I. w ZAKRESIE PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH:
1. Trójczłonowa koncepcja budowy normy prawnej.
NORMA PRAWNA- posiada 3 elementową strukturę:
1. Hipoteza- zakres zastosowania, (kiedy norma ma zastosowanie)
2. Dyspozycja- zakres normowania
3. Sankcja- dolegliwość
Hipoteza- zakres zastosowania normy, są w niej ujęte elementy podmiotowe i przedmiotowe: kto, kiedy i w jakich okolicznościach ma się tak zachować, odpowiada na pytanie kiedy masz się zachować z wzorem zachowania zawartym w dyspozycji normy prawnej.
Dyspozycja- jest to wzór zachowania (obowiązek), wyznacza adresatowi sposób postępowania. Na wzór zachowania składa się: nakaz, czyli powinność określonego zachowania podmiotu, zakaz, czyli prawo karne oraz dozwolenie, charakterystyczne dla prawa prywatnego, cywilnego.
Sankcja- ma zastosowanie wtedy, kiedy podmiot nie realizuje wzoru zachowania tylko go łamie, ma charakter potencjalny. Określa konsekwencje naruszenia dyspozycji w warunkach wskazanych w hipotezie.
Norma prawna nie może istnieć bez dyspozycji.
2. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób fizycznych.
Zdolność prawna- jest bierna, to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Posiada ją każdy człowiek od momentu urodzenia do momentu śmierci. JEDEN WYJĄTEK!- dziecko poczęte, ale nienarodzone- NASCITURUS- traktuje się jak narodzone jeśli działa się na jego korzyść. Nie można jej człowiekowi odebrać, jest niezależna od jakichkolwiek czynników: od rasy, koloru skóry, ułomności itp.
Zdolność do czynności prawnych- jest czynna, to zdolność osoby fizycznej do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych w wyniku, których ta osoba nabywa prawa i zaciąga zobowiązania doprowadzając tym samym do powstania, zmiany bądź wygaśnięcia stosunku prawnego.
Jest determinowana przez 2 czynniki, czyli WIEK i UBEZWŁASNOWOLNIENIE i w ich kontekście wyróżniamy:
Pełną zdolność do czynności prawnych- posiadają ją osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione. Pełnoletność uzyskujemy na 2 sposoby, czyli naturalnie po ukończeniu 18 r.ż. oraz poprzez zgodę wyrażoną przez sąd i wcześniejsze zawarcie związku małżeńskiego.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają 3 kategorie podmiotów:
Osoby, które ukończyły lat 13, a nie ukończyły lat 18- pozostają pod opieką przedstawiciela ustawowego rodziców,
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo- dla niej wyznacza się kuratora,
Osoby, przeciwko którym toczy się proces o ubezwłasnowolnienie i dla niej wyznacza się opiekuna tymczasowego.
Brak zdolności do czynności prawnych- posiadają:
Dzieci do ukończenia lat 13,
Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
3. Pojęcie i fazy procesu stosowania prawa.
Stosowanie prawa- to pewien proces; jest to pojęcie związane z działaniem uprawnionego organu prawa. Są 2 typy procesu stosowania prawa:
W typie SĄDOWYM,
W typie ADMINISTRACYJNYM.
Są to dwa odrębne typy stosowania prawa.
W kontekście typu SĄDOWEGO w państwie obowiązuje trójpodział władzy. Realizowany jest przez władzę sądowniczą. 2 podmioty uprawnione do tego stosowania to sędzia i arbiter. Cechy typu sądowego s.p:
niezawisłość sędziego i niezależność sądów
niezawisłość sędziego- konstytucyjny przymiot, na sędziego absolutnie nikt nie może wywierać wpływu w postępowaniu sądowym, jest respektowany, nie oznacza nieomylności.
Zasada dwuinstancyjności- postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne, każda ze stron musi mieć możliwość weryfikacji decyzji.
W Polsce wyróżniamy 3 podstawowe typy sądownictwa:
Powszechne
Szczególne
Administracyjne
Ad.1) Orzekają w sprawach karnych, cywilnych, prawa opiekuńczego i rodzinnego, handlowych, pracy i ubezpieczeń społecznych. Zaliczamy do nich 3 rodzaje sądów: I- Sąd Rejonowy--APELACJA--II- Sąd Okręgowy; I- Sąd Okręgowy--APELACJA--II- Sąd Apelacyjny (organ nadzoru judykacyjnego)- instancyjność zależy od rodzaju sprawy---> KASACJA do Sądu Najwyższego.
Ad.2) I- Sąd Garnizonowy, II- Sąd Okręgu Wojskowego--> KASACJA do Sądu Najwyższego a w nim Izba Wojskowa.
Ad.3) I- Wojewódzki Sąd Administracyjny, II- Naczelny Sąd Administracyjny- pełni funkcję kasacyjnego, ma skutek orzeczenia Sądu Najwyższego.
Sędzia nie może być zainteresowany w sprawie, ingerować w procesie, musi wydać wyrok zgodnie z prawe, nie może być przychylny ani jednej ani drugiej stronie.
Typ ADMINISTRACYJNY jest realizowany przez władzę wykonawczą. Występuje dysproporcja w systemie podmiotowym w t.a.- np. wójt, burmistrz itd. Ta dysproporcja rodzi szereg konsekwencji. Wydają decyzje administracyjne, które jednak nie zawsze muszą się tak nazywać.
Urzędnik jest zawisły i zależny- pracuje w systemie nadrzędności- podrzędności administracyjnej np. musi wykonać decyzję przełożonego i jeśli nie wykona może stracić pracę.
Organ administracyjny jest zainteresowany w sprawie, w treści decyzji, ponieważ ponosi za nią odpowiedzialność, ponosi konsekwencje niewłaściwych decyzji. Możemy się odwołać albo pójść do Sądu Administracyjnego.
Proces stosowania prawa to proces fazowy, który dzieli się na 6 faz:
Ustalenie stanu faktycznego- jedyna faza oparta na rozumowaniach nieprawniczych, trzeba sprawdzić czy jakieś fakty z określonego wycinka rzeczywistości naruszają normy prawne i wtedy będzie konsekwencja lub nie. Jest to najdłuższa faza i najbardziej żmudna. Opiera się na tym, że odpowiednie organy stosują środki dowodowe, które muszą być legalne i przewidziane w prawie.
Swobodna ocena dowodów- sędzia ocenia dowody samodzielnie.
Środki dowodowe: zeznania świadków, wyjaśnienie oskarżonego, odciski palców, dowód traseologiczny, badanie DNA.
2 zasady: zasada prawdy materialnej- zgodnie, z którą należy ustalić rzeczywisty przebieg wydarzeń, a to jest bardzo trudne, czasem rodzi b. duże kłopoty, żmudna praca, proces poszlakowy jest dla nikogo niekorzystny; zasada prawdy formalnej- za rzeczywistość uznaje się tylko to, co przed sądem ustalić się da.
Ustalenie stanu prawnego- czyli znalezienie podstaw normatywnych, czy ten stan faktyczny narusza jakieś przepisy prawa. Im większa ilość faktów tym większa możliwość ustalenia stanu prawnego.
Wykładnia prawa- ma skutkować ustaleniem normy prawnej.
Supsumpcja- kwalifikacja prawna czynu; stan faktyczny podciągamy pod normę. Tworzy się SYLOGIZM- sprawdza czy narusza normę czy nie.
Decyzja- w typie sądowym- wyrok, postanowienie sądu, uchwała sądu; w typie administracyjnym- decyzja administracyjna, mandat itd.
Uzasadnienie decyzji- jest b. istotne, bo ważne dla organu odwoławczego i dla samej strony zainteresowanej, bo może na tej podstawie napisać apelację. Uzasadnienie decyzji jest to przelanie na papier całego procesu myślowego. Na tej podstawie sąd apelacyjny może się dowiedzieć jak był dokonywany i ocenić czy prawidłowo, czy nie.
4. Pojęcie administracji publicznej.
Administracja publiczna- jest to całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich. Ad. pub. stanowi zespolenie różnych rodzajów administracji działających w zakresie spraw publicznych przede wszystkim zaś administracji rządowej i samorządowej. Ad.pub. jest desygnatem na określenie struktur działań i ludzi wszystkich rodzajów administracji. Termin ten ma znaczenie spoiwa wielości.
Według E. Ochendorskiego administrację można traktować jako pewną całość z pkt. widzenia organizacyjnego, funkcjonalnego i prawnego, natomiast w teorii wyróżnia się administrację w ujęciu organizacyjnym, czyli podmiotowym, materialnym, czyli przedmiotowym i formalnym.
Ad.pub. w ujęciu organizacyjnym, czyli podmiotowym stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji oraz inne podmioty wykazujące określone zadania z ad.pub.
Ad.pub. w ujęciu materialnym jest taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne, inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.
Ad.pub. w ujęciu formalnym jest to cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy ma charakter administracji, czy nie ma tego charakteru.
5. Stosunek administracyjno-prawny.
Stosunek administracyjno- prawny - stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej, a obywatelami i innymi podmiotami oparte na normach prawa administracyjnego (podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu np. wobec obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia lub nakłada na niego jakiś obowiązek lub mu na coś zezwala).
Przedmiot stosunku mieści się w sferze prawem określonych zadań administracji i jest objęty kompetencją jednego z podmiotów adm. Podmiotami stosunku zawsze będzie organ administracji upoważniony do żądania określonego świadczenia bądź zachowania się. Drugim podmiotem jest adresat (osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna) do którego skierowany jest nakaz lub zakaz albo który żąda określonego zachowania się od organu administracyjnego. W stosunku ad. jeden z jego podmiotów wyposażony jest we władztwo państwowe, dlatego też cechą tego stosunku jest nie równorzędność pozycji podmiotów. Treści stosunku wypełniającego relacje między podmiotami, czyli ich wzajemne obowiązki i uprawnienia zawsze wyznaczają przepisy prawa materialnego, bo to one decydują o tym jakie mogą być przyznane uprawnienia bądź nałożone obowiązki. Zawsze organ wydając decyzję musi wskazać przepis prawa materialnego.
Ogólnie można podać, że stosunek administracyjno- prawny może być nawiązany:
w drodze aktu adm.- konkretyzacja uprawnień i obowiązków,
w drodze decyzji adm.- która w sposób indywidualny kształtuje prawa i obowiązki adresata decyzji.
w wyniku działań faktycznych- np. przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami gminy oraz osoby korzystającej.
6. Pojęcie źródeł prawa administracyjnego.
Źródła prawa administracyjnego- są to akty zawierające normy prawa administracyjnego.
Przyjmując jako kryterium podziału pozycję organu stanowiącego prawo można wyodrębnić:
źródła prawa stanowione przez organy centralne państwa (organy władzy ustawodawczej, czyli Sejm i Senat oraz władzy wykonawczej- Prezydenta i Rady ministrów, ministrowie i inne organy ad. centralnej),
źródła państwa stanowione przez organy terenowe (wojewoda oraz organy j.s.t.).
Z innego pkt. widzenia źródła prawa można podzielić na:
źródła prawa powszechnie obowiązującego- zawierające normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym skierowane do nieograniczonego kręgu podmiotów. Mogą tworzyć, zmieniać lub uchylać prawa i obowiązki obywateli lub osób prawnych.
źródła prawa wewnętrznego- tworzą odrębny układ norm prawnych, które nie są skierowane do obywateli lub osób prawnych, ale regulują stosunki wewnątrz samego aparatu ad.pub. np. polecenia służbowe.
W art. 87 Konstytucja przyjęła zamknięty system źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Źródłami takiego prawa są:
KONSTYTUCJA- zajmuje centralne miejsce w tym systemie źródeł prawa. Każdy niżej od niej położony akt prawny musi pozostawać z nią w zgodzie prawnej. Zostały w niej określone podst. zasady, jakimi rządzą się centralne org. ad. państwowej, a także wskazuje kompetencje Prezydenta, RM, Prezesa RM oraz określa pozycje ministrów, innych członków rządu, wojewodów oraz j.s.t.w porządku prawnym naszego państwa.
USTAWA- w systemie hierarchii prawa powszechnie obowiązującego zajmuje drugie miejsce. Sejm jest jedynym organem, który ma prawo uchwalania ustaw.
Art. 120 Konstytucji „Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej ustawowej liczby posłów”. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów (art.118 ust. 1 i 2). Z regulaminu Sejmu wynika, że to prawo przysługuje również grupie 15 posłów lub Komisjom Sejmowym.
Akty normatywne z mocą ustawy- na podst. Konstytucji ma prawo podejmować Prezydent. Art.234 Konst.- Jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie to wówczas P. na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy. Podlegają one zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Odmowa ich zatwierdzenia bądź nie przedstawienie ich do zatwierdzenia będzie oznaczać koniec ich bytu praw.
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE- są zaliczane do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Taka umowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw staje się częścią krajowego systemu prawnego, a tym samym może kształtować prawa i obowiązki obywateli, osób prawnych, jed.organ. Ratyfikacja jest czynnością podejmowaną przez Prezydenta. O jej ważności świadczy art.91- u.m ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli tej ustawy nie da się pogodzić z częścią umowy. Istnieje szereg umów, które nie wymagają ratyfikacji.
ROZPORZĄDZENIA- zawiera normy ogólne i abstrakcyjne skierowane do nieograniczonego kręgu podmiotów, wydawanie ich ma na celu odciążenie ustawodawcy parlamentarnego. Wydawane są przez organy władzy wykonawczej na podstawie szczególnego upoważnienia o charakterze generalnym lub specjalnym zawartym w ustawie. Nigdy nie zastępuje ustawy.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO- to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na określonym wycinku terytorium państwa, a nie na całym jego obszarze i wydawane mogą być jedynie przez j.s.t. lub terenowe organy ad. rządowej. Rodzaje:
akty zawierające statuty,
akty zawierające przepisy wykonawcze,
przepisy porządkowe.
7. Akt administracyjny.
Akt administracyjny jest to władcze działanie organu administracyjnego, którego celem jest wywołanie konkretnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Takie ujęcie wyłącza ogólne akty administracyjne jak rozporządzenia i zarządzenia normatywne, które zalicza się do źródeł prawa. Podstawą prawną każdego aktu jest przepis prawa. To on decyduje, kto, kiedy i w jakim zakresie może wydawać akty prawne. Rozstrzyga również kwestie, kiedy objaw woli organu administracji będzie wyrazem działania jednostki lub kolegium.
Akt administracyjny, aby spełniał wymogi prawidłowości musi być wydany przez właściwy organ (kompetentny, władny do załatwienia określonej sprawy), zgodny z przepisami prawa procesowego oraz zgodny z obowiązującym prawem materialnym. Skutkiem wydania aktu ad. jest to, że wytwarza on określony stosunek prawny między organem, który wydał akt, a adresatem. Trwa on tak długo dopóki nie zostanie wykonany albo zmieniony bądź nie utraci mocy prawnej. Adresat aktu może objawić swoje niezadowolenie z jego treści przez wniesienie odwołania.
8. Organizacja administracji publicznej w Polsce.
System administracji publicznej w Polsce można podzielić na 2 części, a mianowicie na system administracji rządowej i system administracji samorządowej. Obie te administracje mają wspólny cel. Tym celem jest wykonywanie administracji publicznej. Mimo tego, iż mają wspólny cel posiadają szereg elementów różniących je od siebie. Chodzi tutaj o strukturę organizacyjną czy też kompetencje. Z uwagi na terytorialny zasięg działania organy administracji rządowej dzieli się na organy naczelne i centralne oraz organy terenowe. Podział ten ma istotne znaczenie ze względu na to, że organy naczelne i centralne decydują o podstawowych sprawach określonej gałęzi ad. oraz kierują działalnością organów określonego pionu administracji.
Cechy charakterystyczne naczelnych org. administracji:
organy te powoływane są przez Prezydenta RP bezpośrednio lub po uprzednim wyborze przez Sejm,
są organami zwierzchnimi wobec pozostałych organów w strukturze ad.rządowej,
właściwość terytorialna (zasięg działania) obejmuje obszar całego kraju,
organy te ponoszą odpowiedzialność polityczną przed Sejmem i konstytucyjną przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Przykładowo naczelnymi organami ad. państwowej są:
Prezes Rady Ministrów,
Poszczególni Ministrowie,
Rada Ministrów,
Przewodniczący poszczególnych komitetów.
Centralnymi organami ad. publicznej są organy utworzone w trybie ustawowym, czyli powołane przez ustawy, których właściwość terytorialna obejmuje cały kraj, ale kierownicy tych organów nie wchodzą w skład Rady Ministrów.
Ze względu na kryterium podporządkowania wyróżnić możemy 3 gr. org. centralnych:
podporządkowane Radzie Ministrów- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
podporządkowane Prezesowi RM- Komisja Papierów Wartościowych, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego;
podporządkowane poszczególnym Ministrom- np. Komendant Główny Policji czy KG Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej- Minister SWiA.
Administrację rządową w terenie na poziomie województwa sprawuje wojewoda, który jest przedstawicielem Rady Ministrów w terenie i sprawuje władzę ogólną w województwie.
Administracja rządowa w terenie dzieli się na zespoloną- pozostającą pod zwierzchnictwem wojewody i składającą się ze służb, inspekcji i straży (np. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej) oraz niezespoloną- podlegającą bezpośredniemu zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów administracji rządowej (np. Dyrektorzy okręgowych izb skarbowych, Dowódcy okręgów wojskowych, Dyrektorzy Urzędów Celnych, Morskich i Statystycznych).
System administracji samorządowej stanowi trójstopniowy podział terytorialny, którego jednostkami są:
Gminy- organami samorządu gminnego są: rada gminy oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta;
Powiaty- org. samorządu powiatu są: rada powiatu i zarząd powiatu na czele którego stoi starosta;
Województwa- organami samorządu województwa są: sejmik województwa i zarząd województwa na czele, którego stoi marszałek województwa.
9. Zakres przedmiotowy i podmiotowy stosowania k.p.a.
Zakres przedmiotowy i podmiotowy stosowania k.p.a wyznacza art. 1 i 2 tejże ustawy. Według obu artykułów KPA normuje postępowanie:
przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,
przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1,
w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu teryt. i org.ad. rządowej oraz miedzy organami i podmiotami, o których mowa w pkt. 2,
w sprawach wydawania zaświadczeń,
w sprawach skarg i wniosków (Dział VIII) przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego oraz przed organami organizacji społecznych.
Pod określeniem org.ad.publicznej należy rozumieć: ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.
Warto zaznaczyć, że gdy KPA mówi o ministrze rozumie się przez to Prezesa i wiceprezesa Rady Ministrów pełniących funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrów kierujących określonym działem administracji rządowej, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierowników centralnych urzędów administracji rządowej podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych załatwiających sprawy indywidualne w drodze decyzji ad. oraz wydających zaświadczenia.
Pod pojęciem organizacje społeczne- organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Natomiast organy j.s.t.- organy gminy, powiatu, województwa, związków gmin, związków powiatów, wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę, marszałka województwa oraz kierowników służb, inspekcji i straży działających w imieniu wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty lub marszałka województwa, a ponadto samorządowe kolegia odwoławcze.
10. Podmioty ogólnego postępowania administracyjnego.
Podmiotami ogólnego postępowania administracyjnego są:
ORGANY PROWADZĄCE POSTĘPOWANIE- są nimi przede wszystkim org.ad.rzadowej, i to zarówno org.ad.terenowej jak i centralnej oraz organy j.s.t. Spośród terenowych org.ad.rz.: organy ad. zespolonej (wojewodowie) i org.ad. niezespolonej, jak. np. dyrektorzy urzędów morskich itp. Organy te muszą być zdolne prawnie do rozpoznawania i rozstrzygania, a więc załatwiania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym oraz właściwe: rzeczowo i miejscowo.
STRONA- jest nią każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek (art.28 k.p.a.), mogą nią być: osoby fizyczne i osoby prawne jak również jednostki nie posiadające osobowości prawnej. W przeważającej części przepadków strona może działać przez pełnomocnika.
PROKURATOR, RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH, ORGANIZACJA SPOŁECZNA- podmioty te działają na prawach strony korzystając z możliwych uprawnień na mocy przepisów KPA. Mogą wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego, mogą brać też udział w toczącym się już postępowaniu. Prokurator w postęp. egzek. stoi na straży przestrzegania prawa. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży ochrony praw i wolności obywatela, a organizacja społeczna stoi na straży interesu społecznego.
11. Rozstrzygnięcia w ogólnym postępowaniu administracyjnym.
Rozstrzygnięcia w ogólnym postępowaniu administracyjnym to:
DECYZJA- jest podstawową formą załatwiania spraw administracyjnych, jednostronnie rozstrzygający konkretną sprawę, skierowany do indywidualnie oznaczonego adresata. Istotą decyzji jest rozstrzygnięcie sprawy co do istoty w całości lub w części. Powinna zawierać następujące elementy składowe:
1.oznaczenie organu administracji publicznej, od którego pochodzi;
2. datę wydania decyzji;
3. oznaczenie strony lub stron;
4. powołanie podstawy prawnej;
5. rozstrzygnięcie;
6. uzasadnienie faktyczne i prawne;
7. pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie. Decyzja, od której przysługuje powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego powinna zawierać pouczenie o dopuszczalności powództwa lub skargi;
8. podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.
Zasadą jest, iż decyzję doręcza się stronie w formie pisemnej, wyjątkowa dopuszczalne jest ustne ogłoszenie decyzji, tzn. gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie.
UGODA ADMINISTRACYJNA- jest zawierana w sprawie, w której toczy się postępowanie administracyjne przez dwie strony o spornych interesach przed organem ad. Zawarcie ugody jest dopuszczalne, gdy: przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa. Sporządza się ją w formie pisemnej i wymaga zatwierdzenia przez organ, przed którym została zawarta. Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia u. następuje w drodze postanowienia na które służy zażalenie. Powinno być wydane w ciągu 7 dni od zawarcia ugody. Zatwierdzona ugoda wywołuje takie same skutki prawne jak decyzja. Staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne.
POSTANOWIENIE- wydawane jest w toku postępowania przez org.ad. Dotyczy kwestii wynikających z toku postepowania, lecz nie rozstrzyga o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Adresatami postanowień mogą być nie tylko strony, ale również świadkowie, biegli i inne osoby. Postanowienie, na które służy zażalenie lub skarga do sądu ad. bądź gdy wydane zostało na skutek zażalenia, powinno zawierać również uzasadnienie faktyczne i prawne. Doręcza się je stronom na piśmie.
12. Zwyczajne środki prawne w ogólnym postępowaniu administracyjnym.
Zwyczajne środki prawne są to środki skierowane przeciwko decyzjom i postanowieniom nieostatecznym, nieprawomocnym.
Do zwyczajnych środków prawnych zaliczyć możemy:
ODWOŁANIE- jest środkiem prawnym, który przysługuje każdej stronie od decyzji wydanej stronie w I instancji. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni licząc od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji stronie. Przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy. O. nie wymaga uzasadnienia. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji. Wnosi się je do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu który wydał decyzje tj. organu pierwszej instancji, który ma obowiązek przesłać je wraz z aktami sprawy org. odwoławczemu w terminie 7 dni od dnia w którym je otrzymał. Org. odw. rozpoczyna postępowanie od badania dopuszczalności odwołania i zachowania terminu do jego wniesienia. Następnie powinien przystąpić do rozstrzygnięcia sprawy tak, jakby w sprawie nie zapadło żadne rozstrzygnięcie. Na końcu wydaje decyzję, w której: utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję; uchyla ją w całości lub z części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy, bądź uchylając ją umarza postępowanie I instancji; umarza postępowanie odwoławcze.
ZAŻALENIE- jest środkiem prawnym, który przysługuje na wydane w toku postępowania, enumeratywnie wyliczone w kodeksie postanowienia zarówno I instancji jak i organu odwoławczego. Podmiotem uprawnionym do wniesienia jest zarówno strona jak i podmiot działający na prawach strony, a w pewnych sytuacjach: świadek, biegły, osoba wezwana do osobistego stawienia się w urzędzie, osoba zobowiązana do okazywania przedmiotu oględzin bądź osoba uczestnicząca w rozprawie, ale tylko wówczas gdy postanowienie dotyczy jej praw bądź obowiązków. Termin do wniesienia z. wynosi 7 dni od dnia doręczenia bądź ustnego ogłoszenia stronie. Nie wstrzymuje ono wykonania postanowienia, jednak organ może wstrzymać gdy uzna to za uzasadnione.
13. Nadzwyczajne środki prawne w ogólnym postępowaniu administracyjnym.
Nadzwyczajne środki prawne są to środki, które można wnosić już po „uostatecznieniu się” decyzji administracyjnej w razie zajścia szczególnych warunków i okoliczności, wskazujących na wadliwą postawę decyzji lub uzasadniających przywrócenie prawa procesowego stronie.
Do nadzwyczajnych środków prawnych zaliczyć możemy:
ŻĄDANIE WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA- jest to instytucja proceduralna, która dotyczy kontroli prawidłowości trybu wydania decyzji ostatecznej. Ma na celu stworzenie prawnej możliwości przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniającego i podjęcia ponownego rozstrzygnięcia takiej sprawy, w której została już wydana decyzja ostateczna, a ujawniły się lub powstały określone fakty lub nastąpiło naruszenie obowiązujących norm prawnych postępowania administracyjnego. Następuje z urzędu lub na wniosek strony. Podanie wnosi się do org ad., który wydał decyzję w I instancji. Termin wynosi 1 mc od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę w.p. WP następuje w drodze postanowienia, a odmowa w drodze decyzji. Postępowanie kończy się wydaniem decyzji, od której przysługuje odwołanie.
Przesłankami wznowienia postępowania są:
dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
decyzja wydana została w wyniku przestępstwa.
decyzja została wydana przez pracownika lub organ, który podlega wyłączeniu.
strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu.
wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję. Przesłanki zawarte w tym punkcie muszą wystąpić łącznie.
decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu.
zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji.
decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które następnie zostało uchylone lub zmienione.
można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.
ŻĄDANIE STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI DECYZJI- służy ono usunięciu z obrotu prawnego wadliwych decyzji i postanowień. Może być wszczęte na żądanie strony lub z urzędu lub na skutek sprzeciwu prokuratora. Jest postępowaniem w nowej sprawie adm. Odmowa- w drodze decyzji. Organem właściwym jest organ wyższego stopnia. Załatwienie sprawy następuje przez wydanie decyzji, odmownej albo pozytywnej stwierdzającej nieważność decyzji.
Przesłankami (pozytywnymi) zastosowania tej instytucji są:
1. decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości;
2. decyzja została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
3. decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;
4. decyzja została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
5. decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
6. decyzja w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
7. decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Przesłanki (negatywne), powodujące niedopuszczalność stwierdzenia nieważności:
1. upływ 10 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji obarczonych wadą wymienioną w art. 156 § 1 pkt 1, 3, 4 i 7;
2. wywołanie przez decyzję ostateczną nieodwracalnych skutków prawnych.
ODWOŁALNOŚĆ FAKULTATYWNA- uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej przez org.ad. publicznej, który ją wydał lub przez organ wyższego stopnia na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Następuje to poprzez wydanie decyzji w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji. Traktować ją należy jako decyzję wydaną w I instancji, od której przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia.
14. Podział przedsiębiorców ze względu na ich formę administracyjno-prawną.
PRZEDSIĘBIORCA:
OSOBA FIZYCZNA- jest nią każdy człowiek,
OSOBA PRAWNA:
sp. z o.o.,
s. a.,
przedsiębiorstwo państwowe,
spółdzielnie,
JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA NIEPOSIADAJĄCA OSOBOWOŚCI PRAWNEJ, POSIADAJĄCA ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ:
sp. jawna,
sp. partnerska,
sp. komandytowa,
sp. komandytowo- akcyjna.
15. Udział jednostek samorządu terytorialnego w spółkach prawa handlowego.
Zgodnie z ustawą o gospodarce komunalnej z dn. 20.12.1996 r. jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek. Ponadto, mogą także tworzyć spółki komandytowe lub komandytowo-akcyjne, o których mowa w art. 14 ust. 1 ustawy z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym.
Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,
występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.
Ponadto, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową.
Ograniczenia te nie mają zastosowania do posiadania przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy.
Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych, wydawniczych oraz na wykonywaniu działalności w zakresie telekomunikacji służących rozwojowi województwa.
16. Pojęcie działalności gospodarczej i zasady jej prowadzenia.
działalność gospodarcza- jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, a także poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Zasady prowadzenia działalności gospodarczej:
Wolności działalności gospodarczej
Rejestracji przedsiębiorców
Ad. 1) Ma charakter konstytucyjny. Zgodnie z zasadą wolności działalności gospodarczej prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej oznacza to, że:
Każdy, jeżeli chce może rozpocząć działalność gospodarczą o ile nie ma przepisów, które temu podmiotowi działalności takiej zabraniają (to nie jest pytanie czy jemu wolno tylko czy jemu nie jest zabronione).
Można prowadzić dz.g. w dowolnej dziedzinie o ile nie jest ona wyraźnie zabroniona lub ograniczona przepisami prawa.
Można swobodnie wybrać formę, w jakiej dz.g. ma być prowadzona.
Każdy może swobodnie decydować o rozpoczęciu i zakończeniu dz.g. z zachowaniem wymogów formalnych określonych przepisami prawa.
Działalność wszystkich przedsiębiorców powinna być oparta na jednakowych przepisach prawa wolnych dla każdego.
Organy administracji państwowej nie mogą żądać od przedsiębiorcy spełnienia jakichkolwiek innych warunków nie wyraźnie określone w przepisach prawa.
Ad.2) Zgodnie z zasadą rejestracji przedsiębiorców przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru tzn. do ewidencji działalności gospodarczych albo do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Ewidencja działalności gospodarczej jest prowadzona przez gminy, a więc przez samorząd terytorialny i wpisani do niej przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi zamieszkałymi na terenie danej gminy.
KRS jest rejestrem scentralizowanym prowadzonym przez sądy wskazane w rozporządzeniu przez Ministra Sprawiedliwości i wpisowi do niego podlegają przedsiębiorcy będący osobami prywatnymi i jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, a posiadające zdolność prawną.
Za przedsiębiorcę możemy uznać tego, kto nie jest wpisany do rejestru. Co prawda ciąży na nim ten obowiązek prawny, ale jeśli tego nie zrobi to po prostu działa niezgodnie z prawem.
Wpis do rejestru jest zezwoleniem na prowadzenie działalności gospodarczej.
17. Proces transformacji gospodarczej w Polsce w 1989 roku.
Był to ogół radykalnych zmian w systemie funkcjonowania gospodarki polskiej, związanych z przejściem od systemu gospodarki planowej do gospodarki rynkowej. Transformacja została zapoczątkowana we wrześniu 1989 r. wraz z powołaniem pierwszego niekomunistycznego rządu w powojennej Polsce, na którego czele stanął Tadeusz Mazowiecki. Zmiany w systemie funkcjonowania gospodarki nazwano PROGRAMEM BALCEROWICZA- od nazwiska ówczesnego wicepremiera i ministra finansów L. Balcerowicza. Głównymi celami było doprowadzenie do wewnętrznej wymienności złotego, zrównoważenie budżetu państwa i sprawowania kontroli polityki monetarnej, utrzymanie stabilnego kursu wymiany walut, zwalczenie inflacji i szybka prywatyzacja. Zmierzały one do stworzenia warunków przywrócenia zachwianej kryzysem lat 80-tych równowagi rynkowej, zahamowania i obniżenia „galopującej” inflacji oraz powszechnego wprowadzenia w gospodarce polskiej mechanizmu rynkowego w ramach takich podstawowych segmentów rynku, jak: rynek dóbr i usług, rynek kapitałowy oraz rynek pracy. Wymagało to wprowadzenia radykalnych zmian w funkcjonowaniu zarówno gospodarki jako całości, jak i w funkcjonowaniu poszczególnych podmiotów gospodarczych obecnych na rynku. Ze zmianami tymi wiąże się relacja takich zasadniczych cząstkowych procesów jak:
Deregulacja (ograniczenie bezpośredniej ingerencji państwa w funkcjonowanie rynku).
Deetatyzacja (wycofanie się państwa z bezpośredniego prowadzenia działalności gospodarczej).
Liberalizacja (powszechne wprowadzenie mechanizmu rynkowego w gospodarce i równości wszystkich podmiotów gospodarczych).
Prywatyzacja ( zwiększenie roli i udziału przedsiębiorstw prywatnych gospodarce).
Komunalizacja (przekazywanie majątku państwowego samorządom terytorialnym).
Komercjalizacja (powszechne egzekwowanie ekonomicznej odrębności wszystkich przedsiębiorstw, co sprzyja powstawaniu rozwojowi konkurencji rynkowej).
Restrukturyzacja (radykalne zmiany w strukturze majątkowej, kapitałowej, produkcyjnej oraz w strukturze zatrudnienia przedsiębiorstw, mające na celu ich dostosowanie do zmienionych warunków funkcjonowania).
18. Źródła prawa konstytucyjnego.
Konstytucja w art. 87 ust. 1 i 2 wymienia enumeratywnie źródła prawa stanowionego o charakterze powszechnie obowiązującym:
KONSTYTUCJA- jest podstawą całego systemu prawa, co oznacza przede wszystkim, iż przedmiotem jej regulacji są najważniejsze kwestie, określa ona sposób tworzenia prawa, w dużym stopniu determinuje jego materialną treść i sposób stosowania prawa. Aspekt pozytywny K. oznacza, iż szereg jej norm musi być konkretyzowanych w ustawach i innych aktach normatywnych. Z kolei aspekt negatywny oznacza, iż wszystkie akty normatywne niższego rzędu muszą być z nią zgodne.
USTAWA- jest to akt prawny zawierający generalno- abstrakcyjne normy uchwalony przez Sejm przy udziale Senatu. Art. 120 Konstytucji „Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej ustawowej liczby posłów”. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów (art.118 ust. 1 i 2). Z regulaminu Sejmu wynika, że to prawo przysługuje również grupie 15 posłów lub Komisjom Sejmowym.
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE- stanowią część krajowego porządku prawnego jednak warunkiem koniecznym jest ich publikacja w Dzienniku Ustaw. Umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą parlamentu mają pierwszeństwo przed ustawami, natomiast ratyfikowane samodzielnie przez prezydenta mają moc mniejszą niż ustawy, nie mogą odnosić się do materii ustawowych jednak mają pierwszeństwo przed aktami wykonawczymi do ustaw.
ROZPORZĄDZENIA- jest aktem normatywnym wykonawczym w stosunku do ustawy wydawanym przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie w celu jej wykonania. Organy posiadające kompetencje do ich wydawania to: Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes RM, minister kierujący określonym działem ad. rządowej, Przewodniczący określonych w ustawie komitetów, KRRiT.
Rozporządzenia z mocą ustawy- są aktami normatywnymi powszechnie obowiązującymi o szczególnym charakterze, dlatego nie zostały wyliczone w rozdz. III Konstytucji, lecz swoją podstawę znalazły w art. 234. Mogą być wydawane przez Prezydenta na wniosek RM gdy ta nie może się zebrać na posiedzenie. Podlegają one zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Odmowa ich zatwierdzenia bądź nie przedstawienie ich do zatwierdzenia będzie oznaczać koniec ich bytu praw.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO- akty te mają charakter generalno- abstrakcyjny, czyli adresowane są do z góry nieokreślonej liczby podmiotów i zawierają ogólne postanowienia, jednakże obowiązują jedynie na obszarze działania organów, które je wydają. W myśl ar. 94 Konstytucji wydają je organy samorządu terytorialnego oraz terenowe org.ad.rządowej. Dla wydania takiego aktu konieczne jest upoważnienie zawarte w ustawie.
Ponadto, Konstytucja wymienia w art. 93 uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów jako źródła prawa wewnętrznego. Konstytucyjny katalog aktów prawa wewnętrznego jest też otwarty, jeżeli chodzi o organy upoważnione do ich wydawania. O upoważnieniu takim decyduje ustawodawca zwykły. Cechą charakterystyczną tych aktów jest to, że są one adresowane tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty i tylko te jednostki są nimi związane.
19. System władzy w Polsce.
System władzy w Polsce opiera się na trójpodziale władzy:
ustawodawczej- którą sprawuje Sejm i Senat,
wykonawczej- którą sprawuje Prezydent RP i Rada Ministrów,
sądowniczej- sprawują sądy (Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne, sądy wojskowe) oraz trybunały (Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu).
20. Pojęcie i rodzaje wolności i praw człowieka i obywatela.
Prawa człowieka to imperatywy moralne mające swoje źródło w przyrodzonej godności człowieka i dotyczące ukształtowania miejsca jednostki w społeczeństwie i państwie, a w szczególności ochrony wartości o podstawowym znaczeniu dla rozwoju i samorealizacji jednostki.
Wolności (czasem zwane także prawami wolnościowymi) pociągają za sobą obowiązek państwa do nieingerencji w określoną sferę zachowań jednostki (są więc tzw. prawami negatywnymi). Natomiast prawa oznaczają po stronie państwa obowiązek określonego działania (są prawami pozytywnymi).
Współczesne koncepcje mówią o 3 rodzajach praw człowieka. Są to:
wolności i prawa osobiste- indywidualne,
wolności i prawa polityczne- związane z demokratycznym ładem państwowym,
wolności i prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne- odzwierciedlające sprawiedliwość społeczną.
Taki podział zawarty został także w polskiej Konstytucji z 1997r.
Wolności i prawa osobiste i polityczne określane są mianem praw I generacji. Wolności i prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne- praw II generacji, natomiast prawa kolektywne (odnoszące się do jakości życia i przysługujące zbiorowościom)- III generacji. Podział ten przedstawiony został w traktatach międzynarodowych ONZ wywiedzionych z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.