Układ naczyniowy

W układzie naczyniowym (systema vasorum) można wyróżnić część krwionośną oraz część chłonną.

Krew i chłonka krążą w układzie cew, które nazywamy naczyniami krwionośnymi i chłonnymi albo limfatycznymi.

W tych cewach, które stanowią obwodowa część układu, można wyróżnić ścianę naczynia i jego zawartość poruszaną ośrodkowym motorem mięśniowym - sercem

Krążenie wielkie

Lewa połowa serca za pośrednictwem tętnic (arteriae) prowadzi krew do całego ustroju. Tętnice rozgałęziają się we wszystkich narządach, dzieląc się na najmniejsze gałązki, naczynia włosowate. Łączą się one w większe naczynia, żyły (venae), które podobnie jak tętnice służą wyłącznie do przewodzenia krwi i prowadzą ją do prawej połowy serca.

Krążenie małe

Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca przez zastawkę tętnicy płucnej (trójdzielną) do tętnicy o tej samej nazwie, która rozgałęzia się w płucach (łac. pulmones) na sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi (to jedyne żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do lewej komory serca.

Układ wrotny

Układ składa się z żyły wrotnej (łac. vena portae), a ona z żyły krezkowej górnej (jest to tak zwany układ wrotny żylno-żylny) i śledzionowej (do której dochodzi żyła krezkowa dolna). Zadaniem tego układu jest przekazanie do wątroby (łac. iecur, hepar) pobranych przez układ pokarmowy substancji (od substancji odżywczych po toksyny).

Serce

Serce (cor s. cardia) narząd ośrodkowy układu naczyniowego jest mięśniem wydrążonym, odgrywającym rolę zarówno pompy ssącej, jak i tłoczącej.

Dzieli się na dwie podobne do siebie połowy: serce prawe, w którym krąży krew żylna oraz serce lewe, w którym krąży krew tętnicza. Serce prawe tłoczy krew do małego krążenia, lewe do krążenia dużego.

Serce człowieka jest narządem czterojamowym, składa się z 2 przedsionków i 2 komór.

Przedsionek prawy (łac. atrium dexter) - zbiera krew z całego organizmu oprócz płuc. Uchodzą do niego:

• żyła główna górna (łac. vena cava superior) - zasadniczo zbiera krew z nadprzeponowej części ciała

• żyła główna dolna (łac. vena cava inferior) - zbiera krew z podprzeponowej części ciała

• zatoka wieńcowa (łac. sinus coronarius) - uchodzą do niej żyły duże i średnie serca.

Trzymając serce w pozycji opisowej (tj. pionowo, koniuszkiem w dół) możemy wyróżnić sześć ścian przedsionka prawego

przednia - uwypuklająca się w uszko prawe

górna - tu znajduje się ujście żyły głównej górnej (łac. ostium veanae cavae superioris)

tylna - znajdujemy tu dwa otwory: ujście żyły głównej dolnej (łac. ostium venae cavae inferioris), otoczone przez szczątkową zastawkę żyły głównej dolnej (łac. valvula venae cavae inferioris syn. valvula Eustachii). Stopień jej rozwoju jest bardzo zmienny, od w pełni wykształconej zastawki do zupełnego jej braku (najczęściej w kształcie sierpa). Ma ona znaczenie u płodu, gdyż przekierowuje strumień krew ku otworowi owalnemu. Po urodzeniu narząd szczątkowy. W tej ścianie znajduje się również ujście zatoki wieńcowej (łac. ostium sinus coronarii), zamkniętej również szczątkową zastawką (łac. valvula sinus coronarii syn. valvula Thebesii).

przyśrodkowa - stanowi ją przegroda międzyprzedsionkowa, w której znajduje się zagłębienie - dół owalny (łac. fossa ovalis), którego dno stanowi zarośnięta zastawka dołu owalnego (łac. valvula foraminis ovalis) - pozostałość pierwotnej przegrody międzyprzedsionkowej (łac. septum primum)

boczna - zwykle znajdują się tu drobne ujścia niewielkich żył przednich serca (łac. venae cordis anterior) oraz żył najmniejszych (łac. venae cordis minimae). Poza tym przebiega tu grzebień graniczny.

dolna - stanowi ją ujście przedsionkowo-komorowe prawe (ujście żylne prawe) (łac. ostium atrioventriculare dextrum)

Komora prawa (łac. ventriculus dexter) - z przedsionka prawego przez zastawkę trójdzielną krew przepływa do komory prawej, a stąd przez pień płucny (łac. truncus pulmonalis) do obu płuc tworzą krążenie czynnościowe płuc.

W położeniu opisowym komora prawa ma kształt trójściennego ostrosłupa skierowanego podstawą ku górze. Komora ta pompuje krew pod znacznie niższym ciśnieniem niż komora lewa. Z tego powodu ściana komory prawej jest znacznie cieńsza (ok. 5 mm), co wywołuje sierpowaty kształt komory na przekroju poprzecznym. Wierzchołek komory leży ok. 10 mm od wierzchołka serca. Odpowiada to najniższym odcinkom bruzd międzykomorowych przedniej i tylnej. W położeniu prawidłowym podstawa komory skierowana jest ku górze, tyłowi i w prawo. Znajdują się w niej dwa otwory zamknięte zastawkami: ujście przedsionkowo-komorowe prawe i ujście pnia płucnego. Oddziela je mięśniowy wał - grzebień nadkomorowy (łac. crista supraventricularis).

Oddziela on drogę dopływną od odpływnej (stożek tętniczy prawy łac. conus arteriosus dexter). Powierzchnia stożka tętniczego jest gładka, zaś właściwa komora wysłana jest licznymi beleczkami mięśniowymi (łac. taberculae carneae). Ujście przedsionkowo-komorowe prawe zamyka zastawka trójdzielna (łac. valva tricuspidalis). Tworzą ją trzy płatki: przedni, tylny i przyśrodkowy (syn. przegrodowy) (łac. cuspis anterior, posterior et medialis vel septalis). Przyczep wszystkich płatków znajduje się w pierścieniu włóknistym. Pomiędzy płatkami głównymi często znajdują się dodatkowe płatki pośrednie. Do płatków zastawki przyczepiają się struny ścięgniste biegnące od mięśni brodawkowatych (łac. musculi papillares).

Ujście pnia płucnego zamyka zastawka złożona z trzech płatków półksiężycowatych (łac. valvulae semilunares) przedniego, prawego i lewego.

Przedsionek lewy (łac. atrium sinister) - z płuc krew zbierają cztery żyły uchodzące do przedsionka lewego:

• żyła płucna górna lewa (łac. vena pulmonalis superior sinister)

• żyła płucna górna prawa (łac. vena pulmonalis superior dexter)

• żyła płucna dolna lewa (łac. vena pulmonalis inferior sinister)

• żyła płucna dolna prawa (łac. vena pulmonalis inferior dexter)

Podobnie jak w przedsionku prawym wywodzi się z dwóch rozwojowo odrębnych części: o gładkich ścianach, powstałej ze zlania się końcowych odcinków żył płucnych oraz pokrytego licznymi mięśniami grzebieniastymi właściwego przedsionka, ograniczonego właściwie do uszka lewego (łac. auricula sinistra). W porównaniu z uszkiem prawym jest ono dłuższe, węższe i nieco załamane, gdyż zachodzi na pień płucny. Na ścianie przyśrodkowej widać niekiedy pozostałość zastawki otworu owalnego. Można zauważyć również na ścianie przedsionka ujścia żył najmniejszych serca. Na ścianie tylnej zaznacza się wycisk przełyku, a na przedniej wyciski aorty i pnia płucnego. Dolną ścianę stanowi ujście przedsionkowo-komorowe lewe.

Komora lewa (łac. ventriculus sinister) - z przedsionka lewego przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew przepływa do komory lewej, a stąd do tętnicy głównej (łac. aorta). Krew z aorty zaopatruje odżywczo cały organizm człowieka. Grubość ściany wynosi średnio 15 mm. Ma kształt stożka i jest bardziej wysmukła i dłuższa niż prawa. Jej wierzchołek jest tożsamy z koniuszkiem serca.

Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka zastawka dwudzielna (mitralna) (łac. valva mitralis) utworzona przez płatki przedni i tylny, które za pomocą strun ścięgnistych łączą się z mięśniami brodawkowatymi przednim i tylnym. Między głównymi płatkami zastawki często występują drobne płatki pośrednie. Płatki przyczepiają się do obwodu pierścienia ścięgnistego. Ujście aorty zamykają podobnie jak ujście pnia płucnego trzy płatki półksiężycowate: prawy, tylny i lewy.

Na przekroju ściany serca możemy wyróżnić trzy warstwy (idąc od wewnątrz):

• wsierdzie (łac.endocardium)- jest to jednowarstwowy nabłonek płaski spoczywający na łącznotkankowej blaszce właściwej wsierdzia. Pod nią znajduje się zawierająca naczynia i nerwy (których brak w blaszce właściwej) tkanka podwsierdziowa. Nabłonek wyściełający wszystkie struktury wewnątrz serca, przechodzi bez wyraźnej granicy w śródbłonek naczyń (łac. endothelium)

• śródsierdzie (łac. myocardium - w szerokim znaczeniu) składa się z trzech głównych elementów:

• szkielet serca - znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i komorami. Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej. Składa się z:

• czterech pierścieni włóknistych (łac. annuli fibrosi) otaczających ujścia żylne i tętnicze serca.

• dwóch trójkątów włóknistych (łac. trigona fibrosa) - prawy i lewy, leżą pomiędzy pierścieniami włóknistymi otaczającymi ujścia przedsionkowo-komorowe a pierścieniem ujścia aorty.

• części błoniastej przegrody międzykomorowej

• układ przewodzący serca (łac. systema conducens cordis) - reguluje on rytmikę pracy serca oraz prawidłową kolejność skurczów poszczególnych części serca. Jest on zbudowany z zmodyfikowanych miocytów. Składają się na niego:

1. węzeł zatokowo-przedsionkowy (łac. nodus sinuatrialis) - generuje on wskutek powolnej samoistnej depolaryzacji prawidłowy rytm zatokowy skurczów serca.

2. węzeł przedsionkowo-komorowy (łac. nodus atrioventricularis)

3. pęczek przedsionkowo-komorowy (łac. fasciculus atrioventricularis, pęczek Hisa) na który składa się pień (odnoga wspólna łac. crus commune), jedyne połączenie między mięśniówką przedsionków i komór) oraz odnogi prawej i lewej. Wszystkie odnogi biegną w przegrodzie międzykomorowej.

4. rozgałęzienia końcowe (włókna Purkiniego) wstępują ku górze w mięśniówce właściwej podstawy serca (zarówno komory prawej jak i lewej)

• mięsień sercowy czyli właściwe myocardium. Składa się na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór:

• w przedsionkach nie rozróżniamy ściśle oddzielnych warstw, a jedynie pasma mięśniowe głębokie - krótsze, biegnące w obrębie jednego przedsionka, i długie, leżące bardziej powierzchowne, łączące oba przedsionki

• w komorach zazwyczaj wyróżnia się:

• zewnętrzną warstwę skośną - wspólną dla obu komór, na wierzchołku serca tworzącą wir serca (łac. vortex cordis)

• środkowa warstwa okrężna - jej powierzchowna część jest wspólna, a głębsza osobna dla komór. To ona wytwarza główną siłę skurczu serca

• wewnętrzna warstwa podłużna - osobna dla każdej komory

• nasierdzie (łac. epicardium) - jest to blaszka trzewna osierdzia surowiczego. Zbudowane jest z jednowarstwowego nabłonka płaskiego spoczywającego na blaszce właściwej nasierdzia (łac. lamina propia epicardii) i leżącej pod nią tkance podnasierdziowej, zawierającej liczne adipocyty (naczynia i nerwy biegną analogicznie do wsierdzia)

Naczynia serca

Serce ma własny układ naczyniowy - tętnice wieńcowe (aa. coronariae), nazwane tak ponieważ ich część początkowa jak wieńcem obejmuje serce. Odchodzą one z aorty wstępującej w jej początkowej części. Zwykle występują dwie tętnice wieńcowe - prawa i lewa.

T. wieńcowa lewa

Rozpoczyna się w lewej zatoce aorty, pień jest bardzo krótki (ok. 1 cm) i biegnie między uszkiem lewym a pniem płucnym, do przodu, ku dołowi i w stronę lewą. Dzieli się na dwie gałęzie końcowe:

1. Gałąź międzykomorową przednią (ramus interventricularis anterior)

2. Gałąź okalającą (ramus cirumflexus)

T. wieńcowa prawa

Rozpoczyna się w prawej zatoce aorty. Z początku biegnie między uszkiem prawym a stożkiem tętniczym prawym, dalej w bruździe wieńcowej z początku kieruje się w stronę prawą, następnie zaś na powierzchni przeponowej w stronę lewą, po czym zstępuje ku dołowi w bruździe międzykomorowej tylnej jako gałąź międzykomorowa tylna (ram,us interventricularis posterior)

Obszar unaczynienia tętnic wieńcowych

T. wieńcowa prawa zaopatruje największą część prawej komory, tylną trzecią część przegrody międzykomorowej oraz część prawą powierzchni przeponowej komory lewej.

T. wieńcowa lewa zaopatruje największą część lewej komory, przednie 2/3 przegrody międzykomorowej oraz przylegającą do niej część przedniej komory prawej

Żyły serca

Większe żyły serca uchodzą do prawego przedsionka za pośrednictwem zatoki wieńcowej (sinus coronarius). Żyły mniejsze uchodzą bez pośrednictwa do prawego przedsionka.

Zatoka wieńcowa leży na powierzchni przeponowej serca w bruździe wieńcowej między komorą lewą a przedsionkiem lewym w przedłużeniu żyły wielkiej serca.

Osierdzie

Osierdzie (pericardium) stanowi ślizgowe podłoże serca. Jest to podwójny worek surowiczy całkowicie obejmujący serce ze składnikiem trzewnym i składnikiem ściennym. Między blaszką trzewną a blaszką ścienną osierdzia surowiczego mieści się szczelinowata jama osierdzia (cavum pericardii), w której w normalnych warunkach znajduje się bardzo niewiele płynu surowiczego.

Aorta

Aorta, czyli tętnica główna jest wielkim pniem, od którego odchodzą wszystkie naczynia doprowadzające krew utlenowaną do całego ustroju. Rozpoczyna się w przedłużeniu stożka tętniczego komory lewej, w śródpiersiu przednim wstępuje ku górze (5-7 cm), zataczając łuk ku tyłowi i w stronę lewą nad korzeniem lewego płuca. Z końcowego punktu łuku ściśle przylegając do kręgosłupa aorta prostolinijnie zstępuje do rozworu aortowego przepony, kończy się na wysokości dolnej trzeciej części trzonu 4 kręgu lędźwiowego wysyłając dwie tętnice biodrowe wspólne

Podział aorty - Odróżnia się :

• Część wstępującą, czyli aortę wstępującą (aorta ascendentis)

• Łuk aorty (arcus aortae)

• Część zstępującą aorty, czyli aortę zstępującą (aorta descendentis) i która dzieli się na

1. Aortę piersiową (aorta thoracica)

2. Aortę brzuszną (aorta abdominalis)

Gałęzie części wstępującej aorty

Aorta wstępująca oddaje dwie gałęzie tętnicę wieńcową prawa i lewą

Gałęzie łuku aorty

• Pień ramienno głowowy (truncus brachiocephalicus), dzieląc się na t. szyjna wspólną prawą i t. podobojczykową prawą

• Tętnica szyjna wspólna lewa ( arteria carotis communis sin.)

• Tętnica podobojczykowa lewa (arteria subclavia sin.)

Tętnice głowy i szyi

Główne tętnice zaopatrujące głowę i szyję są to obustronne tt. szyjne wspólne, z których każda w obrębie szyi dzieli sią na dwie gałęzie:

1. T. szyjną zewnętrzną (a. carotis externa)

2. T. szyjną wewnętrzną (a. carotis interna)

Pierwsza z nich zaopatruje powierzchnię głowy, twarz i część szyi, druga - mózgowie i oko

Tętnica szyjna wewnętrzna

Rozpoczyna się na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej i w przedłużeniu t. szyjnej wspólnej słabo falistą linią w kształcie litery S kieruje się ku górze do otworu zewnętrznego kanału t. szyjnej na podstawie czaszki. W dalszym przebiegu biegnie przez cały kanał t. szyjnej, po czym w bruździe t. szyjnej na trzonie kości klinowej przechodzi przez zatokę jamistą i dzieli się na:

Tętnica szyjna wewnętrzna - Gałęzie t. szyjnej wewnętrznej

1. Gałąź szyjno bębenkowa

2. Gałąź kanału skrzydłowego

3. Gałąź zatoki jamistej

4. T. oczna (a. ophthalmica)

5. T. łącząca tylna (a. communicans posterior)

6. T. naczyniówkowa (a. choroidea)

7. T. przednia mózgu (a. cerebri anterior)

8. T. środkowa mózgu (a. cerebri media)

Koło tętnicze mózgu

Circulus arteriosus cerebri - naczynia pochodzą od t. szyjnej wewnętrznej i t. kręgowej.

Z przodu utworzone jest obustronnie przez:

1. tt. przednie mózgu

2. Zespolone t. łączącą przednią

3. T. szyjna wewnętrzną

4. T. łączącą tylną

5. T. tylna mózgu

Tętnica szyjna zewnętrzna

Zasięg t. szyjnej zewnętrznej obejmuje szyję oraz całą głowę z wyjątkiem mózgowia, oka i ucha wewnętrznego. Tętnica ta unaczynia cały szkielet twarzy i jego części miękkie, dalej okolicę potyliczną, oponę twardą oraz ucho środkowe i zewnętrzne. Zaopatruje trzewia szyi: język, gardło, krtań i gruczoł tarczowy, ściany jamy ustnej częściowo jamy nosowe oraz zatokę szczękową.

Gałęzie t. szyjnej zewnętrznej

1. T. tarczowa górna

2. T. językowa

3. T. twarzowa

4. T. gardłowa wstępująca

5. T. potyliczna

6. T. uszna tylna

7. T. skroniowa powierzchowna

8. T. szczękowa

Tętnice kończyny górnej

Pierwsza część, która sięga do zewnętrznego brzegu I żebra to t. podobojczykowa (a. subclavia); pod względem topograficznym nie jest ona tętnicą kończyny, część druga w przedłużeniu poprzedniej dochodzi do dolnego brzegu m. piersiowego większego to t. pachowa (a. axillaris), trzecia część stanowi t. ramienna (a. brachialis), która w dole łokciowym dzieli się na t. promieniową (a. radialis) i t. łokciową (a. ulnaris)

Gałęzie t. podobojczykowej

1. T. kręgowa (a. vertebralis)

2. T. piersiowa wewnętrzna (a. thoracica interna)

3. Pień tarczowo-szyjny (truncus thyrocervicalis)

• T. tarczowa dolna (a. thyroidea inferior)

• T. nadłopatkowa (a. uprascapularis)

• T. poprzeczna szyi (a. transversa colli s. cervicis)

4. Pień żebrowo-szyjny (truncus costocervicalis)

• T. szyjna głęboka (a. cervicalis profunda)

• T. międzyżebrowa najwyższa (a. intercostalis suprema)

Gałęzie tętnicy pachowej

1. T. piersiowa najwyższa (a. thoracica suprema)

2. T. piersiowo-barkowa (a. thoracoacromialis)

3. T. piersiowa boczna (a. thoracica lateralis)

4. T. podłopatkowa (a. subscapularis)

5. T. okalająca ramię przednia (a. circumflexa humeri anterior)

6. T. okalająca ramię tylna (a. circumflexa humeri posterior)

Tętnica ramienna i jej gałęzie

1. T. głęboka ramienia (a. profunda brachii)

2. T. poboczna łokciowa górna (a. collateralis ulnaris superior)

3. T. poboczna łokciowa dolna (a. collateralis ulnaris inferior)

Tętnice przedramienia

Rozdwojenie t. ramiennej leży zazwyczaj w dole łokciowym nieco poniżej szczeliny stawu łokciowego. Obie gałęzie, które powstają z tego podziału, t. promieniowa (a. radialis) i t. łokciowa (a. ulnaris), zstępują po stronie przedniej przedramienia i dochodząc do ręki na jej powierzchni dłoniowej łączą się z sobą, wytwarzając dwa łuki dłoniowe, powierzchowny i głęboki

Gałęzie tętnicy promieniowej

1. T. wsteczna promieniowa (a. recurrens radialis)

2. Gałąź dłoniowa nadgarstka (ramus carpalis palmalis)

3. Gałąź dłoniowa powierzchowna (ramus palmalis superficialis)

4. Gałąź grzbietowa nadgarstka (ramus carpalis dorsalis)

5. T. grzbietowa I śródręcza (a. metacarpalis dorsalis I)

6. T. główna kciuka (a. princeps pollicis)

Gałęzie tętnicy łokciowej

1. T. wsteczna łokciowa (a. recurrens ulnaris)

2. Gałąź dłoniowa nadgarstka (ramus carpalis palmalis)

3. Gałąź dłoniowa głęboka (ramus palmalis profunda)

4. Gałąź grzbietowa nadgarstka (ramus carpalis dorsalis)

5. T. międzykostna wspólna (a. interossea communis), która dzieli się na tętnicę międzykostną przednią i tylną

Łuk dłoniowy

Łuk dłoniowy powierzchowny (arcus palmalis superficialis) powstaje z końcowego odcinka t. łokciowej, która łączy się cienką gałęzią dłoniową powierzchowną t. promieniowej, gałęzie tt. dłoniowe wspólne palców

Łuk dłoniowy głęboki (arcus palmalis profundus) utworzony przez końcowy odcinek t. promieniowej i słabą gałąź dłoniową głęboką t. łokciowej

Gałęzie aorty piersiowej

1. Gałęzie oskrzelowe (rami bronchiales)

2. Gałęzie przełykowe (rami esophageales)

3. Gałęzie śródpiersiowe (rami mediastinales)

4. Gałęzie osierdziowe (rami pericardiaci)

5. Tt. przeponowe górne (aa. phrenicae superiores)

6. Tt. międzyżebrowe tylne (aa. intercostales posteriores)

7. Tt. podżebrowe (aa. subcostales)

Gałęzie aorty brzusznej

1. Parzyste gałęzie ścienne, które zaopatrują kości, mięśnie i skórę ściany brzucha

2. Parzyste gałęzie trzewne, odżywiające głównie narządy układu moczowo-płciowego

3. Nieparzyste gałęzie trzewne odżywiające narządy układu pokarmowego od części brzusznej przełyku aż do odbytnicy włącznie

4. Gałęzie końcowe - t. krzyżowa pośrodkowa oraz gałęzie boczne tt. biodrowe wspólne

Gałęzie ścienne aorty brzusznej

1. T. przeponowa dolna (a. phrenica inferior)

2. Tt. lędźwiowe (aa. lumbales) przeważnie w liczbie 4

Parzyste gałęzie trzewne aorty brzusznej

1. T. nadnerczowa środkowa (a. suprarenalis media)

2. T. nerkowa (a. renalis)

3. T. jądrowa (a. testicularis) i t. jajnikowa (a. ovarica)

Nieparzyste gałęzie trzewne aorty brzusznej

1. Pień trzewny (truncus celiacus)

• T. żołądkowa lewa (a. gastrica sinistra)

• T. wątrobowa wspólna (a. hepatica communis)

• T. śledzionowa (a. lienalis)

2. T. krezkowa górna (a. mesenterica superior)

3. T. krezkowa dolna (a. mesenterica inferior)

Gałęzie końcowe aorty

1. T. biodrowa wspólna (a. iliaca communis)

2. T. krzyżowa pośrodkowa (a. sacralis mediana)

Tętnice kończyny dolnej i miednicy

• T. biodrowa wspólna (a. iliaca communis) unaczynia narządy miednicy, a oprócz tego jest głównym naczyniem zaopatrującym kończynę dolną, chociaż topograficznie do niej nie należy.

Tętnica biodrowa wewnętrzna

T. biodrowa wewnętrzna (a. iliaca interna) zaoptruje ściany i trzewia miednicy, części płciowe zewnętrzne, okolicę kroczową oraz część tylno-przyśrodkową uda. Jest naczyniem grubym (około 8 - 9 mm)

Tętnica biodrowa zewnętrzna i jej gałęzie

T. biodrowa zewnętrzna (a. iliaca externa) - więzadło pachwinowe dzieli ten wielki pień tętniczy kończyny dolnej na dwie części, które ze względów topograficznych otrzymały różne nazwy.

Część powyżej bruzdy pachwinowej ma nazwę t. biodrowej zewnętrznej, poniżej - t. udowej

Gałęzie:

1. T. nabrzuszna dolna (a. epigastrica inferior)

2. T. okalająca biodro głęboka (a. circumflexa iliaca profunda)

Tętnica udowa i jej gałęzie

1. T. nabrzuszna powierzchowna (a. epigastrica superficialis)

2. T. okalająca biodro powierzchowna (a. circumflexa iliaca superficialis)

3. Tt. sromowe zewnętrzne (aa. pudendae externae)

4. T. głęboka uda (a. profunda femoris)

5. T. zstępująca kolana (a. genus descendentis)

Tętnica podkolanowa

T. Podkolanowa (a. poplitea) jest pniem tętniczym biegnącym w przedłużeniu t. udowej, nazwę otrzymała ze względu na swe położenie w dole podkolanowym, przez który przebiega.

Jest ona zarówno drogą komunikacyjną prowadzącą prąd krwi do goleni, jak i tętnicą odżywczą przeznaczoną do zaopatrzenia okolicy kolana, jego stawu oraz ścian dołu podkolanowego

Tętnice goleni

T. podkolanowa dzieli się na dwie gałęzie:

1. T. piszczelowa tylna (a. tibialis posterior) biegnie w przedłużeniu pnia t. podkolanowej

2. T. piszczelowa przednia (a. tibialis anterior) bardziej się od niego odchyla.

Obie tętnice zaopatrują goleń. T. piszczelowa przednia szybko przechodzi do komory przedniej (prostowników) goleni, t. piszczelowa tylna (razem ze swą główną gałęzią - t. strzałkową) zachowuje swoje położenie w komorze tylnej (zginaczy)

Tętnice stopy

Stopę zaopatrują:

1. T. grzbietowa stopy (a. dorsalis pedis), która jest tętnicą końcową t. piszczelowej przedniej

2. Tt. podeszwowe, przyśrodkowa i boczna, gałęzie t. piszczelowej tylnej.

Dodatkowo dochodzą do stopy gałęzie tętnic wyżej położonych, zwłaszcza piętowe t. piszczelowej tylnej i strzałkowej

Żyły krążenia małego

Żż. płucne (vv. pulmonales) obustronnie wychodzą z wnęki płuca, przenikają przez osierdzie i uchodzą do lewego przedsionka serca, doprowadzając mu krew utlenowaną. W zasadzie do lewego przedsionka z każdej strony wiodą dwie żyły, ż. płucna górna i żyła płucna dolna.

Żyły krążenia wielkiego

Większość tętnic towarzyszy jednej lub dwóm żyłom. Krew żylna powraca do serca dwoma wielkimi pniami: z górnej połowy ciałą przez ż. główną górną (v. cava superior), z połowy dolnej przez ż. główną dolną (v. cava inferior). Wyjątek stanowią żyły ściany serca, które bez pośrednictwa ż. głównej górnej uchodzą wprost do serca.

Żyły głowy i szyi

Żyły głowy i szyi tworzą trzy zespoły:

1. Żyły mózgowia, opony twardej oraz ściany kostnej czaszki

2. Żyły powierzchowne głowy i szyi

3. Żyły głębokie głowy i szyi

Powierzchowne żyły głowy i twarzy

Żyły te rozpoczynają się w sieci żylnej na sklepieniu czaszki. Z sieci tej obustronnie cztery pnie zbiorcze - ż. twarzowa, ż. skroniowa powierzchowna (gałąź ż. zażuchwowej uchodzącej do ż. twarzowej), ż. uszna tylna i ż. potyliczna - kierują się ku dołowi symetrycznie z każdej strony głowy.

Powierzchowne żyły głowy i twarzy

Z przedniej i środkowej części sklepienia ż. twarzowa odprowadza krew do ż. szyjnej wewnętrznej, z części tylnej zarówna ż. uszna tylna, jak i ż. potyliczna - do ż. szyjnej zewnętrznej (v. jugularis externa), która przeważnie uchodzi do ż. podobojczykowej

Żyły kończyny górnej

Żyły głębokie towarzysza tętnicom w liczbie dwóch każda. Żyły towarzyszące t. łokciowej i t. promieniowej przechodzą w żyły towarzyszące t. ramiennej. Zazwyczaj podwójne żż. ramienne przedłużają się w pojedynczą ż. pachową i dalej w ż. podobojczykową.

Żyły kończyny górnej

Żyły powierzchowne obejmują żyły palców, żyły ręki, żyły przedramienia oraz żyły ramienia (odłokciowa - v. basilica; i odpromieniowa - v. cephalica).

Żyły klatki piersiowej

Do żył klatki piersiowej zalicza się:

1. Ż. główna górna (v. cava superior) i obie

2. Żż. ramienno-głowowe (vv. brachiocephalicae) z których powstaje ż. główna górna

3. Układ żył nieparzystych (v. azygos et v. hemiazygos)

4. Żyły skórne przedniej ściany tułowia

Żyły kończyny dolnej

Odróżnia się żyły głębokie albo podpowięziowe, jako żyły towarzyszące, w liczbie 2 lub 3, biegną razem z tętnicą i objęte są wspólną pochewką naczyniową oraz żyły powierzchowne albo skórne.

Od dołu podkolanowego żyły towarzyszące goleni łączą się w pojedynczy pień, ż. podkolanową (v. poplitea), dalej przechodzi w żyłę udową (v. femoralis). Od więzadła pachwinowego żyła nosi nazwę ż. biodrowej zewnętrznej, do której uchodzi ż. biodrowa wew. tworząc ż. biodrową wspólną, a obie te żyły tworzą ż. główną dolną (v. cava inferior)

Żyły powierzchowne k. dolnej:

Żyły powierzchowne stopy

Żyła odpiszczelowa (v. saphena)

Żyła odstrzałkowa (v. saphena parva)

Żyły brzucha i miednicy:

Ż. główna dolna otrzymuje liczne dopływy:

Żż. przeponowe dolne

Wątrobowe

Lędźwiowe

Nerkowe

Ż. nadnerczowa prawa

Jądrowa prawa (jajnikowa)

Ż. nadnerczowa lewa, jądrowa lewa (jajnikowa) uchodzą przeważnie do lewej ż. nerkowej

Żyła wrotna wątroby

Do układu ż. głównej dolnej włączone jest krążenie wrotne wątroby.

Ż. wrotna (v. portae) sprowadza krew do wątroby z nieparzystych narządów jamy brzusznej.

Dopływy początkowe:

1. Ż. krezkowa górna (v. mesenterica superior)

2. Ż. śledzionowa (v. lienalis)

3. Ż. krezkowa dolna (v. mesenterica inferior)

---