STYLE ZARZĄDZANIA W ORGANNIZACJI

Menadżerowie posługują się różnymi technikami kierowania. Na podstawie własnych doświadczeń wykorzystują te techniki, które okazały się skuteczne, zaś eliminują te, które nie przyniosły pożądanych efektów. W ten sposób kształtują oni swój styl kierowania będący stałym sposobem wykonywania funkcji kierowniczych.

Funkcje kierownicze można podzielić na:

1) interpersonalne, które polegają na kontaktach z innymi ludźmi. Wśród nich można wyróżnić

- rolę reprezentanta, która obejmuje działania ceremonialne i symboliczne.

- rolę przywódcy polegającą na oddziaływaniu kierownika na pracowników aby dobrze wykonywali swoje zadania. Role te dotyczą pozyskiwania: szkolenia, motywowania, oceniania i wymiany pracowników

- role łącznika polegającą na koordynowaniu działań między pracownikami, zespołami i komórkami organizacyjnymi w celu budowy systemu powiązań wewnątrz i na zewnątrz organizacji.

2) informacyjne, które polegają na zbieraniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji. Wśród nich można wyróżnić:

- rolę obserwatora polegającą na poszukiwaniu, rejestrowaniu i analizowaniu informacji pochodzących z wewnątrz i z zewnątrz przedsiębiorstwa.

- rolę propagatora polegającą na przekazywaniu odpowiednich informacji swoim podwładnym w celu umożliwienia im realizacji zadań

- rolę rzecznika polegającą na przekazywaniu informacji podmiotom spoza organizacji i reprezentowaniu interesów organizacji

3) decyzyjne polegające na podejmowaniu decyzji. Wśród nich można wyróżnić

- rolę przedsiębiorcy polegającą na inicjowaniu zmian i wykorzystywaniu wszelkich szans dla rozwoju organizacji

- rolę arbitra przeciwdziałającego problemom i konfliktom w organizacji

- rolę dysponenta zasobów polegającą na podejmowaniu decyzji o sposobie dystrybucji zasobów

- rolę negocjatora polegającą na prowadzeniu negocjacji z innymi grupami i organizacjami

Istnieje wiele klasyfikacji stylów kierowania, zależnych od kryteriów przyjętych przez autorów tych klasyfikacji. Najczęściej dotyczą one różnych proporcji w stosowaniu poszczególnych technik kierowania. Oraz oceny ich skuteczności. (patrz rys.1)

Sposób podejmowania decyzji przez kierownika stał się podstawą do rozróżnienia trzech stylów kierowania:

- autokratycznego

- demokratycznego

- nieingerującego

Kierownik autokrata jednoosobowo formułuje zadania, które mają wykonać jego podwładni. Sam określa sposoby realizacji tych zadań oraz podział między członków zespołu. Podwładni znają tylko swoje zadania, nie znają natomiast ogólnego celu pracy zespołu. Kierownik wydaje polecenia sam nie uczestnicząc w pracach zespołu. Rygorystycznie dokonuje ocen pracy swoich podwładnych, rzadko je uzasadniając. Instrumentem motywującym, który najczęściej stosuje są kary.

Kierownik demokrata określa cele jakie ma zrealizować zespół natomiast członkowie zespołu sami decydują o sposobie ich realizacji i podziale zadań. Kierownik pełni rolę koordynatora pracy w zespole, włącza się w pracę zespołu, lecz sam nie wykonuje zbyt wielu zadań. Pomaga członkom zespołu w rozwiązywaniu złożonych problemów o ile zachodzi taka potrzeba. Dokonuje oceny swoich podwładnych na podstawie wyników przez nich osiągniętych. Jest to styl kierowania, w którym kierownik włącza w proces decyzyjny swoich podwładnych i zachęca ich do wykonywania pracy, pozostawiając im duży margines swobody.

Kierownik nieingerujący nie chce kierować zespołem. Pozostawia pełną swobodę działania członkom zespołu. Nie włącza się w pracę zespołu. Gdy zachodzi taka konieczność ocenia jego pracę. Jest to styl kierowania, w którym kierownik nie chce podejmować decyzji pozostawiając wypełnianie funkcji kierowniczych swoim podwładnym.

Sposób traktowania pracy przez pracownika stał się podstawą do rozróżnienia dwóch stylów kierowania.

- styl kierowania typu X

- styl kierowania typu Y

Kierownik reprezentujący styl kierowania typu X uważa, że pracownicy nie chcą pracować, lecz chcą osiągnąć jak największe korzyści przy minimalnym wkładzie pracy. Nie są samodzielni i nie chcą ponosić odpowiedzialności za wykonywaną pracę. Nie są ambitni i aktywni, głównymi ich potrzebami są spokój i bezpieczeństwo. Wykonują tylko te zadania które zleci im kierownik. Cały czas należy zmuszać ich do pracy oraz drobiazgowo kontrolować

Kierownik reprezentujący styl kierowania typu Y uważa, że ludzie chcą pracować - praca jest ich naturalna potrzebą. Pracownicy mają satysfakcję z pracy dobrze wykonanej, są ambitni, kreatywni i przedsiębiorczy, chętnie podejmują decyzje i nie boją się ponoszenia odpowiedzialności za nie. Kierownik powinien stawiać przed nimi ambitne zadania, które będą chętnie realizowane. Kierownik skupia się na motywowaniu pracowników nie tylko za pomocą bodźców materialnych, lecz przede wszystkim za pomocą bodźców niematerialnych oraz pełni rolę doradcy w rozwiązywaniu złożonych problemów

Nastawienie kierownika na ludzi albo na zadania było podstawą opracowania siatki stylów kierowania

W siatce kierowniczej wyróżniono pięć pól przedstawiających charakterystyczne style kierowania. Są nimi:

- styl bierny - kierownik nie jest nastawiony na zadania ani na ludzi, nie spełnia przywódczej roli minimalizując swój wysiłek.

- styl liberalny - kierownik koncentruje uwagę na pracownikach a nie na zadaniach, zwraca szczególną uwagę na stosunki międzyludzkie panujące w organizacji

- styl autokratyczny - kierownik koncentruje się głównie na zadaniach zapominając o pracownikach. Najważniejsza dla niego jest realizacja celów organizacji,

- styl pragmatyczny - kierownik skoncentrowany jest w maksymalnym stopniu na zadaniach i pracownikach dzięki czemu osiąga dobre rezultaty w swojej pracy.

- styl kompromisowy - kierownik częściowo jest skoncentrowany na zadaniach, częściowo zaś na pracownikach.

Trzy kryteria: nastawienia kierownika na ludzi, nastawienia na zadania oraz efektywność stylu kierowania były podstawą opracowania trójwymiarowego modelu stylów zarządzania tzw. „skrzynki stylów”

Autor przyjął skalę dwustopniową dla każdego kryterium. Biorąc pod uwagę dwa pierwsze kryteria wyróżnił następujące cztery style kierowania;

- towarzyski charakteryzujący się takimi samymi cechami jak styl liberalny

- zintegrowany charakteryzujący się takimi cechami jak styl pragmatyczny

- poświęcający się charakteryzujący się takimi samymi cechami jak styl autokratyczny

- separujący się charakteryzujący się takimi samymi cechami jak styl bierny

Wyżej wymienione podstawowe style kierowania nie decydują o efektywności pracownika ponieważ nie zależy ona od stopnia koncentracji na ludziach i zadaniach lecz od odpowiedniego do sytuacji doboru technik kierowania. Dlatego właśnie każdy z wymienionych stylów ma swój bardziej lub mniej efektywny odpowiednik

Bardziej efektywnym odpowiednikiem stylu towarzyskiego jest styl rozwojowy charakteryzujący się delegowaniem uprawnień na podwładnych oraz dbaniem o rozwój pracowników. Takie nastawienia zapewnia kierownikowi sukcesy tym większe im bardziej zintegrowany jest zespół. Mniej efektywnym odpowiednikiem stylu towarzyskiego jest styl misjonarza charakteryzujący się dążeniem do zapewnienia jak najlepszych stosunków międzyludzkich. Kierownik Reprezentujący ten styl jest postrzegany jako człowiek miły, lecz nieskuteczny, który nie umie stawiać żądań swoim podwładnym i ich egzekwować.

Bardziej efektywnym odpowiednikiem stylu zintegrowanego jest styl administrator nastawiony w wysokim stopniu i na zadania i na podwładnych. Kierownik - administrator stawia wysokie wymagania sobie i podwładnym, których traktuje w sposób zindywidualizowany. Kładzie duży nacisk na pracę zespołową. Potrafi skutecznie reagować na różnego rodzaju informacje z wewnątrz i z zewnątrz organizacji co ułatwia mu sprawną realizację zadań. Mniej efektywnym stylem jest styl kompromisowy gdy kierownik jest bardzo podatny na wpływy otoczenia. Nie lubi on zajmować własnego stanowiska w danej sprawie, zgadza się zawsze ze wszystkimi, koncentruje przede wszystkim na rozwiązywaniu problemów bieżących pomijając te długoterminowe.

Bardziej efektywnym odpowiednikiem stylu poświęcającego się jest styl życzliwego autokraty. Kierownik reprezentujący ten styl jest stanowczy ale stara się realizować zadania bez zrażania do siebie pracowników. Chociaż podwładnych traktuje instrumentalnie, ma jednak do nich zaufanie i pozostawia im pewną swobodę działania. Dzięki temu osiąga dobre wyniki nawet przy ambitnych zadaniach. Mniej efektywny jest autokrata, który dba tylko o wykonanie zadań na najwyższym poziomie. Uważany jest za osobę nie mającą zaufania do ludzi, apodyktyczną i nieżyczliwą.

Bardziej efektywnym odpowiednikiem stylu separującego się jest styl biurokraty. Kierownik - biurokrata przywiązuje dużą wagę do formalnych procedur i do kontroli swoich podwładnych. Przez otoczenie oceniany jest jako sumienny i skrupulatny. Mniej efektywnym jest styl dezertera charakteryzujący się niechęcią do kierowania. Kierownik dezerter jest bierny w wykonywaniu swoich funkcji kierowniczych..

Z przedstawionych klasyfikacji wynika, że istnieje duża liczba stylów kierowanie. Nie można wiec jednoznacznie powiedzieć, który z nich jest najbardziej efektywny. Najlepiej więc stosować różne style w zależności od sytuacji

J.A.C. Brown

D. McGregor

R.R. Blade i J.S. Moutona

J.W. Redlin

Rys.1 Klasyfikacja stylów kierowania

---