MSG Wykład 1

MSG definiuje się, jako cześć ekonomii zajmująca się transakcjami miedzy krajami w dziedzinie towarów usług przepływów finansowych czy tez przepływów czynników produkcji. MSG są dyscypliną naukową opartą na zbliżonych podstawach metodologicznych. Została wyodrębniona w okresie miedzy wojennym.

Wyodrębniła się, ponieważ zadecydowały o tym dwa czynniki:

1. Ogromne i stale wzrastające znaczenie handlu międzynarodowego oraz inne formy współpracy międzynarodowej

2. Różnice występujące miedzy stosunkami gospodarczymi występującymi w danym kraju oraz w skali międzynarodowej

Prowadzi się dwie podstawowe analizy:

1. Analiza pozytywna - bada się w tej analizie bada się zachowania ekonomiczne, ale bez formułowania rekomendacji. Szuka odpowiedzi na następujące pytania: co jest? Czy jest? Jak jest?

2. Analiza normatywna - w przeciwieństwie do analizy pozytywnej zawiera opinie wartościujące. Odpowiada na pytanie jak powinno być?

Nauka o MSG składa się z 2 podstawowych części:

1. Teoria międzynarodowych stosunkowa gospodarczych

2. Zagraniczna i międzynarodowa polityka zaganiacza

Ad. 1 Formułuje i następnie bada prawa rządzące MSG przy czym możemy wyróżnić dwie grupy praw:

1. Prawa uniwersalne - dotyczą zarówno MSG jak i innych dziedzic ekonomii. Zasada przewagi względnej (zasada kosztów względnych lub kosztów komparatywnych) ta zasada wprowadzona została przez klasyków ekonomii.

• Prawo uniwersalne wyjaśnia jak powinien postępować kraj, aby odnieść jak największe korzyści z handlu zagranicznego.

• Prawo uniwersalne to teoria mnożnika lub super mnożnika eksportowego - to prawo zostało wprowadzone przez Keynesa na początku XX w i ten mechanizm mnożnikowy wyjaśnię korzyści, jakie przyniesie gospodarce zadziałanie początkowego impulsy pobudzającego gospodarkę do wzrostu gospodarczego. Przy założeniu, że w gospodarce istnieją niewykorzystane moce wytwórcze.

2. Prawa specyficzne - są one specyficzne wyłącznie dla MSG. Wśród tych praw wyróżniamy prawa rządzące przepływami towarowymi. Druga grupa praw dotyczy praw rządzących przepływem usług w skali międzynarodowej. Trzecia grupa dotyczy praw przepływów czynników produkcji (technologie, kapitał, siła robocza)

Zagraniczna polityka ekonomiczna poświęca uwagę analizie celów, środków oraz narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych.

Cele dla zagranicznej polityki ekonomicznej: poprawa bilansu płatniczego, polityka bezpieczeństwa żywnościowego i energetycznego, przyciągnięcie inwestorów, zmiana struktury produkcji. Środki do realizacji celów: kredyty preferencyjne. Państwo prowadzi politykę zagraniczne stosując następujące narzędzia: cła, kontyngenty, dopłaty wyrównawcze.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna koncentruje się na ocenie metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupy państw, ugrupowania integracyjne, czy tez w ramach całej gospodarki światowej.

Zagraniczną politykę ekonomiczną prowadzi państwo stosując narzędzia (stopy procentowe i kurs walutowy)

Główne przyczyny rozwoju handlu

Przyczyny rozwoju exportu:

1. Grupa przyczyn to dysponowanie przez dany kraj towarami przy ich całkowitym lub przejściowym braku w innych krajach:

• Dysponowanie trwale dysponowanie towarami przez dany kraj ze względu przez wyposażenie w zasobu naturalne lub tez ze względów klimatycznych

• Dysponowanie przejściowe średniookresowe przez dany kraj. Może tak być na skutek przewagi w poziome gospodarki lub przewagi technicznej lub technologicznej

• Dysponowanie przejściowe krótkookresowe. Takie dysponowanie może być spowodowane cyklami koniunkturalnymi czy tez w przypadku wypadków losowych (strajki kataklizmy)

2. Grupa przyczyn to występowanie komparatywnych różnic kosztów i cen. Wynika z warunków naturalnych: wyposażenia w czynniki produkcji, różny popyt na towary w rożnych krajach.

3. Grupa czynników to zróżnicowanie towarów i preferencji konsumentów, jako efekt strategii przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa mogą kształtować popyt poprzez marketing, media itp. Również eksport może się zwiększać, ponieważ przedsiębiorstwa mogą różnicować towary, zwiększać ilość produktów na rynku.

Korzyści z eksportu:

Dla państwa:

• Wzrost produkcji, liczby udzielanych usług oraz dochodów podatkowych

• Umocnienie pozycji międzynarodowej

• Korzystniejsze kształtowanie się bilansu płatniczego państwa

• Poprawa stopnia samowystarczalności gospodarczej

• Możliwości zmian w technice lub technologii

• Wzrost (utrzymanie zatrudnienia)

Dla przedsiębiorstwa:

• Wzrost produkcji dóbr lub świadczenia usług.

• Wykorzystanie ekonomii skali, wzrost dochodów i zysków

• Możliwość przedłużenia cyklu życia tych produktów przedsiębiorstwa, które na rynku krajowym wychodzą z użycia

• Rozszerzenie rynków zbytu, możliwość dostępu do segmentów rynku o wyższym poziomie dochodów

• Możliwość pogłębienia specjalizacji i opanowanie określonych segmentów rynku regionalnego i światowego

• Dywersyfikacja rynków możliwość unikania negatywnych skutków cykli ekonomicznych

Korzyści z importu dla państwa:

• Lepszy dostęp do nowoczesnych technologii

• Możliwość korzystania z surowców

• Możliwość korzystania z produktów, które są niedostępne (cytrusy)

Korzyści z importu dla przedsiębiorstwa:

• Możliwość komercjalizacji na rynku krajowym

• Możliwość zaopatrywania się w surowce, maszyny

Korzyści z importu dla konsumentów:

• Komplementarność produktów krajowych (uzupełnianie)

• Substytucyjność dla produktów krajowych

• Wpływ na cenę

• Poprawa jakości

Ekonomiście szukali odpowiedzi na 3 pytania:

1. Jaki jest mechanizm powstawania korzyści w danych warunkach ekonomicznych?

2. W jaki sposób dokonuje się podział tych korzyści pomiędzy handlujące kraje

Co robić, jaką powinniśmy prowadzić politykę, aby dany kraj realizował te korzyści w skali maksymalnej?

Korzyści z handlu definiujemy, jako różnice między dochodem narodowym realizowanym w ramach gospodarki otwartej a dochodem narodowym możliwym do zrealizowania w ramach gospodarki zamkniętej.

Pierwsza koncepcja powstała w cesarstwie rzymskim koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów. Tłumaczyli społeczeństwu ze poprzez podboje mają dostęp do towarów, tym samym podboje są konieczne.

W XIII w powstała doktryna słusznej ceny, kraj będzie odnosił korzyści z handlu wówczas, gdy handel będzie prowadzony po słusznej cenie, cena, która pokrywa koszty produkcji. To było błędne, ponieważ taki handel nie przynosił zysku. Za słuszną cenę zaczęto uważać taką, która kształtuje się na rynku.

Doktryna merkantylizmu ta doktryna zrodziła się na przełomie XVI i XVII w. Twórcami tej doktryny byli ekonomiści z krajów europy zachodniej (Niemcy Holandia) w jednym byli zgodni, wszyscy uważali ze tylko wtedy kraj odniesie korzyści z handlu, gdy będzie miał dodatni bilans handlowy.

Państwo powinno ingerować w gospodarkę i handel zagraniczny. Powinno wspierać export(subwencje exportowe), z drugiej strony państwo powinno ograniczać import.

MSG wykład 2

Klasyka ekonomii ( Smith, Lorenz, Ricardo) teoria klasyczna; różnica między tą teoria a merkantylistami polegała na roli państwa; państwo nie powinno ingerować w rynek i handel zagraniczny.

Zasada kosztów absolutnych, która twórca był A. Smith. Zgodnie z tą zasadą kraj wówczas odniesie korzyści z handlu, jeżeli będzie się specjalizował w produkcji i następnie w eksporcie tych towarów, które może wytworzyć po absolutnych niższych kosztach. Te koszty były liczone przez Smitha nakładami pracy. Te różnice w kosztach wg klasyków wynikają z warunków produkcji.

Torrens i Ricardo - Ci ekonomiści rozwinęli zasadę kosztów absolutnych w ramach kosztów komparatywnych (względnych, inaczej przewagi względnej) - pierwsza zasada równowagi.

Zgodnie z tą zasadą przewagi względnej w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji różnych dóbr ten kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B to jest towaru w przypadku, którego jego przewaga mierzona kosztami nad krajem B jest stosunkowo największa. Jednocześnie kraj B powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie towaru w przypadku, którego podobnie mierzona jego niekorzystna sytuacja ujawniająca się stosunkowo najmniejszym stopniu.

Koszty względne - jest to stosunek wymienny pomiędzy produktami poszczególnych krajach.

Szkoły neoklasycznej a mianowicie Heckscher i Bertil Ohlin oraz Paul Samuelson. Tych ekonomistów uważamy za neoklasyków. Twórcy teorii obfitości zasobów. Podstawową przesłanka do rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie miedzy krajami relatywnych różnić w kosztach i cenach. Powtórzyli, co mówili klasycy. Natomiast neoklasycy inaczej wyjaśniali różnice pomiędzy kosztami a cenami. Wg neoklasyków o kosztach decyduje wyposażenie w dwa podstawowe czynniki produkcji:

• Kapitał

• Siła robocza

Kraj, który posiada dobrze rozwinięte te dwa czynniki powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie dóbr kapitałochłonnych i pracochłonnych.

Teoria obfitości zasobów - każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej obfitego i z związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować zaś towary, których produkcja wymaga większego zastosowania mniej obfitego i związku z tym droższego czynnika produkcji. Tą teoria neoklasyczna zajmowali się ekonomiści Leonkief - odkrył paradoks a mianowicie badał on gospodarkę USA po II Wojnie Światowej. Uważał, że chociaż wynagrodzenie za prace jest jedno z najwyższych na świecie to Stany Zjednoczone specjalizowały się w eksporcie dóbr pracochłonnych. Dlatego trzeba patrzeć nie tylko na koszty pracy, ale na strukturę zatrudnienia, ponieważ w tej strukturze większy udział mieli pracownicy lepiej wykształceni niż w innych krajach.

Ekonomista, który rozwiną teorie neoklasyczna był Marshall, który to wprowadził model pokazujący, kiedy kraje powinny prowadzić wymianę między sobą.

Teorie współczesne

Teorie współczesne dzielimy na trzy grupy:

1. Teorie neoczynnikowe - było to rozwiniecie teorii neoklasycznej polegające na tym, że w tej teorii bierze się nie tylko dwa czynniki produkcji kapitał i siłę robocza, ale wszystkie czynniki produkcji.

2. Teorie neotechnologiczne - wśród nich dominują teorie:

• Luki technologicznej

• Cyklu życia produkcji

Teoria luki technologiczne - wg tej teorii ten kraj odniesie większe korzyści z handlu, który to wcześniej wprowadzi i rozwinie nowe technologie. Po pierwsze odniesie większe korzyści, ponieważ przez nowe technologie obniży koszty produkcji, ale po drugie dzięki nowym technologiom kraj może wprowadzić na rynek nowe produkty, których inne kraje nie posiadają i w takim przypadku ten kraj będzie przez pewien czas monopolistą.

Teoria cyklu życia produktu - wg tej teorii dany produkt przechodzi przez trzy fazy swojego życia. Mianowicie:

• Fazę innowacyjną - w tej fazie produkt jest jeszcze wytwarzany w małych ilościach głownie na rynek wewnętrzny, a cena tego produktu jest jeszcze wysoka, a technologia ciągle ulepszana

• Fazę dojrzewania - w tej fazie następuje szybkie zwiększanie produkcji a co za tym idzie obniża się cena produktu, następuje doskonalenie jaskości oraz następuje upowszechnienie technologii

• Fazę standaryzacji - w tej fazie produkt jest wytwarzany na podstawie już zunifikowanej technologii, ale w krajach i regionach gdzie koszty produkcji są najniższe

3. Teorie podażowo - popytowe:

• Teoria podobieństwa preferencji - ta teoria próbowała wyjaśnić takie zjawisko jak wymianę, która się dokonuje miedzy krajami blisko siebie położonymi, ale krajami podobnie rozwiniętymi, posiadającymi podobne koszty produkcji

Wg tej teorii eksportowane są te towary, na które istnieje za granica tak zwany reprezentatywny popyt. Eksportowane są wówczas towary, jeśli preferencje rynku krajowego oraz zagranicy są podobne. Patrzymy tutaj na stronę popytową. Dwa kraje, jeden rynek.

• Teorie zróżnicowania produktów - dopatruje się przyczyn handlu międzynarodowego w tym, iż szybko rośnie liczba produktów będących przedmiotem wymiany. Te same produkty mogą być inaczej postrzegane ze względu na kraj pochodzenia, na walory estetyczne danego produktu, ale tez walory zdrowotne jakościowe itp. W takim przypadku z jednego produktu można zrobić wiele rożnych produktów np. Czekolada

• Teorie handlu wewnątrzgałęziowego - ta teoria zakłada, iż kraje odnoszą korzyści, ponieważ specjalizują się, a także kooperują miedzy sobą, ale ta specjalizacja staje się nie międzygałęziową, ale specjalizacją wewnątrzgałęziową.

Specjalizacja międzygałęziowa - jeden kraj działa w jednej gałęzi, a drugi w drugiej i dochodziło do wymiany między nimi

Specjalizacja wewnątrzgałęziowa - którą dzielimy na:

• Pozioma

• Pionową

Pozioma - jest to specjalizacja na poziomie produktu np. audi, mercedes - wymiana.

Pionowa - jest to specjalizacja na poziomie podzespołów i części zamiennych - dominuje teraz na świecie. W praktyce wygląda to w ten sposób, iż produkt są wytwarzane z części pochodzących z całego świata. Np. mercedes produkowany w Niemczech, ale 8 tys. firm dostarcza części pochodzące z całego świata. Wniosek - zmniejszają się koszty produkcji.

John Stuart Mill - zakładał ze czasami ingerencja państwa jest żądana i korzystna oraz że nie zawsze wolny handle przyniesie korzyści. Jest twórcą prawa wzajemnego popytu. Brzmi ono tak: stosunek wymienny miedzy dwoma krajami kształtuje się w granicach określonych przez koszty komparatywne, ale w zależności od stosunku wzajemnego popytu.

Pełna specjalizacja - wybieramy tylko jeden produkt, a odrzucamy inne

Mill spojrzał na to od strony popytu Przykładowo 10% dóbr wytwarzamy w kraju a 90% produktów trzeba importować. Wg Milla zbyt daleko idąca specjalizacja spowoduje, iż dany kraj może uzależnić się od innych krajów.

Wniosek: jeżeli specjalizacja, o której decyduje rynek może spowodować uzależnienie kraju od zagranicznych produktów to państwu powinno czuwać aby tak się nie stało. Przykładowo uzależnienie kraju od produktów żywnościowych sprowadzanych z zagranicy może doprowadzić do zachwiania równowagi i kryzysu gospodarczego.

Keynes- był zwolennikiem polityki pełnego zatrudnienia i jak najniższego bezrobocie, które wg niego mogło być zmniejszone przez zwiększenie eksportu co w konsekwencji spowoduje wzrost zatrudnienia.

Mnożnik - definiujemy jako współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu jak i zmiana jednej wielkości ekonomicznej wywiera wpływ na inna wielkość, której ta pierwsza jest składnikiem. W ekonomi ten mechanizm mnożnikowy służy do wyjaśnienia ostatecznego wpływu na gospodarkę początkowego impulsu pobudzającego dana gospodarkę do wzrostu i rozwoju. Przy założeniu ze w gospodarce muszą istnieć niewykorzystane moce wytwórcze. Czyli w skrócie musi być impuls i niewykorzystane moce wytwórcze.

Impuls- inwestycje państwa, obniżenie podatków, przyrost eksportu

Niewykorzystane moce wytwórcze - bezrobocie, imigranci, kapitał

Nazwa mechanizmu zależy od impulsu początkowego, jeżeli impulsem jest eksport mówimy o mnożniku eksportowym

Oszczędzamy, aby zainwestować. Inwestycje pobudzone finansowane są z oszczędności.

W gospodarce otwartej występuje eksport i import, to może wywołać efekt działania mnożnika (wzrost eksportu).

Poza tym w gospodarce otwartej występuje import. Jak działa import na ostateczny efekt mnożnikowy? Jeżeli występuje import musimy rozdzielić KSK dóbr krajowych i importowanych. Ma to negatywny wpływ na efekt mnożnikowy.

Wg Keynesa ważniejszy jest, iż nie tylko rośnie dochód, ale wzrasta zatrudnienie, dlatego Keynes był zdania, iż powinno się wspierać eksport a po to, aby w wyniku działania efektu mechanizmu mnożnikowego zmalało w kraju bezrobocie.

MSG Wykład 3

Międzynarodowy podział pracy

Międzynarodowy podział pracy ma wówczas miejsce, gdy jego uczestnicy znajdują się więcej niż w jednym kraju i wykazują trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji pod kątem potrzeb obrotu międzynarodowego. Historycznie międzynarodowy podział pracy wykształcił się z społecznego podziału pracy, który to miał charakter lokalny, natomiast wówczas, gdy rynki lokalne okazały się zbyt ciasne wystąpiła tendencja do szukania nowych partnerów. Najpierw w obrębie poszczególnych krajów, a później w skali międzynarodowej. Możemy mówić o międzynarodowy podziale pracy, gdy ten podział ma charakter strukturalny. Czyli jego występowanie wiąże się z różnicami w strukturach gospodarczych poszczególnych krajów. A z drugiej strony, gdy ten podział służy dopasowaniu tych struktur do potrzeb współpracujących krajów.

Czynniki określające międzynarodowy podział pracy:

1. Czynniki strukturalne - związane były i są z niejednolitym wyposażeniem poszczególnych krajów w zasoby:

• Bogactw naturalnych

• Pracy

• Kapitału.

Różnice w zasobach bogactw naturalnych odegrały ważną role w momencie kształtowania się kierunków międzynarodowego podziału pracy. Główną role odegrały czynniki strukturalne. Kraje np. które posiadały kopaliny zaczęły się specjalizować w eksploatacji tych zasobów itp.

Wyposażenie w zasoby pracy (kolejny składnik) kształtował się tak jak mówili neoklasycy. Kraj, który posiadał duże zasoby siły roboczej - specjalizacja w dobra pracochłonne i na odwrót. Obecnie większe znaczenie ma wydajność pracy niż zasoby siły.

2. Czynniki techniczne - zaczęły odgrywać znaczącą role w okresie rewolucji przemysłowej, czyli wprowadzanie wynalazków, zastępowanie ludzi maszynami itp. Rewolucja przemysłowa doprowadziła, iż doszło do dwubiegunowego podziału pracy. Z jednej strony kraje, które uczestniczyły w tej rewolucji - stały się krajami uprzemysłowimy i awansowały na mapie gospodarczej świata. Z drugiej strony zostały kraje przy specjalizacji surowcowej lub rolniczej. Teraz mamy rewolucje naukowo - techniczną. Kraje, które szybciej wprowadzają nowe technologie szybciej się rozwijają i szybciej awansują na mapie gospodarczej świata. Np. kraje azjatyckie. Nakłady na badania są tam bardzo wysokie, co spowodowały bardzo szybki rozkwit gospodarki.

3. Czynniki Instytucjonalne - możemy wyróżnić:

• Ustrój polityczny

• Politykę gospodarcza

• Traktaty i umowy międzynarodowe.

Ustrój polityczny jest związany z polityka gospodarcza, możemy tutaj znaleźć taka korelacje, jeżeli ustrój demokratyczny to kraje te prowadza politykę bardziej liberalną. W ustroju totalitarnym występuje polityka protekcjonizmu, interwencjonizm, zamykania się na inne kraje.

Traktaty i umowy międzynarodowe - mogą mieć charakter dwustronny - umowa pomiędzy dwoma krajami. Obecnie częściej porozumienia wielostronnymi. Ważny układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (GAT) który przekształcił się w WTO.

4. Czynniki koniunkturalne - które maja charakter krótko okresowy i działania tych czynników związane jest z cyklami koniunkturalnymi. Pewna prawidłowość w momencie szybkiego wzrostu gospodarczego następuje wtedy zazwyczaj tendencja otwierania się gospodarki na handel. Odwrotna sytuacja w okresach recesji kryzysu, czyli zamykanie gospodarki, państwo częściej interweniuje itp.

Aby ukształtował się międzynarodowy podział pracy musi występować komplementarność struktur gospodarczych. Wzajemne dopasowanie tych struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów.

Metody zwiększania komplementarności struktur gospodarczych:

1. Międzynarodowa specjalizacji produkcji - rozumiemy, jako ograniczanie asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia serii produkowanych wyrobów oraz zwieszenia afektywności posiadanych czynników produkcji. Możemy wyróżnić rożne rodzaje specjalizacji:

- międzygałęziowa

- wewnątrzgałęziowa: pionowa i pozioma

2. Międzynarodowa kooperacja w produkcji - inaczej specjalizacja uzgodniona z partnerami zagranicznymi

- specjalizacja nie tworzy się samoistnie tylko przy współpracy z partnerami

Kooperacja w produkcji może mieć charakter:

• Dwustronny

• Wielostronny (kraje ustalają swoje specjalizacje)

3. Produkcja na wielką skale - jest tutaj następstwem do dążenia do osiągnięcia optimum pod względem technicznym, ale również pod względem ekonomicznym

Optimum techniczne - wiąże się z tym, że pewne procesy techniczne są nie podzielne i wymagają rozwoju produkcji o określonych ilościach np. wytop stali w dużym piecu i ciągle.

Optimum ekonomicznego - doży do osiągnięcia korzyści skali.

4. Produkcja wielkoseryjna - czyli wydłużanie serii produkowanych wyrobów. Ten czynnik odgrywa obecnie bardzo mała albo już wcale nie jest brany pod uwagę. Teraz jest tendencja do skracania życia produktu.

Międzynarodowy handel towarowy ukształtował się 7 tys. lat temu. Była to wymiana barterowa. Momenty w handlu międzynarodowym:

• Wynalezienie pieniądza

• Od II w p.n.e. do II n.e.

• Zamykanie się niektórych krajów na stosunku z zagranicą

• Odkrycia geograficzne XV - XVII w. Wymiana międzykontynentalna

• Rewolucja przemysłowa XVIII - XIX

• Wojny światowe

• Lata współczesne - rewolucja naukowo-techniczna; proces globalizacji (korporacja transnarodowe); proces liberalizacji (odchodzenie od interwencji państwa).

Proces globalizacji i korporacje transnarodowe - spowodowało to ze obecnie 40% handlu światowego jest to handel wewnątrz korporacyjny.

Handel wewnątrz korporacyjny - wymiana pomiędzy centralą, a filiami oraz pomiędzy poszczególnymi filiami. Kooperanci współpracują z poddostawcami. Gdy to wszystko zsumujemy to stanowi 70% ogólnego handlu.

Jeżeli jedna filia sprzedaje drugiej filii to sprzedaje jej po cenach rynkowych.

Porównanie w latach 60 a latami obecnymi. Handel międzynarodowy to około 130 mld $, a obecnie 6 bln $ w latach 60-tych artykuły przemysłowe 54%, artykuły Rolne około 30%, surowce 16%. Obecnie nastąpił wzrost produktów przemysłowych, spadek produktów rolnych, zmniejszył się udział surowców. Poza towarami następuje przepływ usługami, staja się coraz ważniejsze w poszczególnych krajach. Im kraj jest bardziej rozwiniętych tym jest większy udział usług w tworzeniu PKB. W krajach wysokorozwiniętych ponad 70%. W krajach średnio rozwiniętych 50% a słabo rozwiniętych poniżej 40%. Mały ich udział wiąże się z tym najpierw są zaspokajane potrzeby podstawowe a potem wyższego rzędu.

Przyczyny zwiększania się udziału usług:

• Zwiększanie się długości życia (przyczyny demograficzne)

• Większy udział osób wykształconych (przyczyny społeczne)

• Zwiększenie wykształconych kobiet (przyczyny społeczne)

• Ekonomiczny (przyczyny ekonomiczne)

• Wzrost gospodarczy (przyczyny ekonomiczne)

• Prywatyzacja i regulacja (przyczyny polityczno-prawne)

Umiędzynarodowienie usług w handlu jest niewielkie (około 10%, przepływy usług w handlu międzynarodowym), przyczyną jest kwestia szarej strefy (usług nierejestrowanych).

Niektórzy ekonomiści uważają ze może dojść do sytuacji za udział usług w tworzeniu PKB może dojść do 99%, jest to trochę prowokacyjne, zakładają marginalizacje produkcji materialnej, są zdania ze patrząc z technologicznego punktu widzenie ze będzie możliwe produkowanie rzeczy na całe życie.

Poza usługami przedmiotem przepływu są czynniki produkcji:

• Siła robocza

• Technologia, myśl naukowo - techniczna

• Kapitał

Korzyści wynikają z wywozu czynników produkcji.

Na Osi poziomej czynniki produkcji (kapitał lub siła robocza)

Odcinek AO czynnik produkcji w kraju 1 w kraju 2 OB.

AC krańcowa produktywność w kraju 1 BD w kraju 2.

Nastąpi przepływ czynnika produkcji z kraju 2 do kraju 1

Wykład 4

PRZEPŁYW KAPITAŁU

Wywóz kapitału rozumiemy tylko takie przemieszczanie czynnika produkcji, gdy kraj przyjmujący kapitał jest obciążany płatnościami na rzecz kraju eksportera. W sensie ekonomicznym do przepływu kapitału nie będziemy zaliczać np. odszkodowania wojenne.

Dlaczego kapitał przepływał w skali międzynarodowej?

1. Są zróżnicowane stopy zysku np. rożne stopy procentowe(kapitał napływa do kraju gdzie są wyższe stopy % i wyższe stopy zysku; przede wszystkim tam będzie napływał kapitał krótkoterminowe najczęściej). Przepływy kapitału spekulującego szacuje się na 2-3 bln $ dziennie.

2. Niestabilność systemy walutowego w danym kraju ( odpływa w takim kraju kapitał)

3. Bezpieczeństwo lokat (np. banki szwajcarskie)

4. Chęć przejmowania przedsiębiorstw do innych krajów

5. Budowa fabryk przepływ kapitału od podstaw np. inwestycje typu greenfield - dlatego że są niższe koszty pracy w danym kraju, są surowce w danym kraju, aby pokonać bariery importowe, jakie są w danym kraju (np. cła)

Rożne formy przepływu kapitału

Kryteria podziału przepływu kapitału:

1. Kryterium formy lokat - możemy wyróżnik kapitał:

1. Pożyczkowy - są to wszelkiego rodzaju pożyczki, kredyty udzielane przez jedne kraje drugim.

2. Produkcyjny

1. Pośrednio produkcyjny (inwestycje pośrednie lub inwestycje portfelowe) - inwestor kupuje udziały, akcje, ale w takiej ilości, że nie pozwala to mu na przejęcie kontroli nad dana firmą.

2. Bezpośredniej produkcyjny -może być kapitałem buy out - w tym przypadku inwestor zakupuje udziały i akcje, ale w takiej ilości, że może przejąć udział nad daną firmą. Green field -inwestycje od podstaw i buduje od podstaw np. firma telewizorów LCD pod Toruniem

2. Kryterium własności:

1. Kapitał prywatny np. osób prywatnych, przedsiębiorstw, banków - historycznie najstarsza forma wywozu kapitału

2. Państwowy kapitał - jako podmiot wywozu kapitału państwo zaczęło występować po I wojnie światowej

3. Kapitał organizacji międzynarodowych - nabrał znaczenia po II wojnie światowej np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy

3. Kryterium czasu - na jaki czas jest wywożony kapitał

1. Krótko - do 1 roku; najważniejszą role odgrywa kapitał spekulacyjny

2. Średnio - terminowy 2-5 lat

3. Długo - powyżej 5 lat; np. kapitał produkcyjny

Skutki przepływu kapitału?

Eksporter netto -kraj, który więcej eksportuje niż importuje, inaczej więcej się wywozi kapitału niż przywozi.

Skutki dla eksportera netto:

1. Powoduje utratę części inwestycji, które byłoby prowadzone w tym kraju, ale są prowadzone gdzie indziej

2. Zmniejsza się ilość kapitału w kraju, a to powoduje wzrost stóp % - następstwo droższe kredyty i inwestycje w kraju spadają

3. Powoduje wzrost eksportu towarów i usług - cześć firm, które zainwestowały za granicą może importować z kraju macierzystego jakieś inne produkty potrzebne do danej inwestycji

4. Spadek kursu waluty krajowej - DEPRECJACJA - zwiększa się atrakcyjność eksportu a maleje importu

5. Pogarsza się bilans obrotu kapitałowych w tym kraju, ponieważ kapitał z kraju wypływa, ale poprawia się bilans obrotów bieżących

Dla kraju importera netto - odpływ kapitału powoduje skutek odwrotny:

1. Poprawia się bilans obrotów kapitałowych

2. Pogarsza się bilans obrotów bieżących

Jeżeli kraje zaciągają dużo kredytów kraj może popaść w pułapkę zadłużenia - jeżeli już popadnie to jakie ma możliwości wyjścia z takiej sytuacji np.:

1. Repudiacja jest to jedno stronna decyzja kraju dłużnika o zawieszeniu spłat rat kapitałowych oraz odsetek bez porozumienia z wierzycielami - KONSEKWENCJE - nikt nie udzieli kredytu takiemu krajowy lub może zająć siła część terytorium w zamian za niespłacone kredyty itp.

2. Moratorium - polega na wynegocjowaniu okresu karencji - w tym czasie rosną odsetki

3. Restrukturyzacja zadłużenia - polega na okresie karencji, ale dodatkowo dochodzi jeszcze refinansowanie, czyli uzyskanie kredytu na spłatę zaciągniętego kredytu

4. Konwersja długu - czyli wymiana długu na dług, inwestycje w ochronę środowiska, udziały kapitałowe, na towary - najlepsza forma konwersi!

5. Umorzenie części długu:

Klub paryski - zrzesza kraje wierzycielskie i uzgadniają umorzenie długu

Klub londyński - zrzesza banki prywatne, które udzieliły kredytów.

6. Pomoc MFW oraz BŚ - może udzielać kredyty dla tych krajów, które mają problemy

Kierunki przepływu kapitału?

1. Z północy na południe oraz z zachodu na wschód - inaczej z krajów bardziej rozwiniętych do słabiej

2. Z krajów OPEC

PRZEPŁYW SIŁY ROBOCZEJ

Przepływ siły roboczej to inaczej MIGRACJE: to takie przemieszczanie się pracowników w skali międzynarodowej, które prowadzi do uzyskania pracy w ogóle lub w celu uzyskania pracy lepszej niż w własnym kraju

Przepływ siły roboczej, a przepływ kapitału:

1. Po pierwsze przepływy siły roboczej jest w mniejszej skali i natężeniu w odróżnieniu do kapitału

2. W odróżnieniu od kapitału stosunkowo rzadkie są okresy masowego odpływu czy przypływy siły roboczej. Masowy odpływ kapitału wydarzył się w Argentynie, która to pogrążyła się w kryzysie gospodarczym

3. Nie przemieszcza się tak jak kapitał, który ciągle krąży w przeciwieństwie do siły roboczej

4. Przepływy siły roboczej są o wiele większym stopni spowodowane czynnikami poza ekonomicznymi niż przepływy kapitałowe

Czynniki poza ekonomiczne, które powoduje przepływ siły roboczej:

1. Klimat

2. Zmiana środowiska

3. Rodzina

4. Zmiany kulturowe itp.

Jeżeli chodzi o przepływ kapitału to wpływ mają tylko czynniki ekonomiczne.

Procesy globalizacji w mniejszym stopniu dotyczą siły roboczej np. wjazd do USA, UE itp.

Restrykcje nie dotyczą pracowników wysoko wykwalifikowanych w przeciwieństwie do zwykłych pracowników lub źle wykwalifikowanych.

Pracodawcy wola zatrudniać tańszych pracowników, jeżeli nie mogą zatrudnić to przenoszą produkcje gdzie indziej np. Azja

Możliwość pracy na odległość kolejny skutek mniejszego przepływu siły roboczej

Zmiany, które obserwujemy są związane z tym, iż coraz częściej mamy do czynienia z system Hollywoodzkim odchodzi się od zatrudnienia na stałe tzn. pracodawcy zatrudniają na umowę lub o dzieło. Dobre dla wysoko wykwalifikowanych pracowników gorsze dla słabiej wykształconych.

Scenariusz 20 na 80 (20/80) jeżeli procesy g będą tak przebiegały jak teraz to wystarczy tylko 20% zatrudnionych wystarczy by utrzymać cała gospodarkę światową.

TECHNOLOGIA I MYŚL NAUKOWO-TECHNICZNA

Technologia i myśl naukowo techniczna - jest to całokształt wiedzy i informacji znajdującej zastosowanie w procesie produkcji dóbr i usług.

Znaczenie:

1. Dzięki technologiom tworzy się nowe dziedziny, metody wytwarzania

2. Można bardziej efektywnie wykorzystywać inne czynniki produkcji: kapitał, siłę roboczą

Żaden kraj nie specjalizuje się we wszystkich dziedzinach tylko w tych, które są mu potrzebne.

Technologia i myśl naukowo techniczna - jako przedmiot transferów w skali międzynarodowej może występować w dwóch postaciach:

1. Wiedza techniczno - produkcyjna

2. W formie informacji pisanej lub niepisanej - czysta postać technologii

3. W formie dóbr rzeczowych - maszyn, urządzeń zaawansowanych technologicznie, w których to maszynach, urządzeniach jest zawarta uprzedmiotowiona postać technologii

Transfer technologii możemy podzielić na dwa rodzaje transferów:

1. Transfer na zasadach handlowych - podstawowa forma:

1. Sprzedaż licencji patentów

2. Sprzedaż maszyn i urządzeń z połączeniu z nowoczesnymi technologiami, jakie zostały zastosowane w tych produktach

3. Przepływ technologii zagranicznych, inwestycji bezpośrednich

2. Transfer na zasadach nie handlowych:

1. Przy okazji migracji siły roboczej - DRENAŻ MUZGÓW

2. Przy okazji wyjazdów na sympozja, stypendia, konferencje

3. Książki, prasę

4. Pomoc technologiczna na zasadzie sojuszy wojskowych itp.

5. Wywiad, szpiegostwo

ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA

Zagraniczna polityka ekonomiczna - rozumie się świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem oddziaływania jest zarówno obrót towarami, usługami itp.

Zagraniczna polityki handlowej - dotyczy wyłącznie handlu towarowego.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej!

Pod pojęciem cele rozumiemy wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych za granicą. I te cele mogą być:

• Ilościowe

• Jakościowe

• Lub mogą mieć różny horyzont czas

Do celów ilościowych zaliczamy:

• Osiągnięcie określonej wielkości exportu oraz importu - istotny cel - im większa wymiana tym korzyści dla kraju coraz większe.

• Osiągnięcie odpowiedniego salda bilansu płatniczego

• Osiągniecie bezpieczeństwa energetycznego

• Przyciągnięcie inwestycji zagranicznych

Cele jakościowe:

• Poprawa Terms of trade

• Poprawienie technologii

• Wprowadzenie zmian strukturalnych w gospodarce - spowoduje, iż będzie się zwiększał eksport produktów przetworzonych

W okresie krótkim możemy poprawić:

• Terms of trade

• Bilans handlowy

W okresie średnim:

• Przyciągnąć inwestycje

• Podnieść poziom techniczny poprzez import nowych technologii

W okresie długi:

• Poprawa bilansu płatniczego

• Czy też zmiany strukturalne w gospodarce

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej - pod pojęciem rozumiemy wyrażone wartościowego lub rzeczowo zasoby czynników produkcji, które służą państwu do osiągnięcia celów Zagranicznej Polityki Ekonomicznej

Bezpośrednie oddziaływanie - dotyczy tej części gospodarki, która jest własnością państwa

Pośredni: zasilanie podmiotów gospodarczych, dzięki czemu zwiększa się ich konkurencyjność na rynkach finansowych

Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej - pod pojęciem narzędzi rozumiemy elementy mechanizmy ekonomicznego funkcjonującego w danym kraju i wykorzystywany przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągania celów Z.P.E.

Wykład 5

Narzędzia pośrednie - są to takie posunięcia państwa, które nie odnoszą się bezpośrednio do sfery obrotu za granica, lecz dotyczą innych dziedzin gospodarczych i poprzez wpływ na te inne dziedziny gospodarki oddziałują również na handel i obroty za granicą.

Najważniejszą rola pełnią: kurs walutowy i stopa walutowa

Narzędzia bezpośrednie:

1. Narzędzia taryfowe - zaliczamy tylko i wyłącznie cła

Cła - opłaty nakładane na towary, przekraczające granice celną danego kraju

Podział ceł kryteria:

• Kierunek obrotu towarowego;

cła importowe - najważniejsze; cel - ochrona rynku krajowego

cła eksportowe - cła nakładane na towary wywożone z danego kraju; cel - cel fiskalny, zapewnienie wpływów do budżetu państwa ale również zmieszczenie eksportu towarów deficytowych

cła tranzytowe - nakładane na towary przewożenie przez terytorium danego kraju; rzadko spotykane

• Ze względu na znaczenie gospodarcze:

Cła prohibicyjne - zwane inaczej cłami zaporowymi; celem jest nie dopuszczenie do terytorium danego kraju lub nie wypuszczenie określonych towarów

Cła ochronne - podstawowym celem jest ochrona producentów krajowych; stawka niższa niż w cłach prohibicyjne

Cła preferencyjne - cła stosowane w odniesieniu do towarów pochodzących z krajów faworyzowanych, bądź też towarów których przywóz jest faworyzowany. To cło związane jest z klauzulą największego uprzywilejowania.

Klauzula największego uprzywilejowania - ta klauzula mówi o równości traktowania poszczególnych krajów. Jeżeli kraj A podpisał klauzule z krajem B i C i musi je traktować równo i preferencyjnie!

Cła wychowawcze - te cła mają przede wszystkim na celu ochronne młodych gałęzi przemysłu. Nazwa wzięła się poprzez stosowania tych ceł państwo ma „wychowywać” te młode gałęzie przemysłu. Młode gałęzie, wysokie stawki celne, a z czasem obniża się te stawki celny by dać impuls do rozwoju tym gałęziom, aż do zaniechania ich stosowania.

Cła bojowe - stosowane są w celach negocjacyjnych, na początku wysoka stawka celna by później obniżyć w porozumieniu obu stron

Cła retorsyjne - są stosowane w odpowiedzi na cła bojowe

Cła antydampinkowe - jeżeli eksporterzy zastosują, damping - sprzedają poniżej cen produkcji, to wtedy państwo wprowadza te cła

• Na sposób ustalania stawki celnej:

Cła wartościowe (ad walorem) - które są ustalane od wartości lub ceny towaru

Cła specyficzne (ilościowe) - ustalane od ilości

Cła mieszane - połączenie tych dwóch poprzednich

Strefa wolnego handlu - likwiduje się cła i inne bariery, ale każdy kraj prowadzi politykę autonomiczną z krajami trzecimi

Unia celna - nie ma barier celnych, wspólna polityka celna co do krajów trzecich

W strefie wolnego handlu i unii celnej występują dwa efekty:

• Efekt kreacji handlu - jeżeli likwidowane są cła i inne bariery w handlu wzajemnym wtedy możemy odnieść się do klasyków ekonomii, wtedy poszczególne kraje się specjalizują, a to znaczy ze ograniczają cześć własnej produkcji wiec muszą importować

• Efekt przesunięcia - następuje przesunięcie w kraje unijne ->kraje poza unijne więc handel przenosi się na handel wewnątrz unijny.

2. Narzędzia para taryfowe - są to wszelkiego rodzaju bariery dla importu z reguły związane z mechanizmu cenowego, które nie będąc cłami wywołują skutki ekonomiczne, analogiczne do skutków działania ceł

• Opłaty wyrównawcze - wyrównują niższą cenę z rynku światowego do wyższej ceny obowiązującej na rynku krajowym

• Podatki importowe - cło też jest podatkiem, podatki i opłaty są wewnętrzną sprawą każdego kraju w przeciwieństwie do ceł.

• Depozyty importowe - importer uzyskuje zgodę na import wówczas gdy przekaże do depozytu pewną kwotę. Po pewnym czasie może tą kwotę wycofać.

• Procedury American Selling Price (ASP) - podwyższające podstawę od której wymierzane jest cło. Jeżeli wyznacza się stawki ceł od stawki cen rynku krajowego, a nie zagranicznego.

• Opłaty które podwyższają ceny (np. za oclenie, rozładowanie na granicy, skarbowe, sanitarne)

3. Narzędzia pozataryfowe - rozumiemy te wszystkie posunięcia państwa które nie zastępując ceł czyli niezależnie od ceny towaru limitują obrotu towarowe (import)

• Kontyngenty - ograniczenia ilościowe

• Specyficzne przepisy dotyczące receptur technologicznych lub składu surowcowego (np. muszą być 50% surowce z swojego kraju)

• Przepisy sanitarne lub przepisy epidemiologiczne

• Standardy przemysłowe, technologiczne

• Najbardziej radykalnym narzędziem jest EMBARGO

Subwencje eksportowe - są to wszelkiego rodzaju premie, subsydia, ulgi, ułatwienia stosowane przez państwo, mające na celu zachęcić eksporterów to zwiększania eksportu, a zachęca się poprzez zwiększanie konkurencyjności towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych.

Dwie formy subwencji eksportowych:

• Bezpośrednie - polegają iż państwo przyznaje eksporterom premie których wielkość jest zależna od wielkości eksportu albo też państwo zwraca producentom, którzy eksportują swoje towary ich utracone zyski (są łatwe, proste i oczywiście łatwe do wykrycia)

• Pośrednie - które się stosuje w zakamuflowanych formach i w ten sposób spiera się eksporterów. Możemy wyróżnić :

• Ulgi i zwolnienia o charakterze fiskalnym np. większe odpisy amortyzujące.

• Ulgi i zwolnienia o charakterze finansowo - kredytowym np. ułatwienia uzyskania kredytu niskooprocentowanego na dłuższy czas itp.

• Są to takie formy pomocy które umożliwiają eksporterom uzyskanie zysku z działalności nie związanej z eksportem

• Są to działania państwa polegające na tym iż państwo wyręcza eksportera z części działalności promocyjno - reklamowej

Po co wspieramy eksport?

Przyczyny wspierania eksportu:

• Po to aby poprawić bilans płatniczy kraju

• Po to aby zwiększyć wykorzystanie niewykorzystanych mocy wytwórczych (Keynes)

• Chęć pozbycia się nadwyżek produkcyjnych

• Wpieranie młodych gałęzi przemysłu, gospodarki

Warunki by subwencje przynosiły korzyści:

1. Musimy mieć pewność że kraju do którego kierujemy subwencjonowany eksport nie zastosują narzędzi polityki zagranicznej które zneutralizują nasze subwencje.

2. Musi być duża elastyczność podaży towarów eksportowanych

3. musi być wysoka cenowa elastyczność popytu w kraju importera na towary eksportowane przez nasz kraj

Narzędzia pośrednie:

Podstawową role odgrywa kurs walutowy i cała polityka kursu walutowego

Kurs walutowy - jest co cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej

Wykład 6

NARZĘDZIA POŚREDNIE:

1. Kurs walutowy

Podział ze względu na amplitudą wahań:

• Sztywny - kurs ustalany przez państwo - Bank Centralny, nie podlega wahaniom i dłuższym okresie czasu. Raczej nie występowały trwale w dłuższych okresach

• Stały - dominował w gospodarce światowej. Jest to kurs ustalany przez państwo, ale w przeciwieństwie do sztywnego dopuszcza się pewną amplitudę wahań. (+/- 1% XIX wiek, potem 2,25%, w połowie lat 70 XX wieku: ustalono kurs płynny)

• Zmienny/ Płynny - kurs ustalany przez rynek. Zależy od podaży i popytu na waluty obce, w związku z tym muszą być źródła podaży i popytu. Źródła podaży: wpływy z eksportu towarów i usług, odsetki otrzymywane z zagranicy, transfery z zagranicy, kredyty z zagranicy, zagraniczne inwestycje bezpośrednie, portfelowe, napływ kapitału krótkoterminowego, spekulacyjnego, spadek rezerw oficjalnych banku centralnego Bank Centralny wypuszcza rezerwy na rynek. Źródła popytu - analogicznie odwrotnie.

BC wypuszcza waluty na rynek złotówka się umacnia

BC skupuje złotówka się umacnia.

Rodzaje kursu płynnego:

• Kurs zmienny regulowany - kurs ustalany przez rynek na poziom którego w sposób pośredni wpływa państwo

• Kurs zmienny swobodny - kurs wyłącznie kształtowany przez rynek, na który państwo nie oddziałuje ani w sposób bezpośredni ani pośredni

W Polsce obecnie kurs regulowany.

Zmiany mogą odbywać się jednorazowo:

• Jednorazowa obniżka kursu walutowego - dewaluacja, dotyczy kursów sztywnych albo stałych

• Jednorazowa podwyżka kursu walutowego - rewaluacja

Może następować proces obniżania się kursu waluty krajowej - deprecjacja, podwyższanie się kursu - aprecjacja. Dotyczą kursów płynnych.

Mechanizm ekonomiczny zmian kursu waluty:

Jeżeli chcemy poprawić bilans płatniczy wówczas obniżamy kurs walutowy. Jeżeli następuje deprecjacja waluty krajowej dochodzi do spadku cen naszych towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych, rosną ceny towarów importowanych na naszym rynku. W wyniku deprecjacji dochodzi do pogorszenia się terms of trade negatywne. Z drugiej strony dzięki deprecjacji zwiększy się konkurencyjność tych towarów na rynkach zagranicznych i wzrośnie popyt i wzrośnie eksport. W wyniku deprecjacji zmniejsza się konkurencyjność importu, bo rosną ceny towarów importowanych. Musi być wysoka cenowa elastyczność popytu w kraju importera na nasze eksportowane towary. Gdy jest wysoka cenowa elastyczność popytu spadek cen powoduje wzrost eksportu. Wysoka powinna być elastyczność popytu na towary importowane, w wyniku deprecjacji dochodzi do wzrostu cen towarów importowanych i to spowoduje pokrycie strat związanych z pogorszeniem się terms of trade (warunek Marshalla Lernera).

Efekt deprecjacji będzie pozytywny, jeżeli ilościowy wzrost eksportu i ilościowy spadek importu zrekompensują z nadwyżką straty wiąże z pogorszeniem się terms of trade.

Warunek Marshalla Lernera:

Lz+Lk>1 (alfa)

Lz - elastyczność cenowa popytu na towary eksportowane

Lk - elastyczność cenowa popytu na towary importowane

Jeżeli suma będzie większa od 1 wówczas ilościowy wzrost eksportu oraz spadek importu z nadwyżką zrekompensują straty związane z pogorszeniem się terms of trade.

Elastyczność zależy od tego, co eksportujemy i importujemy.

2. Stopa Procentowa

Jej wysokość ma wpływ na kurs walutowy. Jeżeli jest wysoka stopa % do danego kraju napływa kapitał spekulacyjny (krótkoterminowy). Wówczas jest więcej walut zagranicznych, waluty stają się tańsze - aprecjacja waluty krajowej. Podwyższenie stopy % jest niekorzystne z punktu widzenia bilansu płatniczego, bo powoduje aprecjację a to prowadzi do pogorszenia bilansu handlowego, ale poprawia się bilans obrotów kapitałowych. Wyższe stopy to mniejsze inwestycje, większe oszczędności.

Obniżenie stóp % może spowodować inflację, co jest niekorzystne. Jeżeli nastąpi zbyt szybkie obniżenie stóp % może dać impuls do gwałtowanego odpływu kapitału krótkoterminowego.

FUNKCJE ZAGRANICZNEJ POLITYKI EKONOMICZNEJ:

Są zharmonizowane z celami, środkami, narzędziami ogólnej polityki ekonomicznej państwa, te funkcje są nieco inne w warunkach polityki liberalnej a inne w warunkach protekcjonizmu gospodarczego.

Teorie, które zakładały ingerencję państwa: merkantylizm, Keynes, Mill, interwencjonizm

Protekcjonizm - ingerowanie państwa w handel zagraniczny.

Brak interwencji: obecnie liberalizm i wolny handel (nawiązują do teorii klasycznej).

Państwo może prowadzić albo politykę wolnego handlu albo protekcjonizmu.

Liberalizm i wolny handel - zakłada minimalną rolę państwa, powinna być ograniczona do prawa, państwo powinno troszczyć się o przestrzeganie prawa, i przeciwdziałać zakłóceniom wolnej konkurencji i handlu. Zasadna jest ingerencja państwa wówczas, gdy tworzą się oligopole i monopole, gdy nie ma swobody kształtowania się cen rynkowych. Państwo nie powinno stosować bezpośrednich narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Czasami można stosować narzędzia pośrednie.

Polityka protekcjonizmu polega na wykorzystywaniu przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej: bezpośrednich i pośrednich. Są zdania ze stosowanie tych narzędzi może poprawić bilans płatniczy, może zmniejszyć bezrobocie, może pozwolić krajom słabiej rozwiniętych o strukturze np. surowcowo - rolniczej, na zmianę ich struktury i awans na mapie gospodarczej świata. Protekcjonizm powoduje negatywne skutki: utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, może osłabić zainteresowanie producentów w zwiększanie efektywności gospodarowania, osłabić zainteresowanie wprowadzania postępu technicznego, może prowadzić również do ograniczenia otwartości na współpracę zagraniczna, zmniejszenie wymiany zagranicznej lub mniejszy jej wzrost, a wymiana powoduje korzyści.

Autarkia - brak współpracy z zagranicą, samowystarczalność.

Polityką liberalną zainteresowane są korporacje transnarodowe, kraje które są konkurencyjne. Nie zainteresowane są kraje rozwijające się, kraje UE jest protekcja na rynku rolnym. Na zniesieniu barier najbardziej zyskałyby kraje Ameryki Południowej.

Zasada sformułowana przez współczesnych ekonomistów:

Tyle wolnego handlu ile możliwe, i tyle protekcjonizmu ile konieczne.

W dobie globalizacji mamy do czynienia z międzynarodową polityką ekonomiczną. Jest to jednolite w skali grupy krajów, regionów geograficznych bądź w skali globalnej środki, cele oraz narzędzia tej polityki. Drogą do wypracowanie międzynarodowej polityki ekonomicznej jest koordynacja zagranicznych polityk ekonomicznych prowadzonych przez poszczególne kraje. Możemy wyróżnić 2 rodzaje koordynacji:

• Koordynacja ex post (po fakcie) - sprowadza się do wymiany informacji pomiędzy krajami zainteresowanymi, na temat kierunków zagranicznej polityki ekonomicznej, ta wymiana informacji nosi nazwę konsultacji. W przypadku tej koordynacji poszczególne kraje prowadzą autonomiczne zagraniczne polityki ekonomiczne natomiast uzyskane informacje wykorzystuje się do tego, aby zbliżyć kierunki tej polityki.

• Koordynacja ex ante - która polega na dopasowaniu kierunków zagranicznej polityki ekonomicznej, i t koordynacja nosi nazwę koordynacji właściwej i w przypadku tej właściwej koordynacji międzynarodowa polityka ekonomiczna staje się efektem uzgodnień poszczególnych krajów prowadzących zagraniczne polityki ekonomiczne.

Wspólna międzynarodowa polityka ekonomiczna (forma koordynacji właściwej), która jest realizowana w bardziej zaawansowanych ugrupowaniach integracyjnych (prowadzona np. w UE).

W międzynarodowej polityce ekonomicznej są cele, środki, narzędzia tej polityki.

Cele:

• Zwiększenie konkurencyjności

• Ochrona rynku unijnego

• Bezpieczeństwo energetyczne

Środki do prowadzenia polityki pochodzą z różnych krajów, korzysta się ze środków, które są w gestii danego ugrupowania integracyjnego, albo ze środków organizacji międzynarodowych.

Narzędzia:

Takie jak w przypadku zagranicznej polityki ekonomicznej. Mogą być stosowane autonomicznie przez poszczególne kraje ugrupowania integracyjnego (np. NAFTA). Jeżeli jest wyższa forma integracji (np. unia celna, unia ekonomiczna) - wspólna polityka wobec krajów trzecich.

Podmioty MPE:

• Państwa - mogą w dwojaki sposób oddziaływać na tą politykę. Mogą zawierać różnego rodzaju umowy, porozumienia i w ten sposób kształtować politykę. Mogą też oddziaływać na podmioty gospodarcze i w ten sposób kształtować MPE. Mogą też oddziaływać na organizacje międzynarodowe.

• Międzynarodowe organizacje gospodarcze - te organizacje możemy podzielić na:

- powszechne - mogą należeć wszystkie kraje, uczestnictwo jest dobrowolne,

zajmują się problemami, które dotyczą całego świata (głód, ochrona środowiska,

zmiana klimaty, oddłużenia międzynarodowego) - ONZ

- grupowe - zakres członkostwa jest ograniczony, poszczególne kraje mogą

przystąpić do członkostwa jeśli spełnia odpowiednie kryteria - OPEC, WTO,

• Korporacje transnarodowe - w przeciwieństwie do państw ich znaczenie rośnie, stają się najważniejszymi podmiotami gospodarki światowej.

Międzynarodowe porozumienia towarowe - część tych porozumień została zawarta przed II wojną światową. Najważniejsze: umowa cukrowa, umowa kawowa, cynowa. Celem jest stabilizacja tych produktów na rynku światowym. Tą stabilizację można osiągać poprzez: subwencje eksportowe, ograniczenia importowe. Prowadzi się ją poprzez tworzenie rezerw stabilizujących. Mogą to być rezerwy w formie towarowej (wykorzystuje się je na jest zbyt wysoka cena, gdy jest mało towarów wypuszcza się je na rynek ), lub pieniężnej (wykorzystuje się je jeżeli są ceny za niskie - na rynku jest za duża podaż wykorzystujemy rezerwy pieniężne i skupujemy nadmiar).

Wykład 7

Bilans płatniczy i równowaga płatnicza

Bilans płatniczy - jest to zestawienie wszystkich płatności dokonywanych miedzy rezydentami krajowymi, a zagranicą dotyczącymi określonego czasu ( 1 rok kalendarzowy)

Cel - sporządzania bilansu płatniczego jest przede wszystkim zapewnienie informacji o stanie stosunku państwa z zagranicą. Te informacje kierowane są do administracji publicznej. Dzięki tym informacjom administracja publicznna może kierować politykę wewnętrzną jak i politykę zagraniczną (zewnętrzną).

Bilans rodzaje transakcji:

1. Kredytowe (transakcje Ma) które powodują otrzymywanie płatności od podmiotów zagranicznych (+)

2. Debetowe (transakcje Wn) które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju

Bilans elementy:

1. Bilans obrotów bieżących - danego kraju obejmuje wszelkie jego płatności związane z międzynarodowa wymiana towarów, usług a także koszty i zyski związane z przepływami kapitałowymi

1. Bilans handlowy (pierwsza część) - jest to zestawienie porównawcze eksportu i importu dokonywanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych, dotyczy wyłącznie TOWARÓW.

2. Bilans obrotów usługami (druga cześć) - zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą

3. Bilans procentów i rewident (trzecia część) - jest to zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego ( kapitału inwestycyjnego > dywidendy ; pożyczkowy -> procenty)

4. Bilans wydatków rządowych (czwarta część) - nie uwzględnianych gdzie indziej - transfery rządowe, składki płacone na rzecz fundacji, transfery prywatne

2. Bilans obrotów kapitałowych - zaliczamy przepływu kapitału w wszelkich jego formach

Podział:

1. Bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi - obejmuje przepływy pożyczek, kredytów oraz lokat kapitałowych ale o okresie zwrotu do 1 roku

2. Bilans obrotów kapitałami długoterminowymi - który obejmuje obroty kapitałami średnio i długo terminowymi (powyżej 1 roku) w formie lokat, pożyczek, kredytów

3. Bilans obrotów wyrównawczych - (bilans obrotów dewizowych banku centralnego) - służy do równoważenia bilansu płatniczego

Kiedy jest równowaga bilansu płatniczego - równoważony pod względem ekonomicznym gdy jest równowaga transakcji autonomicznych, a nie występują transakcje wyrównawcze.

Transakcje autonomiczne - zaliczamy wszystkie elementy bilansu obrotów bieżących a ponadto przepływy kapitału długoterminowych zarówno w formie pożyczek jak i lokat bezpośrednich i pośrednich

Transakcje wyrównawcze - są to wszelkie ruchy kapitałów krótkoterminowych, które prowadzą do zmian, krótkoterminowego zadłużenia kraju wobec zagranicy, a także przepływ złota monetarnego i dewiz

Równowaga ekonomiczna może być:

Równowaga rzeczywista - występuje wówczas gdy należności i zobowiązania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń, nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka, ani deficyt należności i zobowiązań.

Równowaga pozorna - kiedy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana w skutek wprowadzenia przez państwo restrykcyjnej polityki ekonomicznej.

Najważniejszy przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego - czynniki:

• Zmiany wielkości PKB - wzrost PKB -> zwiększenie popytu -> zwiększenie deficytu w bilansie płatniczym (przeważnie)

• Zmiany Terms of trade - poprawa Terms of trade powoduje poprawę bilansu płatniczego

• Zmiany kursu walutowego - deprecjacja -> przyczynia się zazwyczaj do poprawa bilansu płatniczego ; aprecjacja -> analogicznie odwrotnie

Równowaga zewnętrzna gospodarki - kiedy bilans płatniczy jest w równowadze

Równowaga wewnętrzna gospodarki - występuje wówczas gdy w gospodarce danego kraju nie ma ani inflacji, ani bezrobocia

„W gospodarce rynkowej działa automatyczny mechanizm dostosowawczy. Przywraca równowagę bilansu płatniczego” .

Mechanizm dostosowawczy - jest to mechanizm ekonomiczny przywracający bilans płatniczy do stanu równowagi w sposób automatyczny w wyniki działania sił rynkowych. (Działałby w sytuacji rynku doskonałego, w rzeczywistości nie możliwe).

Polityka dostosowawcza - to przywracanie zachwianej sytuacji bilansu płatniczego za pomocą narzędzi stosowanych przez państwo.

Trzy podstawowe mechanizmy dostosowawcze:

• Mechanizm cenowy dostosowawczy - prowadzi do przywrócenia zachwianej sytuacji bilansu płatniczego za przyczyna zmian cen. Przyczyn nie co inaczej ten mechanizm działa w warunkach kursów stałych.

• System waluty złotej - kurs walutowy stały i określony przez relacje parytetu złota dwóch walut; ilość pieniądza w obiegu była związana z wielkością rezerw złota; deficyt bilansu płatniczego był pokrywany z transferu złota

Działania mechanizmy cenowych w systemie waluty złotej:

Jeżeli deficyt -> odpływa cześć złota -> w ten sposób zmniejszały się rezerwy złota -> mniej pieniądza w obiegu -> mniejszy popyt -> spadek cen krajowych -> wzrost eksportu, spadek importu -> następuje równowaga

Nadwyżka - przypływ złota -> więcej pieniądza w obiegu -> większy popyt -> większe ceny -> większy import mniejszy eksport -> równowaga

Działanie mechanizmów w warunkach deficytu przy kursie zmiennym - prowadzi do deprecjacji waluty w danym kraju -> zwiększa się konkurencyjność eksportu -> spada import -> dochodzi do równowagi (zrównoważenie bilansu płatniczego)

1. Mechanizm dochodowy dostosowawczy - ten mechanizm został odkryty przez Keynesa na początku XX wieku. Powiązał mechanizm mnożnikowy z tym.

Jak działa - przy deficycie w bilansie płatniczym następuje spadek wydatków w danym kraju. Mniejsze wydatki - spadki wartości PKB ( wg Keynesa ten spadek potęguje!!! powiązany jest z mechanizmem mnożnikowym). W przypadku przy nie zmienionej dochodowej elastyczności na import i dochodowej podaży eksportowej spadek PKB powoduje zmniejszenie importu, wzrost eksportu i bilans powraca do stanu równowagi.

W przypadku nadwyżki -> wzrost wydatków -> wzrost PKB (przez mnożnik) -> zwiększenie importu , zmniejszenie eksportu -> równowaga

2. Mechanizm monetarny - istota tego mechanizmu jest automatyczne przywracanie bilansu do stanu równowagi poprzez zmiany relacji miedzy podąża a popytem na pieniądz. Ten mechanizm został odkryty w latach 60-tych XX wieku przez tzw.. szkolę Chicagowska (monetaryści)

Przy nadwyżce w bilansie płatniczym następuje wzrost wydatków co wywołuje wzrost cen dóbr i usług krajowych -> powoduje zwiększenie importu, zmieszenie eksportu -> co prowadzi do powstania DEFICYTU w bilansie płatniczym -> zmniejszenie rezerw -> i w efekcie zmniejszenie podaży pieniądza -> powoduje zmniejszenie wydatków -> a to prowadzi do obniżki cen krajowych -> wywołuje wzrost eksportu -> spadek importu, wzrost eksportu -> równowaga

Wykład 8

POLITYKA DOSTOSOWAWCZA:

W związku z tym, że nie istnieje doskonały rynek potrzebna jest ingerencja państwa, które prowadzi politykę dostosowawcza. Jest to świadome działanie państwa w kierunku przywrócenia zachwianej równowagi bilansu płatniczego.

Narzędzia polityki dostosowawczej:

1. polityka zmiany wydatków

• polityka fiskalna

- polityka podatkowa

- polityka wydatków

• polityka pieniężna

• polityka przesuwania wydatków

• polityka kursowa

- dewaluacja

- rewaluacja

• polityka wybiórczego przesuwania wydatków

- ograniczenie handlowe

- ograniczenia dewizowe

- ograniczenia przepływu kapitału

Ad. 1. Polityka zmiany wydatków polega na oddziaływaniu państwa na ogólną wielkość wydatków, na popyt.

Polityka fiskalna polega na zmianie poziomu wydatków budżetowych i/lub podatków, a tym samym wpływa na wielkość dochodu, importu i w efekcie na stan bilansu płatniczego

• ekspansywna polityka fiskalna: zwiększenie wydatków rządowych, zmniejszenie podatków, zwiększenie inwestycji

• restrykcyjna polityka fiskalna: odwrotnie

Jeżeli jest deficyt w bilansie płatniczym - polityka restrykcyjna, która prowadzi do zmniejszenia wydatków zwiększenia podatków, zmniejszenia inwestycji, spadek wydatków i inwestycji powoduje spadek dochodów, co przyczynia się do zmniejszenia importu i bilans płatniczy powraca do stanu równowagi.

Nadwyżka - polityka ekspansywna, prowadzi do wzrostu dochodów, wzrost popytu na dobra importowane, bilans płatniczy powraca do stanu równowagi.

Polityka pieniężna polega na oddziaływaniu państwa na ogólną wielkość wydatków poprzez zwiększenie lub zmniejszenie podaży pieniądza.

Środkiem stosowanym przez państwo są stopy procentowe.

W przypadku deficytu w bilansie płatniczym państwo powinno prowadzić politykę drogiego pieniądza podnosząc stopy procentowe. W efekcie tego następuje spadek wydatków na inwestycje, czego efektem jest spadek dochodów. Powoduje to spadek importu i bilans powraca do stanu równowagi.

W przypadku nadwyżki w bilansie płatniczym stosuje się politykę taniego pieniądza, czyli obniża się stopy procentowe, co skutkuje wzrostem inwestycji, rośnie dochód, import i bilans powraca do stanu równowagi.

Ad. 2. Polityka przesuwania wydatków polega na podejmowaniu działań mających doprowadzić do przesunięcia części wydatków z dóbr krajowych na dobra zagraniczne, lub odwrotnie z dóbr zagranicznych na dobra krajowe.

Jeżeli jest deficyt z dóbr zagranicznych na dobra krajowe

Nadwyżka z dóbr krajowych na zagraniczne

Polityka kursowa jest inaczej prowadzona w przypadku kursów sztywnych lub stałych, inaczej w przypadku kursów płynnych.

Kurs sztywny lub stały: państwo może zdewaluować walutę albo zrewaluować

Kurs płynny: zdeprecjonować albo zaprecjonować.

Jeżeli występuje deficyt w bilansie płatniczym państwo dewaluuje albo deprecjonuje. Sprawia to, iż ceny towarów eksportowanych maleją, natomiast ceny towarów importowanych rosną. W związku z tym towary importowane stają się mniej konkurencyjne w stosunku do towarów krajowych, w efekcie przyczynia się to do zmniejszenia importu.

Polityka wybiórczego przesuwania wydatków polega również na przesuwaniu wydatków z dóbr krajowych na zagraniczne lub z zagranicznych na krajowe, ale przy pomocy innych narzędzi niż kursy walutowe. Inne narzędzia:

• ograniczenia handlowe - bezpośrednie narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej: taryfowe, para taryfowe, pozataryfowe - ich zastosowanie zmniejsza konkurencyjność importu

• ograniczenia dewizowe - ograniczenia praw zawierania transakcji dewizowych, skrajną formą tych ograniczeń jest monopol walutowy/dewizowy państwa. W przypadku istnienia tego monopolu importerzy muszą każdorazowo występować o dewizy do państwa. Państwo reglamentując te dewizy wpływa na wielkość importu.

• ograniczenia przepływu kapitału - najczęściej są stosowane w przypadku dużego deficytu w bilansie płatniczym. Mogą przybierać formy: zakazu wywozu kapitału, formy tylko ograniczeń, opłaty od wywozu kapitału.

PROCES GLOBALIZACJI

Proces globalizacji zaczął się wg niektórych ekonomistów po upadku muru berlińskiego. Jest to proces społeczny, w którym zanikają geograficzne ograniczenia dla społecznych i kulturowych rozwiązań i w którym ludzie coraz pełniej uświadamiają sobie, iż te ograniczenia zanikają. Globalizacja jest to też proces stałego zagęszczania i komplikacji sieci współzależności między osobami, przedsiębiorstwami, organizmami politycznymi a także kapitałem i przestrzenią.

Globalizacja ekonomiczna jest to postępujący proces integrowania się krajowych i regionalnych rynków w jeden globalny rynek towarów, usług, kapitału. Ten proces prowadzi do przenikania się i scalania rynków, do umiędzynarodowienia produkcji, dystrybucji, marketingu, a także prowadzi do przejmowania przez firmy globalne, ponad granicznych strategii działania. Niektóre definicje zwracają uwagę na proces liberalizacji.

Czynniki przyspieszające proces globalizacji:

1. światowy rynek finansowy

2. procesy integracji gospodarczej

3. powstawanie i rozwój korporacji transnarodowych

4. procesy koncentracji i kooperacji zachodzące w gospodarce światowej

5. tworzenie i umacnianie organizacji współtworzących ład gospodarczy w skali światowej

Światowy rynek finansowy - jest to najbardziej zglobalizowany rynek. Wynika to ze specyfiki rynku finansowego, ponieważ na tym rynku działalność polega przede wszystkim na manipulowaniu informacjami w sieciach teleinformatycznych. Globalizacji tego rynku sprzyjały również procesy liberalizacji.

Procesy integracji gospodarczej - nie wszyscy ekonomiści uważają, że integracja przyspiesza globalizację. Inni uważają, że procesy integracyjne są odpowiedzią na negatywne skutki globalizacji. Między innymi po to tworzą się ugrupowania organizacyjne, aby państwa mogły skuteczniej przeciwdziałać negatywnym skutkom.

Powstawanie i rozwój korporacji transnarodowych - korporacje transnarodowe uważa się za najważniejsze podmioty procesu globalizacji.

Procesy koncentracji i kooperacji zachodzące w gospodarce światowej - firmy łączą się, przejmują inne, stają się coraz silniejsze i w coraz większym stopniu działają w skali gospodarki światowej.

Tworzenie i umacnianie organizacji współtworzących ład gospodarczy w skali światowej - np. GATT/WTO która działa na rzecz liberalizacji zarówno przepływów towarowych jak i usług, organizacje o charakterze finansowym: MFW, Bank Światowy.

Wymiary globalizacji wg Dembińskiego:

1. Globalizacja, jako kurczenie się czasoprzestrzeni - przestrzeń się skraca, szybsze podróże np. dookoła świata. Szybciej możemy się przemieszczać, łatwiej się porozumiewać w czasie rzeczywistym. Globalizacja spowodowała się nastąpiło uniezależnienie się przepływu informacji od przepływu materii. Uważa się, iż postęp w komunikacji i telekomunikacji w największym stopniu przyczynił się do zmniejszenia kosztów działalności gospodarczej.

2. Zwiększenie się znaczenia sektora usług w gospodarce światowej - w KWR ok. 70%. Proces ten będzie postępował.

3. Finanse, jako dziedzina o najwyższej stopie globalizacji

4. Korporacje transnarodowe, jako podstawowe podmioty globalizacji

5. Społeczeństwo, gdzie wygrywający zabiera wszystko - przejęto to ze świata sportu. Dysproporcje się powiększają.

6. Homo financiarus - możemy zaobserwować, że powoli zmieniamy się z homo sapiens na homo financiarus. Jest gro ludzi, którzy zaczynają przenosić się ze świata realnego w wirtualny, coraz dłużej pracują - pracoholizm. Z punkty widzenia pracodawców tacy pracownicy są idealni.

7. Przemiany gospodarki rynkowej w cywilizację rynku - powstaje cała cywilizacja rynku, wszystko zaczyna być podporządkowane rynkowi, np. centra handlowe w niedzielę - ludzie spędzają tam całe dnie.

Korzyści związane w procesem globalizacji:

1. poprawa konkurencyjności i efektywności działania - wszyscy chcą być wygranymi, w związku w tym żeby być bardziej konkurencyjni muszą bardziej efektywnie działać.

2. spadek kosztów produkcji - przyczynia się do tego postęp techniczny i technologiczny, efekty skali, procesy koncentracji, proces specjalizacji wewnątrz gałęziowej pionowej, której efektem jest wytwarzanie produktów przez różnych poddostawców, kooperantów i przenoszenie produkcji do krajów gdzie koszt wytwarzania SA najniższe

3. możliwość przyspieszenia rozwoju obszarów słabo rozwiniętych - głównie dzięki transferowi technologii i myśli naukowo-technicznej - Azja, Ameryka Łacińska

4. polepszenie jakości towarów i usług - wymusza to konkurencja, część krajów, przedsiębiorstw w ten sposób konkuruje jakością - Japonia, Chiny. Jakość pogarsza skrócenie cyklu życia.

5. powstawania nowych dziedzin nauki, nowych zawodów - telekomunikacja, informatyka, biotechnologie. Otwierają się szanse dla ludzi młodych, wykształconych

6. promowanie ludzi o wysokich kwalifikacjach

7. rozwój infrastruktury biznesu - zarówno infrastruktury miękkiej (połączenia telekomunikacyjne, Internet) jak i twardej (drogi, mosty)

8. łatwiejszy dostęp do zróżnicowanych dóbr, usług, nowych technologii, osiągnięć kultury, rozrywki

Zagrożenia:

1. wzrost bezrobocia

2. ograniczenie suwerenności państw - zmienia się system, mniejsza rola państw, większa rola KNT

3. osłabienie humanizmu wartości kultury międzyludzkiej spowodowane agresywną konkurencją

4. rozprzestrzenianie się kryzysów walutowych

5. kryzysy zadłużenia zagranicznego

6. unifikacja wzorców konsumpcji, stylów życia - makdonaldyzacja

7. rosnąca polaryzacja dochodowa, majątkowa

8. zanieczyszczenie środowiska

Wykład 9

Podstawowe podmioty procesu globalizacji - korporacje transnarodowe.

Korporacja transnarodowa - jest to organizacja która koordynuje działalność produkcyjno-handlową różnych jednostek w różnych krajach z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje(centrala, najczęściej mieszczą się w krajach triady czyli Europy Zachodniej, USA i Azji południowo-wschodniej; natomiast filie rozrzucone są po całym świecie.

Definicja Schroedera:

Korporacja jest firmą globalną, która sprzedaje swoje produkty i usługi na całym świecie, ma międzynarodową sieć sprzedaży oraz wyposażenie produkcyjne umożliwiające uzyskanie przewagi konkurencyjnej w wyniku wykorzystania skali operacji oraz technologii w przekroju światowym.

Początki korporacji transnarodowych:

-już konglomeraty rzymskie, produkowały określone dobra, np. zbroje

- koniec XIX w.

-XX w. do lat 70 były różnie nazywane. W roku 1974 pierwszy raz zostały nazwane korporacjami transnarodowymi.

Nazwa „transnarodowe” wiązała się z przejmowaniem strategii transnarodowych przez te firmy.

Z czego wynika wzrost znaczenia korporacji transnarodowych?

1. Z cech korporacji:

• Suwerenność ekonomiczna - pozwala na ich działanie niezależne od państw w których działają

• Złożoność organizacyjna - polega na tym iż korporacje prowadzą swoją działalność nie tylko we własnym posiadanym majątku, ale także w niezależnych przedsiębiorstwach poprzez zawieranie z tymi firmami umów.(zazwyczaj kooperanci, poddostawcy, pomaga to obniżyć koszty produkcji)

• Rozproszenie geograficzne - korporacje starają się otwierać swoje filie w jak największej liczbie krajów(aby móc prowadzić ekspansję)

• Specjalizacja - polega na otrzymywaniu przez niektóre filie korporacji „globalnego mandatu” na prowadzenie pewnej działalności(np. filie w kraju gdzie są niskie koszty pracy będą prowadziły zakłady produkcyjne)

• Zdolność arbitrażowania - dokonywanie transakcji w ramach własnych struktur organizacyjnych(handel wewnątrz korporacyjny stanowi ok. 40% handlu światowego)

• Zdolność integrowania - wynika z innej cechy jaką jest rozproszenie, następuje poprzez system komunikacji; integracja na poziomie kadr(pracowników z firmą, z centralą firmy)

• Elastyczność organizowania - stosunkowo szybko dostosowują się do zmieniających się procesów rynkowych

• Globalna efektywność - polega na tym iż obniża się koszty a maksymalizuje przychody, ale nie we wszystkich filiach(tam gdzie są wysokie podatki wykazują wysokie koszty)

Narzędzia wykorzystywane przez organizacje transnarodowe do unikania podatków:

• Ceny transferowe - są to ceny produktów lub usług w transakcjach zawieranych między wyodrębnionymi jednostkami organizacyjnymi tego samego podmiotu gospodarczego(centrala i filie) lub między podmiotami powiązanymi.

• Raje podatkowe - jest to potoczna nazwa używana w odniesieniu do krajów lub terytoriów, które stwarzają szczególnie korzystne warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej, przede wszystkim pod względem opodatkowania(nie ma podatków lub są b. niskie)

• Strefy off-shore - prawie to samo co raj podatkowy, różni się tylko tym, że za raj podatkowy uważa się konkretne miejsce, a strefę off-shore jako ideę wolności podatkowej i wolności działania.

• Filie typu off-shore - filie zarejestrowane w obcym dla osoby zakładającej ją osoby systemie prawnym, te filie korzystają ze specjalnych udogodnień

Jak wykorzystuje się ww elementy?

1. Do zaniżania bądź zawyżania wartości transferowanych towarów(filia z terenu off-shore sprzedaje po wysokich cenach towary do filii, która znajduję się w kraju o wysokich podatkach. Jedna filia generuje wówczas nisko opodatkowany zysk, a druga generuje koszty(które odlicza się od wysokiego podatku). Nie jest to zbyt efektywne gdyż państwa starają się temu przeciwdziałać.

2. Transfer zysków poprzez ustalanie cen transferowych usług lub materiałów.

3. Ustalanie stóp procentowych odbiegających od stóp rynkowych(jedna filia udziela drugiej).

4. Rozliczanie kosztów administracyjnych ponoszonych przez centralę na różne filie, w ten sposób aby największe porcje kosztów trafiały do filii które są tam gdzie są wysokie podatki.

Istnieją pewne regulacje stosowane przez państwa aby przeciwdziałać tym niekorzystnym sytuacją:

1. Zasada wyciągniętej ręki - wymaga by ceny po jakich przedsiębiorstwa powiązane wymieniają między sobą dobra i usługi odpowiadały ceną jakie obowiązywały by w analogicznych transakcjach zawieranych przez podmioty niezależne(ceny rynkowe). Jeżeli ceny transferowe odbiegały by od cen rynkowych wówczas władze podatkowe danego kraju mogą dokonać odpowiedniej korekty dochodów i naliczyć wyższe podatki(od cen rynkowych)

2. Wstępne porozumienie cenowe - umowa zawarta z korporacjami określająca odpowiedni zestaw kryteriów determinujących poziom ceny transferowej w określonym przedziale czasu.

3. Bezpieczne schronienie - polega na wyłączeniu spod przepisów(dotyczących cen transferowych) pewnego rodzaju transakcji, zazwyczaj robi się to poprzez ustalanie progu wartościowego(korzystne dla mniejszych transakcji).

Nasilenie procesów koncentracji(przyczyny):

1. Wynikają z samej natury kapitalizmu(powiększanie zysków)

2. Globalizacja rynków zbytu

3. Postęp techniczny i technologiczny, postęp w telekomunikacji

4. „Wygrywający zabiera wszystko”

FORMY KONCENTRACJI:

1. Fuzje - łączenie się niezależnych firm, w wyniku czego obie jednostki tracą osobowość prawną a z połączonych kapitałów powstaje nowy podmiot prawa (a+b=c) lub (A+b=A wchłonięcie, ta fuzja jest określana czasami jako przejęcie)

2. Przejęcie - polega na nabyciu takiej liczby akcji, udziałów jednego przedsiębiorstwa przez drugie, która daje możliwość kontrolowania.(pakiet kontrolny). Firma przejęta pozostaje na rynku.

Formy przejęć:

• Przejęcia przyjazne - dokonuje się za zgodą organów firmy przejmowanej

• Przejęcia wrogie - oznacza nabycie pakietu kontrolnego od akcjonariuszy bez jakichkolwiek uzgodnień z organami spółki przejmowanej(a najczęściej przy ich sprzeciwie)

typy strategii wrogiego przejęcia:

1. Stopniowe wykupywanie akcji przez podstawione firmy(aby jak najpóźniej firma atakowana zorientowała się, że ktoś próbuje ją przejąć

2. Skierowanie oferty bezpośrednio do akcjonariuszy, tylko ta oferta może być ofertą dwufazową lub jednofazową

Oferta jednofazowa - firma oferuje dość atrakcyjną cenę za akcje

Oferta dwufazowa - w pierwszej fazie spółka atakująca oferuje bardzo atrakcyjną cenę za akcję, ale tylko pod warunkiem, że uda się uzyskać pakiet kontrolny. Jeżeli to się nie uda to oferuje się niższą cenę i wykupuje akcje.

Złota akcja - forma obrony przed wrogim przejęciem, daje posiadaczowi niemalże pełną możliwość podejmowania decyzji o charakterze strategicznym

Klejnoty koronne - w momencie kiedy spółka atakowana zorientuje się że ktoś chce ją przejąć to dokonuje pewnych operacji, które zasadniczo zmniejszają jej wartość dla firmy atakującej. Np. pozbycie się aktywów istotnych dla spółki atakującej

Biały rycerz - firma która jest zagrożonym przejęciem przez firmę X, sprzedaje swoje akcje firmie Y

GŁÓWNE POWODY FUZJI I PRZEJĘĆ

1. Techniczne i operacyjne - np. zwiększenie efektywności zarządzania, uzyskanie korzyści skali, efektu synergii, uzyskanie komplementarnych zasobów i umiejętności

2. Motywy rynkowe i marketingowe - zwiększenie udziału w rynku, wyeliminowanie konkurencji, dywersyfikacja ryzyka, wejście na nowe obszary działalności

3. Motywy finansowe - wykorzystanie nadwyżek finansowych, niedowartościowanie spółki przejmowanej

4. Motywy menadżerskie

EFEKTY FUZJI I PRZEJĘĆ

Badania empiryczne pokazują, że większość fuzji i przejęć kończą się fiaskiem, tylko 20% zakończyło się zrealizowaniem wszystkich celów związanych z przejęciem/fuzją. Ok. 60% nie przyniosło spodziewanych efektów.

Wykład 10

ALIANSE

Formy współpracy firm alianse strategiczne - można zdefiniować jaki porozumienie między dwoma lub wieloma niezależnymi przedsiębiorstwami. W przypadku 2 przedsiębiorstwach mówimy o zwykłym aliansie. A jak więcej to sieć aliansów. Przedsiębiorstwa wspólnie realizować projekty, przedsięwzięcia, koordynując w tym celu ze sobą kluczowe kompetencje, niezbędne zasoby po to, aby zrealizować wspólnie określony cel. Natomiast istotne w przypadku aliansu jest to ze są one autonomiczne, niezależne, mają własne cele. Poza tym realizują cel który jest tym celem wspólnym.
























Nie są nowym zjawiskiem. Występowały już w latach 30-tych XX w. w Stanach Zjednoczonych. Rozkwit nastąpił w latach 80, 90-tych XX w. Przede wszystkim tą forma kooperacji rozwinęła się w przemyśle telekomunikacyjny, informatyczny, lotniczy, samochodowy ( przemysł nowych technologii)

Przyczyny zawierania aliansów:

1. Słabości fuzji i przejęć (nie spełniły pokładanych w nich nadziei dlatego zaczęto nowych form współpracy a jednocześnie nie spowodowały negatywnych skutków)

2. Procesy globalizacji w gospodarce międzynarodowej, które to procesy zmuszają firmy do konkurencji miedzy narodowej (np. współpraca firm z różnych krajów)

3. Postęp naukowy i technologiczny wymaga dużych nakładów finansowych, wymaga kompetencji, wiedzy, wymaga tez interdyscyplinarności, a to wszystko wykracza poza możliwości pojedynczych przedsiębiorstw

4. Poszczególne państwa prowadzą politykę anty-monopolową - która to polityka ma nie dopuścić do zbyt dalekiej koncentracji( problem z fuzjami i przejmowaniem innych firm)

Cechy aliansów strategicznych:

1. Alianse wymagają zgody partnerów na współdziałanie

2. Alianse strategiczne są to sojusze wyjątkowo łatwo odwracalne, a z związku z tym łatwo jest zawrzeć tą umowę ale jak i łatwo jest wycofać się z tego rodzaju porozumienia.

Zagrożenia:

1. W przypadku aliansu powstaje więcej niż jedno centrum decyzyjne, a w związku z tym zarządzanie aliansami jest trudniejsze niż firmami o jednej strukturze.

2. Każde z przedsiębiorstw realizuje cele własne. Wiec może dość do konfliktu pomiędzy celami własnymi a celami wspólnymi. Szczególnie niebezpieczne w przypadku firm konkurencyjności.

KONKURENCJA KOOPERACYJNA -firmy współpracują oraz kooperują.

Wykorzystanie aliansu do walki konkurencyjnej!

Rozwój:

Następuje szybki rozwój aliansów na świecie. Coraz częściej powstają sieci aliansów na świecie oraz coraz częściej w Polsce.

Hierarchia ważności w Polsce i intensywność występowania:

1. Przejęcia

2. Alianse ( duże wielkie firmy zagraniczne z polskimi mniejszymi; konsekwencja późniejsze to przejęcie)

3. Fuzje

Przewaga sieci aliansów nad zwykłymi aliansami:

1. Większa dywersyfikacja w przypadku dużych projektów

2. Efekt śnieżnej kuli - im firma sprzedaję więcej np. komputerów to więcej sprzedaje się oprogramowania itp.

3. Firmy mogą uzyskać dostęp do nowych technologii, zasobów firm pochodzących z różnych krajów

4. Można wprowadzać łatwiej nowe technologie

Rozwijają się ponieważ opanowały strategie działania tzn. strategie wchodzenia na rynki zagraniczne, strategie działania na rynkach wobec konkurencji oraz korporacje realizują strategie poza graniczne, a dzięki temu uzyskują przewagę nad innymi na skalę międzynarodową.

Strategie przedsiębiorstwa uznaje się za podstawowy czynnik istnienia na rynku.

Dla firmy strategia oznacza formułę w/g której zamierza ono konkurować, określa cele oraz zasady postępowania niezbędne do realizacji tych celów.

Strategie działania aliansów:

Strategie wchodzenia na rynki zagraniczne - jedną z podstawowych decyzji dla firmy chcącej działając globalnie jest wybór strategii wchodzenia na rynki zagraniczne. W jaki sposób dokonać tego wyboru:

1. atrakcyjność rynku i atuty konkurencyjne danej firmy

1. w przypadku małej atrakcyjności i konkurencyjności firmy wystarczy, że firma będzie eksportowała pośrednio.

2. gdy mało atrakcyjny ale są atuty konkurencyjne firmy -> eksport bezpośredni (np. sklepy)

3. gdy firma jest mało konkurencyjne a rynek atrakcyjny to samo może nie odnieść sukcesu, więc może połączyć się z inną firmą(alians) lub sprzedać licencję innej firmie

4. gdy rynek jest atrakcyjny i firma konkurencyjna to wówczas jest duże zaangażowanie, również kapitałowe(produkcja w tym kraju)

1. jaki firma chce osiągnąć cel

1. strategia wypukła (dywersyfikacji) - realizują silne firmy o dużej konkurencyjności; jeżeli taka firma chce opanować rynki to najpierw opanowuje jak najwięcej rynków a potem „odpuszcza” te najmniej korzystne

2. strategia wklęsła (koncentracji) firma po kolei opanowuje rynki osiągając cel

2. liczba krajów do opanowania

1. strategia dywersyfikacji - mała liczba krajów, opanowuje małą liczbą segmentów; nie ma zróżnicowania asortymentowego produktów, które są wyspecjalizowane na określone segmenty rynku

2. strategia koncentracji w niewielu krajów - mała liczba krajów, może zwiększać liczbę produktów lub produkować te produkty które można kierować do wielu segmentów

3. strategia podwójnej koncentracji

4. strategia podwójnej dywersyfikacji - wiele segmentów i wiele krajów(trzeba mieć silną pozycję)

3. rynki nowe lub dotychczasowe

1. strategia penetracji rynku - nie wprowadzamy nowych produktów i nie wchodzimy na nowe rynki(można stosować tylko gdy rynek jest nienasycony)

2. strategia rozwoju rynku - stare produkty zaczynamy sprzedawać na nowych rynkach

3. strategia rozwoju produktu - skracanie cyklu życia produktu, szybko nowe produkty

4. strategia innowacji - dużo nowych produktów i ekspansja na nowe rynki

Jeżeli przedsiębiorstwo jest na rynku zagranicznym wyróżniamy:

1. strategie ze względu na rodzaj przewagi konkurencyjnej - możemy wymienić trzy strategie

1. strategia niskich cen - należy do ofensywnych strategii, s. te mogą realizować firmy silne na rynku, ale nawet te silne firmy musza spełnić pewne warunki aby można było realizować tą strategię

Warunki:

1. musi być duży popyt na produkty, dzięki temu firma może osiągnąć korzyści skali, zmniejszając się koszty jednostkowe, przedsiębiorstwo zdobywa doświadczenie

2. przedsiębiorstwo musi ograniczyć zróżnicowanie asortymentowe natomiast musi wydłużyć cyk życia produktów

3. przedsiębiorstwo powinno się ograniczyć w segmentach rynku o dużej liczebności a tym samym powinno zrezygnować z rynków mniej istotnych

4. przedsiębiorstwo powinno prowadzić efektywną kontrole działalności, przede wszystkim w zakresie kosztów

5. przedsiębiorstwo musi mieć korzystne środki finansowania działalności

Te warunki zmierzają do: DO OGRANICZENIA KOSZTÓW

Zagrożenia:

Nie zawsze dla klienta najważniejsza jest cena!!!

Firma nie odniesie sukcesu jeżeli zastosują strategie imitacji, a tym bardziej ograniczą koszty działalności

W przypadku dużej inflacji nie należy stosować tej strategii.

Przykłady firm które stosują tę strategie: firmy handlowe jak TESCO, REAL

2. strategia dyferencjacji (zróżnicowania) - polega na takim zróżnicowaniu produktów aby konsumenci uważali dany towar za coś niezwykłego np. wiele motocykl ale jedyny jest Harley Davidson. Taki producent staje się quasi monopolistą na danym rynku, więc może podnieść cenę.

3. strategia koncentracji - polega na tym, iż firmy albo koncentrują się na wybranych segmentach rynku lub koncentrują się na pewnych produktach (chodzi o uzyskanie efektu skali i w ten sposób osiągniecie korzyści)

2. Strategie ze względu na stosunek do konkurencji, tutaj możemy wyróżnić :

1. strategie luk rynkowych - luka rynkowa jest to grupa towarowa lub produkt o odpowiedniej jakości przeznaczony dla pewnej grupy nabywców, która z różnych przyczyn nie jest produkcją w wystarczających ilościach. Wyróżniamy dwa rodzaje luk rynkowych:

1. luki rynkowe typu imitacyjnego - powstanie tych luk wiąże się z tendencją skracania cyklu życia produktów. Wycofuje się z rynku produkty na które jeszcze istnieje popyt. Czyli powstaje wówczas luka rynkowa. Szansa dla nowych firm na wejście na rynek ponieważ popyt cały czas istnieje. Strategia ważna dla małych, średnich przedsiębiorstw, aby zaistnieć na rynku z dużymi korporacjami

2. luki rynkowe typu innowacyjnego - czyli realizacja tej strategii polega na kreowaniu luk rynkowych. Np. wprowadza się gry które wymagają coraz szybszych komputerów jak również kreatorzy mody.

2. Strategia imitacji - polega na naśladowaniu działań przedsiębiorstw konkurencyjnych, poprzez dobór produktów jak konkurencja. Naśladownictwo np. znaków firmowych, znaków jest zabroniona

3. Strategie kooperacji - tę strategię kooperacji realizują firmy słabsze, które chcą osiągnąć sukces na rynkach atrakcyjnych. Najczęściej wchodzi się w alianse strategiczne

4. Strategie walki - na rynku mogą działać:

• Konkurencji - firmy oferują podobne usługi i towary

• rywale - całkiem inne produkty i towary ale rywalizują o ten sam budżety klienta

• oponenci - są to wszyscy którzy z rożnych przyczyn utrudniają działanie przedsiębiorstwa

• wrogowie - są to Ci którzy dążą do zniszczenia i doprowadzenia do upadłości danej firmy

5. Strategie rezygnacji - wycofania się z rynku

6. Strategie ponad graniczne - polegają na optymalnym lokowaniu poszczególnych funkcji, poszczególnych operacji i realizujących je jednostek, ich specjalizacji, integrowaniu i koordynowaniu w taki sposób aby następowało podnoszenie międzynarodowej przewagi konkurencyjnej oraz ogólnej efektywności korporacji

• strategia wielonarodowa - polegała na tym iż występowała duża presja na lokalne dostosowania(korporacja dostosowywała się do rynków lokalnych) przez:

1. dostosowanie produktowe - różne produkty na różne kraje

• strategia międzynarodowa - znacząca pozycja centrali korporacji(w wielonarodowej odwrotnie)

• strategia globalna - korporacje nie dostosowują się do rynków lokalnych tylko minimalizują koszty swojej działalności, produkują produkty mało zróżnicowane, tanie

• strategia transnarodowa - zdecydowanie najczęściej aktualnie stosowana strategia(mówi się nawet o korporacjach transnarodowych) - polega na jednoczesnym dostosowywaniu się do rynków lokalnych jak i minimalizacja kosztów.

Strategie przedsiębiorstwa uważa się za podstawowy czynniki warunkujący istnienie firmy na rynku.

Dla firmy strategia oznacza formułę według której zamierza ono konkurować, określa cele oraz zasady postępowania niezbędne do realizacji tych celów.

WYKŁAD 11

Temat: Struktura organizacyjna

Jest to zestaw elementów konstrukcyjnych, które mogą być użyte do ukształtowania organizacji, natomiast struktura organizacyjna przedsiębiorstwa określa kształt jaki przyjmuje przedsiębiorstwo w procesie realizacji swoich celów strategicznych.

Istnieją różne modele - analogicznie do strategii(wielonarodowa, globalna, międzynarodowa, transnarodowa)

MODELE:

1. Model wielonarodowy - pozycja centrali jest słaba, filie są jak gdyby samodzielnymi firmami, również przepływy między centralą a filiami są małe(federacja samodzielnych filii)

2. Model międzynarodowy - centrala ma silną pozycję, średnią pozycję miały filie(przepływy również słabe)

3. Model globalny - centrala dominuje i decyduje o wszystkim, filie mają słabą pozycję(silne przepływy między centralą a filiami)

4. Model transnarodowy - występują przepływy nie tylko pomiędzy centralą a filiami ale również między filiami(silne przepływy). Centrala i filie mają silną pozycję. Koszty ogranicza się przez:

• Wymiana informacji

• Przepływy(np. transfer produktów, zysków, kosztów





Model wielonarodowy Model międzynarodowy





Model globalny Model transnarodowy

Pozycja:




Słaba




Średnia




Silna

Przepływy:


Słabe


Silne

Przyczyny wejścia korporacji transnarodowych na polski rynek:

• Duży rynek zbytu(chłonny po okresie komunizmu)

• Procesy prywatyzacyjne

• Tania siła robocza

• Mała konkurencyjność polskich firm

• Zniesienie barier po roku 1989

Propozycje aby poprawić konkurencyjność polskich firm:

• Procesy koncentracji(łączenie się firm)

• Ekspansja polskich korporacji na zagraniczne rynki

• Przyjęcie strategii imitacji lub np. luk rynkowych

• Państwo powinno kontrolować i ograniczać procesy oligopolizacji i monopolizacji

KRYZYSY FINANSOWE

Kryzysy finansowe - są to epizody gwałtownych zmian na rynku finansowym, które wiążą się z niedoborem płynności, niewypłacalnością uczestników rynku oraz interwencjami władz publicznych mających temu zapobiec

Wyróżnia się 4 rodzaje kryzysów finansowych:

1. KRYZYS WALUTOWY - zaburzenia na narodowych i międzynarodowych rynkach walutowych, najczęściej bezpośrednio wywoływane spekulacjami ataku krótkoterminowego kapitału zagranicznego, objawiające się głębokimi spadkami kursów walutowych, dużymi środkami rezerw walutowych i dużymi wzrostami stóp procentowych.

W celu identyfikacji kryzysu walutowego wykorzystywane są 2 indeksy:

• indeks presji rynkowej - jest średnią ważoną zmian kursu walutowego oraz rezerw walutowych, wzrost indeksu odzwierciedla silniejszą presję na walutę krajową

• indeks presji spekulacyjnej - poza elementami ww bierze też po uwagę zmianę stóp procentowych

Przyczyny kryzysów walutowych:

1. ekonomiczne -

• wysokie stopy procentowa najczęściej spowodowane presją inflacyjną, które przyczyniają się do napływu kapitału spekulacyjnego(bo dzięki wysokim stopom procentowym jest tam wyższa stopa zwrotu).

• Pogorszenie się bilansu płatniczego - jest spowodowane napływem kapitału spekulacyjnego co prowadzi do aprecjacji waluty krajowej

• Deficyt budżetowy - może być spowodowany pogorszeniem bilansu płatniczego czy zbyt ekspansywną polityką fiskalną państwa

• Ograniczenie rezerw walutowych

• Utrzymywanie stałego kursu walutowego

2. polityczne -

• niestabilna polityka

• niewłaściwa polityka prowadzona przez rząd

• psychologiczne -

• owczy pęd

• nagła utrata zaufania rynków finansowych do stabilności danej waluty, co prowadzi do jej deprecjacji co powoduje:

• gwałtowny odpływ kapitału zagranicznego

• ucieczka rezydentów od waluty krajowej(nabywa się waluty żeby spłacać dewizowe kredyty zagraniczne)

• spekulacyjny atak na walutę danego kraju przeprowadzany głównie przez inwestorów zagranicznych. Najczęściej spotykaną metodą ataku spekulacyjnego jest sprzedaż słabnącej waluty na rynku kasowym, w tym celu spekulanci pożyczają zagrożoną walutę na bardzo krótki termin i natychmiast odsprzedają ją na rynku walutowym. Powoduje to spadek kursu tej waluty, a następnie odkupują już tańszą walutę i spłacają zaciągnięte wcześniej pożyczki. Różnica deprecjacji po potrąceniu kosztów kredytu stanowi ich zysk.

Trzy modele kryzysów walutowych:

1. Model pierwszej generacji(kanoniczny) - wyjaśnia kryzysy które wybuchały w krajach ameryki łacińskiej. Wg modelu do wybuchu kryzysów dochodziło ponieważ popełniano pewne błędy w polityce makroekonomicznej:

• zbyt ekspansywna polityka fiskalna, która doprowadziła do zbyt dużych deficytów budżetowych

• utrzymywanie zbyt małych rezerw walutowych

• utrzymywanie stałych kursów walutowych

• dopuszczenie do zbyt dużego zadłużenia zagranicznego

2. Model drugiej generacji - opisuje kryzysy, które wybuchają w krajach gdzie nie powinny one wybuchać czyli w krajach wysoko rozwiniętych. Skala tych kryzysów jest zdecydowanie mniejsza. Przyczyny wybuchu:

• Spekulanci są przekonani iż pomimo tego iż dany kraju byłby w stanie obronić się przed kryzysem(atakiem spekulacyjnym), to nie będzie się bronił i dopuści do kryzysu . Dzieje się tak dlatego iż te kraje kalkulują co bardziej im się opłaca czy się bronić czy nie. Obrona kosztuje rezerwy walutowe(trzeba je wypuścić na rynek), oraz podnoszenie stóp procentowych(schładzanie gospodarki). Natomiast jeżeli nie będzie się bronił to nastąpi deprecjacja ale stopy procentowe i rezerwy walutowe się nie zmienią. Na deprecjacje mogą sobie pozwolić tylko kraje które nie mają dużego zadłużenia zagranicznego, bo wówczas jest to groźne. Nie było błędów ani w polityce makro ani mikroekonomicznej.

3. Model trzeciej generacji - powstał w odpowiedzi na kryzys azjatycki 97-98r. Wg modelu główną przyczyną kryzysu są błędy w polityce mikroekonomicznej. Związane są z niedoskonałościami rynku finansowego, takimi jak:

• pokusa nadużycia(moral hazard) - z powodu tego że nie działał dobrze system bankowy, kredytobiorcy po otrzymaniu kredytu zmieniali projekty(finansowane z kredytu) na projekty bardziej zyskowne(równocześnie bardziej ryzykowne). Korzystnym środowiskiem dla takich działań było udzielanie gwarancji przez państwo(było przekonanie że nawet jak biorca nie będzie spłacał kredytów to i tak państwo spłaci wierzytelności albo MFW) oraz oficjalne i nieoficjalne powiązania między firmami a urzędnikami, politykami. A także powszechne przekonanie że duże banki, duże firmy nie upadną. Zbyt silna akcja kredytowa(bez dobrego sprawdzenia możliwości kredytowych). Brak dobrego nadzoru bankowego

• negatywna selekcja,

• efekt domina(zarażanie się kryzysem),

• instynkt stadny(owczy pęd)

2. KRYZYSY BANKOWE

Kryzys bankowy - odnosi się do sytuacji w której dochodzi do znacznego obniżenia ogólnego kapitału w systemie bankowym, a to grozi niedoborem płynności, niewypłacalnością banków, często zmusza to do zawieszenia wypłaty zobowiązań zmusza to często że rząd do udzielenia wsparcia bankom

Przyczyny kryzysu bankowego:

1. Złe kredyty

2. Spadek wartości aktywów bankowych

3. Upolitycznienie działalności banków

4. Gwałtowne załamanie się kursu walutowego

Kryzys walutowy może pociągać za sobą kryzys bankowy

Kryzys bankowy (PRZYCZYNY):

• może mieć charakter przypadkowy [ tłumaczy się jako psychologia tłumu, masowa histeria, bądź samo spełniająca się przepowiednia, w takim przypadku działania niewielkiej liczby klientów którzy zaczynają wycofywać swoje aktywa mogą spowodować masową panikę, banki wówczas nie mają wystarczającej liczby płynnych aktywów, nie mogą obsłużyć swoich klientów, wiec tracą płynność (wypłacalność)]

• przyczyną mogą być czynniki realne(recesja, kryzys itp.)

recesja wpływa na redukcje aktywów bankowych ( zwiększa się liczba kredytów straconych, spadają zazwyczaj kursy akcji, spadają ceny nieruchomości) to tym samym zwiększa się prawdopodobieństwo ze banki nie będą w stanie wywiązać się wobec zobowiązań własnych klientów, a deponenci zaczynają wycofywać swoje wkłady i dochodzi do kryzysu bankowego

3. KRYZYS ZADŁUŻENIA MIĘDZYNARODOWEGO

Kryzys zadłużenia zagranicznego jest to sytuacja w której dany kraj nie jest w stanie obsługiwać swojego zagranicznego zadłużenia (zarówno zobowiązań rządu jak i firm prywatnych). Przy czym trudności w obsłudze długu mogą być związane z krótkotrwała utratą płynności albo też długo okresowa wypłatą wypłacalności.

Krótkotrwała utratą płynności - może nastąpić poprzez odpływu kapitału, wstrzymanie dopływu kapitału, z gwałtownego wzrostu kosztów importu, bądź też spadków z wpływów z eksportu.

W przypadku kryzysu płynności jest konieczne czasowe wsparcie finansowe dłużnika! np. udziela MFW, potrzebne jest to aby przeprowadzić w danych krajach procesy gospodarcze oraz reformujące i to może się przyczynić do odzyskania zdolności płatniczej danego kraju. W takim przypadku wierzyciele nie umarzają tych kredytów

Długo okresowa utrata wypłacalności - to zadłużenie ma charakter strukturalny( dany kraj nie jest wstanie spłacić zadłużenia) w takim przypadku niezbędne jest częściowe umorzenie długów. Ponieważ jeżeli to nie nastąpi to taki kraj i tak nie będzie w stanie spłacić tego zadłużenia. W skrajnym przypadku taki kraj może ogłosić rebudjacje- jednostronna decyzja kraju o zaprzestaniu spłacania bez konsultacji z wierzycielami

Jak doszło do kryzysu zadłużenia międzynarodowego?

1. Przyczyny zewnętrzne

Skokowy wzrost cen ropy na rynkach światowych( wybuch wojny arabsko- izraelskiej)

Te wyższe ceny ropy spowodowały iż część importerów tego surowca musiała zaciągać kredyty aby importować drożejącą ropę. Natomiast eksporterzy zaczęli się bogacić, a zarobione petro -dolary zaczęły lokować w bankach zagranicznych. To przyczyniło się do spadku bankowych stóp procentowych. Dlatego banki zaczęły udzielać kredyty na preferencyjnych warunkach (tzn. na zmiennych stopach procentowych) a w latach 80 te stopy zaczęły rosnąć, pogorszenie się Terms of trade, załamanie się koniunktury w krajach rozwiniętych co skutkowało się zmniejszającym się import z krajów zadłużonych, nie wystarczające zasoby MFW i BŚ do pomocy krajom zadłużonym, zbyt słabe zaangażowanie rządów wierzycielskich i banków prywatnych w poszukiwanie odpowiednich rozwiązań służących oddłużeniu najbiedniejszych, a wtedy już część krajów nie była w stanie spłacić zaciągniętych kredytów

2. Przyczyny wewnętrzne

• Brak odpowiednich strategii rozwojowych(brak strategii proeksportowych)

• Błędy popełniane w dziedzinie ekonomicznej przez te kraje

• Niewłaściwe wykorzystanie kredytów przez kraje zadłużające się( za dużo na konsumpcje, nie trafione inwestycje, marnotrawstwo tych kredytów)

• Korupcja

• Zbytnia pasywność władz publicznych jak i sektora prywatnego w zakresie poszukiwania skutecznych metod rozwiązania kryzysów.

Od kiedy kryzys zadłużenia międzynarodowego stał się kryzysem globalnym?

Uznano go za kryzys globalny w roku 1982 kiedy to Meksyk ogłosił że nie jest w stanie spłacać swojego zadłużenia.

Całkowita wielkość zadłużenia słabo i średnio rozwiniętych wzrosła z 827 mld w 1982 do 2,756 mld USD w roku 2004.

Najbardziej zadłużone: Brazylia Argentyna Turcja Indonezja Meksyk Indie

Najbardziej zadłużone kraje postsocjalistyczne: Chiny Rosja Polska

Próby rozwiązania kryzysów:

• Renegocjacje

• Restrukturyzacja zadłużenia -czyli określono okres karencji na okres spłaty długów

• Umorzenia (w ramach klubu Paryskiego, Londyńskiego)

• Udzielanie wsparcia finansowego ze współpracy z BŚ, bankami prywatnymi i rządami krajów zadłużonych

• Konwersja długów - zamiana długów na dług, udziały kapitałowe, inwestycje w ochronę środowiska itp.

• Stwarzanie możliwości wykupu na rynku wtórnym( wtedy cena długu jest niższa)

• INICJATYWY DYPLOMATYCZNE ( w skrypcie-doczytac!!!)

Inicjatywa HIPC z 1996 r.

Inicjatywa grupy G8 o darowaniu długów krajom najbiedniejszym z 2005r.

Skutki światowego zadłużenia:

1. Dramatyczne pogorszenie się zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji gospodarczej krajów relatywnie najbardziej zadłużonych

2. Przykładowo przeciętny roczny wskaźnik relacji wielkości zadłużenia do dochody narodowego brutto (GNI) w latach 01-03 wynosił w liberii 603%

3. Z kolei relacja miedzy zadłużeniem a wielkością rocznych wpływów eksportowych w tym okresie kształtował się następująco BURUNDII 3051% Liberii 1522%

4. Natomiast wskaźnik udziału obsługi zadłużenia we wpływach eksportowych wynosił Libanie 80% Burundi 68%

4. KRYZYS SYSTEMU FINANSOWEGO

Kryzys systemu FINANSOWEGO - oznacza kompletnie załamanie systemy jako całości ( tzn. załamanie zarówno instytucji jak i rynku finansowego, a przejawiające się w niezdolności do realizowanie jego podstawowych zadań, a przede wszystkim w niezdolności gromadzenia oszczędności)

Do kryzysu dochodzi najczęściej wówczas gdy występuje rozległy kryzys bankowy, a swoim zasięgiem obejmuje duża liczbę banków systemowo ważnych, a to destabilizuje działanie całego systemu bankowego.

Od czego zależy siła oddziaływanie kryzysów finansowych na gospodarkę:

• Powiązania gospodarki i krajowego rynku finansowego z rynkiem międzynarodowym

• Udziału sektora finansowego w gospodarce krajowej

• Stopnia umiędzynarodowienia sektora finansowego kraju

Najważniejsze skutki kryzysów finansowych dla gospodarek tych krajów:

• Załamanie kursu walutowego

• Spadek rezerw walutowych

• Odpływ kapitałów krótkoterminowych

• Spadek (zatrzymanie) inwestycji zagranicznych

• Procesy inflacyjne

• Załamanie na giełdzie

• Spadek wzrostu wskaźnika PKB

Jakie było ryzyko wybuchów kryzysów bankowych w 2000r.: Brazylia, Turcja, Argentyna, Liban, Meksyk, RPA, Polska (na 12 miejscu)

MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY

JEST ZBIOREM ZASAD, PRZEPISÓW PRAWNYCH I NORM ZWYCZAJOWYCH, REGULUJĄCYCH SPOSOBY I WARUNKI DOKONYWANIA PŁATNOŚCI MIĘDZYNARODOWYCH.

Cele systemu MSW:

1. Zapewnie regulowanie płatności międzynarodowych w odrębnych niezależnych systemów pieniężnych, systemów walutowych

2. MSW integruje gospodarkę światową w sferze stosunków walutowych jak też w sferze stosunków płatniczych

3. Zawiera on szereg postanowień dotyczących maksymalizacji korzyści z wymiany międzynarodowej jak i korzyści z zagranicznych lokat kapitałowych

4. MSW stwarza rama instytucjonalnych powiązań jakie występują w gospodarce światowej w związku z transferem funduszy pieniężnych z tytułu obrotów handlowych, przepływów kapitałowych oraz świadczeń pieniężnych

Na przestrzeni wieków można wyróżnić następujące MSW:

1. Dualny i bimetaliczny (nie uznawany za wszystkich za system) - w nowożytnym ujęciu ten system wiąże się z równoczesnym wykorzystaniem złota oraz srebra, a także urzędowym określaniem proporcji między złotem, a srebrem.

Funkcjonowanie systemu zależało od:

• Ogólnego popytu na pieniądz

• Od proporcji podaży złota i srebra

2. System waluty złotej - ten system ukształtował się w XIX w. funkcjonuje od 1880 r. Do I Wojny Światowej (1914r.). Funkcjonował w okresie bardzo dobrym dla gospodarki.

Cechy systemu waluty złotej:

• Jednostka waluty narodowej uczestników tego systemu miała określoną siłę nabywczą tzn. parytet (wyznaczony w złocie)

• W obiegu występowały waluty narodowego w pełni wymienialne na złoto, a także w pełni wymienialne na waluty innych krajów i istniała swoboda transferu złota w skali międzynarodowej

• Władze finansowe krajów tego systemy były zobowiązane do utrzymywania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota

• W tym systemie walutowym istniały stałe kursy walutowe( występowała pewna amplituda wahań - te odchylenia nazywane były jako punkty złota i wynosiły `+' `-` 1%).

• Istniał górny punkt złota - oraz dolny punkt złota

Górny kurs złota był określony przez kurs parytetowy powiększony o koszt ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego.

• W tym systemie istniały również mechanizmy dostosowawcze (cenowy oraz dochodowy)

Okres międzywojenny ( perturbacje na arenie międzynarodowej) szło to w kierunku aby państwo miało większy wpływ na gospodarkę oraz handel zagraniczny. System waluty złotej został zastąpiony systemem: patrz

3. Sztabowo - złoty i dewizowo - złoty - zbliżony do systemu waluty złotej ( w systemie tym określono minimalną sumę wymiany waluty krajowej na złoto i była to równowartość sztaby złota i stąd nazwa systemu!).

W drugim systemie (dewizowo - złotym) założono, iż waluta danego kraju również jest wymienialna na sztaby złota, ale wcześniej należy przeprowadzić jej konwersje na inną walutę ( przede wszystkim na dolara).

Konsekwencje wprowadzanie tych systemów:

• Spadek znaczenia złota (demonetaryzacja złota)

• Zwiększenie amplitudy wahań bieżącego kursu rynkowego, co sprzyjało spekulacjom, a zarazem przyczyniało się do destabilizacji walut krajowych

• Zwiększanie się różnic pomiędzy siła nabywcza rożnych walut

• Zwiększenie swobody władz państwowych w kształtowaniu polityki monetarnej i fiskalnej

• Zwiększanie się wpływu efektów polityki makro-ekonomicznej na sytuacje gospodarczą w różnych krajach i na całym świecie

W okresie miedzy wojennym niektóre państwa zaczęły częściowo odchodzić od wymienialności swoich walut na złoto. Najdłużej zachowały wymienialność to kraje bloku złota (Belgia, Francja, Włochy, Szwajcaria oraz Polska). Te kraje również odeszły od wymienialności czyli ten system załamał się wraz z wybuchem wielkiego kryzysu 1929r. Następnie wprowadzono patrz

4. System pieniądza papierowego - odejście od złota wydawało się dobrym posunięciem (rozwiąże się problemy i kraje będą miały większe manewry działania). W praktyce ten system w ogóle się nie sprawdził i w związku z tym przed II WŚ nie funkcjonował żaden system walutowy. Trudno było prowadzić wymianę handlową

Okres Wojenny - w czasie trwania wojny zaczęto myśleć o stworzeniu nowego systemu, ponieważ taka sytuacja nie sprzyjała rozwojowi gospodarki światowej. 1 Lipiec 1944 odbyła się konferencja zwana konferencja Bretton Woods (USA).

Przedstawiono dwie koncepcje na konferencji:

Keyns'a - zakłada iż USA będą tutaj główny ciężar tych zmian

White'a- zakładała równomierne rozłożenie tych kosztów ( powstanie nowy międzynarodowy system walutowy i stworzy się organizacje o charakterze finansowo - międzynarodowe BŚ i MFW)

Wygrała koncepcja White'a!

5. System pieniądza kierowanego (System z Bretton Woods)

Cele:

• Przywrócenie wymienialności walut

• Stabilizacja kursów walut

• Stworzenie dogodnych warunków do rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych oraz handlu międzynarodowego

Powrócono do złota. Założono że złoto jest głównym środek rezerwowy i płatniczy

Określono iż parytety wymienialnych walut narodowych zostaną określone w złocie lub tez dolarach amerykańskich wymienialnych na złoto przez banki rezerw federalnych USA

Następnie ustalono też ze USA będą konwertować każdą walutę na złoto przy utrzymaniu STAŁEJ CENY ZŁOTA 35$ za uncję

Powrócono do amplitudy wahań `+' `-` 1%

W momencie gdy kurs danej waluty dochodzi do tej granicy to władze są zobowiązane do interwencji na tych rynkach.

W przypadku trudności płatniczych - jeżeli istnieje konieczność zmiany kursu walutowego w danym kraju wówczas dany kraj (jeżeli należy do MSW) może uzyskać pomoc od MFW (np. kredytów)

Zmiany kursów walutowego powyżej 10% były możliwe tylko za zgodą MFW( jeżeli kraj chciał przeprowadzić dewaluacje lub rewaluacje musiał zgłosić się do MFW)

Coraz wyraźniejsza zaczęła się pojawiać potrzeba wprowadzania korekt do tego systemu:

Słabości systemu z B-W:

1. Oparty na dolarze i złocie - cena złota była stała nie podlegała zmianom, utrzymywano cenę złota ze względów politycznych

Dolar amerykański II filar- stawał się coraz słabszą walutą ze względu na deficyt budżetowy z związku z zimną wojną

1968 r. Wprowadzono dwa poziomy cen złota ( oficjalny pozostał 35$ za uncje) drugi cena rynkowa.

Kolejne ważne posuniecie, zastąpienie dolara SDR-em, zaczęto odchodzić od złota i dolara.

W 1971 r. oficjalnie zawieszono wymienialność dolara na złoto, a władze USA wprowadziły środki mające poprawić sytuacje w bilansie płatniczym. Dokonano pierwszej dewaluacji dolara o 8%. W 1972 dokonano kolejnej dewaluacji dolara o 10%.

Rozszerzono pasmo wahań z 1% do 2,25%

Koniec roku 1972 pasmo zaczęło się rozszerzać pasmo wahań, nastepnie nastąpiło przejście na kursy płynne ze stałych. Równoważne z załamaniem się systemu z B-W. 1976 oficjalnie ogłoszono oficjalnie zakończenie systemu z B-W.

6. System wielo dewizowy

Priorytetowe cele:

• Utrzymanie wymienialności walut krajowych

• Tworzenie warunków sprzyjających tej wymienialności

• Kraje członkowskie maja swobodę wyboru kształtowania kursu walutowego, przy czym władze funduszu walutowego musza być zawiadamianie o regułach oraz władze funduszy wydaja również opinie do tych zasad.

• W MSW-wym będzie się zmniejszała rola złota na korzyści innych walut i praw ciągnienia

Do tej pory funkcjonuje ten system dewizowy. Ostatni okres to spadek kursu dolara, cena złota rośnie w ostatnim okresie.

W Europie przed wojną istniały tak zwane strefy walutowe, które obejmowały kraj oraz kolonie danego kraju. Istniała strefa Sterlingowa, Franka Francuskiego, Guldena Holenderskiego itp.

Już po II wojnie światowej zaczęto myśleć o integracji międzynarodowej.

Np. koncepcja stworzenia bloku krajów o wspólnej walucie. Ta koncepcja nie zyskała akceptacji w związku z tym zaczęto myśleć o integracji gospodarczej i walutowej.

Jeżeli chodzi o integracje gospodarcza to powstały w:

1958 - strefa wolnego handlu

1967 - unia celna

1968 - koncepcja unii walutowej ( konferencja EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza) w Hadze - postulowano utworzenia UNII WALUTOWEJ. Nad opracowaniem założeń pracowała grupa pod przewodnictwem ministra finansów Luksemburga Pieere coś tam ). Do Unii miało należeć Francja Niemcy Holandia Luksemburg Belgia Włochy ( 10 lat dano na utworzenie UNII).

Nie doszło do powstania unii walutowej z powodu:

Kryzys naftowy lat 70 i po drugie z powodu upłynnienia kursów walutowych lata 70.

Kolejne próba stabilizacji kursów utworzenie w roku 1979 tzw. Europejskiego Systemy Walutowego, który obejmował ERM czyli System Stabilizacji Kursów Walutowych. Założono ze kursy walutowe nie mogą się wahać powyżej `+' `- ` 2,25%

Dla słabszych krajów pasmo wahań wynosiło 6% np. Włochy!

Efektem tego ESW - było stworzenie europejskiej jednostki walutowej ECU (European Currency Unit).

Kolejny ważny moment:

1989r - został przygotowany raport który określił cele i propozycje wprowadzanie Unii Gospodarczo Walutowej - 3 stopniowe wprowadzenie UGW.

I etap

Rozpoczął się w lipiec 1990r. -zakładał on utworzenie jednolitego rynku europejskiego opartego na zasadzie czterech swobód - przepływu ludzi, kapitału, towarów, usług

1991r. - zakończono uzgodnienia nad traktatem o UNII EUROPEJKIEJ (UGW) i traktat został podpisany w lutym 1992 podpisany w Mastrich? Traktat powoływał Unie Europejską, a także zakładał ustanowienie unii gospodarczej i walutowej. Ten traktat zakładał ze do Unii gospodarczej mogą tez przystąpić te kraje które spełnią pewne kryteria. Ten traktat wprowadzał protokół w sprawie statusu Europejskich Systemów Banków Centralnych, w sprawie statutu BC oraz w sprawie europejskiego instytutu walutowego. 1 listopad 1993 traktat wszedł w życie.

II etap

- rozpoczął się 01. 01. 1994r. powołano wówczas Europejski Instytut Walutowy który był prototypem Europejskiego BC, miał nieco mniejsze kompetencje.

Rada europejskiej uzgodniła nazwę EURO wprowadzanie w życie od początku 1999r.

1997 nastąpił rozruch systemy target - automatyczne przeliczanie walut narodowych na Euro

1997r. - w Amsterdamie rada przyjęła pakt stabilności i wzrostu - miał na celu gwarantowanie dyscypliny budżetowej oraz ustalono ERM 2 - ten mechanizm dopuszczał maksymalne wahania kursów + - 15% w stosunku kursu centralnego Euro. W tym mechanizmie musza przebywać kraje przez 2 lata zanim przystąpią do unii wspólnej waluty.

1998 - powstał EBC

III etap

Od 1999 wprowadzono Euro w systemie płatności bezgotówkowych, a od 2002 w normalnym obiegu.

Kryteria

Stabilność cen - inflacja nie przekracza 1,5 % w odniesieniu do trzech krajów o największej stopie inflacji

Kursu walutowego,

stóp procentowych

deficytu budżetowego 3% PKB

długu publicznego nie przekraczający 60% PKB

Wykład 14

KONKURENCYJNOŚĆ

Konkurencyjność - jest to zdolność do przystosowania i rozwoju oraz wykorzystywanie zagrożeń jako rozwojowych wyzwań.

Charakterystyka konkurencyjności na poziomie kraju - w odniesieniu do kraju konkurencyjność to warunki które sprzyjają lub utrudniają rozwój gospodarczy, stanowią atrakcyjna lokatę dla inwestycji, z punktu widzenia krajowych zasobów dla potencjalnego przedsiębiorcy.

Charakterystyka konkurencyjności dla sektora gospodarczego - konkurencyjność to wielkość oferowanych możliwości w zakresie zwrotu od dokonanych inwestycji.

Konkurencyjność na poziomie przedsiębiorstwa - to zdolność projektowania, produkowania i sprzedawania wyrobów lepszych od konkurencji, również w przypadku firm to poziom ich kompetencji do wykorzystywania krajowych zasobów, do wykorzystywania dóbr i usług.

Wg `szwajcarskich' badań istnieje 8 podstawowych czynników konkurencyjności:

1. Wewnętrzna siła gospodarcza - czynnik który opisuje stopień aktywności gospodarczej oraz atrakcyjność sektorów gospodarki z punktu widzenia potencjalnego przedsiębiorcy.

2. Umiędzynarodowienie gospodarki - czyli stopień jej otwartości na handel międzynarodowy, otwartość na przepływ kapitału (inwestycje zagraniczne, inwestorów).

3. Działalność rządu - z jednej strony przyczynia się do stabilizacji politycznej oraz ekonomicznej, ale z drugiej strony, państwo nie powinno ingerować w mechanizmy rynkowe.

4. Rozwój sektora finansowego - który wpływa na optymalną alokacje zasobów, który wspiera inwestycje w danym kraju, ale który w pewnym stopniu powinien być pod kontrola państwa aby zapobiegać kryzysom walutowym

5. Infrastruktura (twarda [autostrady, dworce itp.] oraz miękka [ tani Internet, bańkowość elektroniczna])

6. Sposób zarządzania (efektywność zarządzania) - orientacja jakości, ale również zorientowanie na klienta.

7. Nauka i technologia - wydatki na badania i rozwój, ilość inżynierów, ochrona własności intelektualnej, ważne jest również komercjalizacja nowych technologii.

8. Zasoby ludzkie - struktura wiekowa ( młode społeczeństwo zdecydowanie lepsze), motywacje, stosunek do pracy, jakość życia.

Kraje najbardziej konkurencyjny: JAPONIA, NIEMCY, USA, SZWAJCARIA, SINGAPUR, HONKONG

`Michael E. Porter - amerykański ekonomista, profesor, kierownik Instytutu Strategii i Konkurencji na Harvard Business School, światowej sławy ekspert w dziedzinie strategii organizacji i konkurencji.' - wikipedia.pl

Ekonomista który zajął się badaniem konkurencyjności był (Porter) - badał konkurencyjność najbardziej rozwiniętych krajów, konkluzje z badań Portera:

• w/g porter 'a przewagi komparatywne obecnie nie oddaja istoty konkurencyjności;

• w/g Porter'a przewaga konkurencyjna jest wynikiem walki konkurencyjnej, w której to walce takim głównym orężem są innowacje. Te innowacje nie muszą mieć wyłącznie charakter technologiczny, a mogą być związane z produktem, procesem produkcji, nowym podejściem do rynku;

• w/g Porter `a liczy się ciągłość aktów innowacyjnych.

Porter próbował znaleźć odpowiedź dlaczego jedne kraje stają się bardziej konkurencyjne niż inne.

W/g Porter' a o tym decydują cztery podstawowe elementy:

1. Czynniki produkcji - podstawowe czynniki produkcji nie są już tak istotne jak mówili klasycy (ziemia, kapitał, praca), ważniejsze jest technologia i myśl naukowo techniczna.

2. Strategia i struktura firmy - firmy mogą się rozwijać wówczas, gdy wybiorą odpowiednią strategie rozwoju. Ważne jest żeby firmy zdecydowały się na wybór konkretnej jednej strategii i zaczęły ją realizować, a nie realizować kilku strategii na raz!! Ważne jest aby wybrać odpowiednią strategię działania wobec konkurencji. W przypadku korporacji transnarodowych ważny jest wybór odpowiedniej strategii trans granicznej - chociaż teraz zdecydowanie dominującą strategią ponad graniczna jest strategia trans narodowa,

3. Cechy popyty - ten czynnik determinuje w jaki sposób firmy się dostosowują do potrzeb nabywców. Te firmy uzyskują przewagę konkurencyjną, które przewidzą kształtowanie się kierunków rozwoju rynku, w tych kierunkach wprowadzą innowacje u siebie.

4. Branże pokrewne i wpierające - te firmy osiągną większą konkurencyjność które będą miały odpowiednie zaplecze, które będą korzystały z firm wpierających, kooperantów. W ten sposób powstają „klastry, grona” które będą radziły sobie zdecydowanie lepiej niż inne. Firmy powinny kooperować - ponieważ to wpływa na konkurencyjność firm np. alianse strategiczne

Na czym powinna polegać polityka konkurencyjności:

1. Na rozwoju szeroko rozumianych czynników produkcji - edukacja, badania,

2. Powinno się unikać bezpośredniego interweniowania w koszty działania przedsiębiorstwa

3. Powinna polegać na wdrażaniu wysokich standardów technologicznych, ekologicznych

4. Powinno się ograniczać współprace między konkurentami - polityka antymonopolowa

5. Prowadzenie pro inwestycyjna politykę w zakresie innowacji, zasobów ludzkich czy też środków trwałych, znoszenie ograniczeń administracyjnych, darzenie do otwartości gospodarki

Wnioski:

• żaden kraj nie może być konkurencyjny we wszystkich dziedzinach

• konkurencyjność się raczej zdobywa niż posiada

• badania wskazały iż czynniki które pierwotnie są impulsami rozwoju mogą później stawać się jego balastem

Jak można stwierdzić czy dany kraj jest bardziej czy mniej rozwiniętych?

Najprostszym wskaźnikiem jest PKB per capita przyczyn wskaźnik ten `PKB per capita' jeżeli bierzemy go nominalnie to on nie pokazuje zróżnicowanie kraju ponieważ nie bierze się siły nabywczej pieniądza ,dlatego też o wiele lepszym wskaźnikiem PKB urealniony parytetem siły nabywczej - jest to stopa konwersji waluty, która eliminuje różnice w poziomach cen miedzy krajami. Wartość tego wskaźnika otrzymujemy poprzez ocenę koszyka dóbr i usług dla wszystkich wskaźników PKB.

Kalkulacje przeprowadzamy w następujących etapach:

1. utworzenie koszyka dóbr i usług

2. standaryzacja cen kolejnych produktów

3. ustalenie sum parytetowych

4. ustalenie relacji parytetowej

5. ustalenie kursów parytetowych

Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) - służy do porównania poziomu życia w danych krajach

Do jego obliczania bierze się pod uwagę następujące wskaźniki cząstkowe:

1. oczekiwana długość życia przy narodzeniu

2. średnia ważona odsetka dorosłych umiejących czytać, odsetka skolaryzacji na wszystkich poziomach edukacji

3. PKB per capita ale urealniony z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej

Określenie jakości życia (HDI) biorąc pod uwagę ten wskaźnik możemy podzielić kraje na kraje:

• rozwinięte HDI powyżej 0,8;

• kraje średnio rozwinięte 0,5-0,8;

• kraje słabo rozwinięte poniżej 0,5.

Na pierwszym miejscu wg HDI: ISLADNIA, NORWEGIA, AUSTRALIA, POLSKA(37 miejsce) [obecnie]

Wcześniej Norwegia była na pierwszym miejscu.

Czynnik produkcji (kapitał lub siła robocza)

Przedsiębiorstwo B

Przedsiębiorstwo A

Alians

Cel p. B

Cel p. A

Cel wspólny p. A i B

---