HISTORIA ERGONOMII

    Termin „ergonomia” został po raz pierwszy sformułowany przez wybitnego polskiego przyrodnika, profesora Instytutu Rolniczo - Leśnego w Marymoncie pod Warszawą W, B. Jastrzębowskiego. W roku 1857 Jastrzębowski ogłosił artykuł zatytułowany „ Rys ergonomii, czyli Nauki o pracy opartej na prawach zaczerpniętych z Nauki Przyrody”. Pisał w nim m.in. „Nazwiskiem Ergonomii, wziętym od wyrazu greckiego ergon (praca) i nomos (prawo, zasada), oznaczamy Naukę o Pracy.”

    W prawie 100 lat później - w 1949 r. powstało w Anglii Ergonomiczne Towarzystwo Naukowe. W latach następnych „ergonomia” przyjęła się w całej Europie, a następnie na innych kontynentach.

    W 1959 r. powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne (IEA - International Ergonomics Association), a w 1962 r. odbył się w Sztokholmie pierwszy jego Kongres.

    Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne skupia obecnie 47 towarzystw krajowych. Kongresy odbywają się co 3 lata. VII Kongres odbył się w sierpniu 1979 r. w Warszawie.

    W Polsce ergonomię zaczęto propagować i stosować w latach 60. Podjęte zostały wówczas na większą skalę prace badawcze i próby realizacji praktycznych rozwiązań. Kilka zespołów lekarzy przemysłowej służby zdrowia podjęło prace głównie z zakresu ergonomii korekcyjnej w zakładach przemysłu maszynowego i ciężkiego.

    Pod koniec lat 60. Rozpoczęto nauczanie ergonomii studentów w niektórych uczelniach technicznych, medycznych i artystycznych.

    W tym też czasie zaczęły powstawać pierwsze zespoły ergonomiczne w biurach projektowych przemysłu maszynowego zajmujące się badaniami z zakresu ergonomii koncepcyjnej.

    Współcześnie ergonomia ma bardzo szerokie zastosowanie nie tylko w konstrukcji, maszyn, urządzeń i narzędzi pracy, również w projektowaniu wyrobów użytkowych, jak też w odniesieniu do warunków pracy. Coraz częściej, zwłaszcza na zachodzie Europy i w Ameryce Północnej wykorzystuje się ergonomię przy planowaniu warunków bytowych i rekreacyjnych ludności oraz do poprawy warunków ekologicznych.

    Stosowanie ergonomii zapewnia komfort i bezpieczeństwo pracy, właściwy relaks biologiczny w warunkach domowych i racjonalną ochronę środowiska naturalnego.

Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799-1882)

    W rozprawie „Rys ergonomji czyli nauki o pracy, opartej na prawdach poczerpniętych z Nauki Przyrody" (1857) stworzył podwaliny ergonomii. Nieco wcześniej wydał także „Stychologię" i „Mineralogię" (1852).

Polski przyrodnik prof. Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799 - 1882) jako pierwszy nazwę ergonomia użył i określił potrzebę rozwijania tej nauki w 1857 roku w serii artykułów w czasopiśmie "Przyroda i przemysł" pod tytułem: "Rys ergonomji, czyli nauki o pracy, opartej na prawach poczerpniętych z nauki przyrody"

Według Jastrzębowskiego:

Ergonomia to nauka o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności.

Murrell
Anglik, Kenneth Frank Hywel Murrell (1908 - 1984) tak zdefiniował ergonomię w 1949:

Ergonomia to nauka o związku pomiędzy człowiekiem i jego środowiskiem pracy.

Solski Stanisław (1622-1701), matematyk i mechanik polski, jezuita, wykładowca kolegium w Krośnie i kapelan podczas wyprawy wiedeńskiej króla Jana III Sobieskiego.

Autor prac z dziedziny metrologii mierniczej (Geometra polski, 1683-1685), mechaniki i budowy maszyn prostych (Architekt polski, 1690).

PTErg - Polskie Towarzystwo Ergonomiczne
Według Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego (1983):

Ergonomia to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych psychicznych i społecznych człowieka.

IEA
Według Międzynarodowego Towarzystwa Ergonomicznego ang. IEA - International Ergonomics Association (2000):

Ergonomia to dziedzina naukowa zajmująca się wyjaśnianiem wzajemnego oddziaływania pomiędzy ludźmi i innymi elementami systemu oraz profesja, w której wykorzystuje się teorie, zasady, dane i metody do projektowania, w celu optymalizacji działania systemu jako całości i dla dobra człowieka.

Ergonomics Society - Towarzystwo Ergonomiczne
Według Towarzystwa Ergonomicznego ang. The Ergonomics Society (2004):

Ergonomia to zastosowanie informacji naukowych dotyczących ludzi do projektowania obiektów, systemów i środowiska na potrzeby człowieka.

ERGONOMIA jest to nauka zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń i narzędzi do cech fizycznych i psychicznych człowieka. [1]

Twórca pojęcia „ERGONOMIA” jest Wojciech Bogumił Jastrzębowski, który w 1857 roku w swojej, opublikowanej w poznańskim czasopiśmie „Przyroda i Przemysł”, pracy pt. „Rys Ergonomii czyli Nauki o Pracy opartej na naukach poczerpniętych z Nauki Przyrody”, Jastrzębowski napisał:

”Nazwiskiem Ergonomii, wziętym od wyrazów ergon (praca) i nomos (prawo, zasada), oznaczamy Naukę o Pracy, czyli używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności”. [2]

Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne (IEA www.iea.cc) podaje następującą definicję:

„Ergonomia (lub czynniki ludzkie) to dyscyplina naukowa, zajmująca się zrozumieniem oddziaływań zachodzących pomiędzy: ludźmi a innymi elementami systemu; jest profesją (zawodem) dotyczącym teorii, zasad, danych i metod projektowania, mających na celu optymalizację dobra ludzkiego i ogólnego osiągu systemu. Ergonomia wnosi wkład we wzornictwo oraz ocenę zadań, pracy, produktów, środowiska i systemów, mając na celu uczynienie je kompatybilnymi z potrzebami, możliwościami i ograniczeniami ludzi.”

Co to jest ergonomia?
Ergonomia to działalność naukowa i aplikacyjna zmierzająca do dostosowania maszyn, narzędzi, materialnego środowiska i organizacji pracy oraz życia i przedmiotów powszechnego użytku do możliwości i ograniczeń człowieka

Etymologia słowa ergonomia

Słowo ergonomia pochodzi z 2 greckich słów:

• ergon - oznaczające czyn, praca

• nomos - wiedza, prawo, zwyczaj

W dosłownym tłumaczeniu zatem ergonomia oznacza wiedzę o pracy ludzkiej:

ergon + nomos = wiedza o pracy ludzkiej

Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń zmierzających do poprawienia warunków pracy, zmniejszenia istniejących obciążeń oraz poprawą wydajności i jakości pracy.

Ergonomia koncepcyjna, której celem jest takie zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy wreszcie całego obiektu przemysłowego, aby spełniał podstawowe wymagania ergonomii. Badania prowadzone w ramach ergonomii koncepcyjnej są badaniami podstawowymi, w których dominuje eksperyment. Badania te będą dominowały również i w przyszłości, ponieważ łatwiej (przy nowoczesnej technice) wprowadzić wymogi ergonomiczne do koncepcji projektu niż korygować praktyczny rezultat projektowania nie ergonomicznego.

MIKROKLIMAT

Mikroklimat w znaczeniu encyklopedycznym jest to klimat charakterystyczny dla małej części środowiska, której odrębność jest wynikiem specyfiki układu czynników ją tworzących, np. wysokością i wahaniami temperatury, wilgotności, szybkością ruchu powietrza itp. Określonym mikroklimatem może się charakteryzować zarówno obszar geograficzny (np. miejscowość, kotlina, czy wąwóz), jak i twór sztuczny zbudowany przez człowieka (wnętrze samochodu, mieszkanie, hala produkcyjna).

Czynniki kształtujące mikroklimat
Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć temperaturę powietrza, wilgotność, ruch powietrza, promieniowanie cieplne, ciśnienie atmosferyczne. Wszystkie części składowe mikroklimatu wywierają wpływ na samopoczucie człowieka, jego sprawność fizyczną i umysłową, na wydajność pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu.

ŚWIATŁO
Światło
Światło, czyli promieniowanie optyczne lub widzialne, jest częścią promieniowania elektromagnetycznego, którego długości fal zawarte są w zakresie 380 - 780 nm. Dolna granica (nadfiolet) i górna (podczerwień) są dosyć płynne i zależą od indywidualnych cech obserwatora.

Wzrok
Wzrokiem odbieramy zdecydowaną większość (80-90%) informacji niezbędnych przy wykonywaniu różnorodnych czynności, w tym też zawodowych. Podstawowym czynnikiem środowiska pracy warunkującym prawidłowe działanie organu wzroku jest odpowiednie oświetlenie. Fakt ten wynika bezpośrednio z budowy oraz zasad funkcjonowania tego analizatora.

Proces widzenia polega na tym, że światło odbite od oglądanego przedmiotu pada na siatkówkę oka i pobudza związane z nią zakończenia nerwu wzrokowego, który bodźce te przekazuje do ośrodków widzenia w mózgu.

Projektowanie oświetlenia
Zapewnienie odpowiedniego oświetlenia stanowisk roboczych jest istotnym warunkiem sprawnej pracy, higieny wzroku oraz podniesienia estetyki wnętrza pomieszczenia. Aby działalność wzroku mogła dokonać się w warunkach optymalnych, warunki oświetleniowe muszą odpowiadać określonym wymogom psychofizjologicznym narządu wzroku, zależnie od rodzaju wykonywanej pracy.

Zadaniem dobrego oświetlenia jest zapewnienie wymaganej ostrości widzenia, szybkości postrzegania i odpowiedniej akomodacji. Praca powinna być wykonywana bezbłędnie, bez nadmiernego zmęczenia i z dobrym samopoczuciem.

ERGONOMICZNE KRZESŁO

ERGONOMIA (z grec.: ergon - czyn/praca; nomos - wiedza/prawo/zwyczaj = wiedza o pracy ludzkiej) zajmuje się rozmieszczeniem (ukł.funkcjonalnym), projektowaniem od detali, przez meble i układ budynku,bezpieczeństwem, funkcjonalością, wygodą.Wpływa na to, czy projekt spodoba się klientowi. Zapewnia komfort i bezpieczeństwo pracy, właściwy relaks biologiczny w warunkach domowych i racjonalną ochronę środowiska naturalnego; to nauka zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń i narzędzi do cech fizycznych i psychicznych człowieka; to dziedzina naukowa zajmująca się zależnościami pomiędzy ludźmi a innymi elementami systemu oraz profesja (zawód) dotyczący teorii, zasad, danych i metod projektowania, mająca na celu optymalizację dobra ludzkiego i ogólnego osiągu systemu.

ERGONOMICZNE - wygodne, spełniające normy, zapewniajace bezpieczeństwo i poczucie komfortu.

ERGONOMIA - antropologia(miary człowieka)/eutyfronika/psychologia/ organizacja/zarządzanie/ekonomia/nauki techniczne/ochrona pracy/ wypadkoznawstwo/estetyka/prawodawstwo/socjologia/aksjologia/pedagogika/medycyna/epidemiologia/higiena/fizjologia/ekologia.

ERGONOMIA KOREKCYJNA - zajmuje się analizą, modernizacją I ulepszaniem już istniejących systemów.

ERGONOMIA KONCEPCYJNA - zajmuje się projektowaniem narzędzi, urządzeń, maszyn bądź obiektów, aby spełniały podstawowe wymagania ergonomii ; wprowadzanie założenia, później powstawanie ergonomicznych projektów.

ERGONOMIA

- fizyczna

- poznawcza

- strukturalna

ZASADY:
“Wszystko, co zaprojektujemy musi być zgodne z miarą ludzką.

“ należy pamiętać o charakterze wnętrza, komforcie, o osobach niepełnosprawnych, kobietach z wózkiem dzięcięcym.”

KRZESŁO ERGONOMICZNE
- oparcie lekko wygięte
- podłokietniki

- ramię i przedramię//udo i podudzie tworzą kat prosty

- regulowana wysokość siedziska
- kółka (przy nóżce)// obrotowe

Poręcze 110 cm

Bar 100cm

H siedziska 45cm

Blat a nogi 20cm

H blatu biurka 73cm

FUNKCJE ARCHITEKTA

- zagospodarowanie przestrzeni, aranżowanie

- projektowaniem

- poznawanie potrzeb danego inwestora

FUNKCJA // FORMA // KONSTRUKCJA

FUNKCJA - najpierw poznajemy potrzeby inwestora, klient przekazuje co chce mieć w danym wnętrzu (program funkcjonalny przygotowany przez klienta); pogodzenie zasobności portfela klienta z wizją projektu.

FORMA - trzeba poznać inwestora naszych pomysłów (np. w domu potrzebny jest aneks kuchenny; jeśli np. klient nie chce mieć kuchni, to należy go przekonać, że jest niezbędna we wnętrzu)

KONSTRUKCJA - należy np. zgłaszać zmiany układów funkcjonalnych we wnętrzu; konstruktor wszystko przelicza.

ANALIZA // SYNTEZA // OCENA

ANALIZA - przeanalizowanie pomieszczenia pod względem komunikacji, pionów kanalizacyjnych, miejsc “zacisznych”; zastanowienie się nad przeznaczeniem, strefami, układem.

SYNTEZA - projektowanie zgodnie z wcześniejszą analizą; ocena analizy (np. Nie można postawić czegoś co będzie utrudniać komunikację)

OCENA - ocena ze strony nas samych, inwestora i użytkowników; bycie samokrytycznym.

WYMIARY

Osoba niepełnosprawna na wózku
drzwi 100cm
kółko wokół wózka 150cm
wózek: szer. 80 x dł. 120

h szafek od podłogi 25-30
h lodówki 140

h szafek max 140

blat roboczy od podłogi ok. 85Cm

Osoba pełnosprawna

a) stojąca
szerokość boku: 40-50
szerokość od pleców 50-60

b) siedząca
bok: 50-60
plecy: 50-60

c) idąca
bok: 80-100
plecy: 50-60

UKŁAD KUCHNI

blat płyta blat zlewozmywak blat lodówka

80 60 100 80-120 60 60

(min. 40) (min. 80) (min. 40)

Wykończenie potraw: blat - płyta
Obróbka cieplna (gotowanie): płyta - blat
Obróbka wstępna (przygotowanie posiłku): zlew/blat/lodówka

TYP UKŁADU KUCHNI
a) jednorzędowy (el.wyposażenia wzdłuż jednej ściany)
blat 60
przestrzeń 120-150
b) dwurzędowy (wzdłuż przeciwległych ścian)

blat 60
przestrzeń 120-150
blat 60
c) typu “L” (wzdłuż dwóch przyległych do siebie ścian)
blat 60
przestrzeń 120-150
d) typu “U” (wzdłuz trzech ścian)
blat 60
przestrzeń 120-150
blat 60

e) typu “G” (wzdłuz czterech ścian z uwzględnieniem przejścia)
________
_____ | 60
| | | 45 ------ |
| 90 |
| | }180
|_____| | 45 ------ |
________ | 60

ŁAZIENKA

a) pełnosprawna
wymiary: opt. szerokość 180 x 240/ opt. długość 160-180
prysznic 90x90

b) niepełnosprawna
nie stosuje sie brodzików
spadek kafelek w miejscu prysznica 1,5 - 2%

h górne krawędzi umywalki 80
wolna przestrzeń pod umywalką (niezbedna wysokość do kolan 67cm)
dozownik mydła - h 80 - 100cm

bateria z termostatem
płytki antypoślizgowe
brodzik wpuszczony w podłogę
uchwyty h - 85cm // długość 85cm



ściana - wc = 80cm
wc = 40cm

wc - uchwyt 20cm

uchwyt - prysznic 25cm

prysznic 100 x 100

prysznic - uchwyt koło umywalki 30cm

uchwyt-umywalka-uchwyt = razem 100cm

uchwyt koło umywalki - ściana = 30cm

POLA POWIERZCHNI PRZED DANYM OBIEKTEM

umywalka duża 100 x 70
umywalka mała 50/100 x 70
wc 80 x 80/100
bidet 100x 70
prysznic 80/100 - 90/110
pisuar 70 x 50
wanna 100/120 - 70/100

	Um.duza	Um.mała	wc	bidet	pisuar
Duza ≥ 40	30	30	20	30	30
Mała ≤ 40	30	30	20	30	20
wc	20	20	-	30	20
bidet	30	20	30	-	20
pisuar	20	20	20	20	20
wanna	20	20	20	30	20
prysznic	30	20	20	30	20
Wanna	30	20	20	30	20
ściana	30	10/30	20	30	20

Wzrok koncentruje 85% tego co sie dzieje.

Światło dzienne - ok. 5000 Luxów (natężenie)

Stosunek powierzchni okna do powierzchni podłogi 1 : 8
Światło dzienne wpada na głębokość max. 6m.
Minimalna wysokość pomieszczenia - 2,20 - 3,00m

Uzależenie światła od stron świata:

PN - garaż, kuchnia (nie wymagają dobrego oświetlenia)
PŁD - pokój dzienny (w okresie lata b.dobrze oświetlone, b.ciepłe, pomieszczenia najlepiej z klimatyzacją lub wentylacją)
WSCH - sypialnie

Jasne światło - pobudza do pracy

Ciemne światło - sprzyja wypoczynkowi

POKÓJ DZIECIĘCY

dosyć jasny, aby wzrok dziecka się nie męczył

lampka na stoliku nocnym

lampka na biurku
żarówki energooszczędne
SYPIALNIA

- wymaga zróżnicowanego oświetlenia
- zaleca się światło o ciepłym odcieniu
- halogeny w szafach
- lampki nocne po obu stronach łóżka
- kinkiety podkreślające np. fakturę ściany, obrazy
POKÓJ DZIENNY
- strefowanie pokoju
- do odpoczynku światło “miękkie”, ciepłe
- kinkiet/lampa stojąca przy kanapie
- komody mogą być dodatkowo oświetlone
- stosowanie luster w małych salonach
- światło nie może odbijać się w tv
- halogeny lub świetlówki eksponujące np. Obrazy, szklane witryny → modelowanie przestrzeni
- oświetlenie górne centralne w miejscu gdzie spędza się najwięcej czasu
- podwieszany żyrandol nad stołem jadalnym, najlepiej z regulowaną wysokością


PRZEDPOKÓJ
- “wizytówka gospodarza”
- tu największe natężenie światła
- plafony (lampy podwieszone z sufitu)
- halogeny w suficie
- podświetlone lustro

ŁAZIENKA

- - czynności wykonywane w świetle sztucznym
- prawidłowo oświetlone lustro
- halogeny/świetlówki/ewent. Plafony
- górne światło b. potrzebne
- oświetlona pralka/szuszarka
KUCHNIA/JADALNIA
- oświetlenie blatu roboczego
- halogeny nad wiszącymi szafkami
- lampa nad stołem (w punkcie centralnym)
POKÓJ DZIENNY
- 2 x żarówka 100W
- przy kanapie lampa do czytania 60-100W
- halogen 35-75
- blat kuchenny halogeny 20-35/ świetlówki 18W
- schody żarówki 75-100/ halogeny 60-150
- schody halogeny wbudowane 5-20 (podstopnice)
- dekoracje np. Obrazy: kinkiet 60-100
- oświetlenie liniowe w zabudowach, za telewizorem: świetlówki 14-35/diody LED
- ściana z obrazami: halogeny 20-50

-

- RODZAJE OŚWIETLENIA
- zwykłe żarówki 1000h żywotności
- diody LED 100tys.h, pobierają mało energii
- świetlówki liniowe/kompaktowe - 10 x dłuższa żywotność niż zwykła żarówka, 5 x mniej zużycia energii niż zwykła żarówka

- - świetlówki halogenowe - 5-krotnie trwalsze niż tradycyjne oświetlenie; emitują od 10 do 100% więcej światła niż tradycyjne, do 5000h.

MOC ŚWIETLA - w watach
NAPIĘCIE - w woltach

Stopień oddawania barw i temp. barwy światła w formie 3 cyfr:
np. 827
8 - stopień oddawania barwy ; im wyższy tym lepiej, od 1 do 9
27 - odcień bieli ( 2700 stopni Kelwina)

Odpoczynek - mniej niż 3000 K (białe)
Św. Świecy - ok. 2000K (żółte)
zwykła żarówka - 2700K
halogeny - ok. 3000K
ponad 3000K - odcień niebieski, pobudza, sprzyja pracy.
białe 4000K - mp. Nad blatem kuchennym
chłodne 5300K - przy takim najlepiej porównuje się kolory

KOLORY

Ciepłe: czerwienie, żółcie, oranże, wprawiają w dobry nastrój, w nadmiarze powodują nerwowość.

Zimne: wyciszają

Biel i czerń: uwydatniają i `intesyfikują' inne kolory

BIEL - działa optymistycznie, stymulująco, powiększa pomieszczenie
CZERŃ - smutek, pomniejsza pomieszczenie
ŻÓŁCIEŃ CYTRYNOWA - b. Dobrze komponuje się z zielenia, podkreśla ją czerwień, fiolet, błękit, szarości. Nowoczesne wnętrza
CIEPŁA ŻÓŁCIEŃ (słoneczniki/bursztyn) - nadaje sie do ciemnych wnętrz (od północy), dobrze wyglądaja obrazy. Komponuje sie z ciemną czerwienią, blękitami, zielenią, czernią i turkusem. Łagodniejsza atmosfera
BŁEKIT - nierozjaśnione bielą dają wrażenie ciepła, pasuje do nich biel, złoto, czerń i oranż.

JASNY BŁĘKIT - oranż, biel, jasna zieleń i złote detale. Wycisza, wrażenie sterylności.

CHŁODNY BŁĘKIT CIEMNY - biel, złoto, ostry róż, cytrynowa żółcień.
SZARONIEBIESKI - biel, kem, terakota, głębsze tony błekitu, zielenie, odrobina koralu, oranż, żywa czerwień.
ORANŻ - wymaga łączenia z barwami zimnymi.
BRĄZOWO - CZERWONY (terakota) - czerwień (pokrewna), żołta ochra i umbra, odcienie błekitu,

CZERWIEŃ ORANŻOWA - brąz, ciepła i blada czerwień, b.dobrze wygląda z czernią. Im bardziej pomarańczowa tym lepiej z turkusem.

SZKARŁAT (b. intensywna czerwień) - czerń, biel i ożywiona błękitem morskim, zielono-niebieskim i niebiesko-szarym.

Czerwienie z domieszką błękitu
Malinowe, czereśniowe - fiolet i oranż
Delikatna czerwień i róż - krem, zielenie i szarości, brązy i niewiele karmazynu.
Zielenie
TURKUS - terakota, ciemne błękity, biel, oranż, rudy, kasztanowy.

SZAROZIELONY - naturalne tło dla oranży, fioletów, błękitów, różów i karmazynów.

CIEMNA ZIELEŃ - purpura, pomarańcz, ciemne żółcienie i jasne błękity
SOCZYSTA ZIELEŃ - żółcienie, ochry, blada lub ciemna barwa zielonobłekitna, róż.

JASNA ZIELEŃ - doskonałe tło dla innych barw: biel, krem, terakota, matowe róże i szarości.

OLIWKOWY - róż, jasna czerwień, chłodne żółcienie.

KREMOWY - pasuje do wszystkich kolorów, b.dobrze z czernią, granatem, ciemną zielenią i złotem. Nie komponuje się z beżem.

BRĄZ - b.dobre tło dla jaskrawego różu, jasnego turkusu, ostrych czerwieni, błękitów i ecru (kremowej bieli).

SZAROŚCI - wszystkie kolory. Róże, blade błękity, jasna zieleń,

Każdy kolor działa jeśli jest matowy, satynowy lub błyszczący.

---