INSTYTUCJE UE

Zasada równowagi instytucjonalnej

• podział kompetencji pomiędzy poszczególne instytucje UE i państwa członkowskie

• każda z instytucji działa w granicach przyznanych jej uprawnień traktatowych, według określonych procedur, na warunkach i w celach wyznaczonych przez Traktaty

• check and balances: każda instytucja cieszy się autonomią instytucjonalną

• zobowiązanie do lojalnej współpracy

Instytucje UE

• Parlament Europejski Europejska (organ UE)

• Rada Europejska

• Rada

• Komisja Europejska

• Trybunał Sprawiedliwości

• Europejski Bank Centralny

• Trybunał Obrachunkowy

Parlament Europejski

• ciało przedstawicielskie pochodzące z wyborów powszechnych

• eurodeputowany nie reprezentuje swojego państwa lecz obywateli UE

• zasada incompatibilitas

Funkcje PE

• prawodawcza - uczestniczy wspólnie z Radą w procedurze stanowienia prawa

• budżetowa - uchwala wraz z Radą roczny budżet UE i wieloletnie plany finansowe;

• kontroli politycznej - PE może uchwalić votum nieufności wobec Komisji, może też (podobnie, jak poszczególni eurodeputowani) kierować do członków Komisji ustnych i pisemnych interpelacji. PE rozpatruje petycje od osób fizycznych i prawnych, może tez powoływać tymczasowe komisje śledcze oraz kierować skargi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości;

• konsultacyjna - opiniowanie i wyrażanie zgody na zawieranie przez Radę Umów międzynarodowych;

• kreacyjna - udział w powoływaniu innych organów, np. współuczestnictwo w procedurze wyłaniania Komisji.

Rada Europejska

• skład: szefowie państw lub rządów państw członkowskich, jej Przewodniczący - wybierany na okres dwóch i pół roku - oraz przewodniczący Komisji Europejskiej

• organ o charakterze międzyrządowym, nadający UE impulsy rozwojowe i określający główne kierunki polityczne

• nie posiada ogólnej kompetencji do wydawania aktów prawnych

• Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju, określa ogólne kierunki i priorytety polityczne; nie pełni natomiast funkcji prawodawczych.

Przewodniczący RE

• wybierany na okres dwóch i pół roku

• przewodniczy Radzie Europejskiej i prowadzi jej prace;

• zapewnia przygotowanie i ciągłość prac Rady Europejskiej we współpracy z przewodniczącym Komisji i na podstawie Rady do Spraw Ogólnych;

• wspomaga osiąganie spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej;

• przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej

• zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

• W pracach Rady Europejskiej uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Rada

• zwana niekiedy Radą Unii Europejskiej. Nie mylić z Radą Europejską ani z Radą Europy, która jest całkowicie odrębną od UE organizacją międzynarodową)

• organ międzyrządowy, reprezentujący interesy państw członkowskich

• skład: przedstawiciele państw członkowskich szczebla ministerialnego, upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu swoich rządów oraz do wykonywania prawa głosu.

• Konfiguracje: Rada zbiera się w rożnych składach w zależności od rozpatrywanej problematyki. TUE wymienia jedynie dwie podstawowe konfiguracje Rady: do Spraw Ogólnych oraz do Spraw Zagranicznych.

Funkcje Rady

• prawodawcza - wspólnie z Parlamentem Europejskim;

• budżetowa - również wspólnie z PE;

• koordynacyjna - stanowiąc główne forum uzgodnień politycznych pomiędzy państwami członkowskimi, zapewniając spójność w poszczególnych obszarach integracji i koordynując ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich;

• kreacyjna - Rada mianuje członków trybunału Obrachunkowego i członków organów doradczych (tj. Komitetu Społeczno - Ekonomicznego i Komitetu Regionów);

• kontrolna - dysponując czynna legitymacja procesową przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości;

• zewnętrzna - Rada zawiera umowy międzynarodowe w imieniu Unii Europejskiej.

Prezydencja

• Prezydencję w Radzie sprawuje kolejno przez okres 6 miesięcy każde państwo członkowskie. Zasada ta nie dotyczy Rady do Spraw Zagranicznych, której zawsze przewodniczy Wysoki Przedstawiciel UE do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

• przewodniczący Rady przewodniczy we wszystkich instytucjach związanych z Radą, zwołuje posiedzenia Rady, ustala ich porządek, zarządza głosowania, podpisuje akty prawne i reprezentuje ja w Parlamencie Europejskim.

Komisja Europejska

• kolektywny organ ponadnarodowy.

• członkowie wybierani przez Radę i zatwierdzani przez parlament Europejski.

• Komisja jest całkowicie niezależna w wykonywaniu swoich zadań zarówno od rządów państw członkowskich, jak tez od jakichkolwiek innych organów i instytucji.

• Ponosi odpowiedzialność przed Parlamentem Europejskim, który może uchwalić wobec niej votum nieufności.

Funkcje Komisji

• prawodawcze - Komisja posiada praktyczny monopol inicjatywy prawodawczej w zakresie stanowienia prawa pochodnego; może także stanowić prawo samoistnie na podstawie upoważnienia traktatowego lub prawa pochodnego oraz na podstawie upoważnienia Rady (tzw. prawodawstwo delegowane);

• kontrolne - czuwa nad stosowaniem Traktatów i prawa pochodnego, ma czynną legitymację procesową przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości;

• zarządzające: m.in. przygotowuje i wykonuje budżet Unii Europejskiej.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

• stały kolegialny organ sądowy, niezawisłym zarówno od państw członkowskich, jak i instytucji unijnych.

• W jego skład wchodzą Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy wyspecjalizowane. Jako organ sądowy posiada cechy sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego, cywilnego, pracy oraz arbitrażowego. Jego jurysdykcja rozciąga się na całość prawa unijnego.

Kognicja

• sprawy pomiędzy państwami członkowskimi;

• sprawy pomiędzy państwami członkowskimi a instytucjami Unii;

• ustalanie wykładni prawa;

• orzekanie o ważności aktów prawa unijnego;

• badanie legalności decyzji wydanych przez instytucje Unii;

• badanie prawidłowości działania instytucji Unii;

• rozpatrywanie spraw o odszkodowania;

• spory pracownicze między instytucjami unijnymi a ich pracownikami;

• zapytania prejudycjalne (odpowiedzi na pytania sądów krajowych dotyczące wykładni stosowanego przepisu prawa unijnego).

Europejski Bank Centralny

• pełni rolę banku emisyjnego euro.

• Posiada osobowość prawną, jest instytucja ponadnarodową.

• EBC wspólnie z krajowymi bankami centralnymi stanowi Europejski System Banków Centralnych, który - wobec państw członkowskich należących do strefy euro - prowadzi politykę pieniężną Unii.

• EBC należy do grupy tzw. organów finansowych Unii, do których należą także Europejski Bank Inwestycyjny, udzielający pożyczek na projekty europejskie oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny, przeznaczony na potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw.

Trybunał Obrachunkowy

• kolegialny organ kontroli skarbowej

• instytucja ponadnarodowa, kadencyjna

• wbrew nazwie nie jest organem sądowym

• Organy pomocnicze i doradcze

COREPER

• Komitet Stałych Przedstawicieli, którego zadaniem jest przygotowywanie prac Rady i wykonywanie zadań powierzonych mu przez Radę.

• W jego skład wchodzą stali przedstawiciele państw członkowskich akredytowani przy Unii Europejskiej (COREPER II) lub ich zastępcy (COREPER I).

Komitet Społeczno - Ekonomiczny

• wspomaganie pracy Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, które - w przypadkach określonych w TFUE - zasięgają konsultacji.

• skład: przedstawiciele (350 osób) organizacji pracodawców, pracowników oraz inni przedstawiciele podmiotów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie, w szczególności z dziedzin społeczno - ekonomicznej, obywatelskiej, zawodowej i kultury.

• mianowani na okres 5 lat przez Radę na podstawie list kandydatów sporządzonych przez państwa członkowskie. Rada stanowi jednomyślnie na wniosek Komisji.

Komitet Regionów

• przedstawiciele społeczności regionalnych i lokalnych (350 osób), posiadający mandat wyborczy społeczności regionalnej lub lokalnej albo odpowiedzialni politycznie przed wybranym zgromadzeniem.

• mianowani na okres 5 lat przez Radę na podstawie list kandydatów sporządzonych przez państwa członkowskie. Rada stanowi jednomyślnie na wniosek Komisji.

Agencje Unii Europejskiej

• zdecentralizowane ciała pomocnicze zajmują się określoną dziedziną integracji, pełniąc funkcje techniczne i doradcze. Powoływane są w oparciu o akty prawa pochodnego, posiadają one osobowość prawną.

• agencje wspólnotowe (dotychczasowego I filara UE);

• agencje Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, powiązane z Radą;

• agencje do spraw Współpracy Policyjnej i Sądowej w Sprawach Karnych;

• agencje wykonawcze, powołane Rozporządzeniem Rady (WE) 58/2003, których zadaniem jest zarządzanie jednym lub więcej programami unijnymi. Powoływane są na czas określony.

Organy i instytucje WPZiB

• ramach WPZiB działają instytucje i organy unijne oraz organy sui generis, tj. ustanowione jedynie dla celów WPZiB.

• Te ostatnie zakorzenione są w postanowieniach Traktatów (głównie TUE), bądź działają na mocy decyzji Rady Europejskiej lub Rady UE o charakterze politycznym względnie prawnym

Rada Europejska

• w obszarze WPZiB określa „strategiczne kierunki” i „ogólne wytyczne”, a także wydaje stosowne „decyzje” o charakterze wiążącym.

• Do jej kompetencji należy także wybieranie Przewodniczącego Rady Europejskiej, którego kompetencje obejmują zarządzanie jej pracami, reprezentację Unii na zewnątrz oraz zwoływanie posiedzeń Rady Europejskiej w celu określenia strategicznych kierunków polityki Unii, jeśli wymaga tego sytuacja międzynarodowa.

Rada

• funkcjonuje w obszarze WPZiB w składzie ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich pod stałym przewodnictwem Wysokiego Przedstawiciela.

• Na podstawie określonych przez Radę Europejską ogólnych wytycznych i strategicznych kierunków podejmuje stosowne decyzje. W tym kontekście nie należy zapominać o roli Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER II), który przygotowuje prace Rady.

Wysoki Przedstawiciel

• Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa jest mianowany bezkadencyjnie przez Radę Europejską stanowiącą większością kwalifikowaną.

• Przewodzi pracom Rady UE, jest też członkiem Komisji Europejskiej i jej wiceprzewodniczącym,

• kieruje Europejską Służbą Działań Zewnętrznych, będącą de facto służbą dyplomatyczną Unii Europejskiej (czy też raczej odpowiednikiem służby dyplomatycznej państw członkowskich) i tworzącą delegatury UE w państwach trzecich i przy organizacjach międzynarodowych.

Organy, instytucje WPZiB sui generis

• Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa,

• jednostka planowania strategicznego i wczesnego ostrzegania,

• korespondenci europejscy,

• specjalni przedstawiciele,

• Komitet Wojskowy

• Sztab Wojskowy,

• Komitet do spraw cywilnych aspektów zarządzania kryzysowego,

• Europejska Agencję Obrony,

• Centrum Satelitarne UE,

• Europejskie Kolegium Bezpieczeństwa i Obrony,

• Instytut UE Studiów nad Bezpieczeństwem

• Centrum Operacyjne UE.

Organy i instytucje Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości

zarówno instytucje o kompetencjach ogólnych, jak też instytucje wyspecjalizowane, których działalność ograniczona jest ramami tytułu V TFUE

• ogólne:

• Rada Europejska,

• Rada,

• Komisja Europejska,

• Parlament Europejski,

• Rzecznik Praw Obywatelskich,

• Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy.

• wyspecjalizowane:

• EUROPOL,

• CEPOL,

• EUROJUST,

• FRONTEX,

• Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii,

• OLAF,

• Agencja Praw Podstawowych,

• Europejską sieć sądową w sprawach karnych

• sędziowie łącznikowi