Odmrożenie

Congelatio

Opis / Objawy / Przyczyny / Zapobieganie / Przebieg / Powikłania Badania / Leczenie / Leczenie operacyjne / Zobacz także

Opis

Jest to czasowe lub nieodwracalne uszkodzenie tkanek powstałe w wyniku działania temperatury niższej od zera stopni Celsjusza, chociaż w przypadku obecności czynników zwiększających ryzyko (wymienionych poniżej), do odmrożenia może dojść również w temperaturze kilku stopni powyżej zera. W czasie działania obniżonej temperatury dochodzi do zatrzymania przepływu krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących w krew skórę, tkankę podskórną i mięśnie. Dochodzi do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia oziębionych części ciała. Obszarami najczęściej wystawionymi na zimno i w związku z tym najczęściej ulegającymi odmrożeniu są stopy i ręce (szczególnie palce), oraz twarz.

powrót

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Objawy odmrożenia wynikają z przedstawionego powyżej uszkodzenia tkanek. Stopień i rozległość objawów są zależne od temperatury i czasu wystawienia na działanie zimna.  W czasie działania niskiej temperatury chory odczuwa narastające mrowienie, a następnie odrętwienie i zesztywnienie odmrożonej okolicy, która stopniowo blednie. W przypadku bardzo znacznego uszkodzenia skóry na jej powierzchni pojawiają się pęcherze wypełnione jasnym, czasem nieco krwistym, przejrzystym płynem  Podczas ogrzewania odmrożonych części ciała pojawia się nieprzyjemne mrowienie i pieczenie (czasem bardzo bolesne), wyraźnie zmienia się zabarwienie skóry - od bladego poprzez czerwony, aż do sinego Kontaktu z lekarzem wymaga:  Wystąpienie objawów odmrożenia w trakcie lub też po przebywaniu w niskiej temperaturze (nawet, jeśli wydawało się, że ubranie wystarczająco zabezpiecza przed działaniem zimna)  Nasilenie się dolegliwości bólowych, obrzęku i zaczerwienienia odmrożonej okolicy podczas leczenia skutków odmrożenia  Utrata czucia nie ustępująca nawet po ogrzaniu  Pojawienie się bezbarwnej, krwistej lub ropnej wydzieliny w miejscu uszkodzenia skóry  Pojawienie się gorączki, bólów mięśni, zawrotów głowy i ogólnie złego samopoczucia

powrót

Przyczyny

Czynniki sprzyjające zachorowaniu Zwiększone ryzyko odmrożenia wiąże się z:  Wcześniejszym spożywaniem alkoholu lub narkotyków, co prowadzi do osłabienia naturalnych mechanizmów utrzymywania stałej temperatury ciała, a także upośledza czucie i zdolność reagowania na zimno  Wiatrem, który dodatkowo nasila działanie niskiej temperatury  Wilgotnym lub mokrym ubraniem  Podeszłym wiekiem, kiedy dochodzi do pogorszenia wydolności układu krążenia i osłabienia mechanizmów termoregulacji  Cukrzycą  Chorobami naczyń krwionośnych, na przykład zespołem Raynauda  Neuropatią obwodową (uszkodzeniem drobnych nerwów, na przykład w przebiegu cukrzycy, miażdżycy, niedoborów witaminowych)  Paleniem tytoniu

powrót

Sposoby zapobiegania

 W okresie jesienno-zimowym należy zawsze być przygotowanym na niespodziewany spadek temperatury, nosząc ciepłą kurtkę lub płaszcz, grube skarpety, rękawiczki, szalik. Najlepszą metodą uniknięcia zimna jest ubieranie się w kilka warstw odzieży  Unikanie spożywania alkoholu przed przewidywanym narażeniem na zimno, a w razie spożycia alkoholu - unikanie przebywania w niskich temperaturach  W czasie przebywania w niskiej temperaturze należy okresowo poruszać rękami i nogami, zwłaszcza palcami, poprawiając w ten sposób ich ukrwienie  Nie należy wychodzić podczas mrozu w mokrym lub wilgotnym ubraniu  Natłuszczanie ust i twarzy w okresie zimowym odpowiednim kremami lub maściami. Tłuszcz dobrze zabezpiecza skórę przed działaniem zimna

powrót

Przewidywany przebieg choroby

W przypadkach powierzchownych odmrożeń prawidłowe postępowanie prowadzi do pełnego wyleczenia. Jeśli uszkodzenie sięga głębiej, gojenie również jest samoistne, lecz trwa długo, a przebarwienia i mrowienia mogą pozostać na zawsze. Ciężkie odmrożenia z rozległą martwicą skóry i sąsiednich tkanek prowadzą do kalectwa i mogą wymagać amputacji kończyny lub jej części oraz przeszczepów skóry.

powrót

Możliwe powikłania

 Samoistna amputacja martwej części ciała (najczęściej palca, nosa lub ucha) w przypadku długotrwałego wystawienia na działanie bardzo niskiej temperatury  Zakażenie miejscowe lub uogólnione  Nagłe zatrzymanie krążenia i zgon w razie znacznego oziębienia całego ciała

powrót

Badania dodatkowe

Rozpoznanie odmrożenia jest stosunkowo proste i opiera się na potwierdzeniu narażenia na zimno i obejrzeniu odmrożonej okolicy ciała.

powrót

Cele leczenia

Celem leczenia jest ograniczenie obszaru nieodwracalnego uszkodzenia ciała oraz zapobieganie powstawaniu wyżej wymienionych powikłań.

powrót

Leczenie

Zalecenia ogólne Ogólne zalecenia są niezwykle ważne, gdyż często do odmrożeń dochodzi w warunkach, gdy szybka pomoc lekarska nie jest możliwa (na przykład zimowa wycieczka górska), a także ponieważ leczenie farmakologiczne i chirurgiczne ma w większości przypadków jedynie znaczenie dodatkowe.  Po znalezieniu się w ciepłym pomieszczeniu należy natychmiast zdjąć ubranie z odmrożonych części ciała  Odmrożonej okolicy nie należy rozmasowywać  Odmrożone obszary należy ogrzewać przy pomocy ciepłej wody o temperaturze początkowo ok. 25 stopni Celsjusza, zwiększając ją szybko do maksymalnie 40 stopni Celsjusza. Użycie cieplejszej wody nie jest wskazane, gdyż może ona prowadzić do zwiększenia uszkodzenia tkanek  W razie braku ciepłej wody można ogrzewać przy pomocy kontaktu z ciałem innej osoby  Należy podać do picia duże ilości ciepłych słodkich napojów. Nie wolno podawać alkoholu  Po ogrzaniu należy zawinąć odmrożone obszary w suche miękkie ubrania lub bandaże, a zewnętrzne uszkodzenia skóry zaopatrzyć suchym, jałowym opatrunkiem  Odmrożone kończy należy odciążyć - jeżeli odmrożeniu uległy stopy, to należy unikać chodzenia  W warunkach szpitalnych stosuje się powolne ocieplanie i stałą kontrolę temperatury ciała. W przypadku rozległych odmrożeń może być konieczna kilkudniowa hospitalizacja  Ciężkie odmrożenia mogą wymagać długotrwałej rehabilitacji po zakończeniu ich leczenia  Nie ma specjalnych zaleceń dietetycznych Leczenie farmakologiczne  W szpitalu prowadzone jest leczenie mające na celu ogrzanie chorego i przywrócenie krążenia krwi w odmrożonych częściach ciała. Stosuje się leki wspomagające krążenie, oraz tlen do oddychania  W przypadku dolegliwości bólowych można stosować leki przeciwbólowe  Antybiotyki stosuje się w celu zapobiegania lub leczenia zakażeń  Należy rozważyć podanie anatoksyny (szczepionki) lub, w razie potrzeby, surowicy przeciwtężcowej

Odmrożenia Dane tu przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. Odmrożenia są uszkodzeniem tkanek wywołanym przez wilgotne, zimne powietrze (temperatury w okolicach 0°C) lub przez suche, zimne powietrze (temperatury zdecydowanie poniżej 0°C). Niska temperatura wpływa na tworzenie się kryształków lodu pomiędzy komórkami, co powoduje rozbicie komórek. Dochodzi do zlepiania się krwinek czerwonych i zakrzepów w naczyniach krwionośnych skóry, prowadzących do zakłóceń w krążeniu krwi, a następnie do obumarcia tkanek. Początkowo występuje zaczerwienienie, a następnie pojawiają się pęcherze podobne do pęcherzy oparzeniowych. Przy silnych odmrożeniach tworzą się białe, twarde, zimne miejsca na skórze, które po rozmrożeniu mogą zabarwić się na czarno, nabrzmieć lub boleć. Tkanki powierzchniowe są obumarłe. Ból i wrażliwość na wahania temperatury mogą występować jeszcze przez wiele lat.

Środki dostępne bez recepty, stosowane w odmrożeniach.

Przyczyny

• Odzież nieodpowiednia do temperatury.

• Ryzyko odmrożenia nasilają czynniki, zaburzające krążenie krwi, np. zwapnienie żył, nadużywanie alkoholu i narkotyków, wyczerpanie i głód.

• Na odmrożenia narażone są szczególnie osoby starsze, dzieci oraz osoby pod wpływem alkoholu.

Co możesz zrobić

• Rozgrzej odmrożone miejsca ciepłą (nie gorącą!) wodą lub ogrzej ciepłymi, suchymi rękami. Nie nacieraj ich śniegiem.

• Pij gorące napoje (nie alkohol, który rozszerza naczynia skóry i powoduje utratę ciepła).

• Jeśli odczuwasz silne bóle, także w trakcie rozgrzewania, weź lek przeciwbólowy dostępny bez recepty.

• Stosuj maści pobudzające krążenie.

Kiedy należy udać się do lekarza

Gdy odmrożenia są rozległe.

Co zrobi lekarz

• Zastosuje leki rozszerzające naczynia i zapobiegające powstaniu infekcji w odmrożonych częściach ciała.

• W przypadku silnych odmrożeń konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Zapobieganie

• Noś odpowiednio ciepłe ubranie.

• Bardzo ważne jest nakrycie głowy, ponieważ organizm oddaje większą część swojego ciepła poprzez skórę głowy.

• Unikaj zbyt wąskich butów i rękawiczek.

• Jeśli zmokłeś, natychmiast zmień ubranie.

• Nie noś żadnych metalowych przedmiotów podczas mrozu (kolczyki, zamki błyskawiczne).

Znaleziono: 9

Nazwa	Skład	Działanie	Przyjmowanie
Balsolan ^®	balsam peruwiański	przeciwzapalne, przeciwbakteryjne	zewnętrznie
Żel żywokostowy	żywokost	przeciwzapalne	zewnętrznie
Balsolan^®	balsam peruwiański	przeciwzapalne, przeciwbakteryjne	zewnętrznie
Propolisan	propolis	przeciwzapalne	zewnętrznie
Propolis - krople z kitu pszczelego	propolis	przeciwzapalne	zewnętrznie
Propolisol	propolis	przeciwzapalne	zewnętrznie
Roztwór propolisu	propolis	przeciwzapalne	zewnętrznie
Żel żywokostowy	żywokost	przeciwzapalne	zewnętrznie
Balsolan^®	balsam peruwiański	przeciwzapalne, przeciwbakteryjne	zewnętrznie

1

Opis







Jest to czasowe lub nieodwracalne uszkodzenie tkanek powstałe w wyniku działania temperatury niższej od zera stopni Celsjusza, chociaż w przypadku obecności czynników zwiększających ryzyko (wymienionych poniżej), do odmrożenia może dojść również w temperaturze kilku stopni powyżej zera. W czasie działania obniżonej temperatury dochodzi do zatrzymania przepływu krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących w krew skórę, tkankę podskórną i mięśnie. Dochodzi do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia oziębionych części ciała. Obszarami najczęściej wystawionymi na zimno i w związku z tym najczęściej ulegającymi odmrożeniu są stopy i ręce (szczególnie palce), oraz twarz.

powrót




Najczęstsze dolegliwości i objawy







Objawy odmrożenia wynikają z przedstawionego powyżej uszkodzenia tkanek. Stopień i rozległość objawów są zależne od temperatury i czasu wystawienia na działanie zimna.  W czasie działania niskiej temperatury chory odczuwa narastające mrowienie, a następnie odrętwienie i zesztywnienie odmrożonej okolicy, która stopniowo blednie. W przypadku bardzo znacznego uszkodzenia skóry na jej powierzchni pojawiają się pęcherze wypełnione jasnym, czasem nieco krwistym, przejrzystym płynem  Podczas ogrzewania odmrożonych części ciała pojawia się nieprzyjemne mrowienie i pieczenie (czasem bardzo bolesne), wyraźnie zmienia się zabarwienie skóry - od bladego poprzez czerwony, aż do sinego Kontaktu z lekarzem wymaga:  Wystąpienie objawów odmrożenia w trakcie lub też po przebywaniu w niskiej temperaturze (nawet, jeśli wydawało się, że ubranie wystarczająco zabezpiecza przed działaniem zimna)  Nasilenie się dolegliwości bólowych, obrzęku i zaczerwienienia odmrożonej okolicy podczas leczenia skutków odmrożenia  Utrata czucia nie ustępująca nawet po ogrzaniu  Pojawienie się bezbarwnej, krwistej lub ropnej wydzieliny w miejscu uszkodzenia skóry  Pojawienie się gorączki, bólów mięśni, zawrotów głowy i ogólnie złego samopoczucia

powrót




Przyczyny







Czynniki sprzyjające zachorowaniu Zwiększone ryzyko odmrożenia wiąże się z:  Wcześniejszym spożywaniem alkoholu lub narkotyków, co prowadzi do osłabienia naturalnych mechanizmów utrzymywania stałej temperatury ciała, a także upośledza czucie i zdolność reagowania na zimno  Wiatrem, który dodatkowo nasila działanie niskiej temperatury  Wilgotnym lub mokrym ubraniem  Podeszłym wiekiem, kiedy dochodzi do pogorszenia wydolności układu krążenia i osłabienia mechanizmów termoregulacji  Cukrzycą  Chorobami naczyń krwionośnych, na przykład zespołem Raynauda  Neuropatią obwodową (uszkodzeniem drobnych nerwów, na przykład w przebiegu cukrzycy, miażdżycy, niedoborów witaminowych)  Paleniem tytoniu

powrót




Sposoby zapobiegania







 W okresie jesienno-zimowym należy zawsze być przygotowanym na niespodziewany spadek temperatury, nosząc ciepłą kurtkę lub płaszcz, grube skarpety, rękawiczki, szalik. Najlepszą metodą uniknięcia zimna jest ubieranie się w kilka warstw odzieży  Unikanie spożywania alkoholu przed przewidywanym narażeniem na zimno, a w razie spożycia alkoholu - unikanie przebywania w niskich temperaturach  W czasie przebywania w niskiej temperaturze należy okresowo poruszać rękami i nogami, zwłaszcza palcami, poprawiając w ten sposób ich ukrwienie  Nie należy wychodzić podczas mrozu w mokrym lub wilgotnym ubraniu  Natłuszczanie ust i twarzy w okresie zimowym odpowiednim kremami lub maściami. Tłuszcz dobrze zabezpiecza skórę przed działaniem zimna

powrót




Przewidywany przebieg choroby







W przypadkach powierzchownych odmrożeń prawidłowe postępowanie prowadzi do pełnego wyleczenia. Jeśli uszkodzenie sięga głębiej, gojenie również jest samoistne, lecz trwa długo, a przebarwienia i mrowienia mogą pozostać na zawsze. Ciężkie odmrożenia z rozległą martwicą skóry i sąsiednich tkanek prowadzą do kalectwa i mogą wymagać amputacji kończyny lub jej części oraz przeszczepów skóry.

powrót




Możliwe powikłania







 Samoistna amputacja martwej części ciała (najczęściej palca, nosa lub ucha) w przypadku długotrwałego wystawienia na działanie bardzo niskiej temperatury  Zakażenie miejscowe lub uogólnione  Nagłe zatrzymanie krążenia i zgon w razie znacznego oziębienia całego ciała

powrót




Badania dodatkowe







Rozpoznanie odmrożenia jest stosunkowo proste i opiera się na potwierdzeniu narażenia na zimno i obejrzeniu odmrożonej okolicy ciała.

powrót




Cele leczenia







Celem leczenia jest ograniczenie obszaru nieodwracalnego uszkodzenia ciała oraz zapobieganie powstawaniu wyżej wymienionych powikłań.

powrót




Leczenie







Zalecenia ogólne Ogólne zalecenia są niezwykle ważne, gdyż często do odmrożeń dochodzi w warunkach, gdy szybka pomoc lekarska nie jest możliwa (na przykład zimowa wycieczka górska), a także ponieważ leczenie farmakologiczne i chirurgiczne ma w większości przypadków jedynie znaczenie dodatkowe.  Po znalezieniu się w ciepłym pomieszczeniu należy natychmiast zdjąć ubranie z odmrożonych części ciała  Odmrożonej okolicy nie należy rozmasowywać  Odmrożone obszary należy ogrzewać przy pomocy ciepłej wody o temperaturze początkowo ok. 25 stopni Celsjusza, zwiększając ją szybko do maksymalnie 40 stopni Celsjusza. Użycie cieplejszej wody nie jest wskazane, gdyż może ona prowadzić do zwiększenia uszkodzenia tkanek  W razie braku ciepłej wody można ogrzewać przy pomocy kontaktu z ciałem innej osoby  Należy podać do picia duże ilości ciepłych słodkich napojów. Nie wolno podawać alkoholu  Po ogrzaniu należy zawinąć odmrożone obszary w suche miękkie ubrania lub bandaże, a zewnętrzne uszkodzenia skóry zaopatrzyć suchym, jałowym opatrunkiem  Odmrożone kończy należy odciążyć - jeżeli odmrożeniu uległy stopy, to należy unikać chodzenia  W warunkach szpitalnych stosuje się powolne ocieplanie i stałą kontrolę temperatury ciała. W przypadku rozległych odmrożeń może być konieczna kilkudniowa hospitalizacja  Ciężkie odmrożenia mogą wymagać długotrwałej rehabilitacji po zakończeniu ich leczenia  Nie ma specjalnych zaleceń dietetycznych Leczenie farmakologiczne  W szpitalu prowadzone jest leczenie mające na celu ogrzanie chorego i przywrócenie krążenia krwi w odmrożonych częściach ciała. Stosuje się leki wspomagające krążenie, oraz tlen do oddychania  W przypadku dolegliwości bólowych można stosować leki przeciwbólowe  Antybiotyki stosuje się w celu zapobiegania lub leczenia zakażeń  Należy rozważyć podanie anatoksyny (szczepionki) lub, w razie potrzeby, surowicy przeciwtężcowej

powrót




Leczenie operacyjne







Leczenie operacyjne jest konieczne rzadko i tylko w przypadku rozległych i głębokich lub powikłanych odmrożeń. Polega na operacyjnym usunięciu martwych lub zakażonych tkanek lub części ciała, niekiedy nawet całej kończyny. W przypadku powstania szpecących blizn, niezbędne mogą być późniejsze zabiegi rekonstrukcyjne wykonywane przez specjalistów chirurgii plastycznej.

powrót

Opracował
lek. med. Robert Olewiński

---