Kto to jest drukarz?

Drukarz jest to pracownik, który przy użyciu różnego typu maszyn drukujących i różnych technik wykonuje prace składające się na proces druku książek, czasopism, gazet, ulotek, opakowań itp.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Drukarze narażeni są na urazy takie jak przecięcia, amputacje, zmiażdżenia, stłuczenia spowodowane przez ruchome części maszyn drukarskich, zwłaszcza gilotyny, prasy drukarskie i zszywarki introligatorskie itd. Drukarze narażeni są na działanie związków chemicznych zawartych w farbach drukarskich, tonerach, barwnikach, rozpuszczalnikach organicznych, środkach czyszczących itd. takich jak ksylen, benzyna, nafta, toluen, cykloheksan, oleje oraz kwasy i inne środki stosowane do mycia maszyn i wytrawiania form drukarskich. W drukarniach występuje zagrożenie pożarowe. Nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący pracy może być przyczyną urazów a także bólów pleców, ramion i rąk (szczególnie w małych drukarniach). W niektórych dużych drukarniach występuje hałas spowodowany pracą automatów. Praca drukarza jest głównie stojąca lub stojąco-chodząca co stwarza możliwość powstania żylaków i płaskostopia. Istnieje możliwość narażenia na promieniowanie ultrafioletowe i ozon przy pracy na automatach utwardzających farby promieniami UV.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Śliskie nawierzchnie, nieuporządkowane przejścia - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia, potknięcia i upadku
		Spadające przedmioty, zwłaszcza z podnośników widłowych, suwnic - możliwość urazów w wyniku uderzenia
		Maszyny drukarskie będące w ruchu - możliwość urazów
		Cylindry, wałki, łapki i inne ruchome części maszyn drukujących i introligatorskich - możliwość urazów rąk w razie pochwycenia odzieży
		Ostre krawędzie maszyn i urządzeń (np. gilotyny, zszywacze, trójnoże) - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia, przeszycia palców rąk [patrz: uwaga 1]
		Zgromadzenie dużej ilości łatwopalnych materiałów, zwłaszcza papieru, kartonu, rozpuszczalników organicznych - możliwość ciężkich poparzeń ciała w wyniku pożaru
		Maszyny do oprawiania, w których stosuje się klejenie na gorąco - możliwość poparzeń
		Rozbryzgi roztopionego metalu w procesie odlewania czcionek - możliwość urazów oczu
		Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
		Składniki kąpieli galwanizacyjnych - możliwość ostrego zatrucia
	Czynniki fizyczne	Promieniowanie laserowe - możliwość uszkodzenia wzroku
		Nadmierny hałas (hałas pracujących automatów może przekraczać 100 dB) - możliwość uszkodzenia słuchu
		Promieniowanie ultrafioletowe stosowane do naświetlania płyt offsetowych, utrwalania farb - możliwość podrażnienia skóry, oczu
		" Wibracje ogólne, których źródłem są prasy drukarskie - możliwość zaburzeń w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
	Czynniki chemiczne i pyły	Związki ołowiu, niklu, chromu i innych metali, zwłaszcza podczas procesów odlewania, galwanizacji, wytrawiania klisz rotograwiurowych i linotypowych - możliwość ostrego zatrucia, reakcji uczuleniowych, rozwoju zmian nowotworowych (chrom sześciowartościowy jest związkiem rakotwórczym)
		Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) w tonerach i farbach - możliwość różnych skutków zdrowotnych zarówno w wyniku wdychania jak i przez kontakt ze skórą
		Mgły izocyjanianów - możliwość skórnych reakcji uczuleniowych
		Substancje chemiczne wchodzące w skład farb drukarskich - możliwość zapalenia skóry, spojówek oczu i górnych dróg oddechowych, reakcji uczuleniowych
		Eter glikolu etylowego, w wyniku ostrego zatrucia - możliwość uszkodzenia nerek, wątroby i płuc
		Kwas szczawiowy - możliwość poparzeń chemicznych skóry, oczu, błon śluzowych natomiast w wyniku długotrwałego narażenie (mgły) - przewlekłe zapalenia górnych dróg oddechowych
		Tetrachloroeten - możliwość zapalenia skóry, depresji ośrodkowego układu nerwowego, uszkodzenia wątroby a nawet śmiertelnego zatrucia (narkotyczna śmierć)
		Trichloroeten - możliwość podrażnienia śluzówek oczu, nosa i gardła oraz depresji ośrodkowego układu nerwowego (bóle głowy, nudności, wymioty, drżenia, nieostre widzenie itp.)
		Fosgen, który powstaje w sytuacji, gdy rozpuszczalniki chlorowane, takie jak trichloroeten rozkładają się w kontakcie z płomieniem bądź gorącą powierzchnią lub gdy pracownik pali tytoń w obecności ich par - możliwość śmiertelnego zatrucia (Wykaz innych niebezpiecznych materiałów stosowanych w drukarniach znajduje się w uwadze 2)
	Czynniki biologiczne	Gryzonie i owady w drukarniach zlokalizowanych w piwnicach lub starych budynkach - możliwość przenoszonych przez nie chorób zakaźnych
		Przechowywane w złych warunkach materiały (papier, kartony) - możliwość chorób w wyniku narażenia na pleśnie i inne mikroorganizmy
	Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Nadmierny wysiłek fizyczny podczas podnoszenia i przenoszenia ciężkich ładunków, wykonywanie czynności powtarzalnych - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, przepukliny
		Złe warunki oświetleniowe - możliwość przemęczenia wzroku, zwłaszcza podczas wykonywania korekty lub oglądania (kontrolowania) negatywów
		Praca pod presją czasu, praca zmianowa i nocna, zwłaszcza w drukarniach gazet codziennych - możliwość problemów osobistych i rodzinnych oraz stresu psychicznego

Działania profilaktyczne

	Należy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi i hełm ochronny.
	Należy zainstalować osłony maszyn zapobiegające wciągnięciu i amputacji kończyn.
	Należy przestrzegać wszystkich instrukcji bezpieczeństwa obowiązujących na danym wydziale, dotyczących przechowywania papieru i łatwopalnych materiałów.
	Należy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń.
	Należy zainstalować skuteczną wentylację wywiewną i klimatyzację w celu zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza i stresowi cieplnemu.
	Należy stosować środki ochrony oczu i odzież ochronną chroniące przed szkodliwym działaniem czynników chemicznych.
	Należy stosować okulary ochronne we wszystkich przypadkach, w których oczy mogą być narażone na pył, lotne cząstki lub rozpryski niebezpiecznych cieczy.
	Należy stosować ochronniki słuchu.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.

Informacje szczegółowe

Synonimy	Operator maszyn drukujących, maszynista maszyn drukujących, pracownik drukarni. Specjalności zawodu drukarskiego: maszynista offsetowy, maszynista typograficzny, maszynista fleksograficzny, sitodrukarz, trawiacz, zecer (składacz ręczny), kopista (poligraf), introligator, krajacz.
Definicja i/lub opis zawodu	Pracownicy drukarni wykonują czynności przygotowawcze do druku (w zależności od techniki druku) takie jak: układają czcionki ręcznie w kasetach lub za pomocą klawiatury w maszynach linotypowych, wykonują klisze typograficzne, naświetlają i wytrawiają sita do sitodruku, naświetlają i wywołują płyty offsetowe, wytrawiają formy drukowe do maszyn wklęsłodrukowych. Następnie drukują na papierze, kartonie i innych materiałach. Oprawiają i wykańczają (obcinają) książki. Zawód drukarza dzieli się na specjalności takie jak: maszynista offsetowy, maszynista typograficzny, maszynista fleksograficzny, maszynista sitodrukarz, kopista, trawiacz, introligator, montażysta offsetowy, krajacz, składacz ręczny (zecer).Maszyniści offsetowi, typograficzni, fleksograficzni i sitodrukarze obsługują i drukują na maszynach wg swojej specjalności. Kopista naświetla i wywołuje płyty offsetowe. Trawiacz wytrawia walce (bębny) w technice rotograwiutorowej (wklęsłodruku). Introligator obsługuje maszyny takie jak: falcerka, klejarka na gorąco, zszywarka, gilotyna, maszyna do sztancowania (wycinania z arkuszy formy pudełek) i bigówka. Montażysta offsetowy montuje na folii teksty książek i druków wielobarwnych, które następnie są przekazywane do naświetlania na płyty offsetowe. Składacz ręczny (zecer) składa ręcznie czcionki w kasetach, które są następnie oddawane na prasy typograficzne. Krajacz kroi papier do druku odpowiedniej wielkości i przesyła do maszyn. Pracownik transportu dowozi papier do druku, krojenia, zawozi wydruki do introligatorni itp.
Zawody pokrewne	Operator prasy, operator prasy do rytowania, nakładacz, operator maszyny offsetowej, operator maszyny dociskowej, operator maszyny rolowej oraz specjalności w zawodzie według rodzaju stosowanego sprzętu czy materiału, np.: pracownik drukujący na tworzywach sztucznych, metalu, kartonie, tkaninie, płytach wiórowych, drukujący techniką sitodruku itd.
Wykonywane czynności	Cięcie, czyszczenie, dostarczanie, drukowanie, dźwiganie, etykietowanie, farbowanie, instalowanie, klasyfikowanie, klejenie, konserwowanie, ładowanie, mielenie (kruszenie), mocowanie, montowanie, nakładanie, napełnianie, naświetlanie, obsługiwanie, oprawianie, oznaczanie, podnoszenie, przekazywanie, przemieszczanie, przyłączanie, regulowanie, rejestrowanie, rozmieszczanie, rytowanie, smarowanie, sprawdzanie, sterowanie, tłoczenie, transportowanie, układanie czcionek, umieszczanie, uruchamianie, ustawianie, wykańczanie, wytrawianie sit i form, wywoływanie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Maszyny drukujące arkuszowe i rolowe, gilotyny, falcerki, maszyny do oprawy książek, zszywarki, prasy drukarskie, maszyny do sztancowania i bigowania, maszyny linotypowe, komputery itd.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Wydawnictwa; drukarnie; działy poligraficzne w dużych instytucjach - np. w wyższych uczelniach, szkołach, urzędach, zakładach przemysłowych itd.

Uwagi	1. Gilotyny są prawdopodobnie najbardziej niebezpiecznymi urządzeniami w drukarniach i dlatego należy zwracać szczególną uwagę na zapewnienie odpowiednich osłon oraz szkolenia w zakresie stosowania tych urządzeń. 2. Przykładowe niebezpieczne materiały, jakie mogą być stosowane w drukarniach (w zależności od stosowanej techniki drukarskiej) obejmują: żywice akrylowe i epoksydowe, smary i woski, gumę arabską, alkohole (zwłaszcza izopropylowy), środki bakteriobójcze, n-heksan, toluen, etery glikolu etylenowego, terpentyna, ketony, kwasy i zasady, mydła i detergenty, benzyna lakiernicza, węglowodory chlorowane, kalafonia i różne barwniki.
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650). Rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313), wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. nr 82, poz. 930 - obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.). Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz. 332). Rozporządzenie RM z dnia 10 września 1996 r. W sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. 1996 nr 114 poz. 545) ze zm. (Dz. U. 2002 nr 127 poz. 1092). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2004 nr 265 poz. 2644) Informator - "Środki ochrony indywidualnej". INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.

---