Lata 30-ste: włoski nurt sztuki renesansowej, jaki obserwujemy na terenie rzeczpospolitej nie jest jedyny, pojawiają się dzieła, które łączą ze sobą elementy późniejsze z nowymi. Przyswajanie sobie rozwiązań renesansowych. W odróżnieniu od grupy włoskiej - zmiany w zakresie malarstwa. Malarstwo najsłabiej zbadane.

Powolne przechodzenie w kierunku nowych form - królewski zamek w Piotrkowie(1511- 18). Budowany przez mistrza Benedykta (Sandomierzanina - ale nie jest to dobry przydomek, Benedykt nie urodził się w Sandomierzu, to określenie słabo do niego pasuje. Pracował przy przebudowie zamku w Sandomierzu.) w takiej tradycji wyrasta. Zamek w Piotrkowie - realizacja poprzedzająca wzniesienie kaplicy zygmuntowskiej. Wyraźnie widać, ze jest to realizacja, która nawiązuje do gotycki wierzb mieszkalnych, do tradycyjnej siedziby mieszkalnej, wyraźna dominacja tej wysokości nad rozłożystością całego założenia. Forma - bardzo tradycyjna. Elementy tradycyjnej kamieniarki - wyraźnie nosi ślady form gotycko - saskich. Mamy do czynienia z regularnym rytmem okien, ośrodkowa symetryczna zaznaczona przez rozszerzenie okien. Regularny rytm okien, który reguluje bryłę. Rozłożenie otworów okiennych uzasadnione strukturą wewnętrzną budynku - tu nie odczytujemy wnętrza, elewacja samodzielnym problemem do ułożenia. Krok w kierunku planowania elewacji jako samodzielnego problemu, który będzie się pojawiał w renesansie.

Portale na zamku na Wawelu. To, ze powstają krużganki, to jedna część, ale nie pracują tam tylko włosi. Ośli grzbiet, kratownica - nawiązanie do portali z kościoła św. Katarzyny w Krakowie. Ponad tą dekoracją, wyraźnie kontynuującą kamieniarkę gotycką - gzyms, pod którym znajduje się kimation (w ramach klasycznych porządków architektonicznych).

Zamek w Drzewicy - powolna zmiana w kierunku nowego typu rozwiązań. 1527 - 35, prymas drzewicki. Powiew nowości - umieszczenie wież na narożach, ustawione pod kątem - przetworzony Mollino da vento.

Nagrobek Barbary z Rożnowa Tranowskiej. Nagrobek z 1517 roku. Obecna jego forma - wynik późniejszych przekształceń. On do końca tak nie wyglądał. Problemy i błędy - wynikają z tego, ze nagrobek był przestawiany kilkakrotnie.

Pojawiają się ornamenty, które przypominają ornamenty kandelabrowe. Pojawiają się rogi obfitości - motyw z wcześniejszej tradycji. Sama postać - ubrana w szatę, której fałdy łamane są dość ostro, tradycja postoszowska. Pewne elementy tego opracowania fałd odwołują się do tej tradycji. Sama postać niejednoznacznie ujęta. Postać ujęta tak, jakby przypominała postać Marii pod krzyżem. Wyraźnie z poprzedniego typu zaczerpnięte rozwiązanie.

Wawel, herby - rozety większe i mniejsze, herby, pogoń. Żaden z tych elementów nie jest zachowany. Nie są też zachowane wszystkie głowy. Brak analogii w sztuce europejskiej tego czasu. Bezpośrednich dzieł nie ma. Autorami tych dekoracji - grupa artystów, którzy wykonali ten stop. Osoba odpowiedzialna, za kierowanie całością, odpowiednik Berecciego - Sebastian Tauerbach, autor konstrukcji stropu i niektórych głów może. Drugi z wykonujących to dzieło artystów - snycerz, skulptor, który funkcjonuje jako Hanus, Hans, Johannes. Kolejny z współautorów całości - Andrzej Jungholz, z Nysy. Ale też dwóch innych malarzy pracowało nad całością.

Malarstwo

Włoskich malarzy specjalnie nie znamy. Nowości - powolne przechodzenie do form renesansowych. Działalność Stanisława Samostrzelnika - mistrz miejscowy, urodził się w Krakowie. 1506 rok - pierwsza wzmianka, określany, jako pictor - malarz. Obie wzmianki pochodzą z klasztoru w mogile, z którym był związany. 1511 rok - eksklaustracja, objął posadę u Krzysztofa szydłowieckiego. Z pracą w ramach dworu wiążą się istotne zamówienia - pojawienie się nowych tendencji. 1513 rok - samostrzelnik otrzymał probostwo w Grochelnicach. 1530 rok - powrót do klasztoru w mogile, spędził resztę życia tam.

Samostrzelnik - głównie iluminator, modlitewnik, ale ilustrator ksiąg genealogicznych. Przypisuje mu się malowidła ścienne i tablicowe. Dorobek - miniatury. Samostrzelnik wyraźnie wskazuje, ze uczył się w jakimś miejscowym warsztacie iluminatorskim i ze korzystał z ilustracji, które w tych traktatach były, mógł wzbogacać warsztat w czasie podróży. Nie tylko obserwując księgi, ale mógł kupować grafiki.

Lata 20 te i 30-te : zmiany w zakresie iluminacji ksiąg: ważna wyodrębniona z tekstu samodzielna ilustracja. Sama kompozycja kart z tekstem - odchodzi się od rozwiązań, gdzie tekst przenika się z ilustracją,. Tekst stanowi zwarty blok, a dekoruje się bordiurę. Tematyka - wiąże się z typem rękopisów. tematy religijne, przedstawienia Marii, męki Chrystusa, przedstawień dewocyjnych. Wątki heraldyczne, portrety osób, którym te prace są poświęcane. Wątki historyczne.

Charakter samej ilustracji - ograniczona paleta barwna, błękity, żółcienie, czerwienie, złoto.

Modlitewniki, które wykonywał - czasem były to dary dla możnego. Spodziewał się na nie, rzecz jasna, jakiejś gratyfikacji. W modlitewnikach także darowanie prac się zdarzało. Czasem jego prace były wykonywane przez jego warsztat.

Modlitewnik królowej bony - przechowywany w Oxfordzie.

Modlitewnik Wojciecha Gasztolda.

Miniatury, które zamieszcza w pracach wskazują na źródła inspiracji - madonna wzięta z ryciny Durera. To jest pierwszy u nas bardzo dającego się łatwo zauważyć wpływu grafiki na dzieła powstające na terenie rzeczpospolitej. Było to zjawisko powszechne. Wymiana wzorów, nieustanne z nich korzystanie.

Stanisław Samostrzelnik, ilustracje w dziele Długosza - Rękopis przechowywany w BN w Warszawie. Perspektywa hieratyczna. Miniatury - część z nich to portrety, czasem reprezentacyjne.

Portret biskupa Piotra Tomickiego, Samostrzelnik, Kraków, klasztor OO. Franciszkanów, około 1530 r. Portret na granicy dwóch tradycji. Sięgnięcie do schematu pod arkadą. Sama arkada - przypomina frontospisy ksiąg. Złote tło, wyraźnie obecne, kontynuacja wcześniejszej tradycji. Charakterystyka biskupa.

Giovanni Cini

Giovanni Cini (ornamentalista), w ramach warsztatu Berecciego - baldachim nad nagrobkiem Jagiełły.

Alciatti a za nim Cini: Triumf - wóz ciągnięty przez lwy. Wzór czysto kompozycyjny - bogini Kybele. Wzór wizualny istnieje, ideowy też. Triumf nad szczególnie okrutnym wrogiem. Jagiełło - odniósł takie zwycięstwo. Odwoływanie się do zwycięstw Jagiełły - stały watek. Wyobrażenie panowania władcy. Całość baldachimu ma triumfalny charakter. Baldachim, na którym zostały zawieszone elementy związane z triumfem, z ofiarą. Naczynia liturgiczne, wiążą się z ofiarą triumfalną.

Drugi ze spółki architektonicznej warsztatu B. - …Bernardino di Giennotis

Figura św. Pawła i Zygmunta

Trzeci - Filip z Fiesole

Wspólnie funkcjonujący warsztat - wiele korzyści, mogli swoja działalnością objąć większy teren. Każdy z nich miał odpowiednie kwalifikacje więc mogli gwarantować wykonanie swoich prac, pilnowali wykonania ich, też wzajemnie. Szczególnie interesująca praca - katedra w Płocku.

Brzeziny - nagrobek Lasockiego. Jeżeli chodzi o atrybuowanie zachowanych prac, to istnieje dość duży problem - zespół nazwisk i zespół dzieł i nikłe nici wiążące ze sobą zespoły. Przekazów archiwalnych niewiele, analiza czysto formalna jest nie zawsze jednoznaczna. Na pewno nagrobek brzeziński stworzył Giennotis. Umowa podpisana w 1535, pokwitowana w 1537 r. problem atrybucyjny - zestawienie ich z rzeźbami z kaplicy zygmuntowskiej. Tamte są lepsze, może to być jednak kwestia stanu zachowania i materiału. Najprostsze wyjaśnienie - to nie musi być własnoręczna jego praca, może być autorem fragmentu albo całości, swoim podpisem gwarantował jakość. Ujęcie Lasockiego, ten typ przedstawienia - wyraźnie nawiązuje do wcześniejszej tradycji obrazowania zmarłych. Będzie funkcjonowało w nagrobkach męskich i kobiecych.

Brzeziny - nagrobek Łasockiej..? dworski strój, nie ma rańtucha - welonu, który oznaczał mężatkę.

Z tym samym warsztatem należy wiązać nagrobek Krzysztofa Szydłowieckiego (1532 - 36).

---