1. Umiejscowienie współczesnej pedagogiki jej struktura i podział 

1. NAJOGÓLNIEJSZY PODZIAŁ, uwzględniający podstawowe dyscypliny pedagogiczne

1. PEDAGOGIKA OGÓLNA

2. HISTORIA OŚWIATY I WYCHOWANIA ORAZ DOKTRYN PEDAGOGICZNO - WYCHOWAWCZYCH

3. TEORIA WYCHOWANIA

• wychowanie moralno - społeczne

• wychowanie estetyczne

• wychowanie fizyczne

4. DYDAKTYKA

• ogólna

• metodyka szczegółowa

• metodyka ogólna

2. SZCZEGÓŁOWE DYSCYPLINY PEDAGOGICZNE wyznaczone linią życia człowieka

1. TEORIA WYCHOWANIA RODZINNEGO

2. PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA I PEDAGOGIKA WCZESNOSZKOLNA

3. PEDAGOGIKA SZKOLNA

• Szkoły ogólnokształcącej

• Zawodowej

• Gimnazjalnej

4. PEDAGOGIKA SZKOŁY WYŻSZEJ

5. EDUKACJA RÓWNOLEGŁA

• w ramach 1 miejsca dostrzegamy potrzebę prowadzenia zajęć dopasowanych do różnorodnych odbiorców

• ludzie uczący się równolegle pracują

TEORIA KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO (CAŁOŻYCIOWEGO)

• związana z sytuacją na rynku pracy, mocno działającego przemysłu i technologii,

• w Anglii „uniwersytety latające” przygotowywały robotników do nowej technologii

• przymus - „ucz się albo giń” - jeśli nie uczymy się, nie orientujemy się w świecie

• konieczność - jak zmienia się wszystko w obszarze przekaźników, ale postęp powoduje, że nasza orientacja jest nie zawsze właściwa, edukacja dla przyszłości

• przywilej - można uczyć się przez całe Zycie, człowiek ma także możliwości do dalszego kształcenia się

1. ANDRAGOGIKA

2. PEDAGOGIKA SPECJALNA

• subdyscypliny, pokazujące, że podmiot potrzebuje różnych działań, m.in. resocjalizacja

3. DYSCYPLINY PEDAGOGICZNE ZWIĄZANE Z OBSZARAMI DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA

1. PEDAGOGIKA KULTURALNO - OŚWIATOWA

2. PEDAGOGIKA PRACY

• przed, zawodowe i dokształcanie zawodowe

• jest ważną dyscypliną, współcześnie wartość pracy jest coraz ważniejsza

• nauka i myślenie to też praca

3. PEDAGOGIKA ZDROWIA, OPIEKUŃCZA I PEDAGOGIKA SOCJALNA

4. PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

5. TEORIA WYCHOWANIA TECHNICZNEGO

6. TEORIA WYCHOWANIA OBRONNEGO

7. PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO I REKREACJI

4. DYSCYPLINY POMOCNICZE I DYSCYPLINY Z POGRANICZA

1. FILOZOFIA WYCHOWANIA

2. PSYCHOLOGIA WYCHOWANIA

3. SOCJOLOGIA WYCHOWANIA

4. PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA

5. PEDEUTOLOGIA

2. Sposoby ujmowania edukacji, procesy składowe edukacji

Edukacja to ogół wpływów na jednostki, grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i twórczymi wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej, oraz by stały się zdolne do aktywnej samorealizacji, niepowtarzalnej i trwałej, tożsamości i odrębności, były zdolne do rozwijania własnego JA poprzez podejmowanie zadań ponadosobowych, poprzez utrzymywanie ciągłości własnego JA w toku zadań dalekich.

Edukacja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka, jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dla niego możliwości, jak tez ogół wpływów i funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowieka i jego zachowanie w relacji do innych ludzi i wobec świata.

Edukacja mieści w sobie szereg różnych sposobów patrzenia na wychowanie (np. wychowanie poprzez sztukę, pracę, wychowanie w rodzinie, w duchu, wychowanie dla samego siebie, dla społeczeństwa.

10 - ŚCIAN EDUKACJI- związanych z procesami edukacyjnymi, sposobami postępowania i treściami. Bryła idealna, harmonijnie rozwijana. Jest to podział sztuczny, pokazuje, jak głęboko jest osadzone „JA”.

1) GLOBALIZACJA => np. świat, problemy globalne, wojna, zagrożenie środowiska, polityczny podział świata na centrum i peryferie, problem mono i policentryczności układu globalnego. Przerost globalizacji - nad wszystkimi innymi składnikami edukacyjnymi prowadzi do kosmopolityzmu, globalizmu, wyolbrzymiania dramatów ludzkości w wymiarze światowym; Niedomiar: zwracanie uwagi tylko na siebie.

2) ETATYZACJA => np. państwo i jego suwerenność, ustrój, urządzenia demokratyczne, konieczne zależności, miejsce w świecie. Nadużywanie etatyzacji prowadzi do etatyzmu, do kształcenia irracjonalnego, religijnego kultu państwa, jego instytucji i przywódców organów i osób. W skrajnej postaci doprowadza to do podobieństwa wychowania do tresury i do zamykania życia społecznego w granicach instytucji totalnych, wymagających jednolitego rytmu i zuniformizowanych treści przeżyć, ustanawiania nad kontroli nad całym życiem jednostek i grup; Niedomiar prowadzi do anarchii czy alienacji politycznej.

3) NACJONALIZACJA => np. naród jego tradycje, swoistość kulturowa, istota więzi i odrębności. Przerosty w traktowaniu narodu jako wartości naczelnej wychowania prowadzą do nacjonalizmu i nazizmu, do przekonań o wyższości jednego narodu wybranego czy rasy, nad drugimi; niedomiar to alienacja społeczna, nie czujemy odrębności, kosmopolityzm

4) KOLEKTYWIZACJA => klasa społeczna, więź i interes klasowy, odrębność etosu, solidarność z ludźmi o podobnych pozycjach i położeniu. Patologią jest supraklasowość i sekciarskie traktowanie doktryny partyjnej, zmieniające ją w uzasadnianie panowania mniejszości nad większością. Patologią jest również gotowość wyrzeczenia się obrony interesów własnego państwa oraz własnej grupy społecznej na rzecz interesów partii;

5) POLITYZACJA, BIUROKRAT YZACJA, PROFESJONALIZACJA => przerost wychowania dla instytucji i organizacji prowadzi do syndromu osobowości autorytarnej, łączącej tendencję do dominacji z tendencjami do uległości. Efektem tego przerostu jest także rozłam osobowości, odmienne funkcjonowanie tego samego człowieka w obrębie ról w organizacji i w grupach pierwotnych oraz pełne poddanie się przewodzeniu przez hierarchię w organizacji; Niedomiar: alienacja pracy, praca nie ma wartości

6) SOCJALIZACJA => oddziaływanie grup pierwotnych, wrastanie w zastane normy. Nadmierne wyeksponowanie siły socjalizacji, uspołecznienia w grupach pierwotnych daje w efekcie ograniczenia horyzontów do podwórkowości, do wyłącznie lokalnego widzenia spraw i siebie w świecie; niedomiar: lekceważymy to, co ma wymiar pierwotny, odrzucamy wartości rodziny

7) INKULTURACJA I PERSONALIZACJA => osobowość kulturowa i społeczna istota ludzka jako rezultat wrastania w kulturę i autonomicznych wyborów wartości, przekazywanie systemów filozoficznych i religijnych. Przesada w procesach edukacyjnych w koncentracji na wielkich ideach i wartościach ogólnoludzkich prowadzi do idealistycznego oderwania człowieka od realiów życia własnego i bliźnich, do pięknoduchowstawa,; niedomiar prowadzi do analfabetyzmu kulturowego i funkcjonalnego

8) WYCHOWANIE I JURYDIFIKACJA => obywatel, wdrażanie do realizowania i akceptowania ról i czynności obywatelskich, kształtowanie świadomości prawnej. Patologia nadmiaru wychowania w rolach obywatelskich i normach prawnych może dawać w efekcie osobowość zewnątrz sterowną; niedomiar to wykraczanie przeciwko normom społecznym, brak świadomości prawnej

9) KSZTAŁCENIE I HUMANIZACJA => osoba ludzka, wiedza, światopogląd, kompetencje interakcyjne. Przesadny wysiłek w zakresie procesów humanizacji i kształcenia daje akademizm, poczucie wyższości erudycyjnej nad innymi; Niedomiar: analfabetyzm, deprywacja, brak zasad ogólnoludzkich

10) HOMINIZACJA => organizm, kształtowanie cech gatunkowych człowieka, zasada unikania kary i maksymalizowania przyjemności, gratyfikacji bez szkodzenia innym. Koncentracja na edukacji jako hominizacji przynosi kwietystyczne, ustawiczne względem siebie, ksobność, naturalizm, seksualizm. Niedomiar to kalectwo, niedorozwój, niewłaściwe odnoszenie się do potrzeb pierwotnych

3. Znaczenie edukacji i kultury w pedagogice. Wyzwania dla współczesnej edukacji

4. Sposoby kreowania pedagogiki w Polsce

5. Kategorie pedagogiczne: 

1. Podmiotowość:

• cecha

• wartość

• postawa

• Kant Manuell:

„Możemy wyróżnić 2 rodzaje podmiotowości: egzystencjonalną i kategorialną”.

• Egzystencjonalna: podmiotowość jest źródłem myślenia, mamy do czynienia z podmiotem refleksyjnym.

• Kategorialna: nie wystarczy myśleć, ważny jest kierunek tego myślenia. Przedmiot myślenia = przedmiot percepcji.

Nie wystarczy być podmiotem refleksyjnym, ale to myślenie ukierunkować.

• Krzysztof Konarzewski wymienia 3 elementy mówiące o tym, czym jest podmiotowość:

1. Podmiotowość wyraża się przedmiotowym działaniem człowieka

2. Podmiotowość to poczucie kontroli nad własnymi czynami, poczucie sprawstwa

3. Świadome istnienie siebie w różnicy od innych (powoduje myślenie o sobie, nie poddawanie się trendom)

• 5 rodzajów podmiotowości (Tadeusz Lewawicki)

1. Podmiotowość to istnienie jakiejś struktury, wewnętrznej organizacji człowieka, wielostronnie determinowanej.

2. Indywidualność, własna tożsamość, właściwa określonemu człowiekowi.

3. Swoista hierarchia wartości, indywidualne cele, własne standardy

• wartość uznawana, akceptowana i realizowana

• Działalność podejmowana i prowadzona świadomie, zgodnie z uznawanym wartościami, celami i standardami

• Świadomość związków z otoczeniem, rozumienie otoczenia i sytuacji w nim powstających oraz umiejętność formułowania zadań, programów własnej działalności, sposobów działania.

• Wzajemne, podmiotowe traktowanie się ucznia i nauczyciela:

Poszanowanie (szacunek) - praw itp.

Współudział - uczeń ma możliwość zaistnienia, ktoś, kto współdziała, może być zakłócony przez nadopiekuńczość, wyręczanie drugiej osoby lub zachowania agresywne

Twórczość - szeroko rozumiana

Współodpowiedzialność - za to, co jest działaniem ucznia odpowiada nauczyciel, ale powinien przygotowywać ucznia do bycia odpowiedzialnym

• Zasady podmiotowości

1. Tworzenie klimatu, w którym uczniowie osiągają uczucie bezpieczeństwa emocjonalnego, poczucie życzliwości, poważnego traktowania ich

2. Prowadzenie ucznia do uznania pożądanych wartości za własnych

3. Tworzenie warunków do kształtowania obrazu samego siebie, własnego „ja”, do bycia asertywnym, własnego zdania, posiadania i wyrażania go

4. Kształtowanie umiejętności kontaktów interpersonalnych (uczenie współżycia)

• Cechy sprzyjające posiadaniu podmiotowości:





Autentyczność


Odwaga w podejmowaniu decyzji i wyrażaniu poglądów


Młodości hart ducha (młodość nie jako kategoria wiekowa)


Odpowiedzialność


Intuicja (umiejętność przewidywania)


Obiektywne i realistyczne patrzenie na świat


Umiejętność słuchania i obserwowania


Posiadanie jasno określonych celów, ideałów i pragnień


Pracowitość i sumienność


Radość życia i poczucie humoru


Umiejętność dodawania odwagi drugiemu człowiekowi do bycia sob




• Piotr Sztąpica:

„Podmiotowość rozumiana jest jako zdolność do wywierania wpływu na struktury społeczne. Podmiotem jest jednostka, oddziaływująca na grupę społeczną, w której funkcjonuje. Podmiotowość społeczna to podatność grupy na wpływ jednostki, to zdolność do reformowania układu”

2. Odpowiedzialność

• Od czego zależy poczucie odpowiedzialności?

• Socjalizacja pierwotna

• Samodzielne działanie

• Samodzielne dokonywanie wyborów (nie zawsze ocenianych jako słuszne)

• Gromadzenie doświadczenia

• odpowiadamy za kogoś, za coś, przed kimś, za czyn, za działanie, za myślenie

• odpowiedzialność może być fizyczna, psychiczna, moralna, jednostkowa, społeczna

• odpowiedzialność to świadomość tego , czego oczekuje od jednotki grupa, co sprzyja jej rozwojowi, to odpowiedź na świat, którego jednostka jest częścią, gdyż człowiek istnieje przez relację z innymi ludźmi

• odpowiedzialność jest kategoria moralną i społeczną, związaną jest z pozytywnymi wartościami, przynosi pożytek jednostce i wspólnocie, łączy się z dojrzałością

• Jesteśmy odpowiedzialni nawet wtedy, gdy nikt nas nie ocenia, jesteśmy odpowiedzialni przed samym sobą, przed własnym sumieniem

3. Samorealizacja

Termin pochodzi z języka angielskiego „salfrealization”- realizowanie własnego siebie.

• Samokontrola

• Samowiedza

• Samokrytyka

• Samowychowanie

• Samodzielność

• Samosterowanie

• Dążenie do wytyczonego sobie celu, szczęścia. Dążenie do poznania samego siebie przez samodzielność myślenia kim jestem, subiektywnego poczucia szczęścia ( jestem z siebie zadowolony)

• Dwa rodzaje Samorealizacji:

• Prawdziwa- ma miejsce gdy człowiek aktualizując potencjalne zdolności, łączy je z ideą czynienia dobra

• Pseudo samorealizacja- wykorzystanie potencjalnych zdolności do czynienia zła.

• 15 wytycznych, które pomagają osiągnąć samorealizację (A. Maslow)

1. Obiektywne odbieranie rzeczywistości

Jest to umiejętność patrzenia na siebie, ludzi, ludzi i świat bez zniekształceń spowodowanymi swoimi potrzebami, obawami i przekonaniami. Osoby samorealizujące się dostrzegają ukryte i niejasne sprawy szybciej i poprawniej niż inni, ponieważ w swoich ocenach mniej ulegają lękom oraz własnym życzeniom i pragnieniom. Rzeczy nieznane nie wywołują u nich strachu wręcz pociągają ich sprawy niezwykłe i tajemnicze.

2. Akceptacja siebie i otoczenia

Dzięki akceptowaniu świata takim jakim jest ludzie samorealizujący się nie wstydzą się siebie i swojej natury. Zło, niedoskonałości i grzechy innych przyjmują ze spokojem, nie skarżą się i nie dziwią.

3. Spontaniczność, prostota, naturalność zachowania także w życiu wewnętrznym, myślach i odruchach

Osoby samorealizujące się nie starają się nikogo naśladować, gdyż mają własny styl. Mają głębokie poczucie własnego człowieczeństwa, które świadomie rozwijają. Motywacją dla nich jest praca nad osobowością i charakterem, podczas gdy przeciętny człowiek nie ma najmniejszego pojęcia kim jest, jakie ma cele i jakie ma własne opinie.

4. Koncentracja na problemie

Poczucie misji i celu do spełnienia w życiu pochłania większość energii ludzi samorealizujących się. Są to z reguły ważne, ogólnoludzkie sprawy, które osoby te czują się zobowiązane wykonać. Duża koncentracja nad wykonywanym zadaniem powoduje często wrażenie roztargnienia i zapomnienia o otoczeniu

5. Dystans wobec rzeczywistości i potrzeba prywatności

Ludzie samorealizujący się dobrze znoszą, a nawet lubią samotność i pewne odizolowanie. Trzymają się na uboczu, zachowują dystans wobec innych ludzi i wydarzeń, którym przyglądają się jak naukowcy badający zjawiska przyrody, a nie uczestnicy wydarzeń. Są samodzielni w podejmowaniu decyzji i czują się w pełni odpowiedzialni za siebie i swoje losy

6. Niezależność od otoczenia

Ludzie samorealizujący się są motywowani rozwojem i czują się odpowiedzialni za własny rozwój niezależnie od presji otoczenia. Są wystarczająco silni, żeby uniezależnić się od opinii i uczuć innych ludzi. Nie lubią przyjęć i nadętych uroczystości. Zaszczyty i popularność są dla nich mniej ważne niż ich własny rozwój wewnętrzny.

7. Ciągła świeżość ocen

Ludzie samorealizujący się potrafią dostrzegać piękno życia i zachwycać się tymi samymi rzeczami i zjawiskami z nieustającą świeżością. Znajdują przyjemność w tym co ich otacza.

8. Doznania uniesienia i fascynacji

Doznania te nazywane są również doświadczeniami mistycznymi lub szczytowymi, stany ekstazy i olśnienia. Mogą towarzyszyć odkryciu nowej prawdy, zrozumieniu czegoś istotnego. Doznania szczytowe są coraz dokładniej badane przez współczesną psychologię.

9. Poczucie wspólnoty z rodzajem ludzkim

Identyfikacja z istotami ludzkimi, sympatia i miłość do człowieka. Osoby samorealizujące się traktują ludzi jako członków jednej rodziny. Łatwiej wybaczają, mają świadomość tego, że są w stanie dostrzegać rzeczy, których inni nie widzą.

10. Głębokie przyjaźnie

Przyjaźnie ludzi samorealizujących się są głębsze i trwalsze. Związek z druga osobą wymaga dużo czasu i energii, dlatego mają wąski krąg przyjaciół. Darzą innych miłością i zrozumieniem. Mają zwykle kilku wielbicieli dla których są uprzejmi i mili, ale zwykle unikają rozwijania się tych kontaktów.

11. Tolerancja inności

Ludzie samorealizujący się są życzliwi dla każdego, mają szczery szacunek dla innych ludzi. Umieją i starają się uczyć od każdego, są skromni, nie podkreślają swojej pozycji. Potrafią zachwycać się osiągnieciami innych ludzi.

12. Wyraźne standardy moralne

Ludzie samorealizujący się nie mają wątpliwości co jest dobre a co złe, gdyż mają wyraźne standardy moralne. Potrafią przekształcić najbardziej rutynową czynność w grę lub zabawę z której cieszą się jak dzieci.

13. Pogodne poczucie humoru

Ludzie samorealizujący się nie uważają za śmieszne tego co rozśmiesza przeciętnych ludzi. Nie są złośliwi i nie bawią ich sytuacje kiedy śmiech odbywa się czyimś kosztem, kiedy ktoś jest zraniony. Mogą żartować z ogólnych przywar ludzkich, nadmiernych ambicji, krzątaniny i zagubienia w dążeniu nie wiadomo do czego.

14. Twórcze spojrzenie na świat

Oryginalność, pomysłowość, świeżość spojrzenia, spontaniczność, a nawet naiwność do naiwności dzieci. Ludzie samorealizujący się są mniej zahamowani, lepiej dostrzegają rzeczywistość, dzięki czemu są bardziej twórczy.

15. Opór przed bezmyślnym podporządkowaniem kulturze

Ludzie samorealizujący się utrzymują dystans wobec kultury, w której się znajdują. Nie podporządkowują się modzie nie są wytworni i szykowni, chociaż mieszczą się w granicach konwenansów. Ludzie ci nie buntują się czynnie przeciwko kulturze i nie zaprzeczają wszystkiemu, co z sobą niesie. Opierają się na własnej ocenie. Każda kultura narzuca pewne wymagania, począwszy od zdejmowania lub nakrycia głowy w świątyniach do karania za odsłanianie twarzy przez kobiety na ulicach.

4. Tolerancja

• Tolerancja z języka gr. Tolerantio- cierpliwa wytrwałość

• Tolerancja to wyrozumiałość poważanie dla cudzych poglądów, wierzeń mimo, że są odmiennie od tego co się samemu uważa za słuszne. Tolerancja może oznaczać brak interwencji czyli znosimy czyjeś zachowania.

• L. M. Pawłowska Trzy znaczenia tolerancji

• Tolerancja jako wartość negatywna- brak interwencji mimo negatywnej oceny tych zachowań.

Motywy: obojętność, poczucie przewagi na innymi ludźmi, pragnienie harmonijnego życia społecznego.

• Tolerancja jako wartość pozytywna- jesteśmy tolerancyjni mimo, że to co oferują nam inni nie jest zgodne z naszymi wartościami, ale jest pozytywne.

• Tolerancja jako brak przymusu- partnerzy interakcji, rozumienie partnera, bez narzucania własnych poglądów.

• Józef Keller podjął próbę wyjaśnienia istoty tolerancji, traktując ją jako postawę ludzką i zasadę moralną. Pierwszym warunkiem zaistnienia zjawiska tolerancji jest to, iz czyjeś zachowanie bądź pogląd, bądź tez upodobanie wywołuje uczucie przykrości u człowieka. Drugim warunkiem tolerancji jest to że człowiek może - z racji swej pozycji - zmienić ten stan, może interweniować, ale jednak tego nie czyni.

Tolerancja we właściwym znaczeniu występuje wówczas, jeśli człowiek nie podejmuje żadnych działań, zmiany niekorzystnej dla siebie sytuacji, opierając się przy tym na uznawaniu i szanowaniu prawa ludzi do własnego myślenia, do propagowania swoich poglądów, swobodnego kierowania życiem.

J. Keller dokonał rozróżnienia pomiędzy zasadami a postawami tolerancji.

Tolerancja jako zasada moralna wyraża się w twierdzeniu, że obowiązkiem moralnym każdej jednostki, grupy społecznej jest odnosić się pozytywnie do cudzych poglądów i upodobań. Postawa tolerancji polega na osiągnięciu dyspozycji do szanowania cudzych przekonań, upodobań, działań.

• Człowiek tolerancyjny:

• Potrafi uszanować poglądy innych

• Potrafi wysłuchać innych

• Tolerancja według W. Wiśniewskiego oznacza umiejętność łączenia dwóch sprzecznych ze sobą postaw przy równoczesnym braku gotowości do stosowania wobec nich ograniczeń lub sankcji.

• J. Augustyniak- Kawka podkreśla, że tolerancja jest pewną umiejętnością partnerskiego traktowania osób posiadających inne potrzeby, wartości, sfery interesów podejmujących w związku z tym odmienne działania.

• Granice tolerancji wyznacza:

• Zasada słuszności

• Zasada nienaruszalności praw człowieka

• Józef Podgórecki (1986, s 92 - 96) w swoim studium poświęconym postawom moralnym pisze, że postawa tolerancji wynika z różnic osobowościowych. Postawa tolerancji jest wielowymiarowa i wyraża się w przyznawaniu innym ludziom prawa do wypowiadania własnych poglądów i zgodnych z nimi zachowań, chociaż są one odmienne od tych, które dana osoba uważa za prawdziwe i słuszne.

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1948r. postulowała prawo każdego człowieka - obywatela planety Ziemi do poszukiwania prawdy i w tym procesie urzeczywistniania idei tolerancji wobec innych oraz oczekiwania od innych wartości tolerancji. Deklaracja głosi między innymi, iż 'każdy człowiek ma prawo dowolności opinii i wyrażania jej: prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami.

5. Wyobraźnia

• Wyobraźnia jest zdolnością człowieka do kreowania obrazów umysłowych o różnym stopniu oryginalności.

• Według Wincentego Okonia - jest to fantazja, proces psychiczny, polegający natworzeniu nowych wyobrażeń i myśli na podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia.

• Procesy tego rodzaju powstają poprzez dysocjację wcześniej wytworzonych związków i ukształtowania z nich elementów nowych układów. Gra ona duża rolę we wszelkiej działalności twórczej, w pracy naukowej, sztuce, literaturze, technice, a także w pracy robotnika nowatora i czy rolnika, a nawet ucznia, stąd rozwijanie jej od najwcześniejszych lat jest ważnym zadaniem szkoły i systemu oświaty.

• Wyobraźnia według Johna Dewey - wyobraźnia obecna jest wszędzie tam, gdzie rzeczy dobrze znajome nabierają cech nowości , gdzie to co doświadczone staje sie zagadkowe i intrygujące. Łączy ona świat marzeń ze światem realnym. Przyczynia się do poszerzania ludzkiego doświadczenia.

• Wyobraźnia moralna - dyspozycja do przewidywania następstw aktualnie podejmowanych działań i branie za nie odpowiedzialności.

• Wyobraźnia społeczna wg Stanisława Kowalskiego - to dyspozycja do przewidywania działań innych ludzi w środowisku społecznym, ale działań znanych już podmiotowi, obecnych w jego doświadczeniu. Przewidując reakcje innych osób, na własne działania człowiek dostosowuje swoje zachowania do aktualnej sytuacji i spodziewanego kierunku wydarzeń. Nie wykracza poza doświadczenie, a wyrastająca z niego wyobraźnia gwarantować miała stabilność zachowania i tożsamość ego. Odrzucał on wyobraźnie jak źródło zachowań kreatywnych.

• Wg Bogdana Suchodolskiego - wyobraźnia społeczna musi opierać się na idei twórczości bowiem kreatywność jest nieodzownym atrybutem natury ludzkiej, stanowi ona narzędzie tworzenia nowych wartości pomnażających kulturę, a kultura jest treścią życia społecznego i treścią edukacji. Stanowi narzędzie przyswajania dorobku kultury. Jego koncepcja wyobraźni społecznej opiera się na tradycji i projektowaniu własnego życia. Jest połączeniem tego co dane z tym co może być, co się staje, a co by się mogło stać w innych okolicznościach lub innych warunkach.

6. Twórczość

• twórczość to zdolność powoływania do istnienia nowych bytów, idei, jest szczególnym przypadkiem procesu rozwiązywania problemów, stanowi wskaźnik i warunek postępu

• jest to wszelka działalność o charakterze innowacyjnym, jej źródłem jest wyobraźnia

• wytworem ludzi twórczych jest między innymi kultura, która kształtuje osobowość dorastających pokoleń, stymuluję ich wyobraźnię

• twórczość polega na wytworzeniu w umyśle, a następnie reprezentacji sytuacji problemowej i celu

• osobowość twórcza jest wynikiem niezwykłego daru danego jednostce w momencie poczęcia (tzw. iskra Boża), stymulującego twórczość człowieka wychowania oraz tradycji kulturowej środowiska

• twórczość kształtuje rzeczywistość, jest celem i warunkiem rozwoju edukacji, może być indywidualna, a także może być czynnikiem społecznym i kulturowym

• ważnym elementem wychowania ku kreatywności jest propagowanie wychowania niedyrektywnego, wychowanie do wolności

• Wg Wincentego Okonia jest to - proces ludzkiego działania dający nowe i oryginalne wytwory, oceniane w danym czasie jako społecznie wartościowe. Może przejawiać się w każdej dziedzinie działalności ludzkiej, zarówno artystycznej i naukowej, jak i organizacyjnej, technicznej, produkcyjnej czy wychowawczej

• Koncepcja psychologiczna procesu twórczości wg Tomasza Kocowskiego polega na wytworzeniu w umyśle, a następnie przekształceniu i wzbogaceniu obrazu sytuacji problemowej i celu tak długo , aż człowiek odnajdzie zadowalający go sposób osiągnięcia celu w danej sytuacji.

• Z twórczością ściśle związana jest wyobraźnia, która stanowi źródło wszelkich zachowań kreatywnych człowieka. W niej powstają impulsy pobudzające umysł do ich konkretyzacji w postaci obrazu, idei.

• Wg Górniewicza wyobraźnia jest pierwotnym generatorem twórczości, która ma swój początek właśnie w tej dyspozycji. Wyobraźnia staje na początku drogi zwanej procesem twórczym, a na jej końcu jest konkretny wytwór w formie zobiektywizowanej.

• Wg amerykańskiego psychologa Joya Guilforda to myślenie wspiera proces twórczy. Twórczość układa się w sekwencje stanów umysłu. Jest matrycą skupiającą cząstkowe doznania , wrażenia, przebłyski, intelektu, a czynnikiem scalającym je jest proces myślenia zwanego myśleniem twórczym.

• W pedagogice twórczość jest celem i warunkiem rozwoju edukacji. Przejawia się ona wokół elementów wychowawczych takich jak: twórcza atmosfera, twórczy nauczyciel, twórczy wychowawca. Metody wychowania do twórczości stwarza twórczy wychowawca, który dostarcza dziecku materiału do działań kreatywnych, otwiera umysł., wrażliwość na świat, a także stwarza warunki swobody do jego rozwoju.

• Pedagodzy traktują twórczość jako kategorię zmiany, rekonstrukcji społecznej. Twórczość innych, najpełniej mogą rozwijać ci, którzy sami są ludźmi twórczymi.

6. Znaczenie i rozumienie dialogu w pedagogice 

7. Globalizm, edukacja globalna 

• Centrum Północ-Południe przy Radzie Europy:

„Edukacja globalna to edukacja, która otwiera oczy i umysły ludzi na rzeczywistość, uświadamia potrzebę stworzenia świata, w którym będzie więcej sprawiedliwości, równości i będą przestrzegane prawa człowieka.” (definicja przygotowana przez)

• Wg Nowa Encyklopedia Powszechna PWN edukacja globalna to:

„koncepcja umiędzynarodowienia edukacji, której celem jest wyposażenie młodego pokolenia w „świadomość globalną”. Propaguje pluralizm, tolerancję i dialog międzykulturowy; akcentuje dobro wspólne ludzkości; odzwierciedla tendencje uniwersalistyczne w pedagogice współczesnej.”

• Deklaracja Edukacji Globalnej z Maastricht, przyjęta przez Europejski Kongres Edukacji Globalnej zawiera następującą definicję:

„Edukacja globalna otwiera ludziom oczy i umysły na rzeczywistość panującą na świecie oraz uświadamia o konieczności podejmowania działań na rzecz większej sprawiedliwości, równości i przestrzegania praw człowieka dla wszystkich.”

• W języku polskim najczęściej stosowane są nazwy edukacja globalna i edukacja rozwojowa. Oprócz tego używane są takie nazwy jak:

• Globalna edukacja rozwojowa,

• Edukacja o rozwoju,

• Edukacja na rzecz rozwoju,

• Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju,

• Edukacja na rzecz globalnego obywatelstwa

• Edukacja globalna jest ważną odpowiedzią na rzeczywistość życia w globalnym świecie. Jest to rodzaj edukacji niezbędny, który pomaga ludziom w nim żyć, czuć się za niego odpowiedzialnymi i wspólnie uczyć się jak zmieniać świat na lepsze. Edukacja globalna łączy programy różnych obszarów edukacji: edukacji rozwojowej, edukacji o prawach człowieka, edukacji dla zrównoważonego rozwoje, edukacji dla pokoju i zapobiegania konfliktom, edukacji międzykulturowej i międzyreligijnej.

• Cele edukacji globalnej:

• Edukowanie obywateli w tematyce sprawiedliwości społecznej i zrównoważonego rozwoju,

• Otwieranie perspektywa w edukacji, aby pomóc ludziom zrozumieć współczesny świat.

• Rozwój wspólnot edukacyjnych gdzie uczący się i edukatorzy są zachęcani do wspólnej pracy nad zagadnieniami globalnymi,

• Stymulowanie i motywowanie uczących się i edukatorów do przyglądania się zagadnieniom globalnym przy użyciu innowacyjnych metod pedagogicznych,

• Stawianie wyzwań programom i praktykom edukacji formalnej i nieformalnej poprzez wprowadzenie własnych treści i metodologii.

• Umiejętności zdobywane przez edukację globalną:

• Myślenie krytyczne i analiza (edukacja globalna powinnam pomagać uczącym się podchodzić do konkretnych zagadnień z otwartym, krytycznym umysłem, analizować je i być chętnym do rozważania swoim opinii w świetle nowych dowodów i argumentów.)

• Zmiana perspektywy lub podejście perspektywiczne( umożliwienie spostrzegania różnych sytuacji z różnego punktu widzenia.)

• Rozpoznawanie negatywnych stereotypów i uprzedzeń (umożliwienie uczącym się rozpoznawania negatywnych stereotypów i uprzedzeń oraz aktywne przeciwstawianie się nim.

• Tydzień Edukacji Globalnej

Tydzień Edukacji Globalnej (TEG) to coroczna ogólnoeuropejska akcja edukacyjna, która odbywa się w trzecim tygodniu listopada. Jest ona okazją, by zwrócić uwagę społeczeństw Europy na potrzebę systematycznej i długofalowej edukacji, dotyczącej spraw globalnych, kierowanej przede wszystkim, (choć nie tylko) do dzieci i młodzieży.

• Kto zajmuje się edukacją globalną?

Edukacja globalna i rozwojowa jest wspierana przez agencje współpracy na rzecz rozwoju i ministerstwa spraw zagranicznych w krajach członkowskich OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development) i krajach europejskich. W wielu z nich edukacja uważana jest za niezbędny element programu nauczania w szkołach na poziomie podstawowym i wyższym, dlatego jest również wspierana przez ministerstwa edukacji..

W Polsce na rzecz rozwoju edukacji globalnej działają m.in. Fundacja Edukacja dla Demokracji, Polska Akcja Humanitarna, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Amnesty International, Polskie Centrum Współpracy Międzynarodowej, Fundacja Edukacji Międzykulturowej, Polska Zielona Sieć.

8. Znaczenie wielokulturowości w pedagogice 

4

---