POJĘCIA

1. Różne rodzaje wiedzy:

Wiedza potoczna- zbiór osobistych i przypadkowych danych, informacji i spostrzeżeń. Cechuje ją: fragmentaryczność, niespójność, pochopność, apodyktyczność, a jej zasadniczą wartością jest to, że daje jednostce poczucie rozumienia siebie i świata.

Wiedza filozoficzna-

Wiedza teologiczna-

Wiedza naukowa- przekonania i poglądy, które oceniamy w kategoriach „prawdziwe-fałszywe”, żądając ich legitymizacji zgodnie z procedurami wytwarzania wiedzy naukowej, przy zastosowaniu akceptowanych metod uzyskiwania danych i informacji.

2. Pedagogika

Pedagogika tradycyjna- jest nauką badającą, w jaki sposób należy realizować(wg kryterium wartości i skuteczności)określone, z góry założone i pożądane stany rzeczy. Pedagogika miała być budowana wg racjonalności instrumentalnej, a efektem badań pedagogicznych miał być uniwersalny i skuteczny system pedagogiczny.

pedagogika współczesna- dyscyplina naukowa(lub dziedzina wiedzy) o procesach edukacyjnych i dyskursach edukacyjnych, czyli zadaniem jej jest wytwarzanie wiedzy o całokształcie praktyki edukacyjnej-minionej i aktualnej. Obiektem badań są pedagogie we wszystkich swoich znaczeniach..

3. Modele nauki- w ujęciu historycznym.

Model przednowoczesny- społeczeństwo przedprzemysłowe(preindustrialne), poprzedzające powstanie społeczeństwa przemysłowego. Cechowało się ono

1. przewagą rolnictwa

2. gospodarką naturalną

3. niskim poziomem wykształcenia

4. prymitywną techniką

Model nowoczesny- pojęcie spopularyzowane w XIX wieku przez C. H. Saint- Simona, A. Comte,a, H. Spencera. Obecnie opisuje społeczeństwa charakteryzujące się

1. tendencją do zmniejszania się liczby ludności utrzymującej się z rolnictwa

2. zanikiem gospodarki naturalne

3. szybkim rozwojem techniki i przemysłu

4. urbanizacją

5. powszechnym obowiązkiem oświatowym

6. wzrostem praktycznego znaczenia i zastosowania wiedzy naukowej

7. rosnącą rolą wielkich organizacji.

Model ponowoczesny- poprzemysłowe, pojęcie spopularyzowane w latach 60 przez D. Bella i A. Touraine,a dla określenia nowej fazy rozwoju, w którą wkroczyły najbardziej rozwinięte społeczeństwa przemysłowe. Cechują je się ono:

1. w gospodarce redukcją sektora przemysłowego i powiększeniem sektora usług

2. zmianą struktury społecznej na skutek reakcji warstwy robotników wielkoprzemysłowych

3. wzrostem poziomu kształcenia

4. rosnącą rola nauki, wiedzy teoretycznej(patrz, społeczeństwo wiedzy), informatyki

5. większą integracją społeczną i słabnięciem konfliktów społecznych.

4. Kultura.

Trauma kulturowa- wstrząs spowodowany zmianą społeczną, która dotyka domeny kultury, a w konsekwencji tożsamości indywidualnej i tożsamości zbiorowych. Stąd też strategie radzenia sobie z traumą kulturową mogą mieć charakter zróżnicowany zależnie od tego, czy przyjmiemy perspektywę:

a)indywidualną

b)określonej zbiorowości

c)całego społeczeństwa

Zmiana traumatogenna, nawet jeżeli jest oczekiwana, to i tak jest niekorzystna, ponieważ wiąże się dyslokacją społeczną i dezorganizacją społeczną, czyli wytrąceniem ludzi i grup społecznych ze stanu dotychczasowej równowagi.

Dziedziny kultury-
1. technika
2. zwyczaje i obyczaje
3. sztuka
4. media
5. język
6. religia
7. etyka i moralność
8. nauka
9. prawo
10. idee i ideologie

5. Paradygmat- według T. S. Kuhna, dostarcza modelowych rozwiązań uprawiającym daną dyscyplinę naukową lub typ nauk(model nauki i naukowości) i obejmuje:

a)zbiór przyjętych założeń

b)zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i wyjaśniających rzeczywistość lub jej fragment, np. edukację

c)instrumentarium badawcze

d)zastosowania osiągniętych wyników badań

Współczesna pedagogika dopuszcza współistnienie wielu paradygmatów naukowych.

Paradygmat naukowy-

Paradygmat metodologiczny-

Paradygmat edukacyjny-

6. Paradygmaty naukowe w pedagogice.

Paradygmaty pedagogiki humanistycznej- Syntetyczne określenie Tych nurtów i kierunków pedagogicznych, którym początek dało metodologiczne wyodrębnienie nauk humanistycznych przez W. Diltheya, przyjęcie założeń antynaturalizmu. Istotą pedagogiki humanistycznej jest podkreślanie znaczenia fenomenu duchowości, rozumianego jako „uczłowieczenie(hominizacja)” jednostki ludzkiej. Zakłada się, że dzięki duchowości jednostka jest w stanie uwolnić się od deterministycznych uwarunkowań, przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie. Zasadniczą kategorią pojęciową pedagogiki humanistycznej jest dziejowość człowieka, która współokreśla jego byt, ale człowiek może też w sposób indywidualny tę dziejowość współtworzyć. Pedagogika humanistyczna zajmuje się więc głownie możliwościami twórczego urzeczywistniania się człowieka, którego treścią są wartości duchowe(poznawcze, moralne, estetyczne i religijne, a także sensy i znaczenia zakorzenione w kulturze). W tak pojmowanej pedagogice w ramach badań podejmuje się studia nad jednostkowymi losami, w których wykorzystuje się nie tylko metody ilościowe, ale przede wszystkim metody jakościowe. Celowościowe procesy edukacyjne rozumiane jako interakcyjny przekaz międzygeneracyjny, a o roli zawodowej nauczycieli i pedagogów mówi się jako o swoistej służbie bądź misji pedagogicznej, którą charakteryzuje pokoleniowa odpowiedzialność.

Paradygmaty pedagogiki empirycznej-kierunek, pedagogiki, zapoczątkowany w XIX wieku, którego zwolennicy dążą do nadania pedagogice statusu autonomicznej dyscypliny naukowej, oferując gromadzenie, porządkowanie i uogólnianie danych, informacji i wiedzy o celościowych procesach wychowania i kształcenia, traktowanych jako „fakty społeczne”. Badanie ich warunkowań oraz stopnia skuteczności stosowanych technik i oddziaływań pedagogicznych ma sprzyjać odkryciu prawidłowości, opisujących i wyjaśniających w sposób pewny rzeczywistość edukacyjną. Naukowe odkrycie związków między zmiennymi niezależnymi i zmiennymi zależnymi stanie się w związku z tym naukowa podstawą(dostarczy mocnych przesłanek) dla projektowania praktyki edukacyjnej, tzn. stworzenia technologii kształcenia i wychowania(metodyki wykorzystujących wyniki badań empirycznych i z tego powodu niezawodnej).

Paradygmaty pedagogiki krytycznej(emancypacyjnej)- nurt badań nad edukacją(a szczególnie oświatą), rozwijający się głównie w USA od połowy lat 70, skoncentrowany na analizie mechanizmów dominacji w oświacie i kulturze oraz na projektowaniu działań nastawionych na zmianę społeczeństwa w kierunku zwiększenia zakresu społecznej wolności i sprawiedliwości. Pedagogika krytyczna wyłoniła się z szeregu analiz prowadzonych w ramach socjologii edukacji, teorii programu szkolnego, kulturoznawstwa.

7. Paradygmaty metodologiczne badań empirycznych

Paradygmaty badań ilościowych-

Paradygmaty badań jakościowych-

8. Paradygmaty edukacyjne

Doktryny pedagogiczne- Pierwsze z tych pojęć ma dwa znaczenia

1. w starożytności pojęcie doktryny było synonimem określającym treść nauczania w określonej szkole filozoficznej, np. jońskiej, pitagorejskiej, platońskiej, arystotelesowej, stoickiej i inne

2. potocznie pojęciem tym oznacza się zespół poglądów oderwanych od życia(doświadczenia i rzeczywistości), narzucanych z intencją indoktrynowania(narzucenia komuś własnych opinii, przekonań i poglądów).

Współcześnie doktryną pedagogiczną nazywa się autorską koncepcję celowościowego procesu edukacyjnego(wychowania, kształcenia, nauczania, uczenia się), zawierającą:

1. opis i uzasadnienie celów

2. opis systemu oddziaływań mających uzasadnienie w teoriach naukowych

3. dyrektywy praktycznego działania

Historię doktryn pedagogicznych odróżnia się od historii myśli pedagogicznej. S. Sztobryn doktryną pedagogiczną nazywa „wszelkie ustematyzowane teoretycznie uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową hipotezy i twierdzenia dotyczące wychowania człowieka, odniesione do składników rozumienia tego pojęcia” przyjętych w określonym miejscu i czasie historycznym(orientacji pedagogicznej, nurcie, kierunku, paradygmacie).

Ideologie edukacyjne- poglądy grup społecznych na temat edukacji, wyrażające ich interesy i dążenia edukacyjne. Wyodrębnione one mogą być wg różnych kryteriów:

1. kryterium klasowego(arystokracja- burżuazja- proletariacka)

2. stosunku do zmiany społecznej(konserwatywne-progresywne)

3. orientacji teoretycznej(psychologiczne- socjologiczne- kulturowe)

4. roli jednostki i grupy społecznej(indywidualistyczne-kolektywistyczne)

5. podmiotu(pajdocentryczne-autorytarne)

6. stosunku do tzw. „szkoły tradycyjnej”(konserwatywne-liberalne)

7. stosunku do idei równości(elitarystyczne-egalitarne) i inne

Współcześnie ważnym przedmiotem badań są konkretne co do miejsca i czasu historycznego „polityki oświatowe” realizowane przez poszczególne państwa. Ich efektem są rekonstrukcje ideologii edukacyjnych.

Ukryte programy wychowania-(def. ukryty program szkoły[szkolenia]) stanowi go to wszystko, czego ludzie uczą się w szkole poza oficjalnie dostępnym i znanym programem nauczania, czyli to wszystko, czego uczy sam fakt przebywania w szkole jako instytucji.

9. Pedagogia

Pedagogika w znaczeniu tradycyjnym- sztuka skutecznego wywierania wpływu na dzieci i młodzież dla zrealizowania określonych celów edukacyjnych, metaforycznie rzecz ujmując „uprawa ludzkiego ducha”

Pedagogika jako paradygmat edukacyjny- może występować w postaci:

1. doktryny pedagogicznej

2. ideologii edukacyjnej

3. ukrytego programu wychowania

Pedagogika w znaczeniu bersteinowskim- pojęciem tym określa się względnie spójny i trwały zbiór praktyk edukacyjnych, poprzez które jednostka przyswaja sobie nowe (lub rozwija dotychczas istniejące) formy postępowania, wiedzy, umiejętności i kryteria ich oceny, przejmując je od kogoś(lub czegoś), kogo uznaje za stosownego ich dostarczyciela(przekaziciela) i ewaluatora.

10. Ewolucja tożsamości pedagogiki.

Problemy instytucjonalizacji- proces tworzenia i przekształcania instytucji społecznych, związany z wyłanianiem się, artykułowaniem i utrwalaniem struktur normatywnych(reguł, wzorów, norm i wartości). W teoriach wymiany społecznej proces instytucjonalizacji rozumiany jest jako proces stabilizujący procesy wymiany pomiędzy osobami o różnych pozycjach i posiadanych zasobach materialnych i niematerialnych. Instytucjonalizacja nauki, wiek XIX był okresem stopniowego przekształcania uniwersytetu z korporacji w instytucję. Proces instytucjonalizacji nauki realizowany był przez rozbudowę czynności biurokratycznych, sformalizowanie procedur naukowych i dydaktycznych, ale także przez likwidację atrybutów korporacyjnych. Najistotniejsza zmiana, jaka się wówczas dokonała, dotyczyła nie idei, lecz formuły organizacyjnej. Uniwersytet utracił cechy korporacji, stał się natomiast instytucją głęboko powiązaną z wzorami organizacyjnymi, jakie ukształtowały się w ramach administracji państwowej, a w szczególności w ramach resortu oświaty, podległego władzy państwowej. Aktualnie występują duże różnice w postawach poszczególnych rządów wobec uniwersytetów, znajdujące swój wyraz w tzw. „polityce naukowej(akademickiej, uniwersyteckiej)”.

Problemy dyscyplinaryzacji- proces, w którym pewien obszar wiedzy o rzeczywistości uzyskuje status dyscypliny naukowej poprzez:

1. jednoznaczne zdefiniowanie swego przedmiotu badań(innego niż dyscypliny dotychczas powstałe)

2. wykreowanie mapy pojęciowej i stosownego do niej zaplecza teoretycznego

3. określenie metodologii badań legitymizującej wytwarzanie wiedzy naukowej

4. określenie wewnętrznej struktury dyscypliny naukowej i jej związków z innymi dyscyplinami naukowymi oraz innymi rodzajami wiedzy.

11. Antynomia światopoglądowa nauk humanistycznych.

Naturalizm- (termin określający występujące w różnych epokach tendencje do maksymalnie wiernego odzwierciedlenia natury), naturalizm metodologiczny wyraża się w przekonaniu, że rzeczywistość społeczna jest taka sama jak świat przyrody, a zatem standardy badań naukowych tych dwóch rzeczywistości mogą być takie same.

Antynaturalizm-(w znaczeniu szerokim -filozoficzne poglądy przeciwstawne do naturalizmu, głównie w zakresie ontologii, teorii poznania, etyki, estetyki)W metodologii nauk- naturalizm metodologiczny- jest stanowiskiem, którego przedstawiciele SA w opozycji do naturalizmu metodologicznego i podkreślają zasadniczą swoistość oraz odrębność metodologiczną nauk humanistycznych w stosunku do nauk przyrodniczych

Kulturalizm- ukształtował się w USA na przełomie lat 80 i 90 XX wieku. W latach 90-tych upowszechnia się w Europie Zachodniej. W XXI wieku dochodzi do Europy Środkowej(Polska, Czechy, Słowacja, Bułgaria, Rumunia). Podstawowym czynnikiem regulującym procesy i zmiany jest kultura. Jest jednym z okresów rozwoju nauk humanistycznych.

12. Naturalizm.

Pozytywizm- wiek XIX był okresem zdefiniowania filozofii pozytywnej i pozytywizmu w uprawianiu nauki, upowszechniania się założeń nowoczesnej orientacji pozytywistycznej oraz scjentystycznych reguł i zasad obowiązujących w wytwarzaniu wiedzy naukowej. Twórcą orientacji pozytywistycznej w wytwarzaniu wiedzy naukowej był August Comte.

Wiedza pozytywna- typ wiedzy oferowanej przez zwolenników orientacji pozytywistycznej w badaniach naukowych, która charakteryzuje się następującymi cechami:

1. została wytworzona w badaniach empirycznych i ma formę twierdzenia lub teorii empirycznej

2. została zastosowana lub może być zastosowana do zaprojektowania skutecznych technik, technologii i narzędzi zmiany

3. koresponduje z akceptacją wykorzystywania rezultatów badań naukowych w tzw. „inżynierii społecznej”.

Inżynieria społeczna- nazwa przyjęta w krajach anglosaskich na określenie praktycznego stosowania wiedzy wytworzonej przez socjologów w celu dokonania zmian społecznych, czyli socjologia stosowana. W szerszym znaczeniu może odnosić się do wszystkich nauk społecznych i wiązać się z promowaniem tzw. „wiedzy pozytywnej”, czyli badań empirycznych, których wyniki pozwolą na skuteczniejsze realizowanie działań zmierzających do:

1. przeprowadzenia zmian społecznych

2. stymulowania zjawisk, wydarzeń i procesów uznawanych za pożądane

3. ograniczanie, tłumienie, likwidowanie tych, które nie są uznawane za pożądane.

13. Antynaturalizm.

Społeczne tworzenie rzeczywistości- teoria P. L. Bergera i T. Luckmanna oparta na dwóch założeniach:

1. człowiek jest istotą społeczną i „zamieszkuje świat”, który dla niego jest światem realnym

2. jego „obcowanie” ze światem odbywa się w oparciu o uniwersum symboliczne, którego czwarty poziom (najwyższy) stanowią kompleksy tradycji teoretycznych, integrujące różne obszary, znaczenia i ujmujące porządek instytucjonalny jako symboliczna całość.

Pierwsze trzy niższe poziomy uprawomocnienia są stanowione przez

1. system językowych obiektywizacji ludzkiego doświadczenia(nazwanie)

2. sensy i znaczenia zawarte w schematach poznawczych istniejących w formie przysłów, aforyzmów, maksym

3. teorie, które są obecnie w zasobach wiedzy sankcjonujących obszary instytucjonalnego działania, np. despotia(totalitaryzm)- demokracja, prawica- lewica( w myśli konserwatywnej i liberalnej), konserwatyzm- liberalizm i inne.

Obiekt badań i przedmiot badań-

14. Społeczne tworzenie rzeczywistości.

Wiedza- układ danych i informacji o pewnym fragmencie rzeczywistości lub świecie jako całości, porządkowanych wg określonego kryterium(określonych kryteriów), mający wyższy poziom ogólności niż dane i informacje w oparciu o które ta wiedza została zbudowana.

Światopogląd- zespół poglądów jednostki, będących względnie stałą wizją świata, wyznaczającą postępowanie człowieka względem siebie, innych ludzi i świata przyrody.

struktura światopoglądu- 3 rodzaje poglądów:

a)te które dotyczą świata jako całości: materialne i niematerialne(jego struktury, powstania, rozwoju i inne)

b)dotyczące ludzkich spraw egzystencjonalnych: korzystanie, zużywanie(sensu ludzkiego życia i jego poszczególnych aspektów, np. szczęścia, cierpienia, śmierci, powinności i inne)

c)ocen i norm moralnych oraz powiązanych z nimi dyrektyw praktycznego działania: charakterze aksjologicznym, czy o wartościach, ocen i norm moralnych(ujawniających się w hierarchii wartości, systemie nakazów i zakazów, odpowiedzialności za swoje czyny i inne)

Świadomość społeczna- zbiór szeroko rozpowszechnionych i akceptowanych w danej zbiorowości idei, poglądów, opinii i przekonań, które stają się wzorcami czy schematami myślenia, wpajanymi członkom tej grupy i egzekwowanymi przez społeczny nacisk.

15. Obiekt badań.

Człowiek(ludzie)-

Wytwory ludzkich działań-

Sensy i znaczenia (kulturowe)-

16. Metody zbierania danych i informacji.

Ilościowe-

Jakościowe-

17. Teorie.

Teoria-

1. potocznie- synonimem jest pojęcie wiedzy, czyli usystematyzowanego zbioru twierdzeń dotyczących określonej dziedziny

2. rezultat działalności badawczej

3. system twierdzeń logicznie i merytorycznie uporządkowanycyh.

Teoria naukowa- w podręczniku występuje w znaczeniu 2 i 3, czyli jako rezultat badań naukowych o charakterze systemowym. Wyróżniamy 3 typy teorii:

Teorie empiryczne- najwęższego zasięgu, których przedmiotem są związki między zmiennymi, odnoszące się do cech, zjawisk i procesów. Hipotezy o zależnościach są potwierdzane lub obalane w wyniku bezpośrednio przeprowadzonych badań empirycznych.. Teorie budowane na wynikach badań empirycznych moga mieć prakseologiczny charakter i być podstawą dla projektowania metodyki działań edukacyjnych. W pedagogice takimi teoriami o charakterze prakseologicznym(zbudowanymi w oparciu o badania empiryczne) są: teoria nauczania wielopoziomowego, teoria nauczania problemowego, teoria kształcenia zintegrowanego inne.

Teorie średniego zasięgu(modele)- stanowią wzorcowe sposoby myślenia o pewnym fragmencie rzeczywistości, prowadzenia badań i wytwarzania wiedzy o tym fragmencie społecznej praktyki edukacyjnej i dyskursów o edukacji. Na strukturę teorii średniego zasięgu składają się

1. możliwe do sformułowania w tej teorii pytania(problemy badawcze)

2. system pojęć dających się operacjonalizować(mapa pojęciowa)

3. kryteria klasyfikacji i typologii obiektów, zjawisk i procesów stanowiących przedmiot badań

4. twierdzenia i hipotezy tworzące teorię(uporządkowane pod względem merytorycznym i logicznym).

Teoriami średniego zasięgu, które są stosowane w pedagogice, są teorie kształcenia, nauczania i uczenia się, teorie czynności edukacyjnych, teorie ról społecznych nauczyciela, ucznia, pedagoga i inne. O danym fragmencie rzeczywistości może być budowanych więcej niż jedna teoria opisująca i wyjaśniająca ten fragment. Sprzeczności występujące pomiędzy teoriami mogą zaś być czynnikiem inspirujących i dynamizujących badania naukowe.

Teorie ogólne(aksjologiczne)- najszerszego zasięgu, zawierające twierdzenia o charakterze

1. ontologicznym- na temat człowieka i rzeczywistości społecznej

2. epistemologiczne- na temat granic i szans poznania, a poznania naukowego w szczególności

3. metodologiczne- na temat uznawanych za wiarygodne sposobów gromadzenia danych i informacji, przetwarzania ich, wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej.

Światopoglądowy charakter tych założeń ujawnia się w przyjmowanej koncepcji człowieka i świata. W pedagogice przykładem takich teorii SA kierunki pedagogiczne. Klaus Hurrelmann twierdzi, że dominacja jednej metodologii, jednej metody, jednej techniki, jednego narzędzia, jednej orientacji ideologicznej i teoretycznej(czyli braku pluralizmu) w badaniach naukowych pojawia się zawsze wtedy i tam gdzie lekceważy się teorię jako podstawę badań empirycznych i ich weryfikacji.

18. Przedmiot badań pedagogiki.

Społeczna praktyka edukacyjna- cele i zadania oraz akceptowane strategie ich osiągania

Edukacja w znaczeniu tradycyjnym- zamienne stosowane z pojęciem „wychowanie” i „kształcenie”

Edukacja w znaczeniu współczesnym-

1. ogół oddziaływań międzygeneracyjnych, służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka, a zatem mogą to być oprócz procesów celowościowych(wychowania i kształcenia), także procesy naturalnego wrastania jednostki w grupy społeczne i kulturę swojego czasu historycznego oraz miejsca, jak również procesy uspołecznienia poprzez organizację życia społecznego

2. ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka(fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych i religijnych), czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, „zadomowioną” w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki o refleksyjnej afirmacji

3. ogół działań, procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka. Rozwój jest określany poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych zachowań i większe sprawozdawstwo wobec procesów zewnętrznych.

Łatwo dostrzec, co łączy współcześnie definicje edukacji, a czym one się różnią. Jest to kategoria pojęciowa nazywająca przedmiot pedagogiki współczesnej

19. Procesy edukacyjne- dekader edukacyjny

Hominizacja-(niżej)

Proces naturalnego wzrastania i wrastania-

Procesy celowościowe-(niżej)

Procesy uspołeczniania-(niżej)

20. Procesy naturalnego wzrastania i wrastania.

Rozwój-

Socjalizacja pierwotna i wtórna-(niżej)

Kulturacja (akulturacja- enkulturacja- inkulturacja)- proces wrastania w kulturę i przygotowywania się do roli jej odbiorcy, kontynuatora(nosiciela i strażnika dorobku kultury, tradycji i wartości), kontestatora i twórcy.

1. inkulturacja- proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych wzajemnym przenikaniem się różnych systemów kulturowych.

2. Enkulturacja- za M. Herskovitsem można przyjąć, że termin „enkulturacji” jest synonimem takich wrażeń, jak „wdrażanie do uczestnictwa w kulturze”, „wdrażanie w kulturę”, „wprowadzanie w kulturę” i obejmuje te aspekty uczenia się, które czynią z człowieka istotę społeczną zakorzenioną w kulturze swojego miejsca i czasu historycznego.

3. Akulturacja- pojecie stosowane w teoriach zmiany kulturowej. Przez J. W. Powella pojecie to zostało zastosowane do nazwania procesu zapożyczeń kulturowych. Dzisiaj oznacza proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych przenikaniem się odmiennych systemów kultury. Te procesy przenikania mogą powodować zmiany polegające na adaptacji, reinterpretacji, modyfikacji, restrukturyzacji, hybrydyzacji, dekulturacji, zaniku odrębności kulturowej i inne. Czasami pojęcie to jest stosowane do opisania procesów narzucenia jednej kultury (w połączeniu z marginalizacją i dążeniem do eliminacji kultury zastanej.)

21. Procesy celowościowe.

Kształcenia- współcześnie stanowi przedmiot badań subdyscypliny pedagogicznej nazywanej dydaktyką, która zajmuje się badaniem celów, treści, metod, zasad i form organizacyjnych procesów kształcenia(nauczania i uczenia się) w odróżnieniu od teorii wychowania, która przedmiotem badań czyni proces wychowania. Kształceniem nazywa się tez bardziej ogólnie pojmowany proces, w którym ludzie poznają przyrodę, świat społeczny i świat kultury oraz rozwijają swoje zdolności poznawcze.

Wychowania- we współczesnych zasobach leksykalnych języka polskiego stanowi przedmiot subdyscypliny pedagogicznej zwanej „teorią(teoriami) wychowania”, pojęciami bliskimi działalności „wychowania” są działania formacyjne i działania indoktrynalne. Oddzielenie wychowania od kształcenia związane jest z ideą tworzenia systemu oświatowego, a zapoczątkowane zostało przez Condorceta.

22. Kształcenie

Nauczanie-

1. w znaczeniu tradycyjnym- planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniem, mająca na celu przekazanie mu danych informacji i wiedzy oraz ukształtowanie stosownych kompetencji poznawczych objętych określonym programem nauczania

2. w znaczeniu współczesnym- stwarzanie uczniom okazji do uczenia się.

Uczenie się- proces który powoduje modyfikację zachowań jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń.

W kontekście jakich teorii może być rozpatrywane:

a) kognitywne- reorganizowanie własnych struktur i schematów poznawczych.

b) raporty oświatowe(modyfikowanie zachowań)- modyfikowanie postaw wobec wiedzy i kierunku aby pojawiały się osobiste zaangażowania

c) za Stańską- konstruowanie wiedzy, aktywne, wiedzy osobistej związane z negocjowaniem znaczeń i sensów obecnych w kulturze

23. Procesy uspołeczniania.

Kolektywizacji- poczucie przynależności grupowej. Jako pojęcie ideologiczne stosowane jest w celu promowania standardów waluacji przedmiotowej. Zwolennicy ideologii kolektywistycznych przyjmują bowiem założenie o wyższości interesów grupowych nad ujawnianą przez ludzi potrzebą indywidualizmu(poczuciem odrębności i niezależności).

Polityzacji-

Nacjonalizacji- jedna z form przejęcia przez państwo własności. W Polsce nacjonalizacja dokonywała się na mocy dekretów wydawanych przez sprawujących władzę od 1944 r., których zadaniem była likwidacja struktur II Rzeczpospolitej oraz zbudowanie struktury nowego i nie suwerennego państwa, nazwanego w 1952 r., Polska Rzeczpospolitą Ludowa(PRL).

Etatyzacji-społeczne koncepcje etatyczne zakładające podporządkowanie jednostkowych i grupowych interesów ludzi interesowi państwa i jego struktur. Upowszechnienie idei etatylizacji tworzy warunki sprzyjające rozszerzaniu i umacnianiu zasięgu ingerencji państwa w Zycie obywateli. Najpełniej koncepcje etatyczne mogą być realizowane w ładzie totalitarnym.

Globalizacji- tendencja, która zdominowała przełom XX i XXI wieku, związana z pojawieniem się problemów globalnych, takich jak problem pokoju, ochrony środowiska naturalnego(powietrza, wody, ziemi), a także problemy polityczne, demograficzne, ekonomiczne i inne. Rozwiązywanie Tyc problemów wymagało powstania instytucji ponad państwowych oraz działań przekraczających tradycyjne granice państw nowoczesnych. Rewolucja informatyczna z kolei w sposób zdecydowany przyczyniła się do przezwyciężenia tradycyjnych barier komunikacyjnych związanych z czasem i przestrzenią, wywołując jako skutek uboczny stan nadmiaru danych, informacji i wiedzy, który nazywany jest „zaczadzeniem informacyjnym” lub „smogiem informacyjnym”. Przyspieszenie procesów globalizacyjnych spowodowane zostało rozpadem imperium sowieckiego(związanego u nas obozem państw socjalistycznych) i zanikiem tzw. „żelaznej kurtyny”, której symbolem był „mur berliński”.

24. Systemy.

System edukacyjny-

System oświatowy- organizacja służąca upowszechnianiu w społeczeństwie wykształcenia ogólnego i zawodowego(kształtowania przydatności do zatrudnienia). System oświaty tworzą instytucje, organizacje i stowarzyszenia, a jego najważniejszymi podsystemami z pedagogicznego punktu widzenia są:

a)system kształcenia ogólnego i zawodowego dla dzieci i młodzieży [węższe znaczenie]

b)system kształcenia ustawicznego(dla dorosłych)

c)system upowszechniania kultury

(dla wszystkich grup wiekowych)

d)system podejmujący stymulowanie, wspomaganie, szersze korygowanie, zastępowanie w działaniach najważniejszych znaczenie

podmiotów edukacji, jakimi są rodzina i szkoła.

Polityka oświatowa-w państwach demokratycznych jest to działalność władz państwowych i agend samorządowych, realizowana w imię podnoszenia efektywności systemu edukacyjnego. Kryterium oceny polityki oświatowej w konkretnym miejscu i czasie historycznym może być

1. program zmian w oświacie(jego partyjne uwikłanie lub jego brak, perspektywa czasowa, konkretność i inne.)

2. zakres realizowania celowościowych procesów edukacyjnych(mierzony procentem uczestników korzystających z różnych szczebli i form celowo organizowanych procesów edukacyjnych

3. jakość systemu oświatowego, mierzona poziomem osiągniętych efektów edukacyjnych na różnych szczeblach kształcenia.

25. Podmioty edukacji.

Rodzina- ma prawnie zagwarantowane prawo do decydowania o praktyce edukacyjnej ale może być tego prawa pozbawione, na mocy postanowień sądu.

Politycy, samorządowcy, administracja oświatowa- ład demokratyczny jest ładem dwuwładzy z jednej strony państwo a z drugiej samorządy, myślimy o administracji państwowych i samorządach. Wszystkie szczeble kształcenia ogólnego i zawodowego zostały przekazane samorządom lokalnym. Podmiot najbardziej znaczący z dwóch powodów:

-podmiot który stanowi prawo oświatowe

-podmiot który ma pieniądze z naszych podatków i robi z nimi co chce, albo finansuje oświatę bardziej (praktykę edukacyjną ) albo mniej.

Profesjonaliści w obszarze społecznej praktyki edukacyjnej- podstawową instytucją systemu edukacyjnego są szkoły, ale i inne wszelkie instytucje zastępujące wspierające, pomagające, uzupełniające szkołę w pełnieniu jej funkcji edukacyjnej. Ten podmiot charakteryzuje się tym, że powinien być najbardziej profesjonalny, ponieważ zatrudnia się tam ludzi po pedagogice.

Media-- od mediów zależy z kogo elitą opiniotwórczą uczynią, rzadko dopuszczają w sprawach edukacji ludzi nauki. Media sterując głosami dopuszczają tych dysponujących wiedza potoczną. Wiedza naukowa jest nie medialna.

26. Funkcje systemu oświatowego.

1. rekonstrukcyjna- polega na odtwarzaniu kultury uniwersalnej i narodowej, przekazywaniu uczniom ciagłości procesu historycznego i odtwarzaniu struktury społecznej
   b) adaptacyjna- polega na przystosowaniu uczniów do zastosowanych struktur życia społeczno-politycznego i wprowadzaniu ich w istniejące i projektowane role społeczne i zawodowe oraz na takim przedstawieniu obrazu świata , aby uznali oni istniejący ład społeczny za właściwy i słuszny
   c) emancypacyjna- polega na przygotowaniu uczniów do nieprzerwanej aktywności samokształceniowej i samowychowawczej oraz uzdolnieniami ich do krytyki, dzięki czemu mogliby pokazywac istniejące ograniczenia rozwojowe oraz uczestniczyc w przekształcaniu otaczającego ich świata

27. Dyskursy edukacyjne.(niżej)

Gatunek „mowy” obecny w szkole-

Zdarzenie interakcyjne-

Uwarunkowane historyczne i epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat edukacji-

28. Rewolucja.

Rewolucja naukowo-techniczna- przejście od społeczeństwa rolniczego(agrarnego) do społeczeństwa industrialnego(przemysłowego) dzięki odkryciom naukowym i ich zastosowaniom technicznym

Rewolucja informatyczna- przejście od cywilizacji niedomiaru danych, informacji i wiedzy do cywilizacji ich nadmiaru dzięki radykalnemu rozwojowi technik i technologii informatycznych.

Rewolucja podmiotów- przejście od kultury skutkującej uprzedmiotowieniem człowieka do kultury promującej jego upodmiotowienie.

WYKŁADY

Socjalizacja to proces wrastania jednostki w grupę społeczną(grupy), dzięki któremu jednostka wdraża się w życie swojej grupy społecznej(na zasadzie akceptacji i przyjęcia lub oporu i odrzucenia). Proces socjalizacji wspomaga proces poczucia własnej tożsamości.

Socjologia
Pierwotna	Wtórna
Wrastanie w najbardziej pierwotną gr. Społeczną jaką jest rodzina. Rodzina kształtuje najważniejsze struktury poznawcze. Do gr. wtórnej chodzimy przez pierwotną, dzięki temu co wpoili nam rodzice	Wchodzenie jednostki w szersze grupy społeczne: mieszkańcy jednej wsi, grupa parafialna, klasa szkolna.

Antywiedza- nie jest nią tylko wiedza fałszywa, ale także obejmuje inne formy deformacji poznawczej, ujawniające się w postaci wiedzy niepełnej, jednostronnej, tendencyjnej, zdeprawowanej.

Deformacje poznawcze- czynnikami zniekształcającymi ludzkie poznanie są:

a)w filozofii- złudzenia poznawcze, np. z. plemienne, z. jaskini, z. teatru(hipostazy),z. rynkowe

b)w psychologii- stereotypy, skrypty, schematy i inne redukcje poznawcze

c)w teoriach komunikacji- czynniki zakłócające proces porozumiewania się.

Potoczność- Mapę pojęciową refleksji i badań nad potocznością wyznaczyły z jednej strony takie kategorie pojęciowe, jak:

„życie codzienne(codzienność)”

„świat przeżywany”

„świat życia”

„świat oczywisty” pojęcia

,a z drugiej strony takie kategorie pojęciowe, jak: pozytywne

„myślenie potoczne”

„zdrowy rozsądek” i inne

Potoczność jest jedyną sferą gwarantującą człowiekowi komfort spójności, dzięki któremu może mieć poczucie rozumienia i kontroli nad tym, co się dzieje. Język potoczny pełni rolę bazy derywacyjnej dla pozostałych kodów językowych i różnych stylów wypowiedzi.

Reprezentacja poznawcza-Tworzy się w umyśle człowieka i jest z jednej strony efektem uczenia się, którego wartością jest minimalizowanie „kosztów” regulacji relacji z otoczeniem, a z drugiej strony może działać jak „filtr” utrudniający uczenie się nowych rzeczy.

Stereotyp- schematyczny i jednostronny obraz w głowie ludzkiej jakiegoś zjawiska, człowieka lub rzeczy, zawierający wartościowanie przyswojone z otoczenia jeszcze przed poznaniem tego obiektu

Filozofia(klasyczna, tradycyjna)- w świecie starożytnym synonimem „filozofii” była „wiedza” i „nauka”. Filozofia była rozumiana jako nauka obejmująca całą wiedzę racjonalną(uzasadnioną) i wytworzoną przez tą cywilizację.

Filozofowanie miało służyć temu, aby ludzie stawali się mądrzejsi.

System filozoficzny- rozbudowany i uporządkowany logicznie system twierdzeń opisujących i wyjaśniających- w miarę wielostronnie i wyczerpująco- całokształt rzeczywistości lub przynajmniej zasadnicze aspekty ontologiczne, epistemologiczne i aksjologiczne człowieka i jego świata.

Ontologia(w filozofii klasycznej metafizyka)- dział filozofii, zajmujący się rozważaniami na temat bytu. Najważniejszym jest pytanie o naturę rzeczywistości, a podstawową opozycję tworzą zwolennicy materialistycznej koncepcji bytu, a z drugiej strony przekonani o tym, że oprócz materii jako byt realny może być także ujmowany duchowy. (istnieje niematerialny obszar duchowości).

Epistemologia- teoria poznania, dział filozofii czyniący swoim przedmiotem badań istotę poznania, jego strukturę, źródła, granice poznania, koncepcje prawdy, metody wytwarzania wiedzy wartościowej(należycie uzasadnionej) oraz historyczne, społeczne i psychologiczne uwarunkowania działalności poznawczej człowieka oraz ludzkości.

Teologia- grec. Narracja mityczna, dostarczała wskazówek jak żyć, analogii, przykładów

,gdy pojawiła się filozofia, teologia zmieniła swoje znaczenie,

Filozoficzne dociekania nad światem boskim, później została wykorzystana przez ojców kościoła.

Współcześnie teologia ma dwa znaczenia:

Teologia- to najogólniejsza i uporządkowana wiedza religijna. Teologia jako doktryna(3 doktryny: judaistyczna, chrześcijańska i Islam).

Teologia to dziedziny studiów naukowych, badających zawartość źródeł wiary i ich dzieje w celu ustalenia systemu prawd wiary i moralności. Teologia jako dziedzina wiedzy wytwarzana przez dyscyplinę naukową teologię.

Nauka jest to forma zorganizowanej działalności społecznej, stanowiąca element strukturalny kultury, obok takich form jak: język, sztuka, religia, prawo, zwyczaje i obyczaje, edukacja, moralność, mity, stereotypy i ideologie organizujące świadomość społeczną. Świat epoki nowoczesnej w sposób szczególny wykreował autorytet nauki, rozbudzając tym samym społeczne oczekiwania niemożliwe do zrealizowania. Z tego właśnie powodu obrona autorytetu nauki w czasach „późnej nowoczesności” wydaje się ważnym wyzwaniem i zadaniem trudnym w czasach dzisiejszych. To wyzwanie i zadanie wiąże się w polskiej pedagogice z procesem przezwyciężania dziedzictwa tzw. „naukowej pedagogiki socjalistycznej” jako ważnego narzędzia „ofensywy ideologicznej” w czasach ograniczonej suwerenności państwa polskiego w XX wieku. We współczesnych zasobach leksykalnych akcentuje się związek instytucjonalizacji nauki z jej aktualnymi funkcjami: „nauka w aspekcie instytucjonalnym to ogół instytucji społecznych powołanych do organizacji i prowadzenia działalności naukowej(nauki w sensie fukcjonalnym) zgodnie z panującym w danym zakresie i czasie modelem nauki oraz do ogłaszania, przechowywania, przekazywania i upowszechniania jej wyników(nauki w sensie przedmiotowym) wiedzy naukowej”

Kryzys- stan załamania, który może kończyć się destrukcją(zapaścią, unicestwieniem) lub zapowiedzią możliwego przesilenia i potencjalnego przełomu w funkcjonowaniu. Kryzys może dotyczyć określonego systemu politycznego, społecznego, kulturowego, osobowościowego. Kryzys traktowany jest przez współczesne nauki społeczne jako czynnik radykalnej zmiany i rozwoju

Fazy kryzysu:

pierwsza faza kryzysu jest zawsze związana z załamaniem i utratą dotychczasowego stanu równowagi, co wiąże się z poczuciem dyskomfortu.

W drugiej fazie następuje uświadomienie objawów owego dyskomfortu i zidentyfikowanie jego przyczyn.

W trzecim etapie pojawia się szansa na przezwyciężenie kryzysu poprzez przestrukturalizowanie całej sytuacji problemowej, nowe jej opisanie i zinterpretowanie.

Edukacja-[łać. Educare wychować, kształcić], ogół oddziaływań między generacyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka(fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych, religijnych), czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, „zadomowioną” w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksji afirmacji.

Dyskurs:

1) proces dowolnej interakcji pomiędzy ludźmi;

2) w węższym znaczeniu jest to interakcja zwerbalizowana, rozumiana jako działanie
za pomocą aktów mowy. W tym znaczeniu dyskursem nazywamy takie działanie
poznawcze, w którym strony zobowiązane są do posługiwania się
respektującą nie tylko zasady logiki, ale również „etyczne zasady mowy”
(Habermas) lub/i zasady dyskusji racjonalnej” (Hołówka), warunkiem koniecznym
dla zaistnienia dyskursu jest gwarancja „wolności słowa i wolności działania”

3) w socjologii dyskursem nazywa się ramy myślenia praktykowane
obszarze życia społecznego (d. edukacyjny, d. pedagogiczny, d. prawniczy, d.
historyczny, d. w klasie szkolnej).

Teorie poznawcze- te teorie naukowe o charakterze poznawczych(kognitywnych)

Reprezentacja enaktywna- kształtuje się w fazie przed operacyjnej, bezpośrednie doświadczenia

Reprezentacja ikoniczna- rejestruje świat jak aparat czyli konstruuje wiedzę zawartą w obrazach albo wyobrażeniach czegoś.

Reprezentacja symboliczna- wiedza uogólniona, pozwala myśleć abstrakcyjnie

Raporty oświatowe- rejestrują stan kapitału oświatowego różnych państw

hominizacja- kształtowanie cech gatunkowych człowieka(uczłowieczanie)

kształcenie i humanizacja- procesy nauczania i uczenia się umożliwiające poznanie przrody, społeczeństwa, kultury oraz rozwój kompetencji poznawczych

wychowanie i jurdyfikacja- wdrażanie do akceptowania i realizowania czynności i ról społecznych oraz kształtowanie świadomości prawnej

inkulturacja i personalizacja- proces wrastania w okresloną kulturę zmierzający do uzyskiwania tożsamości autonomicznej

socjalizacji- rozumiany jak proces socjalizacji pierwotnej

polityzacji, biurokratyzacji, profesjonalizacji- kształtowanie przydatności do zrozumienia i funkcjonowania w społeczeństwie zorganizowanym.

Kolektywizacja- procesy socjalizacji wtórnej

Nacjonalizacja- procesy kształtowania więzi z narodem(językiem, kulturą, tradycją, mitami itp.)

Etatyzacja- wprowadzenie w struktury państwa i powinności obywatelskie

Globalizacja- wprowadzenie w problemy globalne

„edukacja to więc ogół wpływów jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystywaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i tw…órczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej oraz by stały się zdolne do aktywnej samorealizacji niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, były zdolne do rozwijania własnego JA poprzez podejmowanie” zadan ponad osobistych”, poprzez utrzymanie ciągłości własnego JA w toku spełnienia „zadań dalekich”.

„ edukacja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dokonań(?) możliwości, jak też ogół wpływów i funkcji ustanawiających i regulujacyc osobowość człowieka i jego zachowanie w realcji do innych ludzi.”

1 źródło: Pedagogika we współczesnych zasobach leksykalnych języka polskiego

„Pedagogika (…) dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych (…) W niektórych państwach pedagogika jest traktowana jako odrębna dyscyplina naukowa, natomiast w innych(zwłaszcza krajach anglosaskich) nie jest wyróżniona wprost. Na uniwersytetach istnieją jednak wydziały nauk o edukacji(np. departament of education na uniwersytecie w Oxfordzie czy school of education na uniwersytecie Harvarda w Cambridge)”(wielka encyklopedia PWN)

2 źródło: W leksykonie pedagogicznym.

Pedagogika to dziedzina (dyscyplina) nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego

3 źródło: pedagogika podręcznik edukacyjny

„istnieje kilka kryteriów odróżniających naukę od innych form zorganizowanej działalności społecznej, a mianowicie własny przedmiot badań, własny system pojęciowy, własne metody badań, własne teorie opisujące i wyjaśniające. Przedmiot badań nauki stanowi naczelne kryterium określające racje jej istnienia.

Organizacja społeczna tworzy siec instytucji(naukowych), których zadaniem jest opisywanie i wyjaśnianie wszelkich zjawisk, jakie konstytuują dany przedmiot badań. Przedmiotem badań tłumaczącym rację istnienia pedagogiki jako nauki jest praktyka edukacji(…)”

Dyskurs edukacyjny-(łac. Discursus `rozmowa')

1. uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat edukacji

2. obecny w szkole gatunek „mowy”, będący rodzajem wyspecjalizowanej praktyki komunikatywnej, która ma swoje reguły i prawa

3. zdarzenie interakcyjne, będące miejscem wymiany komunikatów w procesie edukacyjnym”(Leksykon, 2000, s. 50).

Dyskurs o edukacji-(rozumiany jako zdarzenie interakcyjne), jest dyskursem podmiotów edukacji, z których każdy ma równe prawo do wrażania swoich opinii, przekonań i poglądów, niezależnie od wiedzy, kompetencji językowych i typu interesu osobistego. W kontekście teorii komunikacji Habermasa możemy w tak rozumianym dyskursie wyróżnić:

1. dyskurs normatywny- dotyczący wartości, celów, wzorów i wzorców edukacyjnych

2. dyskurs instrumentalno-techniczny - dotyczy strategii, metod, form, środków, zasad i reguł związanych z osiąganiem założonych celów edukacyjnych

3. dyskurs praktyczno-moralny w poszukiwaniu „pedagogicznego sensu edukacji”, wymagający zrozumienia i porozumienia w warunkach troski o likwidowanie wszelkich możliwych zakłóceń procesu komunikacyjnego.

---