z powyższych kategorii zastosowano podział na treści, które uczeń pamięta [A], rozumie [B], potrafi zastosować w sytuacjach typowych [C]

i nietypowych [D].

Lp.		TEMAT LEKCJI	Poziom wymagań programowych (kategoria celów)
						PODSTAWOWE Uczeń będzie umiał:	PONADPODSTAWOWE Uczeń będzie umiał:
PODSTAWOWE POJĘCIA CHEMICZNE
1	Lekcja organizacyjna. Regulamin pracowni i przepisy BHP.		- zachować środki ostrożności w pracowni chemicznej (regulamin BHP)[B] - znać zasady pracy na lekcjach, wymagania edukacyjne oraz PSO z chemii[A]	- stosować zasady BHP i pierwszej pomocy[C]
2	Zakres i zadania współczesnej chemii.		- podać prostą definicję chemii jako nauki[A] - określić znaczenie chemii dla współczesnego człowieka i podać przykłady jej zastosowania w różnych dziedzinach życia[B]	- wyjaśnić, jakie jest miejsce chemii wśród nauk przyrodniczych[B] - określić sposoby posługiwania się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi[C]
3	Pierwiastki chemiczne.		- podać cechy charakterystyczne dla metali i niemetali[A] - podać pojęcie wartościowości pierwiastka[A] - odróżnić pierwiastek metaliczny od niemetalicznego(na podstawie ich właściwości)[C] - wymienić różnice pomiędzy metalami[B] - podać przykłady metali należących do poszczególnych grup[A]	- na podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym, określić jego charakter chemiczny oraz podać wartościowości[C]
4	Związki chemiczne jako substancje złożone.		- definiować związek chemiczny, wzór sumaryczny i strukturalny[A] - ustalać wartościowość pierwiastków w związkach chemicznych[C] - ustalać wzory sumaryczne związków na podstawie wartościowości[C] - rysować wzory strukturalne prostych związków chemicznych [C]	- określić, jakich informacji o budowie związku chemicznego dostarcza wzór sumaryczny, a jakie znaczenie ma wzór strukturalny[B] - rysować wzory strukturalne tlenków, wodorotlenków, kwasów i soli[D]
5	Obliczenia na podstawie wzoru chemicznego.		- obliczać skład procentowy związku chemicznego[B] - podać pojęcie wzoru elementarnego i rzeczywistego związku chemicznego[A] - wyznaczyć wzór elementarny i rzeczywisty na podstawie składu procentowego[C]	- obliczać masę pierwiastka zawartą w określonej próbce związku chemicznego [C]
6	Podstawowe prawa chemiczne.		- podać prawo zachowania masy i prawo stałości składu związku chemicznego[A] - wykonywać obliczenia w oparciu o znajomość prawa zachowania masy i stałości składu[B]	- ustalić wzór elementarny na podstawie znajomości stosunku masowego pierwiastków w związku chemicznym[C]
7 8	Podsumowanie i sprawdzian wiadomości i umiejętności uczniów.
BUDOWA ATOMU
9	Rozwój poglądów na budowę materii. Budowa jądra atomowego.		- przedstawić ewolucję poglądów na budowę materii i atomu[B] - wymienić cząstki elementarne wchodzące w skład atomu[A] - określić masę i ładunek podstawowych cząstek elementarnych [B] - wykazać się znajomością i rozumieniem pojęć: liczba atomowa, liczba masowa [B] - obliczać liczbę cząstek składowych atomu [C]	- podać przykłady innych cząstek elementarnych [A] - obliczać liczbę protonów, neutronów i elektronów w jonie prostym danego pierwiastka [C]
10	Masa atomowa i cząsteczkowa.		- zdefiniować pojęcia: atomowa jednostka masy, masa atomowa, masa cząsteczkowa [B] - określić masy atomowe wybranych pierwiastków, korzystając z układu okresowego [C] - obliczać masy cząsteczkowe różnych związków chemicznych[C]	- obliczać masę atomu i masę cząsteczki w gramach na podstawie znajomości masy atomowej [C]
11	Izotopy pierwiastków. Obliczenia związane ze składem izotopowym pierwiastków.		- definiować izotop, nuklid [A] - opisać izotopy wodoru [B] - rozpoznawać izotopy tego samego pierwiastka [C] - obliczać masę atomową pierwiastka na podstawie zawartości procentowej izotopów[B] i odwrotnie[C]	- przedstawić zastosowanie izotopów[B] - rozpoznać izotopy, izobary i izotony w grupie nuklidów [C] - obliczać skład izotopowy pierwiastków [C] lub [D] w zależności od stopnia złożoności zadania - zanalizować problem, dlaczego masa atomowa pierwiastka nie jest liczbą całkowitą [D]
12 13	Promieniotwórczość naturalna.		- podać najważniejsze fakty związane z odkrywaniem i badaniami promieniotwórczości [A] - określać promieniowanie α, β i γ [B] - wyjaśnić, na czym polegają przemiany α, β^-, β^+ i wychwyt K [B] - uzupełniać równania przemian jądrowych [C] - posługiwać się pojęciem okresu półtrwania dla określenia trwałości pierwiastka promieniotwórczego i obliczenia ilości materiału promieniotwórczego [C]	- podać przykłady pozytywnych i negatywnych zastosowań izotopów promieniotwórczych oraz wymienić skutki ich działania [C] - dokonać analizy szeregów promieniotwórczych [D] - wykonywać obliczenia dotyczące liczby i rodzaju przemian promieniotwórczych oraz wyznaczenia czasu połowicznego rozpadu [C] - zinterpretować wyniki w/w obliczeń [D]
14	Sztuczne przemiany promieniotwórcze.		- definiować pojęcia: promieniotwórczość sztuczna, reakcja łańcuchowa, reaktor powielający [A] - podać przykłady indukowanych przemian promieniotwórczych i ich przyczyny [B] - uzupełniać równania sztucznych przemian promieniotwórczych [C]	- podać przykład reakcji łańcuchowej i scharakteryzować jej mechanizm [C]
15	Elektrony w atomie.		- opisać model budowy atomu według Bobra [B] - definiować pojęcia: powłoka elektronowa, elektrony walencyjne, rdzeń atomowy [A] - wyjaśnić zasady rozmieszczania elektronów na powłokach[B] - przedstawić rozmieszczenie elektronów na powłokach pierwiastków o Z<40 [C]	- przedstawiać rozmieszczenie elektronów na powłokach(zapis skrócony, z uwzględnieniem rdzenia helowca) [C]
16	Podstawy mechaniki kwantowej.		- wyjaśnić, na czym polega dualizm korpuskularno-falowy[B] - podać treść zasady nieoznaczoności Heisenberga [A] - wyjaśnić pojęcie orbitalu atomowego [B] - rozpoznawać kształty orbitali s i p [A]	- interpretować orbital jako rozwiązanie równania Schroedingera [B] - przedstawić orientację przestrzenną orbitali w układzie współrzędnych[B]
17	Liczby kwantowe.		- wyjaśnić pojęcia: liczby kwantowe(główna, poboczna, magnetyczna, spinowa i magnetyczna spinowa), powłoka i podpowłoka elektronowa, poziom orbitalny [B] - podać zakres zmienności poszczególnych liczb kwantowych[B]	- opisać orbitalne atomowe za pomocą odpowiednich liczb kwantowych [C] - przedstawić związek wartości poszczególnych liczb kwantowych z wielkością, kształtem i orientacją przestrzenną obszaru orbitalnego[C]
18	Konfiguracja elektronowa.		- wyjaśnić reguły zapisu konfiguracji elektronowej(zakaz Pauliego, reguła Hunda) [B] - przedstawić rozmieszczenie elektronów na powłokach i podpowłokach elektronowych oraz zapis klatkowy konfiguracji dla pierwiastków o Z=1-40 [C] - wyjaśnić pojęcie wzbudzenia atomu [B]	- zanalizować przyczyny pojawiania się wyjątków konfiguracyjnych [D] - stosować schemat ukośnika do zapisu konfiguracji elektronowej [C] - zapisać konfigurację atomów C, S, Cl w stanie wzbudzonym - zapisać konfigurację jonów prostych[C]
19 20	Powtórzenie i sprawdzian wiadomości i umiejętności.
UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW. WIĄZANIA CHEMICZNE.
21	Budowa układu okresowego pierwiastków.		- podać treść prawa okresowości [A] - omówić budowę współczesnego układu okresowego [B] - podać budowę atomu pierwiastka na podstawie jego położenia w układzie okresowym [C] - wskazać położenie bloków s, p i d w układzie okresowym - ustalać zależność między strukturą powłoki walencyjnej a położeniem pierwiastka w układzie okresowym [C]	- wykorzystywać przynależność do bloku w celu zapisania konfiguracji tylko powłoki walencyjnej atomu [C]
22	Zmiana właściwości pierwiastków w układzie okresowym.		- określać pojęcie elektroujemności oraz jej zmianę w układzie okresowym [B] - określać, jak zmienia się promień atomu w układzie okresowym [B] - wyjaśnić, jak zmienia się promień kationu i anionu w stosunku do macierzystego atomu [B] - wyjaśnić związek elektroujemności z tendencją do tworzenia kationów i anionów [B]	- wyjaśnić pojęcia: energia jonizacji, powinowactwo elektronowe [A] - wiązać informacje dotyczące powinowactwa elektronowego i energii jonizacji z wielkością elektroujemności [B]
23	Wiązania chemiczne.		- wyjaśnić przyczynę i mechanizm powstawania wiązań chemicznych [B] - podać regułę oktetu i dubletu elektronowego [A] - wymienić rodzaje wiązań chemicznych [A]	- wyjaśnić pojęcie orbitalu molekularnego - pokazać na podstawie powierzchni granicznych powstawanie orbitali molekularnych(s-s, s-p, p-p) [C]
24	Wiązanie kowalencyjne.		- opisywać, w jaki sposób powstają wiązania kowalencyjne[B] - zapisywać wzory elektronowe cząsteczek wodoru, chloru, tlenu i azotu [C]	- wyjaśniać różnicę w sposobie tworzenia i trwałości wiązań σ i π [B] - określać typ wiązania σ i π [B] - ustalać zależność między wzorem elektronowym a budową prostej cząsteczki [C]
25	Wiązanie kowalencyjne spolaryzowane.		- wyjaśnić pojęcia: polaryzacja wiązania, dipol, moment dipolowy [B] - zilustrować budowę cząsteczek: HCl, H2O, CO2 za pomocą wzorów elektronowych [C]	- ocenić kształt cząsteczki w zależności od wielkości jej momentu dipolowego i odwrotnie [D]
26	Wiązanie jonowe.		- opisać mechanizm powstawania wiązania jonowego [B] - scharakteryzować związki o budowie jonowej [C]	- porównać na podstawie różnicy elektroujemności moc wiązania jonowego w różnych związkach [C] - proponować wzory sumaryczne i elektronowe prostych cząsteczek [D]
27	Wiązanie metaliczne, wodorowe i koordynacyjne		- wyjaśnić pojęcia: wiązanie metaliczne, koordynacyjne, wodorowe, asocjacja cząsteczek [B] - opisać wpływ wiązania wodorowego na właściwości fizyczne substancji [B] - omówić wpływ zjawiska asocjacji na właściwości wody[B]	- przedstawić mechanizm powstawania wiązania metalicznego, koordynacyjnego i wodorowego [C] - zapisywać wzory elektronowe związków w których występuje wiązanie koordynacyjne [C]
28	Hybrydyzacja orbitali atomowych.		- wyjaśniać pojęcie orbitalu zhybrydyzowanego [B] - opisać typy hybrydyzacji sp, sp^2, sp^3 [B] - opisać kształt orbitali zhybrydyzowanych [B] - wyjaśniać związek między kształtem typowych cząsteczek a hybrydyzacją atomu centralnego [C]	- zaproponować typ hybrydyzacji w danej cząsteczce [D] - określić kształt cząsteczki na podstawie znajomości hybrydyzacji [C]
29 30	Powtórzenie i sprawdzian wiadomości.
REAKCJE CHEMICZNE
31	Przemiany chemiczne i zjawiska fizyczne. Typy reakcji chemicznych.		- wymienić właściwości fizyczne i chemiczne substancji [A] - porównać zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną na podstawie obserwacji doświadczenia [B] - podać przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych[B] - wyjaśnić i rozumieć pojęcia: równanie reakcji, substraty, produkty, reagenty, reakcja syntezy, analizy, wymiany [B] - zapisywać równania reakcji chemicznych [C]	- zaprojektować doświadczenie pozwalające porównać zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną [D] - rozpoznawać i podawać przykłady reakcji syntezy, analizy, wymiany pojedynczej i podwójnej [C] - przeprowadzić doświadczenie ilustrujące poszczególne typy reakcji [C]
32	Szybkość reakcji chemicznych.		- podać definicję szybkości reakcji [A] - podać przykłady reakcji szybkich i powolnych [B] - wymienić czynniki wpływające na szybkość reakcji [A] - znać regułę vant^' Hoffa [A] -omówić zastosowanie katalizatorów [B]	- oceniać wpływ warunków reakcji oraz cech substratów na szybkość reakcji [D] - interpretować wpływ temperatury na szybkość reakcji zgodnie z regułą vant^, Hoffa [C]
33	Reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne.		- wykazać się znajomością i rozumieniem pojęć: układ, otoczenie, reakcja egzoenergetyczna i endoenergetyczna, energia aktywacji [B] - przedstawić na wykresie zależność energii od drogi reakcji[C] - wyjaśnić wymianę energii między układem i otoczeniem[C]	- interpretować zjawiska egzoenergetyczne i endoenergetyczne zachodzące w przyrodzie [D]
34	Stopnie utlenienia pierwiastków.		- podać definicję stopnia utlenienia [A] - znać reguły ustalania stopni utlenienia pierwiastków w cząsteczkach i jonach [A] - ustalać stopnie utlenienia pierwiastków w cząsteczkach i jonach [C]	- ustalać wzór sumaryczny cząsteczki w oparciu o podane stopnie utlenienia[C]
35 36	Reakcje utleniania i redukcji.		- wykazać się znajomością i rozumieniem pojęć: reakcja redoks, reakcja utlenienia, reakcja redukcji, równania połówkowe, utleniacz, reduktor, reakcja dysproporcjonowania [B] - rozpoznać reakcję redoks, utleniacz i reduktor [C] - wyjaśnić zasady bilansu elektronowego w reakcjach redoks[B] - bilansować proste reakcje utleniania i redukcji w postaci cząsteczkowej [C]	- bilansować reakcje dysproporcjonowania [C] - bilansować równania złożonych reakcji zapisanych cząsteczkowo [D]
37	Bilansowanie równań reakcji utleniania i redukcji w postaci jonowej.		- dobierać współczynniki metodą bilansu elektronowego w prostych równaniach zapisanych jonowo [C]	- bilansować, zapisane jonowo złożone reakcje redoks, oraz reakcje z udziałem związków organicznych [D]
38	Utleniacze i reduktory.		- określić, jaką rolę (utleniacza czy reduktora) może pełnić dany reagent w reakcji redoks [B] - wyjaśnić rolę środowiska na przebieg reakcji redoks [B] - bilansować równania reakcji redoks demonstrujących wpływ środowiska [C]	- przytaczać przykłady pierwiastków- reduktorów i utleniaczy oraz związków o właściwościach utleniających i redukujących [D] - przewidywać przebieg reakcji redoks w zależności od środowiska [D]
39 40	Podsumowanie i sprawdzian wiadomości.
MOL I MOLOWA INTERPRETACJA PRZEMIAN CHEMICZNYCH
41 42	Mol i masa molowa.		- wyjaśnić pojęcia: mol, masa molowa, liczba Avogadra [A] - obliczać liczbę moli substancji na podstawie liczby molekuł i odwrotnie [C] - odczytywać z układu okresowego masy molowe pierwiastków [B] - obliczać masy molowe cząsteczek [C] - wykonywać proste obliczenia z zastosowaniem pojęć mola i masy molowej [C]	- wykonywać różnorodne obliczenia z zastosowaniem mola i masy molowej[C]
43 44	Molowa objętość gazów. Prawo Avogadra.		- podać prawo Avogadra [A] - wyjaśnić, co to są warunki normalne [B] - podawać wartość objętości jednego mola gazów w warunkach normalnych [A] - dokonywać obliczeń z zastosowaniem mola, masy molowej i objętości molowej gazów- przeliczać objętość na liczbę moli, masę i liczbę molekuł i odwrotnie [C]	- posługiwać się w obliczeniach procentem objętościowym gazów [C] - obliczać gęstość gazów w warunkach normalnych [C]
45	Objętość gazów w różnych warunkach ciśnienia i temperatury.		- podać równanie Clapeyrona [A] - wyjaśnić, co to są warunki standardowe [B] - obliczać objętość gazów w warunkach odmiennych od warunków normalnych [C]	- stosować równanie Clapeyrona w obliczeniach [C]
46 47	Stosunki stechiometryczne reagentów w przemianach chemicznych.		- podać cząsteczkową, molową, masową i objętościową interpretację reakcji chemicznych [B] - układać równanie reakcji na podstawie treści zadania i obliczać liczbę moli, masę i objętość produktu reakcji otrzymanego z danej ilości substratu i odwrotnie [C]	- dokonywać wielostronnej interpretacji ilościowej równań reakcji [C] - rozwiązywać zadania złożone [C]
48	Obliczenia dla mieszanin niestechiometrycznych.		- obliczać liczbę moli, masę, objętość, liczbę molekuł produktu przy niestechiometrycznej ilości substratów [C]	- zaplanować rozwiązanie zadania złożonego [D]
49 50	Powtórzenie i sprawdzian wiadomości.
ROZTWORY
51	Podstawowe informacje o roztworach.		- wyjaśnić pojęcia: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, składnik, faza, roztwór wieloskładnikowy, jednoskładnikowy, jednofazowy, wielofazowy [B] - wymienić i scharakteryzować składniki roztworów [C] - zdefiniować roztwór nienasycony, nasycony i przesycony [A] - podać metody rozdzielania składników roztworów(destylacja, dekantacja, sączenie, odparowanie, krystalizacja) [A]	- scharakteryzować metody rozdzielania roztworów i ich przebieg [B] - zaproponować metodę rozdzielenia składników danego roztworu[C,D]
52	Rozpuszczalność substancji.		- podać definicję rozpuszczalności [A] - wymienić i omówić czynniki wpływające na rozpuszczalność substancji stałych i gazowych [B] - obliczać rozpuszczalność substancji [C] - obliczać masę substancji i rozpuszczalnika mając daną rozpuszczalność [C]	-przedstawić zmiany rozpuszczalności danej substancji, następujące pod wpływem zmian warunków zewnętrznych [D] - omawia sposoby sporządzenia roztworu nasyconego z roztworu nienasyconego i odwrotnie [C]
53	Stężenie procentowe i molowe roztworu.		- zdefiniować pojęcia: stężenie procentowe, stężenie molowe[A] - obliczać stężenie procentowe i molowe roztworów o podanym składzie [C] - obliczać parametry roztworów o podanym stężeniu(masę substancji, masę rozpuszczalnika, liczbę moli substancji, objętość roztworu) [C]	- prowadzić obliczenia z wykorzystaniem gęstości substancji rozpuszczonej, roztworu i rozpuszczalnika [C] - obliczać stężenie procentowe i molowe z wykorzystaniem objętości molowej rozpuszczonych gazów [C]
54 55	Zmiany stężenia przy rozcieńczaniu, zatężaniu i mieszaniu roztworów.		- definiować pojęcia: rozcieńczanie i zatężanie roztworów [A] - obliczać stężenie procentowe i molowe roztworu po dodaniu rozpuszczalnika [C] - obliczać stężenie procentowe i molowe roztworu po odparowaniu rozpuszczalnika lub dodaniu substancji rozpuszczonej [C]	- obliczać zmiany stężenia przy mieszaniu roztworów o różnych stężeniach, rozwiązując problemy metodą krzyżową lub korzystając ze wzorów [C,D] - obliczać proporcje roztworów o różnych stężeniach potrzebne do sporządzenia roztworu o określonym stężeniu[C]
56	Przeliczanie stężeń roztworów.		- przeliczać stężenia procentowego na molowe i odwrotnie przy danej gęstości roztworu [C]	- przeliczać stężenie procentowe i molowe na rozpuszczalność i odwrotnie [C]
57	Przygotowanie roztworów o określonym stężeniu.		- rozróżniać naczynia miarowe i wymienić ich zastosowanie[B] - przygotować z odważki roztwór o określonym stężeniu procentowym lub molowym [C]	- przygotować roztwór o określonym stężeniu procentowym lub molowym przez rozcieńczanie roztworu bardziej stężonego [D]
58	Obliczenia chemiczne dla reakcji w roztworach wodnych.		- wykonywać obliczenia stechiometryczne z wykorzystaniem roztworów [C]	- wykonywać obliczenia dla roztworów substratów użytych w stosunkach niestechiometryczych [C]
59 60	Powtórzenie i sprawdzian wiadomości.

---