Rozwój - proces ukierunkowany przemian (zmian), które zachodzą w czasie, jest to przechodzenie od tego co proste do tego, co złożone, proces powstawania nowych form.
Fazy rozwoju (etapy rozwojowe): (kolejność ich jest stała, nie ma cofania się)
Rozwój pozytywny: postęp - progresja -> zmiana progresywna (przechodzenie od tego co proste do złożonego), zachodzą wielkie, istotne zmiany (okres dzieciństwa i dojrzewania).
Stabilizacja - tzw. `'zatrzymanie'', `'pełnia życia'', cel - nieustanny metabolizm, aby utrzymać homeostazę.
Rozwój negatywny - regresja - inwolucja; starość.
Rozwój:
jawny (wysokość, masa ciała),
utajony (procesy morfologiczne, biologiczne w naszym organizmie).
Człowiek jest istotą BIO-PSYCHO-SPOŁECZNĄ !
Ontogeneza (rozwój osobniczy) - proces rozwoju organizmu trwający od momentu zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik aż do momentu śmierci osobnika.
Właściwości ontogenezy:
nieodwracalne zmiany w kształtowaniu się cech morfologicznych i funkcjonalnych,
stałe przystosowanie się do stale zmieniających się warunków środowiska,
doskonalenie ustroju (organizmu) prowadzący do osiągnięcia optymalnej samodzielności życia i możliwości przedłużenia gatunku,
retordacja (wydłużenie faz rozwojowych).
Biologiczne aspekty rozwoju osobniczego:
Materialne aspekty jakościowe rozwoju fizycznego:
Wzrastanie (powiększenie ciała):
a) rozrost - zwiększanie się wymiarów i masy kostnej
b) rozplem - mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórek
Różnicowanie (doskonalenie struktury):
cytogeneza i histogeneza - przebudowa struktur komórek i tkanek,
organogeneza - grupowanie tkanek w określone układy i narządy,
typogeneza - wzajemne dostrajanie się układów i narządów, tworzenie się kształtów i proporcji ciała.
Dojrzewanie (doskonalenie funkcji):
specjalizacja - kształtowanie się specyficznych funkcji narządów i układów,
integracja - dostrajanie się funkcji w ramach organizmu.
Postęp (doskonalenie organizacji organizmu jako systemu).
Materialne aspekty ilościowe rozwoju fizycznego:
Kinetyka - poziom, na jakim przebiega rozwój.
Rozmach - wielkość zmian względem wyjściowej, np. urodzeniowej lub max wielkości cechy.
Dynamika - tempo rozwoju, wielkość zmian w jednostce czasu.
Rytm - kolejność występowania odmiennego kierunku i szybkości rozwoju w kolejnych fazach rozwoju ontogenetycznego.
Energetyczno - informacyjne aspekty rozwoju fizycznego:
Energetyka - źródła energii i koszt energetyczny działalności organizmu.
Informatyka - źródła, charakter i mechanizmy przekazywania informacji.
Metabolika - mechanizmy stymulacji i charakter przemiany energii (Anabolizm - przyswajanie pokarmów, ich przekształcanie na składniki własnych tkanek czy odkładania substancji zapasowych. Katabolizm- zużywanie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne ustroju).
Dystrybucja - ekonomika - sposób wykorzystania energii i materii.
Akceleracja - międzypokoleniowe przyśpieszenie rozwoju i dojrzewania, a więc wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju lub wcześniejsze wykształcenia jakiegoś narządu w rozwoju zarodka.
Przyczyny akceleracji:
poprawny poziom odżywiania,
postęp higieny i medycyny,
szczepienia ochronne,
poprawa warunków sanitarnych, profilaktyka, ochrona zdrowia,
zacieranie się różnic społecznych i środowiskowych,
polepszenie warunków socjalno-bytowych,
heterozja (korzystne skutki zwiększenia różnorodności genetycznej ludzi zawierających małżeństwa).
Akceleracji ulega:
- w okresie wewnątrzmacicznym (w ostatnich dziesięcioleciach zwiększyły się wartości długości i masy ciała noworodków),
- zwiększenie wysokości ciała,
- wcześniejsze wyżynanie się zębów mlecznych i stałych,
- wcześniejsza inwolucja migdałków, szyszynki, grasicy,
- wcześniejsze dojrzewanie,
rozwój motoryczny (wcześniejsze siadanie, stanie dzieci).
NOWORODEK:
Okres noworodkowy - następuje wtedy przystosowanie do środowiska pozamacicznego (zmiana krążenia płodowego). Okres trwa do odpadnięcia pępowiny i zagojenia rany pępkowej, ustąpienia wpływów hormonalnych matki i przystosowania do nowych warunków życia (około 28 dni od porodu). Jest to okres krytyczny dla rozwoju.
Rodzaj noworodka |
DONOSZONY |
WCZEŚNIAK |
DYSTROFIK |
Tydzień ciąży |
38-42 |
Poniżej 38 |
Powyżej 38 |
Waga urodzeniowa |
Powyżej 2501g |
Poniżej 2500g |
Poniżej 2500g |
Odruchy, proporcje, wygląd |
- wszystkie odruchy wykształcone,
|
|
|
Przyczyny dystrofii wewnątrzmacicznej:
niedożywienie płodu,
niewłaściwe odżywianie matki,
niedojrzałość łożyska.
Stany przejściowe (fizjologiczne - prawidłowe):
fizjologiczny spadek masy ciała o 10% (zanim przystosuje się do produkowania własnej energii i na skutek utraty wody dziecko traci 10% masy ciała) stratę tę wyrównuje w ciągu kilku dni, jeśli do 10 dnia nie wyrówna, to wskazuje to na proces chorobowy,
żółtaczka fizjologiczna - niedojrzałość enzymatyczna wątroby (wszystkie dzieci przechodzą żółtaczkę),
przełom hormonalny (odczyny ciążowe) - wykorzystanie bagażu hormonalnego od matki, powiększenie gruczołów piersiowych.
Odruchy noworodka:
bezwarunkowe wrodzone - odruchy związane z zachowaniem odruchów życiowych (ssanie, kichanie, kaszel, połykanie, ziewanie itd.),
motoryczne (pełzanie, odruch chwytny, odruch stąpania),
ewolucyjne (atawistyczne-zanikają w pierwszych miesiącach życia):
odruch pływania - każdy noworodek zanurzony w wodzie utrzymuje się na powierzchni,
odruch Moro - dziecko wykonuje ramionami najpierw ruch rozrzucenia na boki, a następnie obejmowania (odruch obejmowania),
odruch Babińskiego - wyprost palucha i rozstawienie pozostałych palców po podrażnieniu stopu.
Rozwój motoryki ruchowej:
nieporadność ruchowa,
uogólnione reakcje ruchowe,
wzmożone napięcie mięśniowe,
wrodzone odruchy bezwarunkowe.
Skala Apgar:
Po urodzeniu dziecko poddawane jest badaniu, w którym ocenia się jego stan biologiczny, tj. działanie układu oddechowego, krążenia i nerwowego.
10- punktowa skala Apgar, według której sprawdza się 5 podstawowych funkcji życiowych noworodka:
czynność serca,
oddychanie,
napięcie mięśni,
reakcja na bodźce,
barwa skóry.