PODZIAŁ PRAWA NA GAŁĘZIE
Z kolei ujmując system prawa jako całokształt obowiązujących w państwie przepisów, z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie, podkreślić należy, iż podstawę tegoż podziału stanowi rodzaj uregulowanych stosunków społecznych. O przynależności przepisu do takiej lub innej gałęzi prawa decyduje charakter stosunku społecznego, którego przepis dotyczy. Stosunki społeczne będące przedmiotem regulacji prawnej można podzielić na pewne grupy, wyodrębniając np. stosunki rodzinne, stosunki majątkowe, stosunki powstające na tle popełnianych przestępstw i inne. Rozciągając ten podział na przepisy otrzymujemy szereg gałęzi prawa.
W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się instytucje prawne, czyli węższe zespoły norm odnoszących się do pewnego zagadnienia. Mówi się więc o instytucji najmu, instytucji rękojmi za wady rzeczy, instytucji testamentu - rozumiejąc pod tym terminem odpowiednie grupy norm prawnych
Podstawowym kryterium, w oparciu o które następuje wyodrębnienie zespołu norm w gałąź prawa, stanowi jednorodność regulowanych przez te normy stosunków społecznych, inaczej mówiąc wspólny lub jednakowy przedmiot regulowania. Sama jednorodność nie wystarcza jednak dla uznania przepisów regulujących daną dziedzinę za gałąź prawa. Konieczne jest nadto, by regulowane stosunki miały wystarczająco duże znaczenie społeczne. Jest to drugie, uzupełniające kryterium. W ramach gałęzi prawa stosowana jest jednakowa metoda regulowania stosunków społecznych.
Przyjmuje się najczęściej podział prawa polskiego na następujące gałęzie:
l) prawo konstytucyjne,
2) prawo administracyjne,
3) prawo finansowe,
4) prawo cywilne,
5) prawo rodzinne
6) prawo pracy,
7) prawo karne,
8) prawo procesowe.
Prawo konstytucyjne to zespół norm regulujących podstawowe elementy ustroju państwa, w szczególności główne zasady ustrojowe, struktura i kompetencje aparatu państwowego oraz najważniejszych organów państwowych, podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli oraz zasady wyboru do organów przedstawicielskich. Prawo konstytucyjne określa na przykład organizację i funkcjonowanie organów ustawodawczych i administracji państwowej, organizację wymiaru sprawiedliwości, kontroli państwowej, formę państwa (jednolite czy federalne)
Prawo administracyjne to zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów. Prawo administracyjne odnosi się do działalności organów administracji państwowej, od rządu do organów terenowych, oraz organów samorządu terytorialnego. Cechą tej gałęzi prawa jest nierównorzędność stron w stosunkach regulowanych przez prawo administracyjne. Jedną z nich jest zawsze organ administracyjny wyposażony w imperium, czyli uprawnienia władcze wobec drugiej strony.
Prawo finansowe to zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych
Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi - w danej sprawie - podmiotami prawa.
Prawo rodzinne to zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli. Głównym źródłem prawa rodzinnego jest kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r.
Prawo pracy to zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy. Prawo pracy reguluje takie zagadnienia, jak nawiązanie stosunku pracy - w drodze umowy, mianowania, wyboru itd., tryby rozwiązania stosunku pracy, urlopy pracownicze, ochrona pracy młodocianych i kobiet, rozwiązywanie sporów zbiorowych między pracodawcą i pracownikami i inne. Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy z 1974 r.
Prawo karne to zespół norm mówiących, jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej. Do tej gałęzi prawa zaliczane jest także prawo o wykroczeniach, zajmujące się czynami karalnymi o mniejszej szkodliwości, zwanymi wykroczeniami. Podstawowym źródłem prawa karnego jest kodeks karny z 19 kwietnia 1997 r.
Prawo procesowe nie jest jednolitym zespołem norm. Wyodrębnia się w nim:
a) prawo cywilne procesowe, jako zespół norm regulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i niektóre inne organy oraz właściwość tych organów. Podstawowym źródłem prawa cywilnego procesowego jest kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) z 1964 r.
b) prawo karne procesowe. jako zespół norm regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości. Podstawowym źródłem prawa karnego procesowego jest kodeks postępowania karnego (k.p.k.) z 1997 r.
Wspólną cechą prawa procesowego jest jedynie to, że jego przepisy nie ustanawiają praw i obowiązków, lecz regulują sposób postępowania organów wymiaru sprawiedliwości oraz osób występujących przed tymi organami