Filozofia kultury - notatki

Wykład 12.03.2013

Nasza kultura wywodzi się z filozofii, ze starożytnej Grecji. Kultura jest ze swego filozoficznego ducha - metafizyczna. Źródłem naszej kultury jest starożytna Grecja, potem dołącza Rzym a następnie chrześcijaństwo.

Jaki jest wkład filozofii w kulturę?

Co filozofia daje kulturze?

Trzon myśli greckiej to metafizyka.

Nowożytna ontologia a starożytna metafizyka

(najważniejsza dziedzina filozofii)

przekształciła się w nowożytną ontologię

Termin metafizyka jest jednak bardzo żywotny o czyn świadczy przekształcenie się w ontologię.

Metafizyka to rozjaśnianie tego co to jest byt, co jest bytem, o sposobach istnienia a nie jak to współcześnie używa się jako przymiotnik aby podkreślić tajemniczość tego o czym mówi, o rzeczy o której mówi.

Metafizyka wyjaśnia świat, co w tym świecie jest, co o bycie można powiedzieć, zajmuje się istnieniem bytu ale w jego istocie, „co to znaczy istnieć?”, „co to znaczy być rzeczą?”

Meta - być po

być po fizyce - Andronikos z Rodos (gdy porządkował pisma Arystotelesa to tak nazwał)

Fizyka - fizyka

To co dotyczy hisis - to najpierw te księgi a reszta to to co po phisis czyli metafizyka.

Filozofia pierwsza - tak nazywał Arystoteles późniejszą metafizykę

Definicja metafizyki wg. Arystotelesa: „jest to wiedza, która rozważa byt jako byt oraz to co przysługuje mu w sposób istotny” byt jako coś istniejącego i jego właściwości, czy to co istnieje w świecie ma jakieś stałe właściwości.

Arystoteles tworzy pojęcie substancji - czyli defin. Bytu.

Problemy metafizyczne

1. problem jedności i wielości (jedność vs wielość)- najbardziej podstawowy problem metafizyczny (chodzi o rodzaje bytu), znaczenie poznawcze jedności i wielości.

2. problem stałości i zmienności (stałość vs zmienność)

3. problem duszy i ciała (dusza - ciało)

ogólność znaczy jedność czyli jedno dla wszystkich

pierwsze widzenie świata to widzenie wielości, różnorodności i ciągle się zmieniają - a więc stąd wniosek, że świat jest chaotyczny

ale Grecy po stronie wielości, zmienności - chaos

po stronie jedności, stałości - logos = kosmos (wyjaśniane za pomocą rozumu i stąd nauka)

wg. Greków to znaleźć ład, świat jest kosmosem czyli ład widzianego świata

nie możemy wielością tłumaczyć wielość ale znaleźć, złapać coś co jest stałe, co tłumaczy zmienność i wielość.

To Grecy wymyślili ludzie po to mają rozum aby go używać, aby świat jakoś porządkować.

Filozofia uczy myślenia - to sztuka myślenia

ucząc myślenia uczy też jednocześnie reguł czyli tej stałości i jedności

przestrzeń filozofii = przestrzeń myślenia

To człowiek myśli, to człowiek tworzy filozofię

Kartezjusz res cogitans (rzecz myśląca)

Hegel „myślenie to zajęcie w samotności”

Platon „rozmowa, którą dusza sama z sobą prowadzi”

Jak to się robi, że się myśli? - czyli pytanie o reguły myślenia

Myślenie to uporządkowana czynność, wymaga trzymania się określonych reguł.

Filozofia wyrasta ze zdziwienia (wg. Platona w Teajtecie) a to znaczy, że myślenie wywodzi się ze zdziwienia.

relacja

Musi być podmiot a tym co go dziwi

ten, który się dziwi czyli to coś co to zdziwienie powoduje

zdziwić się to nie tylko chcieć posiąść wiedzę ale także wyrazić chęć zmiany tego stanu a więc dowiedzieć się co to jest to co nas zdziwiło.

Heidegger - zdziwienie to arche, początek filozofii

„głupota” - nie chcę wiedzieć bo wiem jak jest albo

nie chcę wiedzieć …………..

czyli niemożność uzasadnienia swojego sądu

„myślenie” to szukanie uzasadnienia

Myślenie filozoficzne dochodzenie do tego jaki jest świat, dochodzenie do prawdy bytu wg. Heideggera, odsłonięcie świata taki jaki jest (bo to prawda bycia)

dochodzenie - odsłonić takie jakie jest, takie a nie inne a dopiero za tym prawda logiczna idzie - „ja sądzę”

Dla filozofa ważne nie to aby zajmować się jakimś wycinkiem rzeczywistości, tylko ważne aby patrzeć, że tu i (tam?) występuje jakiś rodzaj bytu co to znaczy, że jakieś rzeczy istnieją.

Czego myślenie od nas wymaga?

Wymogi myślenia

1. 
   Prawdziwe myślenie wymaga wysiłku. Myślenie i wysiłek psychiczny aby coś zrozumieć jest wyczerpujący wtedy odpoczniemy gdy rozwiążemy dany problem a tak to cały czas myślimy.

2. Myślenie wymaga czasu - największe dzieła filozofów powstają gdy są starsi i mają więcej czasu.

3. Myślenie wymaga wolności, bezstronności - nie bać się myśleć samodzielnie i myśleć na własny rachunek. Jeśli uczymy się czegoś to my stajemy przed problemem, to zdanie wygłoszone wcześniej wziąć w nawias, jak mówi fenomenologia i próbować dany problem rozwiązać samodzielnie. Nie ulegać presji autorytetów. Nauka musi być wolna od ideologii i od autorytetów.

ad hominem - dyskutować z kimś (przeciwko człowiekowi)

ad meritum - dyskutować o meritum a nie dyskutować z człowiekiem i krytykować jego

prawdziwa dyskusja - odnosimy się do problemu a nie do osoby

filozoficzna dyskusja: argumentujemy bezstronnie, nie ulegamy autorytetom, stajemy wobec problemu i go rozwiązujemy.

Jeśli wychodzimy ze zdziwienia to pojawia się ciekawość a więc stawiamy pytanie

przestrzeń filozofii = przestrzeń myślenia

zdziwienie

pytanie

jak? i dlaczego? - pytanie jak coś istnieje i dlaczego to coś istnieje

„Dlaczego istnieje raczej coś a nie nic?” - Leibniz pyta dlaczego raczej coś jest a nie nic

Istnienie jest niekonieczne bo rzeczy się pojawiają i znikają. Istnienie domaga się pytania „dlaczego?”. Istnienie niczego nie jest konieczne.

Według Heideggera „człowiek to byt dążący do śmierci” - to jest nasze życie

Anaksymander wszystko co jest czasowe musi przestać istnieć a czas to kara, że jesteśmy tacy a tacy, czas nas wciągnie (nie było nas wcześniej i nie będzie nas kiedyś)

(A ja mówię tak „był czas gdy nie było nas - przyjdzie czas, że nie będzie nas)

Myślenie musi wytyczać reguły - działanie według określonych reguł.

Tworzyć reguły poprawnego myślenia samego siebie prowadzi do tego, żeby znać reguły uznania czegoś za prawdę lub uznać coś za fałsz.

Czym różni się nauka od filozofii?

Jeśli coś nas zadziwia to pojawia się ciekawość, to stawiamy pytanie. Zadać pytanie to już bardzo dużo według filozofów. Nauka nie lubi sytuacji gdy zadaje pytanie i nie znajduje odpowiedzi. W filozofii może być pytanie bez odpowiedzi.

Filozofia z chęci dowiedzenia się jak jest a nauka z pewności, że tak jest (żąda pewności poznania).

Stworzyć problem tj. umiejętność zrobić z czegoś problem tzn. dostrzec, że to nie jest coś oczywistego.

Znaleźć istotę tego, co się bada - to robi nauka. Nauka to zbiór problemów ( np. problem ciała, gęstość, prędkość). Problem wg nauki problem to wszystko to, co nauka nie wie.

Myślenie MUSI BYĆ WOLNE jest różnica między myśleniem, a wiarą.

Czym jest wiedza a czym wiara?

chce dowodu, chce wierzyć

chce wiedzieć tzn. potrafi nie interesuje mnie dowód

wyjaśnić,

to wskazać drogę,

rozumowanie, na którym

do danego myślenia, wniosku doszedłem

WIEDZA JASNA WIEDZA CIEMNA

Nauka- możliwe zmiany zaczyna od pojęć nienaukowych

danej teorii niedefiniowalne, np. pojęcie:

Uczony - nie wiem jak jest, ale będę świętość, tajemnica

próbował się dowiedzieć cel wiary - przekonanie, że coś się

wyjaśni, ale u podstaw jest tajemnica, zajmuje się tajemnicą.

Wierzący - wierzę, że tak jest

mimo, że nie wiem jak to się dzieje

Wiara daje: poczucie bezpieczeństwa, poczucie sensu.

Jedna nie może drugą zastępować, znać granice ludzkiego poznania

Stawia granice - np. niepoznawalne wiara nie chce stawiać granic, daje nadzieje, odpowiada na potrzeby egzystencji człowieka

„ Realności bezwarunkowe” wg Kołakowskiego chcemy wiedzieć, że Bóg jest, że dobro istnieje , bo to zabezpiecza nasze poczucie bezpieczeństwa. Człowiek to nie tylko rozum, to nie tylko bycie odkrywcą tego świata, człowiek też ma sferę emocjonalną. Sprawca tej kultury jest człowiek. Religia używa, jako wyjściowych pojęć, które naukowo są niedefiniowalne.

Grecy zastanawiali się nad dwoistością człowieka człowiek, pełen sprzeczności w sferze działania.

Czynimy zło, którego nie chcemy, a nie czynimy dobra, którego chcemy - św. Paweł

Leibniz „skąd zło”

Zło w człowieku

keritrophos

- ker - zło

- antrophos - człowiek

Zło w człowieku (wg. filozofii?) w podstawowym sensie to zło z niedoskonałości człowieka (z niedoskonałości jego bytu, jego natury)

być złym to nie być boskim, doskonałym, bo ludzie są z czasu, taka ich natura, powstaliśmy z czasu i czas nas unicestwi, człowiek to byt od… do i stąd to zło.

W XX wieku filozofia zaczęła głosić bezradność rozumu.

Śmierć metafizyki:

- nie poznaje świata

- nie formułuje…

-nie wie o czym mówi.

Tematy, których się nie lubi:

- tęsknota za prawdami wiecznymi to zarzut Diltahy'a

- Kant myśleć więcej, myślenie nigdy się nie skończy

- zarzut do metafizyki aby objąć wszystko.

Jak się formułuje ogólne pojęcia to nie daje się prostych, precyzyjnych odpowiedzi. Potrzeba takich ogólnych pojęć jednak jest wśród ludzi.

Ćwiczenia: str. 12-13 Zarzuty wobec metafizyki.

„ Metafizyka… empirycznie nie sprawdzalna.” - zarzuty wobec metafizyki, że w ogóle mamy potrzebę metafizyki.

Przeciwnicy metafizyki (str.13 „Wiemy…podstaw”) - świat udowadniać z empirycznego sposobu widzenia błąd logiczny, ale Skarga trzeba wiedzieć, czym jest empiria, czym istnienie, to przecież metafizyka.

Str. 13-14 „ Silniejszy… całości i jedności” - zarzut Heidegger'a

Metafizyka się uszczegółowiła ( czyli das Seiende) a nie zajmuje się horyzontem bycia, jako takim, uległa wpływowi techniki, czyli pojedynczego bytu, a nie byciem jako takim.

Str.14 „ Można by tę krytykę… dogmatu” - metafizyka używa pojęć ogólnych, za bardzo o0gólnych, typu: świat, człowiek, Bóg, a przeciwnicy świat jest zmienny, nie należy żądać jedności, świat należy podzielić, można poznać cząstkę tego świata.

Ćwiczenia: 09.04.2013

Kołakowski - „Szukanie Barbarzyńcy”

Skarga mówiąc o tym, czym jest dla filozofa kultura stara się podejść z całym warsztatem, całą tradycją filozoficzną filozofuje, gmatwa problem, jakie są uwarunkowania, że jest takie a takie, filozof chce poznać kulturę gruntownie ( wysoce abstrakcyjnie) a socjolog bada kulturę jako daną.

Na czym polega wartościowanie w naukach o kulturze?

Filozof kiedy patrzy na kulturę szuka czegoś co zdefiniuje jej podstawowe elementy i czy one są podstawowe, podstawowa jednostka o kulturze - fakt kulturowy ( co jest konstytutywne dla faktu kulturowego, to nie tylko co się zjawia, ale też to że ma znaczenie.

Mieć znaczenie w aksjologii filozofia Dilthay'a

Aksjologia - twórca to Rickert ( neokantysta)

Posiadać znaczenie - związane z tym, co jest ważne

Mieć znaczenie wg Rickert'a to mieć wartość, być przywiązanym do wartości.

Termin „wartość” dla niemieckich filozofów, a potem dla całej filozofii, mają jakieś znaczenie.

Mieć wartość to mieć znaczenie, wartości wyznaczają specyfikę ludzkiego działania.

Czym jest fakt kulturowy?

(wartości obowiązują w takim zakresie jak normy w świecie moralnym?)

Zdaniem filozofów wartości obowiązują także w innych sferach np. w sferze estetycznej.

Wartościować tzn. o9dnosić się do wartości. Szukać wartości w fakcie kulturowym.

Socjolog - rzeczywistość jest taka jaka jest, a moja rola to opisać jak jest.

Antropolog kultury - bada fakty kulturowe.

Filozof - zaczyna majstrować „ a dlaczego tak jest” „dlaczego nie można powiedzieć, że coś jest lepsze a coś gorsze”

(zdaniem Kołakowskiego, jeżeli uznamy, że nic nie możemy krytykować, porównywać …?)

Problem wojny kultur ( różni ludzie, z różnych kultur mieszkający obok siebie)

Według Kołakowskiego - kryteria porównywania różnych kultur: jeżeli nie można stworzyć takich kryteriów porównywania, to nic nie da się porównywać, opisywać, w nauce musi być generalizacja.

Taka wiedza z porównań wynikająca - aby się rozeznać we własnej kulturze. Czy są takie uniwersalne wartości? (obojętne kulturowo czyli inwariantność kulturowa)

Wolność - wartość dodatnia

Niewola - zawsze czymś złym

Jeśli nie potrafimy obronić naszych wartości kulturowych, to one nic nie są warte.

Prawda ma wartość idealną, jest wartością samą w sobie wg Rickert'a - aby to obronić musimy zrezygnować z własnych zamiłowań do czegoś, może innemu musimy przyznać rację po to, aby zdobyć jakiś grunt.

Tekst Kołakowskiego

Europocentryzm - uważa się że Europa to centrum kulturowe, że tworzy system wartości, Europa nie tylko określa wartości, ale też jest z tego dumna. Europa ma uzasadnione podstawy do tego, by czuć się wyżej co najmniej dobrze.

Wyższość Europy

- Racjonalizowanie - propaguje racjonalne poznanie,

- można stworzyć teorię według Popper'a - falsyfikowalność

- potrafi sama siebie skrytykować ( kultura europejska) samokrytycyzm

przeciwieństwo

Samokrytycyzm = fanatyzm

fundamentalizm - nie pyta o racje, że jest takie, przyjmuje na wiarę

Kultura europejska potrafi sama siebie skrytykować -

postawa pokory

Kultura potrafi się zdobyć na samokrytycyzm chociaż nie zawsze była samokrytyczna ( wpływ Ameryki na Europę, aby popchnąć ją w samokrytycyzm)

Kołakowski krytykuje tezę relatywizmu kulturowego, z której wywodzi się jej normatywnej czyli uniwersalizm kulturowy.

Wszystkie kultury są równe, bo są nieporównywalne ( to krytykuje Kołakowski)

( równość tj ocenność - muszę wiedzieć, co to jest bycie np. pięciocentymetrowym, jak można porównać coś co jest nieporównywalne)

Ta teza ( wg Kołakowskiego) jest sama w sobie sprzeczna, bo jak można porównać coś co jest nieporównywalne, bo żeby wiedzieć czym jest równość musisz znać pojęcie równości, by powiedzieć że coś jest równe musisz znać miarę tego, co porównujesz.

16.04.2013

Temat: Problem wartościowania w naukach o kulturze.

Wartość - ocena - norma - wzorzec ( jako sposób uprawiania kultury)

Czym różni się wartość od oceny?

Kiedy oceny zmierzają do normy?

H. Rickert, M. Scheller

Wartości ( cechy)

- trwale związane ze światem człowieka, całkowicie związany z bytem ludzkim

- są one nam dostępne pośrednio, brak bezpośredniego wglądu w wartości,

Tak mówi o wartości filozof: Wartość to własność czegoś umocowana na czymś, ten przedmiot, w którym umocowana jest wartość nazywane dobrem.

Obraz - to dobro wartości

To coś, ten ktoś kto jest nośnikiem wartości, czyli jest dobrem

Wartość jest na tym dobru umocowana, wartość jest umocowana na jakimś nośniku.

Scheller - dotrzeć do wartości jest trudno

Jak odróżnić wartość od pojęcia bytu czy np. egzystencji?

negacja

Stół ~ antystół

Nie ma czegoś takiego jak niestół, nie ma takiej wartości.

Jeśli zanegujemy przedmiot to nie ma tego czegoś.

Wartość antywartość

(zdrowie) (choroba)

To jest

Takie stany, które SA antywartościami do zdrowia np. choroba jest jakimś stanem, sposobem istnienia. Sposób istnienia wartości jest inny niż sposób istnienia przedmiotów, bo antywartość np. choroba istnieje. Negacja wartości zdrowia, czyli choroba jest stanem, kitóry ma sens i może należeć do sfery wartości, bo według Scheller'a jest to wartość negatywna.

Scheller'owskie gelten - wartości obowiązują albo zobowiązują, wywołują pewną powinność, zmuszają do czegoś np. do tego by je poznać albo do nich dążyć. Według Scheller'a filozofia powinna ustalać wartość jako taką najważniejszą dla człowieka. Według Scheller'a obiektywne istnienie wartości tzn. istnieją niezależnie od nas bez względu na to czy my w nich partycypujemy.

Wartości obiektywne rozpoznajemy, ale ich nie tworzymy

Nie tworzymy: prawdy, piękna, dobra moralnego.

Gelten - zmuszanie nas przez wartości byśmy je postrzegali.

Wartości mogą różnie obowiązywać.

Wartości mogą mieć charakter:

1. Indywidualno - subiektywne

2. Ogólno - subiektywny

3. Obiektywny

Ad. 1 Obowiązują jednej osoby i subiektywne, cos co jest indywidualnie dla kogoś wartością.

Ad. 2 Np. dobre jedzenie - podzielana wartość np. dobry wygląd, wartości hedonistyczne tu najczęściej.

Ad. 3 Najbardziej ważnościowe według Rickert'a wartości obiektywnie istniejące powinny być dla nas najważniejsze, niezależne od indywidualnych sądów i przekonań.

Dobro moralne

Niezależne od indywidualnych upodobań i dlatego bardziej się narzuca,

Piękno czyli to gelten.

One nie zależą od naszych ocen. Nie zależą od naszej wiedzy. One po prostu są.

Rickert - wartości ( 6 grup)

1. Wartości logiki ( wartość prawdy, odpowiadają wartościom umysłowym, dzięki którym możliwe jest nasze poznanie intelektualne) czyli wartości dianoetyczne.

2. Wartości estetyczne ( wartości piękna) np. harmonia, proporcja, piękno, także brzydota (antywartość)

3. Wartości bezosobowej świętości - mistyka, wartości mistyczne

4. Wartość religii, czyli osobowej świętości.

5. Wartości etyczne (moralne)

6. Wartości erotyki (związane ze szczęściem)

Max Scheller - podział wartości:

1. Ze względu na rodzaje

1. Moralne

2. Estetyczne

3. Poznawcze

4. Hedonistyczne

5. Witalne (np. dobre zdrowie, humor)

I drugi podział Scheller'a:

-wartości które przysługują rzeczom: wartości hedonistyczne i utylitarne (pożytek, korzyść, zadowolenie z dobrego życia)

-wartości przysługujące osobom ( wartości estetyczne - nie tylko umocowana w rzeźbie ale też w ludziach np. kalokagatia) wartości moralne i poznawcze ( w kategoriach prawdy i fałszu) tylko osobom

Wartość przysługuje obrazowi i tą wartością może być np. piękno. Wartość może się w obrazie przejawiać, ale też nie musi.

Sposoby istnienia wartości tzn. jaki może być stosunek wartości do bytu.

1. Subiektywizm aksjologiczny nie samoistność wartości, my rzeczą nadajemy wartość, zależne od nas

1. Relatywizm aksjologiczny czyli względność wartości ( gdy coś jest względne to jest wartościowe, dla tego, a dla drugiego np. nie)

Wariabilizm aksjologiczny - płynność

Wartość zmienna i zależna nie tylko od osoby ale i od czasu to co teraz się podoba za np. 100 lat może już nie podobać się.

2. Sceptycyzm aksjologiczny wartości niepoznawalne, bo nasze upodobania się zmieniają i nie wypowiadać się co do pewności wartości. Subiektywiści :
   np. uważam ten obraz za wartościowy (wyrażam ocenę, wypowiadam się o swojej postawie, stwierdzam fakt zaistnienia swojej postawy)

Sądy te nie są tożsame z sądami o wartościach ani też sądy o wartościach z nich nie wynikają. Dlatego rozbieżność wartości nie świadczy o zmienności wartości.

Ocena a wartość to nie jest to samo

Ocena jest zawsze subiektywna. Ocena może być powszechnie podzielana, jednostkowa ale nadal pozostaje moją oceną. Ocena jest sądem o wartości, ale samej wartości nie tworzy.

Wartość mówi Rickert przysługuje rzeczy niezależnie rozpoznaję wartość ale nie że ja ją tworzę (np. uważam że ten obraz jest piękny, to moja ocena, ale może być piękny, ale ja mogę nie rozpoznawać tego piękna i powiem, że jest brzydki).

Wartość obiektywna istnieje sama z siebie i może być przez nas rozpoznana lub nie.

Autotelos - wartość sama w sobie, obowiązuje i jest ważna ze względu, że taka właśnie jest.

Osoba ludzka - wartość autoteliczna

Nie pojedyncza osoba np. Jan Kowalski

Pojęcie bardziej ogólne

Norma - odnosi się do sposobu interpretacji przedmiotu, a nie do przedmiotu ( bo do przedmiotu odnosi się ocena)

Norma opiera się na ocenie, ale wychodzi poza nią. Norma to powinność wcielona w życie np. pożądane sposoby zachowań. W dziedzinie moralnej związek pomiędzy oceną a normą jest najwyższy.

Dziedzina moralna

- normy prawne

- norma moralna

- norma obyczajowa ( szersza sfera działań społecznych)

Normy wprowadzają sankcje (karanie za nieprzestrzeganie normy, nagradzanie, obyczajowa np. z kimś się nie spotykam)

Nie spełnianie norm wiedzie do sankcji. W dziedzinie moralnej sankcje są najwyższe, bo zagrożona jest sama wartość ( czy to witalna, jak życie, czy też inne).

23.04.2013. - wykład i ćwiczenia

1. Uniwersum symboliczne - świat kultury (Cassirer)

Cassirer jest kantystą. Tworzy filozofię własną tzw. Filozofię form symbolicznych

2. Ontologiczny prymat kultury

3. Rozszerzenie kompetencji kantowskiego aprioryzmu na całą kulturę

poznanie aprioryczne - poznanie przed doświadczeniem, nasz umysł wg Kanta, wyposażony w takie elementy, jak wyobraźnia, czyli takie narzędzia, które pozwalają nam ten świat poznać.

Budowa umysłu, która umożliwia poznanie form, które umożliwiają nam poznanie.

Według Kanta czas - coś jest po czymś

możliwość porządkowania czegoś w porządku następstwa

Przestrzeń możliwość porządkowania wrażeń że coś jest obok czegoś.

1. Metoda transcendentalna wg Kanta

Świat dostępny poprzez swoje wytwory, nie poznajemy umysłu samego przez siebie lecz patrząc jak umysł poznaje świat. Odtwarzamy w umyśle proces poznania przedmiotu (by coś nazwać przedmiotem, trzeba najpierw zobaczyć czym ten przedmiot jest) odtwarzanie sposobów poznania.

transcendentny byt poza świadomością,

transcendentalny zagwarantowany dla dziedziny poznania

Umysł rozpoznaje swoją aktywność poprzez wytwory i jest w stanie np. wytworzyć pojęcie przyczyny czy pojęcie skutku.

Metoda badania świata przez jego wytwory aby poznać jaki ten świat jest metoda transcendentalna.

- wytwarzana przez jaźń transcendentalną

Jest jedna ( a nie dla każdego człowieka inna)

Dalej Kant dzieli na: kategorie ilości, jakości, substancji, przyczynowości.

Formy czasu i przestrzeni (zmysłowa naoczność) i kategorie czyli formy czystego rozsądku są wg Kanta niezbędne aby ustalić jak poznajemy. Narzucić na świat nieuporządkowanych wrażeń te kategorie, aby je uporządkować. Żeby coś poznać (świat zjawisk) trzeba przyjść z aparatami (tymi wyżej) bo inaczej nie poznajemy świata. Czyli cały świat dostępny dla nas dlatego że mamy wszyscy jednakowe te kategorie i w związku z tym możemy nazywać rzeczy w świecie.

U Kanta tym co można było poznać za pomocą kategorii i form czystej naoczności było to, co jest przedmiotem filozofii i nauki (przyrodoznawstwa).

Dziedzina estetyki i moralności - odrębny sposób poznania wg Kanta.

Cassirer zaś mówi tak dlaczego racjonalizm (czyli czysty aprioryzm) kantowski ma tylko dotyczyć filozofii, nauki? Według niego cały świat jest poznawalny racjonalny, cały świat jest dostępny przez formy kategorii, czasu i przestrzeni - świat to całe uniwersum, nic nie jawi nam się bezpośrednio. Wszystko jest przepuszczane przez rozum ( nawet prymitywne wierzenie, prymitywna sztuka). Wg Cassirera nie ma rozróżnienia między pojęciem a jego nazwą.

2. Stopnie obiektywizacji - czyli uznania czegoś za przedmiot czyli wprowadzenie zasad apriorycznych, przepuszczenie przedmiotu przez wszystkie kategorie kantowskie (na niskim poziomie nie przez wszystkie kategorie).

( w micie to o czym się mówi, to jest to jedno?)

Wszędzie świat nie jest nam dostępny bezpośrednio, bo wszystko przechodzi przez umysł, nadający mu formy czasu, przestrzeni, kategorii wg Cassirera.

U Kanta człowiek to istota racjonalna - animal rationale.

U Cassirera świat nie kończy się na filozofii i nauce jak u Kanta ale są inne - chodzi o symbolikę. Cały świat poza nami jest kulturą - wg Cassirera. Kultura jest ontologicznie pierwsza wg Cassirera. Świat dostępny poprzez kulturę. Wg Cassirera - kultura to co potrafimy rozpoznać przez formy aprioryczne. Człowiek to animal symbolicum. Cały świat który tworzy kultura jest symboliczny czyli taki świat „pansymboliczny”

Jeżeli cały świat jest kulturą czyli uniwersum symbolicznym, czyli gdy każdy przedmiot jest obiektywnym symbolem.

Jak symbole są tworzone?

Poznawanie = tworzenie

Możemy mówić o świecie takim jaki jesteśmy w stanie poznać. Poznać świat to umieć zastosować do niego jakieś kategorie, to umieć wyjaśnić jak to do mnie dotarło, umieć wyjaśnić za pomocą tych kategorii wyjaśnić przedmiot (u Kanta czyli zastosować formy czasu i przestrzeni i kategorie).

Nie ma czegoś takiego jak bezpośrednie poznanie świata. Jeżeli cały świat dostępny naszej twórczości to czy można ten świat jakoś pogrupować?

Wg Cassirera sześć form:

1. Mit

2. Religia

3. Język

4. Sztuka

5. Historia

6. Nauka

To są przejawy w jakich istnieje nasz świat.

To są formy symboliczne

Filozofia form symbolicznych - u Cassirera

Tzn.

Przez formę symboliczną należy rozumieć każdą energię ducha poprzez którą duchowa treść znaczeniowa zostaje powiązana z konkretnym zmysłowym znakiem i temu znakowi wewnętrznie przypisana.

Schemat budowy formy symbolicznej pokrywa się z konstrukcją symbolu, w obu przypadkach bowiem chodzi o przedstawienie aktywnej roli świadomości w procesie łączenie tego, co zmysłowe i tego, co idealne, czyli znaczenia. Różnica między symbolem, a formą symboliczną jest zatem różnicą zakresu. Symbol jest jednostką podstawową, forma zaś operuje mnogością symboli podobnie uformowanej.

Symbol

to co idealne to co zmysłowe

czyli znaczenie (zespół wrażeń)

albo pojęcie

To co jest zespołem wrażeń to temu musi być nadane jakieś znaczenie, musi być przez umysł jakoś nazwane, musi być czymś, musimy go wyodrębnić z całego świata. Zmysłowe tj baza. Świadomość nasza pracuje na tym co idealne, by nadać temu, co zmysłowe jakąś postać.

Symbol - szczególnego rodzaju znak

Jak to co idealne przyporządkowuje sobie to co zmysłowe, czyli jak i co tzn. że tworzymy symbol?

Cassirer wprowadza rozróżnienie między tym, jak poznają zwierzęta a jak ludzie.

Zwierzęta - czysto subiektywnie i receptywnie, zwierzę nie poznaje symbolicznie czyli poznaje to co poznaje jest dla niego jedyną rzeczywistością.

bodziec

Sygnał B - R zwierzę reaguje bezpośrednio

reakcja

bodziec reakcja

Symbol B - S - R człowiek zawsze reaguje przez kulturę, przez symbol

symbol ma trudniej poznawać niż zwierzę

Trzy fazy tworzenia symboli:

1. Funkcja wyrazowa

2. Funkcja przedstawieniowa

3. Funkcja znaczeniowa

Ad. 1 Bliska świadomości zwierzęcej, ale nie jest nią samą. Na etapie pierwszym, czyli poznaniu mitowym, świadomość jest jeszcze mało rozbudzona i pozornie to co zmysłowe i to co ma znaczenie jak gdyby pozostaje tym samym. Brak podziału na rzecz, na jej nazwę albo na rzecz i na jej właściwości. Np. Bóg to konkretna figura Boga, to co zmysłowe, zlewa się z tym co idealne, ale używamy nazwy, więc nie ten etap zwierzęcy, ale coś więcej. Świat fizjonomiczny oddziałujący na uczucia, dużo przymiotników używa się przy opisie w micie.

Ad. 2 Etap drugi - rozpad na

element prezentowany i element prezentujący.

To proces stopniowego podziału i porządkowania wrażeń zmysłowych i łączenia ich wg pewnych reguł. Odrzucenie tego co przypadkowe, a zostawia się to co stałe i dochodzenie do tworzenia nazwy. Wizerunek Boga już nie jest Bogiem samym lecz wskazuje na Boga mogę użyć słowa Bóg i ludzie to rozumieją. Nazwa odrywa się od podłoża materialnego.

Ad. 3 Tu widać na czym polega symbol. To co idealne oddzielone od tego, co zmysłowe. Uwaga skierowana tylko na pojęcie, czyli na to co idealne, operujemy tylko pojęciami. Pojęcie wyraża jedność odniesień, między poszczególnymi treściami, wrażenia wyrażoną zgodnie z prawami poznania apriorycznego (pojęcie to coś, co możemy badać, wskazać jak powstało, użyć kategorii ilości, czasu, przestrzeni, liczby, wielości, przyczynowości) coś odrzucić, coś zostawić, aby zbudować pojęcie.

07.05.2013

” Homo ludens” - Johan Huizzinga (1872-1945)

- mowa

- mit

-kult misteria

Kulturowe funkcje zabawy:

Zabawa jest czynnością sensowną. Człowiek jest istotą, potrafiącą się uśmiechać. Mówi że zabawa jest starsza od kultury. Jest jakby przed kulturą. Wykracza poza biologię. Nie jest funkcją tylko biologiczną. Zawsze coś oznacza. Zabawa wypełnia jakieś zadanie, np. relaksuje nas. Może być także czynnością wyższego rzędu. Umożliwia, zaspokaja naszą potrzebę naśladownictwa - dzieci uczą się poprzez zabawę. Umożliwia współzawodnictwo. Wypełnia funkcje projekcyjną (z psychoanalizy). Bawiąc się w coś, tworząc coś w ten sposób likwidujemy jakieś nasze potrzeby, zajęcia poprzez rzutowanie ich. Tych funkcji jest dość sporo. W każdej zabawie występują trzy elementy:

1. Napięcie

2. Radość

3. Przyjemność

Nie ma takiej zależności, że ludzie na wyższym poziomie rozwoju przejawiają tylko wyższe formy zabaw. Zwierzęta też się bawią. Nie musi być rozumna.

-mowa prawie każda forma życia przeniknięta jest zabawą. Umiejętność zabawy jest potrzebna człowiekowi. Kawały, żarty umiejętność zabawy językiem.

-mit pełni funkcję wyjaśniającą świat. Każde plemię ma jakiś pierwotny mit. Poczucie przynależności, wyjaśniają naturę ludzkich emocji, opowiadają ludziom historię ich uczuć.

-kult czynność - Grecy - misteria, Bachus - były związane z kultami różnych bogów. Rozmowa człowieka z Bogiem (bogami w Grecji) nie miała charakteru indywidualnego. Misteria dla wtajemniczonych.

Zabawa to antyteza powagi wg Huizzinga. Zabawa może tez być niepoważna w pewnych sytuacjach.

Arystoteles

Zabawa a komizm

To zupełnie dwie różne rzeczy. Zabawa nie musi wywoływać śmiechu, może wywołać łzy, nie musi być komiczna, niezwiązana z głupotą. Komizm to wzbudzanie w ludziach śmiechu, blisko związane z głupotą to z czego się śmiejemy można poznać co ten człowiek reprezentuje.

Wg Huizzinga

Zabawa jest poza opozycją dobro - zło (ani dobra ani zła).

Jest tez poza opozycją mądrość - głupota.

Jest też poza opozycją prawda - nieprawda (fałsz)

Zabawa nie jest ani moralna ani niemoralna. Nie powinna jednak powodować czegoś złego. Nie można przypisać jej żadnej funkcji moralnej.

Cechy formalne zabawy:

- zabawa jest wolnością, swobodnym działaniem, nie można nikogo zmusić jak ktoś nie chce się bawić, przymus jest sprzeczny z zabawą. Jeśli kogoś zmusimy do zabawy, to to nie jest zabawa lecz przymus.

- zabawa jest czymś ulotnym, czymś co jest zbyteczne, nie jest konieczne.

- zabawa jest udawaniem, jest przerwaniem normalnego życia i przeniesieniem nas w inny świat, np. zabawa w dom (dzieci udają), w teatrze też udawanie aktor kogoś udaje

- zabawa związana jest z rytuałami (mają bardzo poważny charakter)

- zabawa jest ograniczona przestrzennie (np. scena teatru) i czasowo. Występuje w czasie i przestrzeni. Ma przebrzmieć, ma być odegrana, ma być powtarzalna.

- zabawa rozpoczyna się i kończy - ma być odegrana.

- zabawy są powtarzalne (np. zabawa w dom wśród dzieci różnych pokoleń). Zabawy się uczy - uczymy dzieci jak się bawić.

- zabawa rytualizuje i wyodrębnia czas i przestrzeń

zabawa polega na umowie, miejsca święte i nie trzeba udawać

Ma być jakąś wiedzą. Miejsce gdzie dzieje się zabawa jest miejscem uświęconym

- zabawa przebiega według pewnych reguł (nie da się np. grać meczu od końca), mieć przebieg, początek i koniec. Musi mieć porządek.

- Zabawa miejsce gdzie odbywa się zabawa jest miejscem uświęconym scena sacrum

-zabawa jest pewnym porządkiem, ładem, odbywa się wg pewnych reguł (np. nie ma tańca, gdy nie stosuje się odpowiednich kroków)

Zabawa jako zjawisko estetyczne wg Huizzinga:

-dobra wtedy gdy ma pewien rytm, gdy jest harmonią, gdy jest zamkniętą całością.

-ma przykuwać naszą uwagę (podobać się nam), obok dobrej zabawy nie przechodzimy obojętnie, widząc dobrą zabawę

-funkcje społeczne, musimy w zabawie się rozumieć

-każda zabawa ma funkcje oczyszczające katharsis, wyrzucanie negatywnych emocji

Ćwiczenia:

J. Ortega & Gasset

Kultura masowa to nie musi być kultura mas, czyli dotycząca tylko niewykształconych prostych ludzi.

Człowiek masowy (pewien człowiek masowy) ten któremu nie stworzono warunków do tego, by myślał w kategoriach dobra wspólnego. Człowiek masowy, jako wytwór kapitalizmu. Arystoteles - uprawianie filozofii jest ekskluzywne.

21.05.2013

Ćwiczenia

Friedrich Nietzche

Josse Ortega & Gasset

Erich Fromm

Hegel już wieścił nadejście nowej epoki.

Nietzche swoją niechęć do kultury masowej wywodzi od niechęci do demokracji i egalitaryzmu. Egalitaryzm - postawa unifikacji, ujednolicenia.

Demokracja jako ustrój promujący równość, promuje średniość. To według Nietzchego to taki ustrój, gdzie dziennikarze zastępują literatów, słabi tworzą dla słabych. Nadczłowiek to indywiduum. Demokracja promuje stadność, przeciętność - wg Nietzchego.

”Bunt mas”

Przejście do kultury masowej musiało się stać. Obawia się, że nie będzie dzieł wybitnych. Ale trzeba tez widzieć pozytywne aspekty - więcej ludzi ma wykształcenie. Proroctwo Ortegi się nie sprawdziły.

Wg Ortegi & Gasseta demokracja duża liczba osób ma dostęp do władzy, ale też duża liczba osób nie przygotowana do władzy, łatwo zyskać, ale trudno utrzymać. Ta kultura masowa obniżenie poziomu życia, spłycenie, powstawanie dużo byle jakich dzieł - wg Nietzchego i Ortegi.

Dzieje toczą, zmieniają się - trzeba też dostrzec, że dochodzą różni ludzie.

Upadnie kultura wysoka te proroctwa Nietzchego się nie sprawdziły. Odradzanie się nurtów elitarnych współcześnie - ludzie z upodobaniem zakładają elitarne instytucje. Dążenie do tego by byś innym, wyróżniać się dalej istnieje.

Elita + (na plus)

Ortega & Gasset

Masa - (na minus)

Elity SA bezinteresowne, żyją dla ideałów, żyją dla państwa, dobra, wyrzec się czegoś dla wyższego celu.

Masy - praktyczna korzyść tu i teraz, żyje dla korzyści tu i teraz, żyje dla czegoś praktycznego, konkretnego.

Platon

Aristoi - episteme (wiedza prawdziwa) (wiedza abstrakcyjna)

Demos - doxa (wiedza pozorna) (wiedza praktyczna)

Pojawienie się kultury masowej

Analfabeci między I a II wojną światową - 80% mężczyzn i 60% kobiet

Max Weber - jedna z przyczyn wzrostu kultury masowej jest nieuchronny proces migracji do miast i zniesienie form więzi społecznych.

Gemeinschaft - wspólnota (oparta na więziach nieformalnych, małe grupy na prowincji, wszyscy się znają, mają w miarę podobny los, nie ma obcych i tez bardzo duża kontrola społeczna.

Gesellschaft - społeczeństwo (ma typ formalny, ludzie migrują, przenoszą się do miast i tam się nie znają, są obcy, ludzie znają się powierzchownie, industrializacja - koniec XVIII wieku zaczyna, powoduje zmiany rozpadu całych więzi, rozpadu tradycyjnych więzi, ten typ dziś dominuje).

Wg Webera ta zmiana więzi ze wspólnoty na społeczeństwo spowodowała łatwość w tworzeniu społeczeństwa masowego.

Akulturacja - porzucenie starej kultury, na rzecz nowej.

Platon - by tworzyć w ogóle kulturę

Aristoi episteme (schola - mieli wolny czas bo niewolnicy na nich pracowali, nie musieli zabiegać o żywność i potrzeby podstawowe)

Leisure activity- Vebblen - klasa próżniacza

Czas wolny (bezczynny, niepracuje)

Żeby być elitą, uprawiać kulturę, trzeba mieć wolny czas, trzeba być bogatym i nie potrzebować dla siebie pracować.

„Mieć czas wolny” - wolny od pracy, nie musieć pracować od świtu do nocy

By uprawiać kulturę Ale z wyboru (do tego nie bezrobotni

bo oni mają czas wolny z konieczności, brak środków na uprawianie kultury)

Wolny po czymś,

wolny po pracy, a nie wolny

od pracy.

Pojęcie masy ELIAS CANNETTI „Masa i władza”

Masa

Termin masa Elias Cannetti Bułgar żydowskiego pochodzenia, w książce Masa i władza na podstawie wypadków historycznych w Anglii w latach 20 i 30 XX wieku.

Obserwował jak zachowują się masy, kiedy chcą cos osiągnąć. Był pod wpływem Freuda i mówił o dwóch lękach:

1. Lęk przed dotknięciem przez coś nieznanego

2. Popęd do wyładowania

Masa lubi równość, masa ma być taka sama, jest inkluzyjna (ceni tylko siebie, nie lubi czegoś co jest inne). Nie lubi indywidualności. Lubi zwartość, gęstość, chce rosnąć (popęd wzrostu), znosi dystans między ludźmi (fizyczny, jak najciaśniej, psychiczny - wszyscy na Ty). Masa zrzesza ludzi o podobnych poglądach w danej sprawie. Masa musi mieć cel i kierunek, żyje dotąd do póki nie osiągnie swego celu (wyładowanie). Masa z reguły coś niszczy (jestem tu, musimy coś pokazać, musi zaznaczyć, symbol zniszczenia to ogień coś najlepiej podpalić). Masa chce być widziana i słyszana (ludzie zbierają się w jakąś grupę), jest hałaśliwa. Masa daje uczestnikom poczucie siły na zasadzie, że obok mnie istnieją inni i inni podzielają moje poglądy i razem mamy siłę. Poczucie inkluzyjności. Ludzie dowartościowują się w większej grupie (małość człowieka jest zlikwidowana przez liczebność innych).

Kultura masowa = kultura mas (kultura masowa to nie kultura mas, wcale nie znaczy, że będąc masą należymy do kultury masowej).

Kultura masowa (Antonina Kłoskowska) - ogół zjawisk współczesnych przekazywanych wielkim masom odbiorców identycznych lub podobnych treści płynących z nielicznych źródeł oraz jednolitej formy zabawowej i rozrywkowej działalności wielkich mas ludzkich.

Masowy odbiorca jest anonimowy (nikt nie wie, kim i ilu ich jest) jest liczny. Media kształtuja takiego człowieka (treści masowe przez media). Szuka rozrywki, zabawy (kultura masowa ma dostarczyć wrażeń, zabawić). Ma dostarczyć bardziej wrażeń niż wiedzy. Dostarczanie wrażeń to pochodna np. filmu, wrażeń trzeba dostarczać coraz więcej, musza być eskalowane, by były nadal ciekawe.

Kultura masowa ma nam uprzyjemniać życie. Kultura masowa znosi dystans i fizyczny i psychiczny a jeśli nie znosi całkowicie to go ogranicza. Kultura masowa współczesna znosi dystans między nami a światem.

Kultura masowa, a pojecie równości

Reklamy - jesteś taki sam, możesz to mieć.

Czy jest dla mas? Czy jest dla wszystkich?

Myślimy że wszyscy jesteśmy tacy sami. Nie każda kultura podlega równości. Jeśli chodzi o tworzenie kultury - nie ma demokracji. Edukacja równość w sensie dostępu do edukacji. Ale to od ludzi zależy czy wykorzystają swoje możliwości, są różne uzdolnienia.

Kultura masowa w opozycji do kultury wysokiej (elitarnej)

Kultura masowa vs. Kultura elitarna (wysoka)

1. 
   Kryterium - sposób rozprzestrzeniania się zjawisk kultury

Masowa Elitarna

-powszechnie dostępna -trudno dostępna

obejrzane przedstawienie

w telewizji dzieła jednorazowe, unikalne, niepowtarzalne, obcowanie z oryginałem

Obejrzane przedstawienie w telewizji to nie to samo co sztuka obejrzana w teatrze na żywo. Cecha kultury wysokiej - jest jedyna niepowtarzalna, musimy np. pojechać do Rzymu kaplica Sykstyńska, bo obrazek to nie to samo.

2. Kryterium dotyczy samego przedmiotu zjawisk kulturowych

Masowa Elitarna

-przedmiotem zjawisk -sens historii, poczucie sensu mogą i są

kultury masowej są z reguły tematem dzieł kultury wysokiej,

rzeczy, które mają wywoływać przedmiotem zjawisk kultury wysokiej.

wrażenia bądź przyjemność, a

dopiero na dalszym etapie

poszerzać wiedzę.

- nie będzie nim traktat filozoficzny

czy struktura matematyczna dzieła

muzycznego, tematy abstrakcyjne

(nudne) nie interesują masowego

odbiorcy.

3. Kryterium: kultura ustalana przez ekspertów co jest dziełem sztuki

Masowa Wysoka

-z reguły są to dzieła, których - to co tworzą wielcy artyści

nie musza tworzyć wielcy artyści

Wybitnemu twórcy może się zdarzyć że stworzy coś lichego, ale słabemu twórcy nie uda się stworzyć coś wybitnego.

Erich Fromm

Mówi o kwestii, o potrzebie autorytetów w kulturze. Kultura i masowa i wysoka potrzebują autorytetów. Można być autorytetem w zakresie kultury masowej. W kulturze wysokiej łatwiej o autorytet, bo twórca jest autorytetem. Fromm uważa że autorytety są potrzebne.

Wg Froma wyparty jawny autorytet odradza się w ramach autorytetu ukrytego.

Autorytet jawny autorytet ukryty

(np. rodzice, ktoś dla nas ważny)

Wyzwalanie spod autorytetów tak młodzi ludzie, ale wchodzenie w autorytety ukryte (np. moda, środki masowego przekazu)

Dobrze mieć autorytety i przyznawać się do nich - wg Fromma

Autorytety ukryte - często z istnienia nie zdajemy sobie sprawę, ale lepiej zdawać sobie sprawę, kto jest autorytetem dla nas, bo bardziej bezpieczna, trudniej wyzwolić się spod ukrytego autorytetu, niż spod jawnego, bo tego jawnego znamy, a ukrytego nie znamy i nawet z niego nie zdajemy sobie sprawy.

Ćwiczenia:

Ortega

Technika zrewolucjonizowała bardziej życie niż zamożność. Trzeba docenić to co mamy. Jak łatwo zapominamy jak żyło się trudno wcześniej. Należy sobie uświadomić, że żyjemy w takich czasach jakich żyjemy, ale nic nam się nie należy. To nie nasza zasługa i wybór, że żyjemy w takich czasach. Możemy się tylko cieszyć że żyjemy w lepszych czasach.

04.06.2013 Wykład i Ćwiczenia (Włos Johna Lenon'a)

Pojęcie tragiczności i tragizmu

Tajemniczość wpisana w los człowieka - tak uważał Arystoteles

Nietsche tragedia z dionizyjskich i apollińskich pierwiastków

Arystoteles 4 Cechy tragedii greckiej (dobra tragedia powinna te 4 cechy zawierać):

1. Perypetia jest jakaś przemiana losu, bohaterom zdarzają się różne sytuacje, dotyczy osób gdzie dzieją się rzeczy okrutne, straszne, morderstwo, ale też zawsze z tego jakiś wniosek płynie

2. Pathos namiętność, cierpienie, dotyczy uczuć na wysokim poziomie, brak letniości, pathos zapożyczył Heiddeger zdziwienie to taki pathos filozofii, dotąd dokad zdziwienie to filozofia się tym zywi

3. Niezwykłość bohaterami ludzie którym zdarza się zawsze jakas niezwykłość np. dzieciobójstwom zabicie rodzica, oślepienie jak w przypadku Edypa - niezwykli bohaterowie

4. Katharsis rola, tym po co tragedia istnieje, po co ludzie oglądają tragedię, przezywanie cudzych losów na scenie to prastara funkcja teatru oczyszcza z uczuć tzn. oglądając napięcia związane z cudzymi losami oczyszczamy się z własnych uczuć, złych emocji, rozładowujemy je. Rola sztuki jako katharsis krytykowana we współczesnych czasach sztuka nie powinna oczyszczać z emocji ale raczej je prowokować. Nieszczęście jest uniwersalne dotyczy nie tylko nas.

Tragedia źle się kończy.

Dlaczego ludzie lubią tragedie, dramaty?

Hume dobra sztuka to daje relaks, przyjemność

Różnica między tragedia a tragicznością:

Scheller tragiczność pojęcie znacznie szersze od tragedii, tragicznośc to uniwersalna cecha bytu ludzkiego.

Nietsche „Narodziny tragedii” obecne nowożytne rozumienie pojęcia tragiczności, było obce starożytnym Grekom.

Los wg Greków nie jest tragiczny, bo:

-myślenie o świecie i o sobie pojecie harmonii, równoważenie przeciwieństw, nie zawsze nieszczęście i nie zawsze radość.

Cecha bytu ludzkiego to ład: kosmos ład i w człowieku ład.

-dobro i zło w człowieku to stałe cechy bytu ludzkiego, zawsze jest, traktować dobro i zło, jak coś zastanego. Natura ani dobra ani zła. Jeżeli zło i dobro istnieja w zyciu człowieka, to trzeba podejść do tego ze spokojem, ale jeśli jest wina, to musi tez być kara, wina musi być wyrównana (synowie mszczą się za krzywdy rodziców - ciągłość rodów)

-pojęcie moiry (rzymskie fatum) czyli los, wiara w los, w przeznaczenie, musi się zdarzyć, nawet w następnym pokoleniu, przekonanie że los musi się dopełnić. Rzymianie fatum lepiej mieć za sobą, lepiej mieć los po swojej stronie, jeżeli wiem, co los ode mnie oczekuje i idę z nim, to wtedy prędzej to zaakceptuję i mniej mnie spotka rozczarowań. Znajomośc tego co los ode mnie oczekuje, to robię to, a gdy walczę z losem, to przegram.

Nietsche

Dlaczego upadła filozofia i tragedia grecka?

-pierwiastek apolliński sztuka rozumiana jako piękny pozór, sztuka jest sztuczna

-pierwiastek dionizyjski życie, natura

Tragedia powstała z ducha dionizyjskiego, a kiedy zaczęła upadać to pierwiastek apolliński, a jak jego jest za duzo to wtedy upadek tragedii.

Pierwiastek apolliński zajmujemy się sztuką, aby zapomnieć o brzydocie życia (pot, wydalanie). Sztuka jest snem, Mnemosyne, malarstwo rzeźba poezja.

Sztuki dionizyjskie muzyka taniec spiew

Sztuka pozwala zapomnieć.

Pierowastek dionizyjski i apolliński w równowadze jest w porządku, stan optymalny. Te pierwiastki walczą i zwycięza apolliński i to krytykuje Nietsche.

Pierwiastek dionizyjski akceptuje brzydotę związane z naturalnością (pot wydalanie starzenie się). Apolliński goni za pięknem. Wg Nietschego musiała upaść grecka tragedia, bo zwyciężył pierwiastek apolliński.

Gdy zwycięża pierwiastek apolliński piękno zuchostwo, piękny pozór, sztuka życia dla sztuki.

Właściwa tragiczność w pierwiastku dionizyjskim wg Nietschego, prawdziwa walka.

Pierwiastek apolliński to wymyślone, wydumane, walka nieprawdziwa.

Max Scheller tragicznośc jest kategoria etyczną a nawet ontyczną dotyczy bytu ludzkiego.

Tragiczność to właściwość świata polegająca na tym, że jedna wysoka wartość niszczy drugą, to by znaczyło, że takie sytuacje w świecie muszą nieuchronnie wchodzić ze sobą w konflikt.

O tragiczności nie mówimy przy niższych wartościach

Wysoki poziom wysokie wartości popadają ze sobą w konflikt.

Węzeł tragiczny sytuacja kiedy wartości wchodzą ze sobą w konflikt, budowa świata taka że wartości muszą wchodzić w konflikt. Z natury świata, z jednej str dostajemy wartości ale jakaś sytuacja stan, inna wartość która tę naszą wartość niszczy.

Czy to cecha indywidualna czy uniwersalna tragiczności?

Wg Scheller' a tragiczność wpisana jest w cały świat, ale dotyczy, dotyka pewnych ludzi. Wg Scheller'a patrzymy na świat z jednej str. w porządku bytu, z drugiej porządek wartości.

Porządek bytu Świat wartości

-przyczynowy bieg rzeczy -człowiek narzuca wartości na świat bytu

jak chmura to deszcz, istnieją tylko w ludzkim bycie

tu nie ma wartości narzucają wartości by byt okiełznać

by nad bytem zapanować

my bytowi i sobie narzucamy świat wartości

Ale między tymi dwoma może być zgoda wg Scheller'a

Tragiczność a nieszczęście

Sytuacja która przychodzi z zewnątrz zawinione niezawinione

bardziej wynika ze struktury świata (nieostrożna jazda (np. choroba,

niż z naszych działań wypadek) ślepota)

Wg Scheller'a tragiczność nie zawiniona przez człowieka i większa rola przypadku, losu, fatum. Tragiczność jest tam gdzie ludzie się nie poddaja i walczą.

Problem winy:

Przykład Hioba - przykład tragiczności bo nie ma winy

Nieszczęście jest wina.

Samo to że się urodził, jest człowiekiem predysponuje że może do niego przyjść nieszczęście.

Wina tragiczna( wina niezawiniona np. Hiob)

Scheller to wina przyszła do Hioba, a nie że Hiob w czymś zawinił.

Hiob nie pyta Boga, bo stwierdza, że Bóg nie jest dla niego partnerem, aby mu odpowiedzieć. Hiob schodzi na poziom wiary i ufa że Bóg wie co robi (schodzi z poziomu rozumu).

Wina tragiczna zakryta jest przed nami.

Wina normalna jest, bo coś wcześniej zabił.

Wg Scheller'a wina leży bowiem w samym akcie wyboru, w przypadku winy zawinionej.

Wina niezawiniona (tragiczna) nie leży w akcie wyboru, lecz w samej sferze tego co można wybrać tzn. bez względu co człowiek wybierze to wybierze źle.

Nasze życie składa się z wielu decyzji (większość z nich wcale nie jest racjonalna) i to jest naturalne.

My jako cząstka świata idziemy biegiem przyczynowym więc stąd ta tragiczność się trafia. Na pewnych ludzi trafia a na innych nie. Jeśli nie rozpoznajemy siebie to popełniam te same błędy, a świat idzie do przodu więc dlatego jednym ludziom się przydarza tragiczność a innym nie. Rozpoznanie do tego, do czego się nadajemy to dla nas sztuka.

Czas i przestrzeń

---