Mikrobiologia - ćw 3, Mikrobiologia

Mycobacterium spp. - klasyfikacja

prątki należące do grupy Mycobacterium tuberculosis (Mycobacterium tuberculosis complex):

M. tuberculosis
M. bovis
M. africanum
M. microti

Prątki inne niż gruźlicze (Mycobacteria other than tuberculosis - MOTT)

Prątki niegruźlicze (Nontuberculosis mycobacteria - NTM), prątki atypowe:

M. kansasii, M. xenopi, M.fortuitum, M, marinum

M. leprae.

Klasyfikacja wg Runyona

(W zależności od zdolności do wytwarzanie barwnika i szybkości wzrostu)

Prątki wolnorosnące (wzrost trwa 2-6 tyg)

fotochromogenne - wydzielają barwnik pod wpływem światła (np. M. marinum, M. kansasii)
skotochromogenne - wydzielają barwnik bez względu na obecność lub brak światła (np. M. xenopi, M. gordonae)
niefotochromogenne - nie wydzielają barwnika (M. avium, M. intracellulare, M. ulcerans)

prątki szybkorosnące ( RGM- rapidly growing mycobacteria), (wzrost po upływie 2-5 dni) np. M. fortuitum, M. smegmatis, M. chelonae, M. phlei, M. abscessus)

Mycobacterium spp.

w skład ściany komórkowej wchodzą długołańcuchowe kwasy mykolowe połączone z glikolipidami oraz zakoticzony w błonie komórkowej lipoarabinomanan (LAM)
znaczna zawartość związków lipidowych w ścianie kom. (60%) warunkuje charakterystyczne cechy prątków:

kwasoodporność (95% alkohol etylowy zawierający 3% kwas solny szybko odbarwia wszystkie bakterie z wyjątkiem prątków)
powolny czas wzrostu
oporność na preparaty dezynfekcyjne i działanie wielu antybiotyków/chemioterapeutyków
niewrażliwość na wysychanie.

Mycobacterium tuberculosis

zdolny do wzrostu wewnątrzkomórkowego w makrofagach pęcherzyków płucnych (uniemożliwia fuzję fagosomu z lizosomom)
aktywuje komórkową odpowiedź immunologiczną
objawy choroby wynikają gł. z reakcji gospodarza na infekcję
zakażenie pierwotne dotyczy płuc
rozsianie infekcji na inne narządy występuje najczęściej u pacjentów z upośledzoną odpornością

Mycobacterium tuberculosis - czynniki zjadliwości

lipoarabinomannan
sulfolipidy, glikolipidy, fosfolipidy
czynnik wiązkowy (cord factor, CF)
katalaza
dysmutaza ponadtlenkowa

M. tuberculosis - epidemiologia

każdego roku: 8-10 mln choruje, 3 mln umiera
w Polsce : 40 osób/ 100 tys.
gruźlica występuje najczęściej w południowo-wschodniej Azji, w Afryce i wschodniej Europie
grupy o najwyższym ryzyku zachorowania to pacjenci o upośledzonej odporności: osoby zarażone wirusem HIV, po przeszczepach narządów, chorzy na nowotwory, pacjenci z niewydolnością nerek, pacjenci leczeni lekami immunosupresyjnymi, osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków, osoby bezdomne oraz osoby narażone na kontakt z zakażonymi pacjentami
zakażenie szerzy się drogą kropelkową (kichanie, kaszel), inne: droga pokarmowa (wskutek wypicia mleka od zarażonej krowy, gł. M. bovis), przez łożysko (sporadyczne, wyłącznie w wyniku prosówki u matki)

GRUŹLICA

GRUŹLICA PŁUC

GRUŹLICA POZAPŁUCNA

gruźlica węzłów chłonnych obwodowych
gruźlica opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
gruźlica układu moczowo-płciowego
gruźlica kości i stawów
gruźlica narządów jamy brzusznej
gruźlica opłucnej
gruźlica skóry

GRUŹLICA ROZSIANA (GRUŹLICA PROSÓWKOWA)

M. tuberculosis - diagnostyka utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy

Skórny test tuberkulinowy (TST, tuberkulin skin test), test Mantoux

skórna reakcja na tuberkulinę jest klasycznym przykładem opóźnionej reakcji nadwrażliwości typu komórkowego (uczestniczą w niej limfocyty T i makrofagi)
polega na śródskórnym wstrzyknięciu w środkową część przedramienia ,,preparatu tuberkulinowego'' (PPD, purified protein derivative) i pomiarze średnicy nacieku po 72 h
warunkiem powstania nacieku jest obecność w badanym organizmie swoiście uczulonych w stosunku do antygenów prątka limfocytów T, zwłaszcza CD4+, zdolnych do wytwarzania odpowiednich limfokin powodujących obrzęk, odkładanie fibryny oraz napływ innych komórek zapalnych
dodatni wynik TST świadczy jedynie o uprzednim kontakcie z prątkami, nie przesądzając o tym czy są to prątki gruźlicy czy atypowe
interpretację wyniku TST komplikują powszechnie stosowane w Polsce szczepienia BCG (Bacillus Calmette-Guerin) - atenuowany szczep M. bovis

u osób szczepionych BCG oraz zakażonych prątkami niegruźliczymi wynik testu może być dodatni

występują wyniki fałszywie ujemne

w przypadku wyniszczenia organizmu, ostrych chorób, nowotworów, zakażenia HIV, stosowania immunosupresji

dodatni wynik TST nie przesądza o czynnym procesie swoistym, a nawet w gruźlicy o ostrym przebiegu często wypada ujemnie ze względu na znaczną supresję odpowiedzi komórkowej pacjenta

Test na wytwarzanie IFN- γ ( testy IGRAs, Interferon Gamma Release Assays)

testy oceniające in vitro produkujące IFN-γ przez limfocyty T po stymulacji antygenami M. tuberculosis
do stymulacji używa się białek nie w pełni swoistych dla M. tuberculosis (występują także w M. kansasii, M. marinum), ale niewystępujących w szczepach M. bovis BCG

ESAT-6 (Early Secreted Antigenic Target)
CFP-10 (Culture Filtrate Protein 10 kDa)
TB_7,7(p₄)

QuantiFERON - TB Gold in Tube - test oceniający wytwarzanie IFN-γ z pełnej krwi metodą ELISA

T-SPOT. TB wykorzystuje się jednojądrzaste komórki krwi obwodowej (PBMCs), wytwarzanie IFN-γ ocenia się metodą ELISpot

Etapy testu ELISpot (Enzyme-Linked Immuno-Spot Assay)

inkubacja komórek jednojądrzastych krwi obwodowych w obecności antygenów ESAT-6 i CFP-10 przez 16-24 h
u osób zakażonych prątkiem dochodzi do produkcji IFN-γ przez uczulone limfocyty T osoby badanej
połączenie IFN-γ w sąsiedztwie limfocytów T ze specyficznymi dla niego przeciwciałami skoniugowanymi z enzymem, który katalizuje kolorymetryczną reakcję, dając obraz ,,plam”
każda plama reprezentuje ślad komórki T, która odpowiedziała na antygeny produkcją IFN-γ
za wynik dodatni badania przyjmuje się liczbę plam wynoszącą co najmniej 6

BAKTERIOSKOPIA

PREPARAT BEZPOŚREDNI

barwienie Ziehl-Neelsena - fuksyna ,,na gorąco”, kwaśny alkohol, błękit metylenowy (prątki kwasoodporne - czerwone na niebieskim tle)

zmodyfikowana metoda Ziehl-Neelsena: barwienie metodą Kinyouna (fuksyna ,,na zimno”)

metoda fluorescencyjna: auramina, rodamina, oranż akrydyny

Wynik podaje się w zależności od ilości prątków w danym preparacie:

+ - pojedyncze prątki w preparacie

++ - pojedyncze prątki w poszczególnych polach widzenia

+++ - liczne prątki w poszczególnych polach widzenia

Nie odróżnia prątków gruźlicy od prątków atypowych, w tym saprofitycznych.

Niska czułość.

…mikroskopowe preparatów sporządzone po zagęszczeniu (homogenizacji i odwirowaniu)….odsetek? dodatnich wyników, jednak nie w takim stopniu jak posiewy.

M. tuberculosis - diagnostyka mikrobiologiczna

HODOWLA

Przygotowanie materiału klinicznego do posiewu:

ujednolicenie materiału - homogenizacja (np. z zastosowaniem 2% NaOH, metoda fosforanowa, metoda chlorheksydynowa)
zniszczenie flory towarzyszącej bez uszkodzenia prątków
zagęszczenie prątków zawartych w materiale
podłoże Loweisteina-Jensena (glicerol, L-asparagina, skrobia ziemniaczana, masa jajowa, zieleń malachitowa)
podłoże Stonebrinka (glicerol zastąpiono pirogronianem sodu)
podłoże Ogawy (L-asparaginę zastąpiono glutaminianem sodu)
podłoże Middlebrooka (podłoże do szybkich systemów hodowlanych)

płynne

stałe

Czas oczekiwania na wynik ujemny hodowli założonej na podłożu Loweinsteina-Jensena wynosi 10 tygodni.

Jeżeli materiał od chorego jest bogaty w prątki, charakterystyczne kolonie prątków zaczynają wzrastać na podłożu w 4-6 tyg. hodowli.

Ocena nasilenia prątkowania

(+) - do 20 kolonii, wynik podawany jest liczbą

+ - liczba kolonii 20-100

++ - 100-200. wzrost policzalny

+++ - powyżej 200 kolonii, wzrost zlewny, niepoliczalny

IDENTYFIKACJA

Metody tradycyjne

wygląd kolonii, czas wzrostu
test niacynowy - wykrywanie obecności kwasu nikotynowego wytwarzanego podczas wzrostu hodowli

Chromatografia płynna wysokociśnieniowa HPLC - High Pressure Liquid Chromatography

Metody genetyczne - hybrydyzacja (sondy), PCR

OKREŚLENIE WRAŻLIWOŚCI NA LEKI

dodanie leku do podłoża L-J, wykrycie genu oporności metodą PCR

M. tuberculosis - diagnostyka mikrobiologiczna

metoda hodowli jest bardziej czuła niż metoda bakterioskopii, pozwala na wykrycie ok. 10 prątków w 1 ml
uzyskany metodą hodowli wzrost prątków umożliwia ich dokładną identyfikację gatunkową oraz określenie wrażliwości na leki przeciwprątkowe

BACTEC System

zautomatyzowane systemy np. Bactec 460, MB/BacT, MGIT 960
wykorzystują do detekcji prątków metody radiometryczne lub kolorymetryczne
wzrost prątków w powyższych metodach występuje już w 1-3 tyg
możliwe jest również wykonanie lekowrażliwości

Kolorymetryczna metoda Bactec 460

prątki hoduje się na podłożu płynnym (podłoże Middlebrooka ₇H₁₂), zawierającym kwas palmitynowy znakowany przy pomocy węgla radioaktywnego ₁₄C
do podłoża dodaje się antybiotyi/chemioterapeutyki PANTA (polimiksyna, amfoteryna, kwas nalidyksowy oraz trimetoprim), które hamują wzrost flory towarzyszącej
jeśli w badanym materiale obecne są prątki, to zużywają one do wzrostu znajdujący się w podłożu kwas palmitynowy, a uwalniany przez nie CO₂ ze znakowanym węglem gromadzi się w górnej części butelki hodowlanej
całość inkubuje się w cieplarce w temp. 37^oC i kilka razy w tygodniu odczytuje się wzrost prątków poprzez pomiar radioaktywności w aparacie Bactet
pierwszy wzrost prątków może wystąpić już przed upływem pierwszego tygodnia, kolejny tydzień potrzebny jest do oceny lekowrażliwości prątków na leki przeciwprątkowe (np. izoniazyd, rifampicyna, streptomycyna)
metoda użyteczna w wykrywaniu prątków w materiałach skąpoprątkowych np. płynie z jamy opłucnej, plwocinie od chorych z niewielkimi zmianami w płucach, płynie mózgowo-rdzeniowym

Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR)

otrzymany w ten sposób materiał genetyczny identyfikuje się odpowiednimi sondami
najczęściej powielanym fragmentem genomu prątka jest sekwencja inercyjna IS 6110 (Insertion sequence), występująca zwykle w kilkunastu kopiach w genomie M. tuberculosis complex
również IS 986, gen kodujący białko szoku termicznego Hsp 65 kDa
w metodach polegających na amplifikacji materiału genetycznego prątka, wykrywa się zarówno prątki martwe jak i żywe

Wykrywanie przeciwciał

odpowiedź humoralna w gruźlicy nie ma charakteru ochronnego
odpowiedź humoralna rośnie wraz ze wzrostem zaawansowania zmian

GRUŹLICA - leczenie

I rzut - izoniazyd (INH), rifampicyna (RPM), etambutol (EBM), pirazynamid, streptomycyna (SM)

niska toksyczność

II rzut - etionamid, cykloseryna, kapreomycyna, wiomycyna, fluorochinolony

wysoka toksyczność

inne połączenia: INH + RPM, RPM + EMB

leczenie: 6-9 miesięcy
skojarzone 2-3 tuberkulostatyki
pierwotna oporność dotyczy głównie izoniazydu i streptomycyny, rzadziej etambutolu i ryfampicyny
leczenie przebiega w dwóch fazach : I faza wstępna, intensywna - 2-3 miesiące, II faza kontynuacji, wyjaławiająca
najczęściej stosowany - 6 miesięczny sposób leczenia:

faza wstępna - 2 miesiące (pirazynamid, izoniazyd, rifampicyna, etambutol lub streptomycyna)

faza podtrzymująca - 4 miesiące (izoniazyd, rifampicyna)

GRUŹLICA - zasady leczenia, profilaktyka

PROFILAKTYCZNE PODAWANIE LEKÓW PRZECIWGRUŹLICZYCH

zdrowi pacjenci z potwierdzonym kontaktem z osobą chorą na gruźlicę
zakażenie bez objawów chorobowych
zdrowi pacjenci z przebytą w przeszłości gruźlicą

IMMUNOPROFILAKTYKA

szczepionka BCG jest żywą szczepionką bakteryjną (atenuowaną)
składnikiem aktywnym szczepionki jest pozbawiona zjadliwości odmiana prątka bydlęcego (Mycobacterium bovis BCG)
ochronny mechanizm działania szczepionki jest podobny do procesu rozwoju odporności przeciwgruźliczej, obserwowanego w przypadku naturalnego zakażenia
czas ochronnego działania szczepionki - od 10-15 lat lub krócej

Lekooporność MDR	Oporność na INH+RMP także w połączeniu z innymi lekami
Gruźlica lekooporna MDR-TB	Chorzy od których wyhodowano prątki z opornością na INH+RMP także w połączeniu z innymi lekami
Lekooporność XDR	Oporność MDR + oporność na fluorochinolony +/i amikacynę i/lub kanamycynę
Lekooporność pre-XDR	Oporność MDR w połączeniu z opornością na co najmniej jeden z leków definiujących oporność XDR
Lekooporność TDR (totally drug resistant)	Oporność na wszystkie leki podstawowe (SM, INH, RMP, EMB) oraz opornych na leki dodatkowe z wybranych 6 grup (fluoruochinolony, aminoglikozydy, polipeptydy, tioamidy, cykloseryna, kwas paraaminosalicylowa)

Corynebacterium spp.

Gatunek	Występowanie	Chorobotwórczość
C.diptheriae	Błona śluzowa GDO, skóra u chorych i nosicieli	Błonica (dróg oddechowych, skóry), zapalenie gardła, zapalenie wsierdzia (szczepy nietoksykogenne)
C.ulcerans	Skóra bydła i innych zwierząt domowych	Błonicopodobne zapalenie gardła i skóry
C.jeikeium	Błony śluzowe GDO, skóra osób zdrowych	Zakażenia oportunistyczne:infekcje dróg moczowych (odmiedniczkowe zapalenie nerek, zap. Pęcherza z obecnością alkalicznych złogów), zapalenie wsierdzia, zakażenia ran, posocznica

Gatunek	Występowanie	Chorobotwórczość
C. xerosis	Błony śluzowe jamy nosowo-gardłowej, skóry, worek spojówkowy osób zdrowych	Zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu
C. striatum	Błony śluzowe jamy nosowo-gardłowej, skóry - zwłaszcza przedsionek nosa u osób zdrowych	Zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu
C. minutissimum	Skóra osób zdrowych	Łupież rumieniowy, Zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu
C. amycolatum	Skóra osób zdrowych	Zakażenia oportunistyczne o różnym umiejscowieniu (zak. ran, zak. związane z wszczepami, posocznica, zak. dróg moczowych, dróg oddechowych
C. urealyticum	Błony śluzowe GDO	Zakażenie oportunistyczne, gł. układu moczowego
C……riticum?	Błony śluzowe jamy nosowo-gardłowej u osób zdrowych	Zakażenie oportunistyczne układu krążenia i układu oddechowego

Corynebacterium spp.

nieregularne Gram - dodatnie cienkie pałeczki, często pleomorficzne (nieregularne), przypominające kształtem maczugę, tworzą charakterystyczne układy V, L, Y
względnie beztlenowe lub tlenowe ( tylko nieliczne gatunki )
katalazo - dodatnie, zwykle oksydazo- ujemne
nieurzęsione

Corynebacterium diphteriae (maczugowiec błonicy)

czynnik etiologiczny błonicy
kolonizuję śluzówkę jamy nosowo - gardłowej, a także skórę osób zdrowych (nosiciele)

nosicielstwo pochorobowe występuje u 1% osób

do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (wydzielina nosowo - gardłowa) lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym lub nosicielem

Corynebacterium diphteriae - czynniki zjadliwości

BIAŁKO POWIERZCHNIOWE - zapewnia ochronę przed fagocytozą, promuje kolonizację śluzówki

TOKSYNA BŁONICZA

egzotoksyna
wytwarzana przez szczepy będące w stanie lizogenii tj. zakażone łagodnym bakteriofagiem beta (fag - beta) noszącym gen tox, odpowiedzialny za syntezę toksyny
czynnikiem regulującym tworzenie toksyny jest stężenie Fe²⁺, alkaliczne pH i dostęp tlenu
wykazuje szczególne powinowactwo do m.sercowego, nerek i nerwów obwodowych
zbudowane z dwóch podjednostek polipeptydowych A i B połączonych wiązaniem dwusiarczkowym

podjednostka A - odpowiedzialna za aktywność biologiczną toksyny -hamowanie syntezy białka poprzez ADP - rybozylację czynnika wydłużającego EF₂ (elongationfactor 2) czego skutkiem jest zablokowanie wydłużania łańcucha polipeptydowego
podjednostka B - odpowiada za specyficzne wiązanie całej cząsteczki toksyny do lipopolipeptydowegoredeptora i transport podjednostki A do wnętrza komórki gospodarza

BŁONICA (diphteria)

obraz kliniczny błonicy jest zależny od miejsca zakażenia, stanu odporności pacjenta, zjadliwości szczepu)

BŁONICA UKŁADU ODDECHOWEGO (gardło, krtań, tchawica)

BŁONICA GARDŁA

drobnoustroje namnażają się miejscowo na komórkach nabłonkowych gardła albo sąsiadujących powierzchniach
toksyna błonicza przenika do krwi i dostaje się do wrażliwych tkanek (np. mięśnia sercowego)
pseudomembrany (błony rzekome) - szare naloty złożone z bakterii, limfocytów, komórek plazmatycznych, fibryny oraz martwych komórek
powikłania ciężkiej postaci błonicy : zapalenie m. sercowego, uszkodzenie OUN

C. diphteriae- diagnostyka mikrobiologiczna

PREPARATY MIKROSKOPOWE

barwienie met. Neissera - widoczne są ziarnistości metachromatyczne (ciałka Ernsta Babesa, polimetafosforany) barwiące się na fioletowo na tle żółto zabarwionej cytoplazmy
barwienie met. Grama

HODOWLA

podłoża nieselektywne

agar z krwią

podłoża wzbogacone

podłoże Lofflera

podłoża wybiórczo-różnicujące

podłoże Clauberga
podłoże Tinsdale`a

Różnicowanie biotypów C. diphteriae

ze względu na morfologię kolonii oraz właściwości biochemiczne C.diphteriae podzielono na 4 biotypy:

belfanti
gravis
intermedius
mitis

IDENTYFIKACJA

podstawowe testy biochemiczne umożliwiające identyfikację potencjalnie patogennych szczepów Corynebacterium to ocena wytwarzania cystynazy, ureazy, katalazy, rozkładu glukozy, maltozy, sacharozy, trehalozy, skrobi oraz redukcji azotanów.

TESTY NA WYTWARZANIE TOKSYNY BŁONICZEJ

test toksynotwórczości - test Eleka - test

oparty na zjawisku precypitacji zachodzącej między dyfundującą toksyną wydzielaną przez badany szczep a swoistą antytoksyną błoniczą (przeciwciała)
wynik dodatni testu to pojawiające się linie precypitacyjne, powstające na skutek reakcji antygenu - toksyny błoniczej - w przeciwciałami obecnymi w anytoksynie

SZYBKI TEST IMMUNOCHROMATOGRAFICZNY

C. diphteriae - leczenie, zapobieganie

w przypadku podejrzenia błonicy bardzo ważne jest jak najszybsze podanie antytoksyny (surowicy przeciwbłoniczej) w celu zniesienia właściwości biologicznych egzotoksyny
antybiotykoterapia: penicylina benzylowa G, alternatywnie- makrolid

w leczeniu błonicy antybiotykoterapia ma znaczenie drugorzędowe (skracanie czasu trwania choroby, zapobieganie zakażeniom)

podstawową czynnością po stwierdzeniu zakażenia maczugowcem błonicy jest zbadanie osób, które mogły mieć kontakt z chorym w czasie 4-6 dni przed wystąpieniem u niego objawów choroby(zarówno chorych, jak i potencjalnych nosicieli należy odizolować od otoczenia)
w celu zapobiegania chorobie przeprowadza się obowiązkowe szczepienia szcepionką skojarzoną Di-Per-Te(DPT)

Listeriamonocytogenes

pałeczka Gram dodatnia
względnie beztlenowa
katalazo - dodatnia, oksydazo - ujemna
wytwarza rzęski w temp. pokojowej 20-25⁰C
patogen wewnątrzkomórkowy - posiada zdolność wnikania i namnażania się w komórkach eukariotycznych (głównie monocyty/makrofagi, fibroblasty, komórki nabłonkowe, enterocyty)
nosicielstwo występuje u 5% zdrowych osób (przewód pokarmowy, pochwa)
charakteryzuje się względną chorobotwórczością

grupę ryzyka stanowią kobiety w ciąży, pacjenci z zaburzona odpornością oraz osoby starsze

źródło zakażenia - spożycie zanieczyszczonej bakteriami żywności (mleko, miękkie sery, niedogotowane mięso i drób, nieumyte surowe warzywa)
może rozwijać się przy różnych wartościach pH oraz w niskich temperaturach

Listeria monocytogenes - czynniki wirulencji

INTERNALINY A, INTERNALINY B

białka powierzchniowe promujące adhezję i wnikanie do komórek eukariotycznych

(eneterocyty, komórki M kępek Peyera)

BIAŁKO ActA

białko powierzniowe zlokalizowane na jednym z końców pałeczki
indukuje w cytoplazmie komórki gospodarza polimeryzację aktyny poprzez aktywację kompleksu ActinRelated Protein
wytworzony „ogon aktynowy” („kometa listeryjna”) umożliwia patogenowi przemieszczanie się i rozprzestrzenianie między komórkami

LISTERIOLIZYNA O (LLO)

cytotoksyna obecna w fagosomie (kwaśny odczyn fagolizosomu aktywuje egzotoksynę)
indukuje z fosfolipazą C lizę błony fagosomu przed jego fuzją z lizosomami umożliwiając ucieczkę bakterii do cytoplazmy

EGZOENZYMY (fosfolipazy, głównie FOSFOLIPAZA C)

Listeriamonocytogenes - chorobotwórczość

LISTERIOZA

postać wczesnalisteriozy noworodków (Early-OnsetDisease)nabyta w czasie życia płodowego przez łożysko, manifestuje się posocznicą oraz obecnością rozsianych ropni i ziarniniaków w wielu narządach (ziarniniakowatość - granulomatosisinfantiseptica)

zakażenia wczesne mogą prowadzić do poronienia, wewnątrzmacicznego obumarcia płodu lub porodu przedwczesnego

późna postać listeriozy noworodków (Late-OnsetDisease) zakażenie nabyte w trakcie porodu lub krótko po porodzie
rozwija się między 7 a 14 dniem życia i najczęściej manifestuje się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub zapaleniem opon i mózgu z posocznicą

LISTERIOZA u zdrowej osoby dorosłej

większość przypadków przebiega bezobjawowo lub w postaci łagodnej o objawach grypopodobnych
zapalenie żołądka i jelit

LISTERIOZA kobiet w ciąży lub u pacjentów z obniżoną odpornością

zapalenie opon m-r
bakteriemia/posocznica

Listeriamonocytogenes - diagnostyka mikrobiologiczna

hodowla z próbki pobranego materiału w temp. 37⁰C watmosferze wzbogaconej 5-10% CO₂

agar z krwią - hemoliza typu beta
podłoże CNA - zawiera kolistynę i kwas nalidyksowy (hamują wzrost bakterii Gram - ujemnych)

posiew na podłoże półpłynne umożliwia po 24-38 godz. inkubacji w temp. pokojowej wykazanie typowego, charakterystycznego dla Listeriaruchu w kształcie „parasola”
identyfikacja

dla identyfikacji gatunku - badania biochemiczne
test CAMP

badania serologiczne (oznaczanie przeciwciał anty-L.monocytogenes) nie mają znaczenia diagnostycznego w rozpoznaniu listeriozy

Listeria monocytogenes - leczenie

Lekiem rekomendowanym jest:

antybiotyk beta-laktamowy: ampicylina w skojarzeniu z antybiotykiem aminoglikozydowym (gentamycyna)
alternatywnie: kotrimoksazol lub makrolid
występuje naturalna oporność na cefalosporyny

Nocardia spp.

„Nocardia asteroides complex”

(odpowiedzialna za 80-90% przypadków nokardiozy)

N. asteroides
N. farcinica
N,.nova
N. brasiliensis
N. otitdiscaviarum

Nocardia spp.

Gram - dodatnie pałeczki
nieurzęsione
bezwzględne tlenowce
katalazo - dodatnie, ureazo - dodatnie
w tkankach i w hodowli z podłoża stałego tworzą nitkowate, rozgałęzione formy (morfologicznie zbliżone do Actinomyces)
ściana komórkowa zawiera kwasy mykolowe - strukturalne podobieństwo do ściany komórkowej Mycobacterium(z wyjątkiem długości łańcuchów kwasów mykolowych) warunkuje cechę słabej kwasooporności (nie odbarwiają się jedynie w rowtworach wodnych 1% kwas siarkowy lub 1% kwas solny)
względne patogeny wewnątrzkomórkowe posiadające zdolność do wnikania i namnażania się w monocytach/makrofagach, a także w leukocytach wielojądrzastych
wywołują nokardiozę(szczególnie u osób z obniżoną odpornością, głownie zakażonych wirusem HIV)

Nocardia asteroides - czynniki zjadliwości

unikatowa struktura ściany komórkowej

znaczna zawartość lipidów (zapewnia oporność na czynniki fizyczne, chemiczne i działanie wielu leków przeciwbakteryjnych)

enzymy : katalaza, dysmutaza nadtlenkowa

chronią bakterie przed zabijaniem wewnątrzkomórkowym w leukocytach wielojądrzastych inaktywują reaktywne formy tlenu produkowane w komórkach gospodarza w odpowiedzi na zakażenie

NOKARDIOZA - postacie kliniczne

NOKARDIOZA PIERWOTNA (primarynocardiosis)

nokardioza płuca (przewlekłe odoskrzelowe zapalenie płuc i opłucnej z powstawaniem ropniaków i jam) - Nocardiaasteroides
nokardioza skórna (ropnie skórne i podskórne, maduromykoza - stopa maderska) - Nocardiabraziliensis

NOKARDIOZA WTÓRNA (secondarynocardiosis)

rozwija się w następstwie uwolnienia bakterii z pierwotnych ognisk zapalnych do układu krwionośnego i limfatycznego
dotyczy OUN (ropnie mózgu), skóry i tkanek podskórnych, opłucnej, węzłów chłonnych, nerek i wątroby

Nocardia spp. - epidemiologia

infekcje egzogenne wskutek inhalacji materiału zakażonego (nokardioza płucna) lub kontaminacji rany spowodowanej urazem (nokardioza skórna)
drobnoustroje oportunistyczne, najczęściej wywołują zakażenia u pacjentów z obniżoną odpornością i niedoborem limfocytów T (pacjenci po przeszczepach, z nowotworami, zakażeni wirusem HIV, przyjmujący kortykosteroidy)

Nocardia spp. - diagnostyka mikrobiologiczna

MATERIAŁY KLINICZNE

plwocina, popłuczyny pęcherzykowo- oskrzelowe, ropa ze zmian skórnych, bioptaty narządów

PREPARAT BEZPOŚREDNI

preparat przyżyciowy wydzieliny ropnej ze zmian skórnych (mogą występować charakterystyczne białe lub żółtawe ziarna (tzw. ziarna siarkowe) zawierające nokardie

w postaci płucnej nie stwierdza się obecności ziaren

preparat barwiony met. Grama (widoczne Gram - dodatnie, nitkowate, rozgałęziające się pałeczki, często z obecnością ziarniako-podobnych form)
preparat barwiony zmodyfikowaną metodą Ziehl - Neelsena, wg Kinyouna(z użyciem fuksyny karbolowej i 1% wodnego roztworu kwasu siarkowego zamiast zakwaszonego alkoholu jako odbarwiacza) pozwala wykazać częściową kwasooporność

HODOWLA

pożywki wzbogacone (np. wyciągiem drożdżowym, glukozą)
podłoża agarowe z dodatkiem 5% krwi baraniej, agar czekoladowy

inkubacja w temp 32-35⁰C w warunkach tlenowych lub w obecności 5-10% CO₂

pierwsze kolonie widoczne po 3 - 5 dniach inkubacji

IDENTYFIKACJA

Ocena mikroskopowa kolonii

morfologia kolonii jest bardzo zróżnicowana i zależy od gatunku, wielu hodowli i rodzaju podłoża
kolnie mogą wrastać w agar, mają konsystencję twardą lub kruchą, są nieregularne o pofałdowanej powierzchni
barwa kolonii może być żółta, pomarańczowa lub czerwona, co warunkowane jest syntezą barwników karotenoidowych
barwa kolonii może być maskowana przez pojawiającą się grzybnię powietrzną (na powierzchni podłoży płynnych tworzą najczęściej pomarszczony kożuch)

IDENTYFIKACJA

wytwarzanie katalazy (katalazo - dodatnie)
wytwarzanie ureazy - podłoże agarowe Christensena zawierające mocznik, wskaźnik pH - czerwień fenolową

bakterie wytwarzające ureazę rozkładają mocznik do NH₃ i CO₂
powstający w trakcie hodowli NH₃ alkalizuje podłoże i powoduje zmianę jego barwy z żółtej na różowoamarantową

NOKARDIOZA -leczenie

zakażenia miejscowe - trimetoprim - sulfametoksazol
zakażenia ciężkie - karbapenem (imipenem/meropenem) w skojarzeniu z antybiotykiem aminoglikozydowym (amikacyna)
odpowiednie opracowanie chirurgiczne

Actinomyces spp.

Gram - dodatnie nitkowate, polimorficzne, często rozgałęzione pałeczki (przpominające grzyby)
bezwzględne lub względne beztlenowce
nieurzęsione
katalazo - ujemne
nie wykazują kwasooporności ( w odróżnieniu od bakterii z rodzaju Nocardia )
gatunkiem najczęściej izolowanym od chorych jest Actinomycesisraelli( 90% izolatów)
stanowią składnik flory fizjologicznej przewodu pokarmowego, górnych dróg oddechowych i żeńskich narządów płciowych (śluzówka pochwy, kanał szyjki macicy)

występują głównie w jamie ustnej (powierzchnie zębów, kieszonki dziąsłowe, krypty migdałkowe)

charakteryzują się niskim potencjałem chorobotwórczym

do zakażeń dochodzi w następstwie przerwania bariery śluzówkowej(np. w wyniku inwazyjnych procedur stomatologicznych, urazów, zabiegów chirurgicznych) mogą wywołać promienicę

Actinomyces israelli - czynniki zjadliwości

fimbrie

umożliwiają adhezję bakterii do komórek nabłonkowych oraz koagregacje z innymi bakteriami

fimbrieamyloidalne

powierzchniowe włókniste struktury białkowe
pośredniczą w adhezji
zapewniają tworzenie w tkankach gospodarza konglomeratów nitkowatych mikrokolonii, co chroni bakterie przed fagocytozą

Actinomyces israelli - chorobotwórczość

PROMIENICA

postać szyjno - twarzowa
postać piersiowa
postać brzuszna
promienica ośrodkowego układu nerwowego (zwykle pojedynczy ropień mózgu)
postać uogólniona

Actinomyces israelli - diagnostyka mikrobologiczna

Materiał diagnostyczny stanowią próbki ropy lub wydzieliny z rany pobierane do strzykawki.

PREPARAT BEZPOŚREDNI

preparat przyżyciowy( w 10-20% przypadków występują charakterystyczne żółtawe ziarna (tzw. ziarna siarkowe) zawierające konglomeraty mikrokolonii promieniowców, otoczone leukocytami wielojądrzastymi
preparat barwiony met. Grama (widoczne Gram - dodatnie, nitkowate, rozgałęziające się pałeczki lub ziarniako - podobne formy otoczone leukocytami wielojądrzastymi)
barwienie zmodyfikowaną metodą Ziehl - Neelsena, wg Kinyouna (z użyciem fuksyny karbolowej i 1% wodnego roztworu kwasu siarkowego zamiast zakwaszonego alkoholu jako odbarwiacza) pozwala wykazać częściową kwasooporność(bakterie odbarwione)