Współczesne problemy socjologii wychowania - wykład F. Wawro
(Młodzież w ujęciu socjologii)
2012/2013
04.10.2012r.
Charakterystyka współczesnych uwarunkowań społeczno-kulturowego tła wychowania.
* społeczeństwo ryzyka
* społeczeństwo nowoczesne
- Carl Popper - „najdoskonalsze społeczeństwo jakie dotąd było”
Nowoczesne społeczeństwo jest społeczeństwem ryzyka.
3 OBSZARY ZAGROŻENIA:
w sferze biosfery → godzące w zdrowie i wartość życia
w infosferze/technice → uderza w relacje międzyludzkie
- manipulacje w mediach
- skrótowość komunikacji
w socjosferze → problemy w socjalizacji
Teorie, które podejmują próbę wytłumaczenia przebiegu problemów socjalizacji.
INTERPARADYGMATYCZNE UJĘCIE
Problem tożsamości
Problem wychowania typami tożsamości
Teorie akcjonistyczne - młody człowiek jako podmiot wyboru
Kategoria „społeczeństwo obywatelskie” - w nim mocno akcentuje się podmiotowość jednostki społecznej
Pokolenie, generacja
Podział pokolenia
Trend na kosmopolityczne społeczeństwo
Kultura współczesna (nie sposób jej w pełni scharakteryzować)
Gwałtowne metamorfozy związane z mediami /związek z tożsamością/
Trendy
Konsumeryzm - ideologia konsumpcji
„Tożsamość wisi w szafie” Mebsik
11.10.2012r.
Młodzież, młoda generacja - jedno z kluczowych zagadnień socjologii wychowania.
Pokolenie odrzucone przez struktury społeczne.
Dekada protestu młodzieży - lata 60. - młodzież upominała się o to, by być traktowana jako podmiot życia społecznego.
Erupcja subkultur młodzieżowych.
Negatywnym zjawiskiem były subkultury agresywne.
W Polsce:
Subkultura bikiniarzy - dzieci komunistów (aparatczyków)
'68 - Festiwal w Jarocinie - złudzenie wolności jaką dawały młodzieży ówczesne władze
Polska młodzież zaczyna się zaznaczać coraz wyraźniej jako podmiot - początek lat 70.
SUBKULTURY ETOSOWE - tworzone najczęściej przez studentów rozmiłowanych w wartości polskiej kultury, literaturze, muzyce; tworzone nielegalnie; przykład: studenci KULu, Uniwersytetu Toruńskiego.
W ZSRR również tworzyły się subkultury etosowe.
Socjologia zainteresowała się młodzieżą w związku z dekadą protestów (lata 70.)
W latach 70. - w Polsce - pierwsze badania na temat aspiracji życiowych młodzieży. Następne badania dotyczyły kwestii społecznych.
Opracowanie teorii młodzieży (w Polsce to bardzo słaba strona socjologii wychowania)
CO NALEŻY JESZCZE DOPRACOWAĆ?
- adekwatnie definicje młodzieży
- dopracowanie kryteriów zróżnicowania młodzieży w aktualnym tle społecznym
- tożsamość współczesnej młodzieży i jej uwarunkowania
- dopracowanie polskiej teorii socjalizacji [teoria Schelskiego]
- pilna diagnoza:
Diagnoza kim młodzież jest na gruncie polskim i w UE?
Jaki jest kierunek wartościowania młodzieży polskiej i UE?
Do czego dąży? Jaki jest jej cel dążeń?
Co przeżywa młodzież? Jaka jest jej sytuacja społeczna?
Jakie są jej obawy i nadzieje?
Jakie ma projekty na przyszłość społeczeństwa? Czy i jakie projekty wpływu?
Jakimi środkami i sposobami zamierza zrealizować te projekty?
Jakie widzi bariery w realizacji tych projektów?
Badania - Krystyna Szafraniec - globalna tendencja dążenia do osiągania wartości materialnych, prestiżu; MIEĆ ABY BYĆ; wartość instrumentalna, która ma wspomóc w osiągnięciu celu;
We współczesnym świecie słaba wydaje się refleksja filozoficzna.
Teorie bezradne wobec konkretnych przemian sytuacji funkcjonowania i uwarunkowań samorealizacji młodzieży.
Istnieje konieczność komentarzy wobec istniejących teorii względem młodzieży.
Dążenie do INTERPARADYGAMTYCZNEGO ujęcia kondycji młodzieży.
Zagadnienia i pytania problemowe powinno się uchwycić z perspektywy wielu ujęć teoretycznych.
Definiowanie młodzieży:
Wcześniej tożsama z fazą okresu młodzieńczego <rozwój biologiczny, psychiczny, uczenie się>; jako kategoria wiekowa - od 18 r.ż. do 24 r.ż.
W tej chwili kategoria wiekowa została przesunięta - od 13 r.ż. do 30 r.ż.
To kategoria niejednolita ze względu na:
- trendy kulturowe i przyspieszony okres dojrzewania fizycznego;
- intensywność potrzeb i doświadczeń;
- potencjał;
W ujęciu tradycyjnym analizy młodzieży przyjmuje się tezę i naturalnym, interkulturowym i jednolitym rozwoju młodzieży, charakteryzowano niezależnie od tła historycznego (teorie fazowe). W pewnym momencie na tym ujęciu bazowała pedagogika.
Potencjał - w różnych sferach, psychicznym, duchowym, kulturowym, fizycznym.
Teorie jednostronne bazują na aspekcie biologicznym, na fazowości rozwoju. Zubożają pełne rozumienie młodzieży.
15.10.2012r.
Sposób rozumienia młodzieży - młodzież jako:
Wartość społeczna
„Potencjał gotowy do startu” [Meiheim]
Instytucja społeczna
Tenbruck: „koło garncarskie historii”
Filtr kulturowy
Podmiot przeobrażeń społecznych i kulturowych
Czynnik przemian społecznych
Kapitał społeczny i narodowy
Niektórzy traktują ja jako zagrożenie.
We współczesnej kulturze europejskiej → sprzeczne oczekiwania wobec młodzieży.
Utrata jednoznacznej tożsamości (!)
08.11.2012r.
TEORIE SOCJALIZACJI MŁODZIEŻY
Interparadygmatyczne ujęcie jakim jest wskazanie kondycji współczesnej młodzieży i sposoby jej funkcjonowania.
SOCJALIZACJA - rozumiana jest jako proces kształtowania podmiotowości młodego człowieka, tak ażeby był zdolny do odpowiedzialnego, dojrzałego funkcjonowania w społeczeństwie.
W charakterystyce obywatelskiego społeczeństwa - daje przywileje, autonomię.
Podmiotowość jako odpowiedzialność za środowisko społeczne.
Młodzież jako podmiot społecznych oddziaływań włącza się w proces przeobrażenia społeczeństwa.
K. Szafraniec twierdzi, że nie ma konfliktu pokoleń. Młodzież po prostu nie ma innego programu na własne funkcjonowanie.
Gabriel Marcel - „być czy mieć?” ; 1) współczesna młodzież: „mieć aby być” (K. Szafraniec); przesunięcia poszczególnych grup wartości; obniżenie pozycji wartości prospołecznych <ojczyzna, wolontariat>;
Kształtowanie osobowości młodego człowieka, który ze względu na trudności będzie w stanie podejmować trud i rezygnować z podstawy roszczeniowej na rzecz zaangażowania w poszukiwanie swojego miejsca w społeczeństwie.
TEORIA T. PARSONSA
T. Parsons - socjalizacja - „społeczne formowanie dyspozycji jednostki do realizowania ról społecznych”; role społeczne rozumiane jako miejsce zaspokojenia własnych potrzeb, ale także działanie na rzecz innych osób <równoważność tego>; ma być realizowane także działanie, które ma wychodzić naprzeciw oczekiwaniom innych osób, a nie tylko własnych; rola społeczna - miejsce każdej jednostki w systemie społecznym; Wg T. Parsonsa tak rozumiany proces socjalizacji zakłada nabywanie przez osobę fundamentalnych orientacji ku wartościom cenionym w danym społeczeństwie. Socjalizacja zmierza do tego, by te wartości, które chcemy by młoda osoba przyswoiła powinny być w miarę możliwości jak najgłębiej zakorzenione w osobowości i traktowane jako ideał kulturowy.
TEORIA HABERMASA
Habermas rozumie socjalizację jako „nabywanie prze młodzież podstawowych kompetencji komunikacyjnych”
Punkt wyjścia - rozróżnienie między pracą jako działaniem celowo racjonalnym, a interakcją jako działaniem komunikacyjnym.
Habermas utrzymuje, że podstawowe procesy w rozwoju osobowości dokonują się nie tylko w działaniu celowo-racjonalnym, co raczej w działaniu komunikacyjnym.
Przygotowanie do roli społecznej jest tożsame z kształtowaniem jak najwyższego poziomu kompetencji komunikacyjnej jednostki.
Kompetencje komunikacyjne - umiejętność elastycznego i kierującego się jednoznacznie pewnymi zasadami działania w określonych rolach oraz umiejętność skutecznego pertraktowania w o dyskursach o roszczeniach co do ważności. Dyskurs - najbardziej złożona sytuacja komunikacyjna o miejsce, przestrzeń dla kształtowania partnerstwa.
Hebarmas wymienia trzy warunki poprawności prowadzenia dyskursu (trzy zasady idealnego przebiegu dyskursu):
Nie powinien być zakłócony przez naciski zewnętrzne (przymus, dominację).
Wszystkim uczestnikom powinny być po równo rozdane szanse udziału.
Decydujące znaczenie w dyskursie ma przekonujący, silny argument.
TEORIA H. TENEBRUCKA (współczesny socjolog niemiecki)
Klasyczne ujęcie socjologiczne socjalizacji
Fakt społeczny
① Pierwszoplanowy fakt społeczny charakteryzujący funkcjonowanie współczesnej młodzieży w krajach rozwijających się → konwergencja - młodzież wszystkich krajów rozwijających się upodabnia się do siebie, co do orientacji wartościujących przede wszystkim;
Młodzież zorientowana głównie na wartości konsumpcyjne, jako komfort życia i bogactwo wrażeń.
② Fakt społeczny → „zdziecinnienie kultury” → młodzież narzuca kulturowe standardy dorosłym, np. język, pewne dążenia, wybory, rozrywka, moda.
③ Socjalizacja młodzieży pod swój własny kierunek.
→ proces socjalizacji coraz bardziej wymyka się spod wpływu rodzin, szkół, a grawituje ku mediom; sobie zostawia określenie kryteriów postępowania.
④ Radykalizm formy młodzieńczej
→ labilność emocjonalna i nadpobudliwość młodzieży oraz mniej skrępowania w wyrażaniu emocji, przekonań.
Tenbruck koncentruje uwagę na uwarunkowaniach społecznych.
Dwojakiego rodzaju kryterium typowania społeczeństwa:
Społeczeństwo tradycjonalistyczne - bardziej stabilne warunki dla procesu socjalizacji; jasno zdefiniowana; najpierw cechy określonych ról społecznych, jak powinna być realizowana dana rola; łatwiej socjalizować do ról społecznych w tym społeczeństwie - bardziej paternalistyczny styl realizacji władzy, przypomina autorytarny nakaz, kontrolę; zmiany przebiegały łagodniej - wynikało to z prostych struktur społecznych; dobrze definiowane role i określone cechy tych ról; często wystarczy tylko przekaz w rodzinie (poprzez socjalizację rodzinną młodzież uczyła się funkcjonowania w społeczeństwie globalnym)
Społeczeństwo partykularystyczne - charakteryzuje się spowolnioną dynamiką zmian; jasno określone kryteria dystansu między danymi jednostkami.
15.11.2012r.
TEORIA TENBRUCKA c.d.
Duże znaczenie przypasowuje kontekstowości.
Mało wiąże się kondycje młodzieży (aspiracje, styl bycia) ze społecznymi warunkami, ze wzorcami jakie dają dorośli - nie dają podstaw do podmiotowego wychowania młodzieży.
Obecnie istnieje konflikt między pierwotnymi wspólnotami a społeczeństwem globalnym.
H. SCHELSKY (socjolog niemiecki)
Uwarunkowania młodzieży we współczesnym społeczeństwie…
Młodość jako forma zachowań, o której współdecydują czynniki społeczne; jest to faza przejściowa od względnie autonomicznej społecznej fazy dziecka do roli dorosłego, która to jest już społecznie obowiązująca.
Schelsky podkreśla, że socjalizacja młodzieży formułuje podstawowe pytania (CENTRALNE PYTANIA W ANALIZOWANEJ SOCJOLOGII MŁODZIEŻY):
Co młodzież oznacza dla społeczeństwa?
Co dla młodzieży oznacza społeczeństwo? Co może dać nam młodzież? Czego od niej oczekiwać? Czego młodzież może oczekiwać o społeczeństwa?
Młodzież jest przedmiotem badań socjologicznych rozumianej jako funkcjonująca kategoria społeczna rozpatrywana we względnej izolacji. Analizy poznawcze dotyczyły młodzieży skupiają się głównie na wyjaśnianiu jej zachowań, która analizuje się w określonej relacji do czynników społecznych. (że hę???)
Względna izolacja - specyficzność, indywidualność tej kategorii jaką jest młodzież o specyficznych potrzebach.
U Znanieckiego - młodzież jako wartość społeczna.
W jaki sposób system społeczny określa zachowanie młodzieży we względnie całościowym ujęciu wszystkich czynników wpływu społecznego?
Czynniki:
- rodzina
- makrosystem (system władzy publicznej; porządek wartości w tym społeczeństwie globalnym, aktualne wydarzenia w jakich młodzież uczestniczy, ich charakter i intensywność tych zdarzeń).
(!!!) H. Schelsky zaznacza, że we współczesnym społeczeństwie przejście młodzieży z etapu dzieciństwa do dorosłości jest obecnie poważnym problemem. Porównuje idealne (modelowe) tyoy społeczeństw przednowoczesnych z społeczeństwem industrialnym (nowoczesnym). Nowoczesne struktury weszły w drastyczny konflikt z rodziną. Stało się to na skutek konfliktu (?) tych układów ogólnospołecznych, które wcześniej rodzinę w społeczeństwie przedindustrialnym wspierały. Dzieje się to na skutek procesów racjonalizacji, biurokratyzacji struktur, aminowości, mobilności, mnożenie ról i zasad organizacyjno-prawnych, gwałtowne metamorfozy. Struktury stają się obce dla rodziny, a nawet przeciw rodzinie.
Zdaniem Schelsky'ego struktura życia rodzinnego nowoczesnego społeczeństwa nie odpowiada już strukturze szerszego pozarodzinnego otoczenia społecznego. Intymna pierwotna wspólnota rodzinna tkwi w niechętnym jej (wrogim wręcz) zorganizowanym makrokontekście społecznym. Młodzież żyjąc w tych dwóch układach społecznych znalazła się w ognisku konfliktów strukturalnych.
Dorastanie dla młodzieży to już nie przejście, a przeskok między dwoma biegunami zachowań społecznych, które z zasady są antagonistyczne w stosunku do siebie i to powoduje określone skutki w funkcjonowaniu człowieka. Skutki:
Podwyższona dezorientacja młodzieży i niepewność jej zachowań.
Ten układ, konflikt między społeczeństwem globalnym a rodziną narzuca młodzieży konieczność ukształtowania jakiegoś nowego, nieraz obcego poziomu i stylu zachowań społecznych, które są wymagane w społeczeństwie globalnym; młodzież musi „od zaraz” uczyć się nowych zachowań;
Młody człowiek we współczesnym społeczeństwie przeżywa dylemat strukturalny wynikający z konfliktu interesu między rodziną jako pierwotną jednostą społęczną a społeczeństwem globalnym;
Dodatkowa trudność - we współczesnym społeczeństwie Brak jest instytucji pośredniczących, ułatwiających młodzieży przejście do społeczeństwa globalnego z rodziny zgodnie z jej potrzebami rozwojowymi;
Młodzież usiłuje dla zaspokojenia elementarnej potrzeby pewności zachować i tworzyć własne grupy i instytucje.
Hurellmann:
Postuluje na gruncie nauk społecznych interparadygmatyczne ujęcie.
Do tej pory autorzy danych teorii koncentrowali się na analizie warunków społecznych.
Schelsky - w jakiej kondycji znalazła się rodzina we współczesnym społeczeństwie? = w sytuacji konfliktowej.
Nieprzygotowanie strukturalne do przyjęcia nowego obywatela
Niepewność zachowań młodzieży - młodzież nie dysponuje zwięzłej definicji ról społecznych, które ma ona pełnić w przyszłości; społeczeństwo jej nie określa jednoznacznie
Dylemat strukturalny młodego człowieka wymaga od człowiek”nowych narodzin”, zaczyna tworzyć własne grupy i organizacje.
S. nie rejestruje tego w polskim społeczeństwie społecznym, w polskim raczej wycofanie.
pokolenie ruchu młodzieżowego
pokolenie młodzieży politycznej
pokolenie młodzieży sceptycznej - najbardziej powszechna;
Głęboko odidealizowane i odpolitycznione; Młodzież koncentruje się na wykształceniu, stabilizacji w życiu codziennym. Podobne do pokolenia „niskich lotów”. Przystosowuje się do reguł życia wśród dorosłych, trzeźwo ocenia swoje możliwości i wykazuje się daleko posuniętym sceptycyzmem wobec świata, otoczenia społecznego. Bardziej dowartościowuje więzi prywatne lub publiczne. Ten przesadny sceptycyzm i odpolitycznienie - to jedne z gł. cech. Niedojrzałość - druga cecha; młodzież w dążeniu do uzyskania ról bezkrytycznie i szybko kompensuje tę własną niepewność dostosowując się do porządku wartości, które lansowane są w społeczeństwie globalnym.
Zaznaczyć można, że młodzież z jednej strony stara się zdystansować do dorosłych, a z drugiej się do dorosłych upodobnić - bezkrytycznie - stając się pseudodorosłymi.
Pewna odmiana „nowoczesnego dorosłego” - wariant najbardziej lansowany.
Ta przystosowalność do okoliczności społecznych powodowane niepokojem, może sprawić, że to pokolenie młodzieży nigdy nie stanie się „rewolucyjne”, twórcze - w propozycjach zmian społecznych.
/teza Schelskyego/
(* Aung San Sun Kyi - birmańska opozycjonistka)
Schelsky pyta: A co z następnymi pokoleniami? Wg niego dalsze zmiany społeczeństwa mogą spowodować zasadnicze przekształcenia witalnego samopoczucia młodzieży, co z kolei może skutkować nowymi formami zachowań - w tym egocentryzmem.
Mogą pojawić się pewne rodzaje buntu młodzieży przeciwko manipulacji potrzebami młodzieży, bunt wobec nacisku na konformizm. Młodzież jeśli się zdecyduje na bunt to on będzie skierowany przeciw manipulacji jej wolnością.
T: ROZUMIENIE DEMOKRACJI
!!! Demokracja jest ustrojem opartym na specyficznym zestawie wartości i jednocześnie z założeniem wymagania, że te wartości będą uznawane, respektowane i realizowane przez obywateli oraz że one także się zrealizują w życiu poszczególnych obywateli poprzez kanon cnót i zachowań obywatelskich.
Edukacja demokracyjna stanowiłaby pewien proces ujawniania tych wartości, ich uzasadnienia (legitymizacji) i osadzania w kulturze. Co w konsekwencji oznacza przygotowanie obywateli do wymaganych postaw. Postawy powinny być głęboko umotywowane, zintegrowane, stanowiące immanentną część osobowości obywatela.
Lista tych wartości, które konstytuują demokrację jest długa.
Wartości, które stanową bazę:
Zasada prymatu społeczności <ludu> w społeczeństwie
Realnego uznania danej zbiorowości jako rozumnej, wolnej i dysponującej pewną emocjonalną energią, widoczna w sposobie organizowania życia społecznego. Przykład: realne rządy ludu jako samorządnej większości.
Przeciwieństwo wobec tej zasady - przyznanie władczych uprawnień określonej jednostce lub mniejszościowej grupie, np. partia bądź zewnętrznemu systemowi społecznemu, politycznemu, ideologicznemu.
Zasada prymatu prawa nad innymi preferencjami indywidualistycznymi lub grupowymi
Demos - lud - powinien być źródłem prawa, a to prawo ma być wyrazem świadomości zbiorowej, wyrazem funkcji bezpieczeństwa tej zbiorowości.
Prawo demokracji ma obowiązywać wszystkich jednakowo (!), nie może być selektywne.
Przeciwność praworządności - selektywność wobec prawa.
Bez prymatu mogłoby dojść do bezprawia.
Zasada równowagi między wolnością indywidualną a wolnością publiczną <zbiorowości jako całości>
Musi istnieć harmonia między tymi wolnościami.
Nie ma wolności absolutnej wobec społeczeństwa, ale nie ma też wolności absolutnej w systemie.
Gwarancja oraz wymagania aktywności indywidualnej
Demokracja ma sens kiedy demos występuje nie jako bierna potencjalność, ale jako wszechstronnie aktywna potencjalność poszczególnych jednostek. Konieczna jest gotowość i moralny imperatyw aby być obecny w tworzeniu…
Powinność dyscypliny realizacyjnej
W ramach tej zasady trzeba podkreślić, że sama demokracja w przestrzeni społecznej jest procesem.
Ważna jest świadomość aktywnego tworzenia demokracji. Budzenie świadomości.
Bez świadomości - „łatwy łup do sterowania”
Ze świadomością rodzi się odpowiedzialność.
Zasada niezbywalności odpowiedzialności indywidualnej za byt społeczny
Nie ma nikogo innego z kim można podzielić się odpowiedzialnością za byt społeczny.
Równość prawa oznacza przyjęcie podobnej miary odpowiedzialności.
Odstępstwo:
zrzucanie odpowiedzialności na innego
hiperodpowiedzialność - pomniejszanie praw i szans innych na budowanie wspólnoty i współodpowiedzialność
Zdrowa realizacja tej zasady to przyjmowanie odpowiedzialności według posiadanych kompetencji i możliwości, oraz uznanie, że inni także mają pole do działania według ich możliwości.
29.11.2012r.
Współczesna sytuacja demokracji nie jest jasna wg tej zasady i wolna od niepokoju. Przeżywa kryzys <zdaniem prof. Wawro>.
① Ten kryzys ma charakter:
instytucjonalny - ujawnia się dekoniunktura dysfunkcji wielu instytucji społecznych
świadomościowy - dekoniunktura demokracji przejawia się w bierności obywatelskiej;
niejasność obywateli do zadań jakie mają podejmować; wbrew ekspansji
środków masowego przekazu - niska świadomość o sytuacji społecznej
(zastanów się czym przejawia się kryzys świadomości?)
② Dewastacyjny wpływ na tego stylu uprawiania demokracji na kulturę (w tym przypadku dyskursu publicznego) - skrajne przejawy wolności w sprawach obyczajowych.
③ Neoliberalna, kapitalistyczna gospodarka generuje coraz większe nierówności społeczne.
Decydują układy na gruncie interesu grup, partii posiadających pewne wpływy.
Anomia jest nie do uniknięcia.
* Margaret Mead
* Krystyna Szafraniec - badania o młodzieży polskiej - trzy kręgi: A, B, C
Młodzież polska:
A - młodzież mająca idealne warunki rozwojowe → wysokie aspiracje społeczne, edukacyjne; aspiracje życzeniowe i dążeniowe są spójne
B - rozłam między aspiracjami życzeniowymi a dążeniowymi
C- młodzież o peryferyjnych warunkach startu życiowego; nie mają odpowiednich warunków rozwoju społecznego; przepaść między aspiracjami życzeniowymi a dążeniowymi; szansą jest kapitał kulturowy
6.12.2012r.
Równość wobec prawa - powinna wykluczyć krzywdę społeczną.
Powstaje sieciowy układ władzy - co oznacza deficyt demokracji.
④ Coraz mniejsze znaczenie mają władze narodowe na rzecz układów międzynarodowych. Ma to swoje znaczenie również w życiu obywatelskim.
Narodowa polityka nie ma przebicia w kierowaniu siłami ekonomicznymi, ponieważ istnieje już rzeczywistość globalnej gospodarki. Ponadnarodowe… dyktują normy gospodarce narodowej.
Uprawnienia państwa, układy sieciowe zostały scedowane na rzecz wspólnoty ponadnarodowej. W tym momencie powinna być na nowo przedyskutowana kwestia suwerenności państwa (!).
⑤ Dobro gospodarki globalnej w sprzeczności z gospodarką narodową; niedemokratyczne sprawowanie władzy przez cudzoziemców na terenie danego państwa.
⑥ Wyłania się dystans dzielący poszczególnych obywateli od struktur wyższych, na których poziomie rozstrzygane są ważne dla obywateli sprawy życiowe (np. zdrowotne, socjalne).
⑦ Jawi się dylemat tożsamości zbiorowej i indywidualnej.
Procesy globalizacji i ponadnarodowej integracji sprawiają, że zaczyna podlegać zmianie dotychczasowy sposób tratowania wspólnoty zbiorowej i jej roli w konstruowaniu tożsamości zbiorowej i indywidualnej, reprodukowania tej tożsamości.
Dotychczas związek między kulturą i tradycją narodową a tożsamością był do tej pory w świadomości jako niekwestionowany dogmat.
„Współtwórcy i wychowawcy Europy”
Jurgen Habermas
* TEORIE PATRIOTYZMU BEZ WŁAŚCIWOŚCI
Patriotyzm bez właściwości etnicznych i religijnych <kosmopolityczny>.
<dygresja o kobietach…>
- Dyczewski; kobiety; siła wartości kulturowych, tradycja, rodzina i wpajane w niej wartości;
Rodzinną tradycję usiłuje się zastąpić wielością tradycji, treści kulturowych, nadając im równorzędną rangę; idei lub treści kulturowe - czasem wspólne, czasem skrajne wobec siebie. To może budzić odczucie straty lub zagrożenia. Wynika to z procesu globalizacji.
⑧ Podział na dwa odrębne, wzajemnie izolowane światy.
elity sztucznie wykreowane
masy
Wykształcił się typ elit międzynarodowych, które żyją wg idei kosmopolitycznych. Skupiają się na takich wartościach jak wykształcenie, władza.
Masa - LUD - egzystuje w jakiejś przestrzeni lokalnej, zakorzenione w określonych problemach lokalnych, ale też w kwestiach peryferyjnych - bieda, bezrobocie
* Elektroniczny kosmopolityzm <Castels> a planetaryzm lokalny.
Choć masy stanowią zdominowaną większość w rzeczywistości decydującą rolę mają elity.
* dekoniunktura demokracji - PRZEMYŚL
W komercyjnym języku znanych czasów demokracji typu idealnego (która była możliwa jeszcze za realizacji w społeczeństwie przedprzemysłowym) traci na znaczeniu - w obecnym znaczeniu nomenklatura europejskiej współdemokracji nie oznacza respektowania określonej ETYKI OBYWATELSKIEJ, troski o całe społeczeństwo. Nie oznacza etyki odpowiedzialności za dobro wspólne, nie oznacza respektowania i konstruowania cnót obywatelskich. Natomiast wolność, jako jeden z zasadniczych jest konstruowana w funkcji interesu danej grupy. W demokracji nowoczesności kładzie się nacisk na niezdefiniowaną do końca nieograniczoną wolność.
Dobro publiczne stało się wartością drugorzędną, co jest antytezą demokracji (!!!).
13.12.2012r.
Społeczeństwo godzi się na dystans jaki jest między nim a instytucjami (rządzącym lobby interesu i międzynarodowych wpływów a interesem narodu) władza jest rozumiana bardziej jako interes tych pewnych grup (w rzeczywistości), a nie jako służenie dobru całej społeczności.
To co byłoby słusznym postulatem, żeby:
- społeczeństwo znalazło jakiś sposób zabezpieczenia interesu publicznego, odwołując się do tych postulowanych mechanizmów rzeczywistej demokracji
- przeprowadzac mechanizmy pogłębiania świadomości przeciętnego obywatela do myślenia w kategorii dobra społecznego.
Analitycy stwierdzają: M. Król - że obywatele na własne życzenie ograniczają swoje możliwości wpływu na działanie na państwo.
Znaczny odsetek badaczy jest zainteresowany liberalizmem a nie demokracją.
Obywatele wykazują większe zainteresowanie sferą „wolności negatywnej”, czyli bezgranicznej niż tzw. „wolności pozytywnej” - tej w funkcji dobra wspólnego.
Obywatele chcą większego zakresu indywidualnej wolności nie zaś tak jak demokracja, która ma zagwarantować kulturę, ochronę życia społecznego, gospodarczego, życia w ogóle (godności).
J. Berlina - stwierdza, że obywatele wykazują większe zainteresowanie ideologią konsumeryzmu, koncentrowaniu się na zarobieniu i wydawaniu pieniędzy, bardziej niż…
Sarton - zanim obywatele czegoś chcą, ktoś sprawia, że oni właśnie tego chcą. Im mniejsze rozeznanie ma obywatel, o tym co dzieje się w życiu społecznym, publicznym, tym większą ma potrzebę identyfikowania się z tymi co są głośniejsi.
Rorty - mamy coraz mniej świadomych obywateli, a wyborcy są głupsi niż kiedyś.
Zmniejszają się polityczne kompetencje obywateli, Brak rozumienia, mniejsza świadomość tego, co się dzieje - nie podejmuje się wysiłku samodzielnego myślenia. Robią to za nich media, które stają się elektroniczną centralą chorej demokracji. Wydaje się, że demokracja ewoluuje w kierunku modelu demokracji zimnej, czyli takiej, którą kierują technokratyczne i zimne polityczne elity. Pokłada się zbyt wiele nadziei w tej zdolności do racjonalności elit, tymczasem one działają wbrew elektoratu - zgodnie z własnym interesem.
DEMOKRACJA A KAPITAŁ SPOŁECZNY JAKĄ JEST MŁODZIEŻ
Młodzież poddaje się wpływom mediów i sprzyja swoistemu dyktatowi wypaczonej demokracji.
Częściej funkcjonuje w tzw. społeczności wirtualnej niż realnej. A ona akcentuje bardziej potrzeby towarzyskie, zabawowe i upozorowane potrzeby społeczne w oderwaniu od bezpośredniej obecności fizycznej osób.
Pozwala zamykać się w tych ograniczeniach, przyjmuje radykalny indywidualizm; godzi się na prywatyzację życia, zarówno w czasie wolnym, jak i w czasie pracy.
Wymyka się spod wpływu pierwotnych wspólnot, które były realnym wsparciem, a udaje się pod wpływy niekontrolowane. To owocuje niewłaściwym rozumieniem poczucia solidarności, więzi z innymi, zaufania, bezinteresowności działania i zdolności do bycia dyspozycyjnym dla dobra publicznego.
Odradzają się takie środowiska młodzieżowe, które wyrażają sprzeciw wobec tego, co społecznie można określić jako próżne. Ruchy sprzeciwiające się brutalizacji życia społecznego, politycznego, codziennego. Sprzeciw wobec wulgaryzacji języka, prywatyzacji przedsiębiorstw.
J. Stawiszyn - jeśli nie dojdzie w młodym pokoleniu do poruszenia postaw obywatelskich, młodzież pozostanie na etapie potencjału gotowego do startu, a nie potencjalnie podejmującego te działanie.
10.01.2013r.
<długaaa dygresja o kulturze osobistej młodych ludzi… bądź jej braku>
TOŻSAMOŚĆ MŁODZIEŻY
→ pojęcie wielowymiarowe, podejmowane przez wiele dyscyplin naukowych, np. socjologię, psychologię, pedagogikę;
→ interparadygmatyczne ujęcie;
→ definicje, które byłyby do przyjęcia przez trzy dyscypliny: socjologię, psychologię, pedagogikę
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Wydarzenia zewnętrzne mogą zwrócić się w kierunku, które narzucają młodzieży grupy mikrospołeczne. (czy makro?)
Zmiana kierunku w kształtowaniu się tożsamości młodzieży.
Młodzież z natury rzeczy musi się definiować, samookreślić (np. kim chcę być, jak pracować)
Presja zewnętrzna określenia się → to również występuje.
WYCHOWANIE w ujęciu socjologicznym → przygotowanie do roli społecznej.
Problemy turbulencyjne:
<dygresja…>
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Nie jest możliwe dokonanie pełnej charakterystyki współczesnej kultury społecznej, ponieważ ulega ona nieustannym przemianom.
Zauważalne jednak są TRZY ZASADNIECZE ZWROTY WE WSPÓŁCZESNEJ KULTURZE SPOŁECZNEJ:
① Zwrot od rzeczywistości ku fikcji:
Za przyczyną środków masowego przekazu, które tworzą hiper-rzeczywistość.
Wirtualny świat wydaje się bardziej atrakcyjny niż realna rzeczywistość.
Młody człowiek zanurza się w tej fikcji, uznając ją za bardziej atrakcyjną i sobie bliższą.
② Zwrot od orientacji prospołecznej ku indywidualistycznej:
Dokonuje się na bazie wyborów wartościujących.
Tendencja → wartości prospołeczne przechodzą na dalszy plan
Lansowany jest indywidualizm.
Zanik rozumienia w procesie kształtowania tożsamości, że <<ja>> konstytuuje się najtrafniej/najpełniej w relacji <<my>>.
③ Zwrot od twórczości ku konsumpcji:
Eksponowanie, że wszelkie staranie, praca, osiągnięcia kierowane są ku uzyskaniu prestiżu.
Ważne jest to by posiadać.
Szacunek społeczny oparty jest nie tyle na wartości duchowej czy intelektualnej, a w zależności od kryterium posiadania.
* nagrody
* prestiż społeczny
[Tyle jestem wart, ile mam….]
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Zawiera się w tym sugestia, że poprzez wartości ludonistyczne jak sukces, bogactwo określa się sens współczesnego człowieka.
W warunkach lansowania wolności w kształtowaniu tożsamości zaciera się mocniej odpowiedzialność za innych, wobec społeczeństwa - za kierunek dokonywanych wyborów wartościujących.
KULT CIAŁA
Jako jedna z cech określających pewną jakość cywilizacyjną uznaje się promowanie kultu ciała jako centralnie istotnego czynnika kreowania własnej tożsamości.
Poszczególne wzorce poprzez kult ciała kształtują tożsamość.
Sugestia konieczności postrzegania siebie i innych przez pryzmat fizyczności i subiektywnych odczuć.
We współczesnej kulturze integralnym aspektem jaźni człowieka → tożsamość jednostki wyraża się głównie poprzez ciało i jego potrzeby, poprzez wykreowanie wizualnego wizerunku siebie.
Te wzorce się zmieniają. Nie stanowią więc stabilnej bazy kształtowania się tożsamości.
Wobec tej zmienności wzorców istnieje zagrożenie niestałością → jedna z podstaw powstawania dylematów współczesnej młodzieży.
→ do przemyślenia…
LASCH
Zauważa, że świat konsumpcji centralnie usytuowany we współczesnej kulturze społecznej jest światem zainscenizowanej różnicy, dlatego że osoba jest w tym kontekście definiowana poprzez zasadę: „musisz być odmienny”.
Zagubiona jest troska o naturalny kapitał własnych możliwości. Zamiast tego zachodzi sztuczne kreowanie wizerunku.
17.01.2013r.
Niezwykle istotnym aspektem życia człowieka współczesnego jest konsumpcja.
Badania wśród maturzystów (prowadzone przez prof. F. Wawro):
- przesuwają się wartości autoteliczne (Bóg, zbawienie)
- wysoko cenione są nadal wartości afiliacyjne (dom, rodzina)
- wartości prospołeczne mocno straciły na rzecz dążenia do prestiżu
...............................................................................................................................................
KULT CIAŁA
Kult ciała jako sugestia postrzegania siebie i innych przez pryzmat fizyczności.
Zgodnie z tą sugestią tożsamość człowieka wyraża się głównie poprzez ciało i jego potrzeby. Jednostka wyraża niejako swoją tożsamość poprzez konstruowanie swojego wizualnego obrazu siebie. Związane jest z tym zjawisko zwane tożsamością sezonową/okresową.
Jako jedne z wyraźnych cech współczesnej młodzieży można wymienić:
① Estetyzacja różnych sfer życia.
② Ekstremalne metamorfozy.
Atrakcyjność zewnętrzna ba poziomie równorzędnym z wartością wykształcenia...
Badania CBSu wykazały: młodzież uważa, że wizerunek zewnętrzny przesądza o jakimkolwiek sukcesie w każdej dziedzinie zycia, osobistym i zawodowym. Młodzież pytano o ideał wyglądu zewnętrznego - wymienia takie cechy wyglądu zewnętrznego, które są aktualnie lansowane w mediach. To oznacza, że:
W kanonie wartości współczesnej kultury kategorie estetyczne należą do centralnych obok takich wartości jak: prestiż, przyjemność, młodość. Można powiedzieć, że atrakcyjność i kategorie estetyczne stają się wyznacznikami kultury obowiązującymi we współczesnym społeczeństwie. Z tego wynika pewien nakaz, że tak należy kreować siebie i swoje otoczenie, by ta kreacja wpisywała się w obowiązujące trendy [ta presja jest tak silna, że traktowana jak zobowiązanie].
Presja na kształtowanie zdolności do gwałtownych zmian, metamorfoz dotyczących różnych sfer życia.
Cechy presji wobec ekstremalnych metamorfoz:
Cechy:
Radykalna zmiana powinna dokonywać się w krótkim czasie.
Zmiany dokonuje się przy udziale ekspertów (specjalistów od wizerunku), którzy pełnią w tym wiodącą rolę. Osoba podejmuje jedynie decyzję o metamorfozie, a nad samym jej przebiegiem i skutkiem brakuje jej czasu na przemyślenia.
Zmiana ma dotyczyć wielu wymiarów, nie tylko wyglądu, ale również wyżywienia, stylu życia czy zmian w obszarze psychiki.
Zmiana ma szokować. Prezentuje się dlatego stan rzeczy „przed” i „po”. Podkreśla się jakie ogromne i pozytywne znaczenie ma obecny stan rzeczy, po zmianie.
„Kultura metamorfoz” ma być rozumiana jako aspekt doskonalenia, ale nie samodoskonalenia. Inni widzą jakich zmian trzeba dokonać, a sama zainteresowana osoba nie ma czasu, żeby przemyśleć jaki jest sens zmian i czego naprawdę potrzebuje.
Czynnikiem zachęcającym do metamorfoz są media, które lansują określony styl w określonym czasie. Przedstawiają sukces przemian. Sam proces przemiany jest sukcesem.
Eksperymentalne metamorfozy stanowią formę realizacji marzenia o idealnym życiu. By je osiągnąć potrzebna jest tylko zgoda. Wynikałoby z tego, że metamorfoza zmieni dalsze życie w pasmo sukcesów.
- Rola ekspertów jest zbyt wywindowana. Nigdy nie wiadomo jakimi rządzą się kryteriami. Obiektywne kryteria nie są ujawnione. Ogromną moc ma tu siła perswazji.
- Ekstremalne metamorfozy jako cecha współczesnej kultury wydaje się być złudnym sposobem realizowania/kreowania idealnego człowieka.
WNIOSKI co do cech współczesnej kultury:
Próba nadążania zrealizowaniem wymogów w sferze przemian wizualnych nie gwarantuje definitywnego sukcesu ze względu na „wirowanie trendów”.
Lansowane trendy często są ze sobą sprzeczne.
Młodzież dodatkowo staje wobec pewnej pułapki sprzecznych propozycji i form konsumpcjonizmu.
Można mówić również o nieadekwatności tego, co zdołało się osiągnąć i określić jako swój status konsumpcji, do tego, co mogłoby się jeszcze mieć. Świadomość ta wywołuje fale dużego stresu.
LASCH - zainscenizowana zmiana, inność - współczesne media inscenizują tę różnorodność;
presja bycia kimś innym, wyrazistym, odznaczającym się.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Jakie są stwierdzone warianty tożsamości młodzieży współczesnej kultury?
Tożsamość ponowoczesna (otwarta).
Tożsamość globalna.
Inny podział:
Tożsamość mocna - charakteryzuje się stabilnym, jednoznacznym trzonem
aksjologicznym, mocno zdefiniowanym - jakie wartości i co ona
znaczą - na tyle niepowtarzalne, że jej charakterystyka umożliwia
zarysowanie wyraźnych granic między „ja” a innymi; zbieżna z
tożsamością osiągniętą rozumianą jako zdolność do harmonijnej
egzystencji wielości nowoczesnych znaczeń; ona sama domaga
się niejako dla siebie autonomii - która nie oznacza tu
indywidualizmu, a bardziej chodzi o podmiotowość wyborów;
t. o. ciągle potwierdza swoje wybory poprzez nieustanną pracę
nad sobą, interpretację swojej biografii; cechują ją też
uniwersalizm wyrażany w zdolności umacniania siebie samego
sensie moralnym, aksjologicznym (?); umocnienie siebie w
środowisku określonych wartości i w środowisku ludzkim.
Tożsamość słaba (chwiejna) - kategoria zmienna, niejednoznaczna, ciągle
negocjowana; nie może stanowić stabilnej podstawy
dla osobowych postaw i zachowania; jedna z odmian:
tożsamość ambiwalentna - oznacza niekorzystne
otwarcie się na możliwość dokonywania zwrotów, w
zależności od sytuacji; negocjowanie siebie w zależności
od presji otoczenia i osobistych interesów; niestety
stanowi wśród młodzieży upowszechniające się
zjawisko; druga odmiana tożsamości słabej: tożsamość
fragmentaryczna w oparciu o ciało <już omawiana>.
Jak postrzegać tożsamość w ujęciu słabym z pedagogicznego punktu widzenia?
zawiera cechy fragmentaryczności i niestabilności;
zawiera cechy skrajnego indywidualizmu wyboru, co zatraca jej społeczny wymiar;
dość powszechny wybór tożsamości w ujęciu słabym związany jest z kryzysem wspólnotowości, jako cecha współczesnej społeczności;
Kształtowanie się tożsamości w nowoczesnym społeczeństwie ma charakter dyskursywny, co jest charakterystyczne dla radykalnej zmiany społeczeństwa i efektem tego może być tożsamość poszukująca. Odmiana tego typu staje się remedium, sposobem by się odnaleźć w rzeczywistości.
Tworzenie się „ja poszukującego”:
W oparciu o aksjologię przekazywaną w mikrośrodowiskach społecznych; zderzenie wartości przekazywanych w rodzinie wartościami przekazywanymi w społeczeństwie - co powoduje dylemat.
Młodzież dąży do odnalezienia swojego miejsca w społeczeństwie. Pozostawia sobie
szansę na przetrwanie.
W tożsamości poszukującej - trudna sytuacja społeczna - przykład: nie jestem w pełni
tym, kim kształtowała mnie rodzina i jeszcze nie tym, kim chce mnie ukształtować
społeczeństwo globalne.
Dalsze wnioski:
Stanowczo trzeba stwierdzić, że tożsamość słaba, poszukująca, realizująca się w procesie konsumpcji nie konstytuuje w jednostce stabilnego podmiotu życia społecznego.
Ta tożsamość konstytuuje w oparciu o zmienne gusta i jednocześnie nieprzewidywalne do końca zmiany.
Zawiera w sobie sprzeczne wątki, które dowolnie można konstruować i rekonstruować.
1