1. Wskaźniki położenia stropu w skałach osadowych i magmowych.

Wskaźniki położenia stropu

Skały osadowe	Skały magmowe
Uziarnienie frakcjonalne	Lawy poduszkowe( obecneść V-struktures)
Warstwowanie skośne	Próżnie i migdały w lawach
Spękania błotne i kliny mrozowe
Powierzchnie erozyjne
Przebieg penetracji
Fauna bentoniczna i mikrobiolity
Wypełnienia geopetalne (np. dziurki w wapieniu)
Położenie pni drzew
Powierzchnie erozyjne ścinające kompleksy skał zdeformowanych tektonicznie
Warstwy nie poziome, nie zaburzone
Warstwowanie skośne (przekątne)	Pokrywy lawowe, tufowe, tufitowe
Falusy (detryty rafowe)- pokruszone fragmenty rafy)	Stożki wulkaniczne
Pokrywy lessowe, laterytowe, itp.

2. Style tektoniczne i ich charakterystyka

Styl tektoniczny- czyli charakter deformacji skał jest zależny od dwóch głównych czynników

- litologii warstw

- warunków deformacji

Typy stylów tektonicznych

• Płytowy - zespół warstw zalegających poziomo. Nic się nie dzieje.

• Warstwy pionowe- płyta pozioma uległa rotacji o 90”, związana z budową fałdową, obszary regionalne

• Monoklinalny- zespół warstw nachylonych pod pewnym katem na stosunkowo dużym obszarze (np. Mon. Śląsko- Krakowska)..

• Fałdowy- deformacja warstw polegająca na tworzeniu się fałdów w obecności sił kompresji.

• Płaszczowinowy- związany z płaszczowinami

• Uskokowy- deformacje nieciągłe przy reżimie ekstensywnym (rozciąganie)

• Brekcjowy- mielenie materiału (skały) w obszarze pomiędzy uskokami (blisko pow. Ziemi)

• Tektoniki solnej- sól wykazuje tendencję do halokinezy (płynięcia). Jeżeli sól znajduje się pod dużym nakładem (min. 300m) zaczyna ona płyną. Wysady solne, lodowce solne, lakolit solny, maczuga solna.

• Intruzyjny- różnego rodzaju formy tektoniczne poprzecinane są różnymi intruzjami. Wchodzą one w płytę, mogą przecina żebra fałdowe, monoklinalne…

• Metamorficzny- zaburzenia na granicy skał (magmowych) otaczających zjawiska foliacji

• Uderzeniowy (impastowy)- np. ries- struktura kulista (o średnicy kilkunastu km)- jest to pozostałoś po uderzeniu meteorytu.

3. Pojęcie piętra strukturalnego, piętra tektonicznego i jednostki strukturalnej (tektonicznej).

Piętro strukturalne- kompleks skał oddzielony w spągu i stropie od kompleksów przyległych powierzchniami regionalnych niezgodności strukturalnych o znacznej wartości kątowej (mający zatem własny styl tektoniczny), zwykle wykazujący odrębnośc zespołów skalnych magmatyzmu i metamorfizmu.

Piętro tektoniczne- kompleks skał w pewnym przedziale głębokości poddany deformacjom tektonicznym. Jednocześnie z kompleksami przyległymi od dołu i od góry, ale z powodu odrębnych własności skał i/lub odmiennych warunków deformacji wykazujący odrębny styl tektoniczny.

Jednostka tektoniczna (strukturalna)- złożona struktura tektoniczna lub zbiór struktur wyodrębniona spośród obszarów otaczających pewnymi cechami budowy i/lub genezy i w związku z tym stanowiący pewna całość tektoniczną.

4. Neotektonika- definicja, granica wieku, pojecie fazy i orogenezy tektonicznej.

Neotektonika- to ruchy tektoniczne i ich strukturalne przejawy powstałe w wyniku działania aktualnego pola naprężeń lub przy aktualnej konfiguracji płyt na danym terenie.

Granica wieku- moment ukształtowania obecnego pola naprężeń lub obecnej konfiguracji płyt- początek pliocenu, tj. ok. 5 mln lat temu lub plejstocenu, tj. ok. 2 mln lat temu.

Faza tektoniczna- okres wzmożonej aktywności tektonicznej na danym obszarze rozciągnięty w czasie nawet do 1 mln lat.

Orogeneza tektoniczna-

5. Pośrednie i bezpośrednie metody badań młodych ruchów tektonicznych

Metody pośrednie

• Metody geologiczne

- pozycja wysokościowa osadów (np. strop iłów plioceńskich)

- miąższośc osadów (np. rów nowotarski)- osady czwartorzędu

- rozmiary denudacji

- ułożenie i ciągłąśc warstw

- zmiany miąższości i facji

- charakter profilów

• Metody geomorfologiczne

- powierzchnie zrównania i ich deformacji

- systemy tarasów rzecznych

- profile podłużne akumulacyjne tarasów rzecznych

- profile podłużne koryt rzecznych i skalnych cokołów tarasowych

- tarasy morskie i ich deformacje

- charakter brzegów morskich

- systemy jaskiniowe i ich zaburzenia

- rowy grzbietowe

- zaburzenia młodych form akumulacyjnych

- skarpy uskokowe

- góry blokowe

• Metody kartometryczne

• Metody geofizyczne- badania grawimetryczne

• Metody geochemiczne i mineralogiczne- badania izotopów

• Metody teledetekcyjne- analiza zdjęc satelitarnych

Metody bezpośrednie

• Metody geodezyjne- siec reperów geodezyjnych; monitorowanie

• Metody geofizyczne

• Metody hydrogeologiczne- gwałtowne ruchy poziomu wód gruntowych

• Metody geochemiczne- np. związane z ruchami neotektonicznymi radonu w uskokach

6. Klasyfikacja uskoków

1. Kryterium- kąt upadu powierzchni uskokowej :

• Uskok pionowy =90⁰

• Uskok nachylony 0⁰<<90⁰

• Uskok stromy 45⁰<<90⁰

• Uskok połogi 0⁰<<45⁰

• Uskok poziomy =90⁰

Uskoki listryczne dzielą się na:

- uskoki nawieszone- kąt upadu powierzchni uskokowej zwiększa się od powierzchni

- uskoki szuflowe- kąt upadu powierzchni uskokowej zmniejsza się od powierzchni

2. Kryterium- stosunek kierunku ruchu względem punktów przyuskokowych do orientacji powierzchni uskokowej

• Uskok zrzutowy

- uskok normalny- powierzchnia uskokowa zapada w kierunku skrzydła zrzuconego

- uskok odwrócony (inwersyjny)- powierzchnia uskokowa zapada w kierunku skrzydła wiszącego

- uskok progowy- powierzchnia uskokowa jest pionowa

• Uskok przesuwczy

- uskok lewoprzesuwczy

- uskok prawoprzesuwczy

• Uskoki zrzutowo- przesuwcze- najczęściej występujące

- uskok normalno- przesuwaczy

- uskok inwersyjno- przesuwaczy

- uskok progowo- przesuwaczy

3. Kryterium- tor ruchu względnego punktów przyuskokowych:

• Uskok translacyjny- tor prostoliniowy lub linia łamana

• Uskok rotacyjny- tor jest łukiem

- uskok zawiasowy

- uskok nożycowy

4. Kryterium- stosunek zwrotu ruchu uskokowego do nachylenia warstw

• Uskoki antytetyczne- oddziaływanie uskoków zmniejsza hipsometryczny efekt nachylenia warstw

• Uskoki homotetyczne- oddziaływanie uskoków zwiększa hipsometryczny efekt nachylenia warstw

5. Kryterium- stosunek biegu powierzchni uskokowej do generalnego kierunku strukturalnego

• Uskok podłużny

• Uskok poprzeczny

• Uskok skośny

6. Kryterium- stosunek biegu powierzchni uskokowej do lokalnego kierunku strukturalnego:

• Uskok wzdłuż biegu

• Uskok wzdłuż upadu

• Uskok diagonalny

7. Kryterium- stosunek nachylenia powierzchni uskokowej do pozornego nachylenia warstw:

• Uskok konsekwentne

• Uskok asekwentny

• Uskok ławicowy- powierzchnia uskokowa równoległa do stropu i spągu danej struktury

7. Uskoki transformujące

Uskoki transformujące- odgrywają ważną role na dnie oceanicznym. Dno oceanów jest pocięte wielkimi uskokami transformującym, wzdłuż których następują ogromne przesunięcia poziome skorupy ziemskiej. Nie są to jednak zwykłe uskoki przesuwcze. Uskoki te przecinają zarówno grzbiety śródoceaniczne, jak i leżące po obu ich stronach partie dna oceanicznego. Są one w przybliżeniu prostopadłe do osi grzbietu.

W uskoku transformującym na ruch przesuwaczy dwóch fragmentów skorupy ziemskiej nakłada się rozbieżny ruch związany ze strefa akrecji.

8. Struktury kwiatowe, ich charakterystyka i geneza.

Struktury kwiatowe

- struktury tulipanowe- powstają w warunkach transtensji czyli przemieszczania i rozciągania (uskoki listryczne i typu szuflowego)

- struktury palmowe- powstają w warunkach transgresji czyli przesuwania i ściskania

9. Klasyfikacja fałdów.

Klasyfikacja fałdów

Klasyfikacja kinematyczna

1. Kryterium- położenie powierzchni osiowych i skrzydeł oraz ogólna pozycja form fałdowych

• Fałd stojący- powierzchnia osiowa jest pionowa a skrzydła zapadają w przeciwnym kierunku

• Fałd pochylony- skrzydła zapadają w przeciwnym kierunku, albo jedno skrzydło jest pionowe a drugie zapada normalnie i powierzchnia osiowa jest nachylona. Fałd wykazuje wergencję.

• Fałd obalony- oba skrzydła zapadają w tym samym kierunku, powierzchnia osiowa jest nachylona

• Fałd leżący- skrzydła są nachylone, powierzchnia osiowa jest pozioma

• Fałd przewalony- fałszywa antyklina która jest synklina, fałszywa synklina która jest antykliną

2. Kryterium- symetria wewnętrzna (skrzydła symetryczne wzgl. Powierzchni osiowej):

• Fałdy symetryczne

• Fałdy asymetryczne

Klasyfikacja morfologiczna

1. Kryterium- kształt fałdów w przekroju (opisowa klasyfikacja); szerokopromienne i wąskopromienne (grzebieniowate, zębate, paraboliczne)

Promień fałdu- odległośc pomiędzy powierzchniami osiowymi sąsiadujących antykliny i synkliny

2. Kryterium- kąt zbieżności (kąt dwuścienny miedzy płaszczyznami reprezentującymi średnie położenie skrzydeł fałdu):

• Fałd normalny d>0

• Fałd izoklinalny d=0

• Fałd wachlarzowy d<0

3. Kryterium- stosunek wysokości fałdu do jego promienia

• Fałd szerokopromienny

• Fałd wąskopromienny

• Fałd średniopromienny

4. Kryterium- kształt fałdów w planie (mapie)

• Antykliny i synkliny linijne (fałdy linijne)

• Brachy antykliny i brachy synkliny (brachy fałdy)

• Kopuły i niecki (synkliny antykliny)

Klasyfikacja strukturalna

1. Kryterium- wzajemny stosunek ławic

• Fałd koncentryczny

• Fałd symilarny

• Fałd dysharmonijny

10. Mechanizmy fałdowania i ich charakterystyka.

Skała jest sprężysta- górna warstwa będzie cieńsza, dolna będzie grubnąć

Skała jest krucha- powstają mini uskoki

Ośrodek częściowo kruchy, częściowo plastyczny

Mechanizmy fałdowania:

- zginanie

- ścinanie

- płynięcie

Fałdowanie ze zginania

• Polega na przemieszczaniu masy skalnej wzdłuż powierzchni miedzyławicowej

• Występują odspojenia przegubowe- może tu nastąpić wykształcenie się złóż

• Tworzą się żyły siodłowe (często o wartości złożowej)

• Powstają fałdy harmonijkowe będące efektem „przełamania” fałdu w części osiowej

• Powstają uskoki epiantyklinalne (w dużych strukturach)

• Występują wachlarzowo- lub radialno- koncentryczne pola naprężeń

• Mogą występować zjawiska posuwu fałdowego, kliważu spękaniowego i budinażu

Zjawisko pokawałkowania ławicy- budinaż

• Mogą tworzyć się fałdki ciągnione i fałdy pasożytnicze

Fałdowanie ze ścinania

• Polega na przemieszczaniu masy skalnej wzdłuż powierzchni przecinających uławicenie, równoległych do powierzchni osiowej fałdu

• Występuje tzw. Fałdowanie kliważowi

• Występuje wzrost smukłości fałdów w wyniku ich przemieszczania wzdłuż powierzchni poślizgu

• Ma miejsce zróżnicowanie miąższości na przegubach (wzrost) i w skrzydłach (spadek)

• Może występować zróżnicowanie miąższości ławic w skrzydłach stromych (wzrost) i połogach (spadek).

Fałdowanie z płynięcia

• Fałdy powstałe w ten sposób cechują znaczne zgrubienia na przegubach i ścienienia na skrzydłach

• Jest głównym mechanizmem rozwoju diapiryzmu

Odwrócenie gęstości- niestateczne warstwowanie gęstościowe jest podstawą powstawania fałdów z płynięcia

11. Mechanizmy powstawania nasunięc.

Mechanizmy powstawania zasunięć

1. Poprzez odkłucie- odspojenie i przesunięcie wzdłuż granicy warstw o różnych własnościach mechanicznych. Najczęściej jest to ścięcie typu podatnego wzdłuż powierzchni predysponowanej litologicznie, płynięcie plastyczne lub kataklastyczne. Najczęstszy sposób powstawania struktur nasunięciowych

2. Przez ścięcie ( „czyste”- ukośne do warstw)

3. Przez przefałdowanie (sfałdowanie)- połączone z odkłuciem w śródfałdziu

4. Płaszczowiny grawitacyjne- mogą nastąpić na drodze diwertykulacji. Poszczególne pakiety warstw kolejno odłączają się i ześlizgują na siebie w kolejności odwrotnej do sedymentacji. Każdy z nich stanowi odrębną płaszczowinę, w której następstwo warstw jest normalne.

12. Przyczyny fałdowania i ich charakterystyka.

Przyczyny fałdowania:

• Proste ścinanie

• Para sił w płaszczyźnie pionowej- fałdy asymetryczne, pochylone, obalone

• Para sił w płaszczyźnie poziomej

• Ruchy pionowe i strome- kompleks ulega spękaniu, następują ruchy w płaszczyźnie pionowej

• Specjalne przyczyny fałdowania (ześlizg i spływanie grawitacyjne, zaburzenia niestatecznego rozkładu gęstości, kompakcja grawitacyjna, wzrost objętości skał, glacitektonika)

• kompakcja- zmniejszenie się objętości osadu pod obciążeniem młodszego osadu

- fizyczna= mechaniczna- zachodzi do momentu zakończenia lityfikacji

- chemiczna- rozpuszczanie związane ze ściskaniem w procesie diagenezy

• powstawanie dupleksów kontrakcyjnych

Fałdowanie na skutek kontrakcyjnego dupleksowania

Mechanizm tworzenia się płaszczowin

• Glacitektonika- oddziaływanie lądolodu, lodowca

Są to fałdy głównie z płynięcia, grube przeguby i wąskie skrzydła.

Fałdy mogą powstawać na skutek działalności antropogenicznej.

13. Budowa wewnętrzna płaszczowin.

1. Warstwowe wybitnie płaskie i nie zaburzone- powstają gdy czoło wędrującej płaszczowiny nie napotyka masywu oporowego lub gdy może z niego łatwo spełznąc czyli kompresja przestrzenna nasunięcia odbywa się wyjściu allochtonu na powierzchnie terenu) np. Kaledonidy w Szwecji.

2. Struktury imbrykacyjne powstają z szeregu uskoków inwersyjnych i nasunięci tworzących regularnie ułożone łuski. Uskoki ograniczające łuski są zawsze listryczne, wgłębne ku górze, łącząc się ku dołowi w jedną główną powierzchnię nasunięcia. Imbrykacje są wyrazem kompensacji przestrzennej nasunięcia.

3. Budowa skibowa- szereg złuskowanych fałdów obalonych niekiedy izoklinalnych o znacznej rozciągłości. Skiby powstają przez odkłucia w skrzydłach brzusznych obalonych antyklin. (połączone często wytłaczaniem tego skrzydła lub nawet całej stykającej się z nim synkliny). Skiby opisano z Karpat Wschodnich ale ten sam typ budowy można spotkać gdzie indziej np. w Sudetach.

14. Przekrój Kraków- Zakopane i jego interpretacja.

15. Olistolity, olistostromy, porwaki tektoniczne- charakterystyka przykłady.

16. Pojecie i teoria halokinezy.

Halokineza- autonomiczne powstawanie struktur solnych powodowane podziemnym płynięciem soli w wyniku jej uplastycznienia przez działanie temperatury i ciężaru nadkładu, gdy ciężar ten jest obocznie zróżnicowany.

Krytyczna głębokość uruchomienia soli- głębokość do stropu serii solnej, czyli grubość nadkładu Konieczn, aby pod wpływem różnicy ciśnienia litostatycznego sól zaczęła bocznie płynąć. Głębokość ta jest zróżnicowana, min. 300- 500m i zależy od:

- sumarycznej miąższości soli

- litologii nadkładu

- temperatury

- bodźców halokinetycznych (występowania wstrząsów w podłożu, lub erozji kompleksów osadowych).

Teoria halokinezy

1. kompleks grubych pokładów soli zalega pod nadkładem 2000m, w warunkach wysokich ciśnień- 400 atmosfer, podwyższonej temperatury w stanie tzw. Utajonej plastyczności i potencjalnej mobilności.

2. Jeśli powierzchnia stropowa kompleksu solnego ulegnie w pewnym obszarze wysklepieniu to powstanie wektor skierowany ku górze.

3. Następuje przepływ masy solnej ze strefy o większym ciśnieniu w kierunku strefy o mniejszym ciśnieniu. W ten sposób tworzą się wały solne przemieszczające się z biegiem czasu w określonym kierunku.

4. Wysady solne wykorzystują najsłabsze miejsca w nadkładzie.

17. Tektonika solna zewnętrzna i wewnętrzna.

Tektonika solna- dzieli się na tektonikę zewnętrzna i wewnętrzną. Jest odmienna od innych skał osadowych ze wzgl. Na:

- ciężar objętościowy (2,1- 2,2 g/cm3).

- podatnośc na odkształcenia plastyczne

- rozpuszczalnośc

Tektonika zewnętrzna- określa stosunek złóż soli do skał otaczających:

1. Złoża zalegające zgodnie (nie ma tam krytycznej głębokości zalegania)

• Pokłady

• Soczewki

• Antykliny

• Kopuły

• Synkliny

• Niecki

2. Złoża zalegające niezgodnie:

• Intruzja szczelinowa

• Złoża bez korzeniowe (sól migruje w górotworze)

• Lodowce solne

• Diapirowi fałdy solne

• Właściwe wysady solne

Batolit solny-struktury o rozmiarach kilku km średnicy

Górotwory solne o rozmiarach kilka- kilkanaście km wyglądają podobnie jak batolit

Ekstruzje solne- wydobywanie się soli na powierzchnię ziemi- grzyby solne, góry solne

Może powstac kropla solna gdy odłączy się od lodowca

Wewnętrzna tektonika solna- jest tektoniką wyższego rzędu. Powstaje już przy niewielkich naprężeniach tektonicznych w wyniku:

• Podatnośc soli na plastyczne odkształcenie i translokację (płynięcie)

• Kontrastowego zachowania się poszczególnych warstw soli wobec utworów wokół złoża

Do typowych zjawisk solnej tektoniki wewnętrznej należą:

• Odkładanie na załamaniu ławic solnych

• Zgrubienia na przegubach fałdów

• Plastyczne opływanie przez sól bloków skał sztywnych

• Wysoka amplituda w stosunku do szerokości fałdu

• Tworzenie się fałdów biegunowych (kulisowych), których osie podłużne przebiegają stromo

18. Tektonika złóż soli na Niżu Polskim i w Zapadlisku Przedkarpackim.

Złoża na Niżu Polskim- (tektonika soli permskich- cechsztyńskich) są to złoża typu osadowego niezgodne. Grubość nadkładu jest na tyle duża, że występuje halokineza.

Złoża w Zapadlisku Przedkarpackim- złoże mioceńskie o genezie pokładowej. Mała miąższość, brak diapiryzmów.

19. Tektonika złóż soli w Wieliczce.

Złoże w Wieliczce- poziom bono- 180m p. p. m. - jest to złoże o genezie olistostromowo- pokładowej

20. Porównanie zjawisk tektonicznych i glacitektonicznych.

	TEKTONIKA	GLACITEKTONIKA
Pochodzenie naprężeń	Procesy endogeniczne	Nacisk lodowca
Intensywność zjawisk	Maleje ku górze	Rośnie ku górze
Zasięg deformacji	Setki km	200- 300m
Występowanie	Bez ograniczeń	Strefy zlodowaceń
Osady deformowane	Osady starsze, w Polsce wyjątkowo czwartorzędowe.	Głównie osady czwartorzędowe

21. Klasyfikacja zaburzeń glacitektonicznych.

Stan podłoża	Dominujące siły
		Pionowe	Poziome
Zamarznięte lub skalne	Wgniatanie (izostazja)	Ścinanie (powstawanie kier lodowcowych)
Plastyczne	Wyciskanie podłoża	Fałdy, łuski, uskoki

22. Koncepcje glacitektoniczne i ich charakterystyka.

1. Koncepcja dynamiki frontalnej- lodowiec działa jak spychacz i deformuje podłoże - ta koncepcja ma zastosowanie tylko w pewnych rejonach, ponieważ lodowiec nie działa do końca jak spychacz. .

2. Koncepcja statyki frontalnej.

3. Koncepcja deformacji subglacjalnych.- zlodowacenie subglacjalne- między strefą ablacji a centralnym polem lądolodu- do powstania deformacji nie jest potrzebny ruch czoła lodowca, na załamaniach morfologicznych tworzą się zaburzenia subglacjalne.

4. Koncepcja glacitektoniki krawędziowej- masa lądolodu wlewając się w dolinę deformuje jej krawędzie; lądolód może poruszać się równolegle lub prostopadle do osi doliny.

5. Koncepcja hydroglacitektoniki- lodowiec porusza się po twardym podłożu (wieczna zmarzlina), pod nim znajduje się nie zamarznięte podłoże. W miększym podłożu tworzą się fałdki o określonej wergencji, ciśnienie będzie przesuwać się z lewej na prawą.

6. Koncepcja statyczno- kinematyczna- podstawowe znaczenie ma mechanizm ścinania cylindrycznego, za deformacje odpowiada statyka, czyli obciążenie podłoża.

23. Tektonika ciał magmowych: intruzje zgodne i niezgodne.

Intruzje skał magmowych:

1. Intruzje zgodne- ciała magmowe zgodne- to takie, które nie przecinają otaczających je skał.

• Sill- żyły pokładowe- nie przecinają otaczających skał osadowych

• Lakkolity- intruzje magmowe w kształcie grzyba

• Lopolity- to formy o cechach odwróconego lakolitu.

• Fakolity- to drobne intruzje umieszczone na przegubach fałdów.

2. Intruzje niezgodne- przecinają otaczające kompleksy skał otaczających.

• Dajka- żyła niezgodna

• Żyły kominowe- intruzje o kształcie walca

• Pnie magmowe- moją nawet 1 km średnicy

• Batolit- duże ciała o zasięgu kilkudziesięciu- kilkunastu km.

• Apofizy- niewielkie intruzje odchodzące od batolitu

24. Pojecie zespołu ciosu i systemu ciosu, hipotezy powstawania spękań

Zespół ciosu- uporządkowanie geometryczne spękań ciosowych polegające na ich występowaniu w ugrupowaniach równoległych.

System ciosu- dwa lub więcej zespołów związanych wspólna genezą

System ciosu sprzężonego- system, którego zespoły składowe (tzw. Zespoły komplementarne) powstały jednocześnie, z reguły zespoły te powstają przez ścinanie.

Hipotezy powstania spękań

1. Hipoteza tensyjna- głównie przegubowe spękania radialne

2. Hipoteza kompresyjna- systemy spękań nie wypełnione przez minerały

3. Hipoteza skręceniowa- pośrednia

4. Hipoteza zmęczeniowa- zakłada że jeśli dany ośrodek skalny będzie poddawany polu naprężeń (tensja lub kompresja) nastąpi spękanie.

5. Hipoteza sejsmiczna- spękania związane z trzęsieniem ziemi

6. Hipoteza diagenetyczno- kontrakcyjna- spękania z wysychania, kurczenie się mułów oddających wodę

7. Hipoteza planetarna- zmiany klimatyczne mogą wpływać

8. Hipoteza grawitacyjno- odprężeniowa- wiąże się z obserwacjami pewnych skał w kamieniołomach, spękania w stropowych częściach kamieniołomów, rozwija się cios pokładowy

25. Klasyfikacje systemów ciosu i ich charakterystyka.

Systemy ciosowe:

1. Podstawowe:

• Ortogonalny (prostokątny)- to podstawowy system ciosu

• Romboidalny (ostrokątny)

2. Lokalne

• koncentryczny

• radialny

• kulisowy

• pierzasty

26. Charakterystyka opisowa spękań.

Charakterystyka opisowa spękań uwzględnia:

1. Orientacje spękań

2. Gęstość spękań

• Objętościową

• Powierzchniową

3. Rozwarcie spękań (porowatość szczelinowa)

4. Rozmiary spękań i ich stosunek do uławicenia

5. Kształt i morfologia spękań

6. Wypełnienie spękań (żyły neptuniczne)

7. Wzajemny stosunek spękań

8. Tektoniczne przekształcenia spękań (gzymsy, lustra tektoniczne, stylolity, slikolity, rysy ślizgowe)

Jeżeli spękania są wypełnione to powstają w reżimie ekstensywnym (rozciąganie), jeżeli nie wypełnione to ścinanie.

Żyły neptuniczne- wypełnienia spękań ekstensywnych.

27. Mezostruktury tektoniczne i ich znaczenie w badaniach tektonicznych .

28. Klasyfikacje stylolitów, ich geneza i znaczenie.

29. Pojęcie budinażu, kliważu spękaniowego i ogólnego.

30. Mapy topograficzne w Polsce ich charakterystyka.

1. Mapy wydawane przez państwa zaborcze i okupacyjne.

2. Mapy w układzie tzw.. „Kopiec Unii” wydawane przez Wojskowy Instytut Geograficzny w latach międzywojennych (skala1:25000, 1:100000, 1:300000). Modyfikacja tego układu zwana „Borowa Góra” była używana bezpośrednio po drugiej wojnie światowej

3. Mapy powiatowe w skali 1:25000 (lata 60-te, 70-te bez współrzędnych geograficznych i siatki kilometrowej.

4. Mapy w układzie „Międzynarodowej mapy świata” (tzw. „Układ 1942”). Są to mapy ze współrzędnymi geograficznymi i topograficznymi. Mapy w skali 1:200000 i 1:50000 były używane jako podkład do map geologicznych. 1:50000 i 1:200000 od lat 50-tych, ale do 1990 zniekształcane. Od 1990 obowiązuje to samo cięcie i oznaczenia arkuszy, ale układ współrzędnych określa się jako „Układ 1992”- współpracuje z GPS.

5. Mapy w „Układzie Współrzędnych 1963”- bez współrzędnych geograficznych, ze współrzędnymi topograficznymi w skali 1:50000, 1:25000, 1:10000, 1:5000. Mapy te są co kilka lat unowocześniane i stosowane są jako aktualny podkład do prac w kartografii geologicznej.

Przykładowa mapa w skali 1:50000 obejmuje 4 arkusze mapy 1:25000, a ta z kolei 4 arkusze mapy w skali 1:10000.

6. Mapy wydawane przez Głównego Geodetę Kraju np 1:50000 M-34-64-D Kraków Zachód; 1:10000 M-34-64-D, d, 1 Kraków Nowa Wieś. Mapy te zawierają treść bardzo podobna jak mapy w „Układzie współrzędnych 1965” i mogą być stosowane do prac kartograficznych.

7. Mapy turystyczne wydawane przez Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego zawierają zwykle dwa arkusze łączone mapy 1:100000 oznaczone np. M-34-63/64 Katowice- Kraków.

8. Mapy w „Układzie GUGiK 80” w skali 1:100000 ze współrzędnymi geograficznymi i siatką kilometrową.

31. Mapy geologiczne wydawane aktualnie w Polsce przez PIG i inne ośrodki.

1. Mapa Geologiczna Polski 1:200000

2. Mapa hydrogeologiczna 1:200000

3. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50000

4. Mapa hydrogeologiczna 1:50000

5. Mapa Geologiczno- Gospodarcza 1:50000

6. Mapa Sozologiczna 1:50000

7. Mapa Geologiczna Sudetów 1:25000

8. Mapa geologiczna Tatr 1:10000

32. Klasyfikacja map geologicznych.

1. Według skali:

• Ogólne, przeglądowe> 1:100000, =kompilacyjne

• Szczegółowe- 1:10000- 1:50000 =wykonywane w terenie

• Wielkoskalowe, plany, specjalne 1:500- 1:5000 = wykonywane w terenie

Według „głębokości”:

• Powierzchniowe (odkryte- nie ma utworów Q, zakryte- to co w terenie dokładnie na mapie).

• Wgłębne

3. Według tematyki:

• Stratygraficzne (litologiczne, litostratygraficzne)

• Tektoniczne

• Strukturalne

• Litologiczno- facjalne

• Paleogeograficzne

• Geologiczno- inżynierskie

• Hydrogeologiczne

• Surowcowe

• Geomorfologiczne

• Geofizyczne

• Kompleksowe (=podstawowe).

33. Przeglądowa Mapa Geologiczna Polski- charakterystyka.

Przeglądowa Mapa Geologiczna Polski 1:200000- mapa obejmuje obszar całej polski, wydana została w dwóch wersjach: A- mapa geologiczna zakryta oraz B- mapa geologiczna odkryta- bez utworów Q. Na każdym arkuszu zamieszczony jest przekrój geologiczny oraz profile stratygraficzno- litologiczne. Barwny arkusz mapy zarówno wersji A jak i B w skali 1:200000 uzupełnia komplet czarno- białych map, w skali 1:50000 składających się z 16 arkuszy będących powiększona kopią granic geologicznych wraz z lokalizacją i profilem stratygraficznym punktów dokumentacyjnych.

Do każdego arkusza opracowane są objaśnienia tekstowe w postaci broszury z omówioną budową geologiczną, przedstawiono profile głębokich otworów wiertniczych, wyniki przeglądowych prac zdjęciowych, wyniki zestawień map bardziej szczegółowych.

34. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski- charakterystyka.

Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski skala 1:50000 (mapa zakryta)- w skład danego arkusza mapy wchodzą:

• Arkusz mapy

• Objaśnienia- zielona książeczka

Na arkusz mapy (tzw.” Płachtę”) znajdują się :

• Mapa geologiczna w skali 1:50000

• Objaśnienia barw, szrafuj i symboli

• Profile litostratygraficzne (co najmniej jeden)

• Przekroje geologiczne (co najmniej jeden) wykonane wzdłuż linii przekrojowej zaznaczonej na mapie

• Szkic podziału wykonawstwa fragmentów arkusza na poszczególnych wykonawców

• Na odwrotnej stronie arkusza („płachty”) znajdują się skrócone profile wierceń zaznaczonych na mapie.

Objaśnienia do SMGP zawierają następujące rozdziały i załączniki:

1. Rozdziały:

• Wstęp (dane ogólne)

• Ukształtowanie powierzchni terenu

- geomorfologia

- hydrografia

• Budowa geologiczna

- stratygrafia

- tektonika

- rozwój budowy geologicznej

• Charakterystyka surowców mineralnych

• Charakterystyka hydrogeologiczna

• Charakterystyka geologiczno- inżynierska

• Podsumowanie

• Literatura

2. Załączniki:

• Szkic geomorfologiczny w skali 1:100000

• Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100000

• Szkic występowania surowców min. w skali 1:100000

• Szkic hydrogeologiczny w skali 1:100000

• Szkic geologiczno inżynierski w skali 1:100000

Mapa opracowana jest w układzie „1942”. SMGP jest wydawana w oparciu o:

• Instrukcję opracowania i wydania SMGP w skali 1:50000

• Metodykę opracowania SMGP w skali 1:50000

35. Mapa Geologiczno- Gospodarcza Polski- charakterystyka.

Mapa Geologiczno- gospodarcza Polski w skali 1:50000- opracowana w układzie „1942”. Składa się z mapy (drukowanej na podkładzie topograficznym) i tekstu objaśniającego. Wydawana jest w tym samym cięciu co SMGP w skali 1:50000. Obejmuje pięć grup tematycznych:

• Kopaliny

• Górnictwo i przetwórstwo kopalin

• Wody

• Warunki podłoża budowlanego

• Ochrona przyrody, krajobrazu i zabytki kultury

Składa się z:

• Planszy głównej, obszernego tekstu objaśniającego z tabelkami i mapami uzupełniającymi (arkusz na tle jednostek fizjograficznych, budowy geologicznej, głównych zbiorników wód podziemnych).

• Komputerowej bazy danych o złożach kopalin

36. Mapa Sozologiczna polski- charakterystyka.

Mapa Sozologiczna Polski skala1:50000- drukowana na podkładzie topograficznym 1:50000 w układzie współrzędnych „1942” niektóre arkusze w układzie „1965”. Ilustruje:

• Ochronę środowiska, jego zasoby (użytki rolne, lasy, strefy ochronne ujęć wody, obiekty ochrony przyrody)

• Podatność środowiska na degradację naturalna, uprawową, infiltrację i zalewy.

• Degradację środowiska

• Przeciwdziałanie degradacji (ekrany akustyczne, pasy wiatrochronne, oczyszczalnie ścieków)

• Kierunek rekultywacji terenów zagrożonych

• Nieużytki naturo- i antropogeniczne.

37. Mapy glebowo- rolne- charakterystyka.

Mapa glebowo- rolna w skali 1:5000- zawiera:

1. Klasy bonitacyjne (8 klas):

• I, II, III- gleby dobre

• III b, IV a, IV b- gleby średnie

• V, VI- gleby słabe

Trwałe użytki zielone (lasy, łąki, pastwiska)

Kompleksy przydatności rolniczej

Typy i podtypy gleb

Rodzaje i gatunki gleb

Dodatkowe informacje

38. Etapy wykonania mapy geologicznej.

Etapy wykonania mapy geologicznej:

1. Przygotowanie do prac terenowych- studiowanie materiałów archiwalnych, map, publikacji zakończone wykonaniem projektu badań.

2. Prace terenowe- zdjęcie geologiczne- wykonanie mapy geologicznej terenowej, rękopiśmiennej

3. Prace edytorskie

Prace przygotowawcze do kartowania geologicznego:

1. Stadium publikacji i materiałów archiwalnych

- publikacje- Biblioteka Geologiczna Polski

- materiały archiwalne. Archiwa.

- opisy wierceń- publikowane, niepublikowane, magazyny rdzeni

- mapy i przekroje geologiczne- publikowane i nie

- okazy skał

- rozmowy z osobami pracującymi w terenie

2. Stadium zdjęć lotniczych i map topograficznych

- zdjęcia lotnicze jako podkłady topograficzne; fotointerpretacja geologiczna „wstępna”- szkic fotointerpretacyjny

- mapy topograficzne- analiza rzeźby terenu i jej związku z geologią, wyszukiwanie możliwych odsłonięć, projektowanie marszu.

39. Zasada działania systemu GPS i jego stosowalnośc dla map topograficznych

GPS służy do określenia położenia przestrzennego najróżniejszych obiektów w oparciu o pomiar odległości od satelitów, których położenie w danym momencie czasu jest bardzo dokładnie określone. Jest to przestrzenne wcięcie wstecz, do czego potrzebne są min. 3 odległości do trzech równomiernie rozłożonych satelitów (nie mogą być na linii).

Miarą odległości jest czas wędrówki sygnału radiowego satelitów na ziemię. Satelity mają po 2 zegary atomowe na pokładzie ale odbiorniki tylko zwykłe zegary kwarcowe, a czas trzeba by zmierzyć bardzo dokładnie, bo:

- czas wędrówki sygnału ok. 6/100s.

- błąd pomiaru czasu 1/1000000s x 300000km/s daje błąd odległości 300m. W praktyce tego czasu nie da się zmierzyć. Wylicza się go jak poprawkę do czego potrzebny jest sygnał od czwartego satelity. Osiągana obecnie dokładność pomiaru bez dodatkowych korekcji wynosi kilka m.

Zastosowanie

GPS służy do:

- określenia współrzędnych pkt. Na którym się znajdujemy (np. Długość i Szerokość geograficzna). Współrzędne nanosimy od razu w terenie na mapę, lub wprowadzamy do pamięci odbiornika celem dalszej obróbki komputerowej.

- nawigacji czyli dotarcia do celu o znanych współrzędnych pieszo, samochodem, statkiem i okrętem. W tym celu oprócz współrzędnych odbiornik podaje chwilowy kurs i prędkość obliczone ze zmiany pozycji w czasie

- dystrybucji wzorców w czasie i częstotliwości dla celów użytkowych. Od Międzynarodowego Czasu Atomowego różni się w skali roku o pojedyncze sekundy przestępcze dodawane dla wyrównania z czasem słonecznym.

40. Układ współrzędnych ortokartezjańskich w systemie GPS.

Pozycja satelitów i obiektów mierzonych jest obliczana ze współrzędnych geodezyjnych, czyli takich, które uwzględniają spłaszczenie Ziemi (elipsoida obrotowa). Wszystkie podstawowe obliczenia wykonuje się w :

• geocentrycznym układzie ortogonalnym XYZ (ortokartezjańskim) zaczepionym w środku elipsoidy WGS84, której środek znajduje się w środku masy Ziemi. Od poprzednio stosowanych w geodezji układów odniesienia (elipsoid) różni się tym, że pkt. zaczepienia jest w środku masy a nie w środku geometrycznym.

• współrzędne ortogonalne XYZ są przeliczane na dowolne współrzędne

- kątowe- szerokość i długość geograficzna

- liniowe- płaskie czyli siatka kilometrowa

41. Czynniki wpływające na dokładnśc pomiarów GPS.

Dokładność pomiarów

Dokładność gwarantowana pomiarów GPS jest lepsza niż 22m (2D w poziomie) dla odbiorników cywilnych i 16m (3D- trójwymiar) dla wojskowych. W praktyce przy dobrych warunkach pomiaru jest ona duża lepsza ale może też być dużo gorsza, co zależy zwłaszcza od:

• Typu odbiornika, odbiorniki geodezyjne (fazowe) pozwalają na pomiar z dokładnością rzędu mm. Odbiorniki nawigacyjne (turystyczne) ok. 15m. lepsze odbiorniki kartograficzne (kodowo- fazowe 20- 40cm), tańsze (kodowe) ok. 1m.

• Ilości i rozmieszczenia satelitów na niebie. Średnio na nieboskłonie „widać” od 6 do 8 satelitów, nawet 11 ale zdarza się że są tylko 3-4. Jeśli jakaś górka zasłania kawałek nieba to pomiar nie jest możliwy.

• Stopnia zasłonięcia nieboskłonu przez las, domy, skały, zbocza.

• Stanu jonosfery. Burze magnetyczne- silnie zniekształcają sygnał docierający na ziemię. Tylko część błędu zniesiona przez poprawkę emitowana wraz z sygnałem można usunąć przez korekcję czyli DGPS (Differentia GPS)

- po powrocie z terenu

- od razu w terenie

---