1. Pedagogika (paidagogos - "prowadzący dziecko") - zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych.

Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej. Zajmuje się ona formułowaniem teorii, celów, treści, metod, środków i form procesu wychowania, a także stanowi zasób wiedzy praktycznej na ten temat.

2. Zadania pedagogiki i kryteria klasyfikacji nauk pedagogicznych:

Zadania:

• gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;

• analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;

• dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej

Kryteria (wg. T. Hejnickiej-Bezwińskiej):

• metodologiczne (pedagogika ogólna; szczegółowa)

• według celów i czynności wychowawczych (dydaktyka; teoria wychowania)

• wieku wychowanka

• rodzaju działalności (rekreacji; sportu; itp.)

• rodzaju defektów rozwojowych (tyflopedagogika; resocjalizacja)

• według problemów badawczych (społeczna, komparatystyka, systemów oświatowych)

3. Teoria wychowania i jej miejsce wśród dyscyplin pedagogicznych - podstawowa subdyscyplina pedagogiki; usystematyzowana i logicznie spójna nauka o celach, metodach, treściach, systemach oraz uwarunkowaniach i skutkach wychowania. Istnieją 3 sposoby jej uprawiania - refleksja oparta o filozofię, czynne uczestniczenie w działalności wychowawczej i badanie pewnych uwarunkowań.

4. Zadania teorii wychowania :

• formułuje cele

• projektuje działalność wychowawczą umożliwiającą realizacje celów

• określa czynniki powodzenia, bądź niepowodzenia danej działalności wychowawczej

• diagnoza i prognoza

• dostarcza sposobów teoretycznych i argumentów

• wykazuje sprzeczności w procesie wychowawczym

5. Problem badawczy - swoiste pytanie określające cel i granice pracy naukowej. Określa rangę poznawczą, problemy naukowo-badawcze, stawia pytania badawcze, strukturę logiczno-gramatyczną. Formułowanie - precyzyjność pytań i odpowiedzi, usytuowanie na tle innych osiągnięć naukowych, falsyfikacja, poprawne formułowanie - użyteczność praktyczno-społeczna.

6. Źródła problemów badawczych:

• osobiste preferencje badacza

• potrzeby społeczne

• warsztat badawczy - znajomość aspektów, umiejętność interpretacji, usytuowanie problemu

7. Zakresy problemów badawczych:

• pojedyncze działanie wychowawcy

• ciągi stosowanych działań wychowawczych

• działalność wychowawcza zespołu wobec wychowanków

• funkcjonowanie systemów - poczynania instytucji wychowawczych

8. Metody i techniki badawcze (Głogowski):

Metody - ogólny system reguł dotyczących organizowania określonej działalności badawczej

Techniki - skonkretyzowany sposób realizowania zamierzonych badań

• metoda obserwacji: technika obserwacji standaryzowanej (próbek czasowych) i niestandaryzowanej (dorywcza)

• metoda skali ocen: technika skali - numerycznych i graficznych, przymiotnikowych i opisowych, dyskretnych i ciągłych, zmuszonych wyborem

• eksperyment: technika grup równoległych, rotacji, czterech grup, jednej grupy

• test osiągnięć szkolnych: test według - mierzonej cechy osiągnięć badanego, układu odniesienia wyników, stopnia zaawansowania konstrukcyjnego

• metoda socjometryczna: technika socjometryczna (ilościowe badanie stosunków międzyludzkich), plebiscyt, zgadnij kto, szeregowania rangowego

• analiza dokumentów: zewnętrzna i wewnętrzna, ilościowa i jakościowa, formalna, wypracowań, dzienników

• metoda sondażu: technika sondażu z ankietą (jawna, anonimowa), sondażu i wywiadu (jawny, ukryty)

• metoda dialogowa: technika rozmowy indywidualnej lub grupowej, bezpośrednia, pośrednia, biernego lub czynnego słuchania

• metoda biograficzna: technika monograficzna i indywidualnych przypadków

9. Eksperyment pedagogiczny - metoda naukowego badania polegająca na zmianie przebiegu procesów wprowadzeniem czynnika i obserwowaniem zmian pod jego wpływem (czynnik - zmienna niezależna, zmiany - zmienna zależna). Może być laboratoryjny lub naturalny. Zalety: możliwość wywołania zamierzonego zjawiska, możliwość powtarzania, ujednolicenia warunków badania, dokonania ilościowych pomiarów zachowania się. Zmienne pośredniczące - badacz nie ma wpływu na niektóre czynniki - za duże grupy, ciasnota, zbyt wczesny lub późny czas przeprowadzenia eksperymentu.

10. Sondaż diagnostyczny - opis, ocena, konkluzja; metoda pozwalająca na poznanie zjawiska społecznego i jego zasięgu oraz procesów socjologicznych. Pozwala na obserwowanie konkretnych zjawisk. Rodzaje sondażu:

• jednorazowe - na próbie ważonej, nieważonej, na próbach kontrastowych

• powtarzalne - ankieta (badanie zjawisk masowych w oparciu o kwestionariusz; rodzaje pytań: otwarte, zamknięte, alternatywne, dysjunktywne, koniunktywne) lub wywiad (rozmowa badawcza; skategoryzowany - z czasem i kwestionariuszem, nieskategoryzowany - jawny, jawny - nieformalny), obserwacja (gromadzenie i interpretowanie danych w naturalnym przebiegu sytuacji; uczestnicząca i nieuczestnicząca, niekontrolowana i kontrolowana; warunki - celowość poczynań, planowa, selektywna, objektywna

11. Zasady badań pedagogicznych

• świadomego udziału

• metodologicznej racjonalności

• epistemologicznej niepewności (subiektywizm)

• aksjologiczna (ogólnie przyjmowane dobro wychowanka)

• intersubiektywności

• weryfikowalności

• korespondencji (porównanie z innymi koncepcjami)

• kompletności

12. Koncepcje rozwoju psychicznego:

psychoanaliza - Trzy dziedziny życia psychicznego Freud powiązał z modelem trzech funkcji czy instancji, wyodrębniając: "Id" - dziedzinę naturalnych popędów i instynktów; "Ego" - instancję zwróconą przede wszystkim w kierunku świadomości, odzwierciedlająca treści dane świadomemu postrzeganiu; "Superego" - instancję obejmującą ideały i normy moralne. Psychoanaliza wychodzi z założenia, że osobowość człowieka rozwija się przez całe życie, przechodząc różne fazy charakteryzując się różnymi punktami ciężkości. Na proces formowania się psyche szczególny wpływ mają jednak fazy wczesnego rozwoju: zaburzenie procesu rozwoju na tym wczesnym etapie może zadecydować o specyficznym charakterze całej osobowości. Freud skupił się na badaniu rozwoju psychoseksualnego człowieka, uznając, iż dziecko już od samych narodzin (a nawet wcześniej) jest istotą seksualną. Seksualność dziecięcą uznał Freud za polimorficzno-perwersyjną - oznacza to, iż dziecko nie ma jeszcze stabilnej tożsamości seksualnej, praktykuje przeto różne formy zdobywania rozkoszy. Freud uznał, że rozwój libido dziecięcego przebiega w trzech fazach: oralnej (1-3 rok życia), analnej (3-5 rok życia); fallicznej (5-7 rok życia). Proces rozwoju dziecięcej fazy genitalnej osiąga punkt szczytowy w tzw. kompleksie Edypa (w wypadku chłopca) i kompleksie Elektry (w wypadku dziewczynki), polegającym na tym, że dziecko zwraca się z miłością do rodzica przeciwnej płci, rywalizując z rodzicem tej samej płci o jego względy. Upadek (czy wyparcie) wynikającego z tego konfliktu inicjuje fazę utajenia, charakteryzując się wyrzeczeniem się tak ukształtowanej miłości oraz ukształtowaniem stabilnego „nad-ja”, z czym związane jest ustanowienie tabu kazirodztwa. W okresie pokwitania wreszcie owe różne popędy cząstkowe znajdą się pod prymatem genitalności.

p. analityczna - Carl Gustav Jung - w swojej koncepcji dokonał podziału psychiki na sferę świadomą i podświadomą. Tę ostatnią podzielił na nieświadomość indywidualną i nieświadomość zbiorową, na którą składają się dziedziczone doświadczenia całego rodzaju ludzkiego. Jej składniki to archetypy - najbardziej pierwotne idee lub formy rzeczy, podobne u wszystkich ludzi, związane z uniwersalnymi tematami. Niektóre archetypy są tak rozwinięte, że można je uważać za oddzielne systemy wewnątrz psychiki lub osobowości. Są to anima, animus, persona i cień. Proces rozwoju jaźni nazwał indywiduacją. Polega ona na stopniowym poszerzaniu pola świadomości o treści podświadomości. Jung wyróżnił dwa typy dystrybucji energii psychicznej: na zewnątrz (ekstrawersja) i ku wnętrzu podmiotu (introwersja). Te dwa typy postaw współistnieją u każdego człowieka. Wyróżnił ponadto cztery funkcje psychiczne: myślenie, czucie, intuicja, doznawanie. Występują one u człowieka wspólnie, przy czym jedna z nich jest dominująca.

p. indywidualna - Alfred Adler odrzucił koncepcję libido. Uważał, że głównym motorem działania ludzi jest dążenie do mocy jako forma kompensacja kompleksu niższości. Wspomniany kompleks powstaje we wczesnym dzieciństwie na podłożu poczucia słabości dziecka w stosunku do dorosłych i do otoczenia. Sposoby kompensacji kompleksu niższości wpływają na kształtowanie się cech charakteru człowieka, a niemożność kompensacji daje początek zaburzeniom i chorobom psychicznym. Adler uważał też że poczucie niższości jest czymś dobrym dla człowieka, bowiem jest to czynnik rozwoju jednostki. Można wyróżnić dwa cele życia. Pierwszy to poczucie wspólnoty (Gemeinschaftsgefūhl), który sprowadza się do rozwoju jednostki jak i ogółu w oparciu o poczucie empatii i identyfikację. Drugi to prywatna inteligencja (private Intelligenz), który sprowadza się aby swoją niedoskonałość przezwyciężyć przez zdobycie przewagi nad innymi ludźmi. Sam Adler podkreślał pierwszy z celów jako skuteczny środek walki z poczuciem mniejszej wartości.

behawioryzm -Założenia behawioryzmu - jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych, twierdzi, że są one swoistymi, ubocznymi efektami działania mózgu, których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi, gdyż są one niedostępne obserwacji, dlatego, jeśli psychologia ma być rzetelną nauką, musi się ograniczyć do mierzalnych, jasno zdefiniowanych eksperymentów, w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców i obserwuje się ich określone reakcje na te bodźce. Watson uważał, że zachowanie przybiera postać S - R. Gdzie S to bodziec (ang. Stimulus) zaś R to reakcja (ang. Response), pisał: Dajcie mi dziecko spłodzone przez dowolną parę rodziców i dajcie mi pełną kontrolę nad środowiskiem, w jakim będzie ono wzrastać - a sprawię, że wyrośnie na wybitnego uczonego, artystę, politycznego przywódcę, czy też, jeśli tylko będę tego chciał, zostanie pospolitym przestępcą.

p. humanistyczna - interpretuje człowieka jako podmiot autonomiczny, który przyjmuje postawę badawczą wobec rzeczywistości, który obserwuje, przewiduje, planuje i wnioskuje i który zgodnie z posiadaną wiedzą przystosowuje się do świata i kształtuje go. Podstawą filozoficzną czyni egzystencjalizm, personalizm i fenomenologię. Najważniejsze założenia koncepcji humanistycznej:

1. człowiek to unikatowa całość składająca się z 2 podsystemów: „ja” i ”organizmu”, które stanowią jedność i są jak dwie strony jednej monety. Człowiek, który chce żyć zgodnie ze swoją naturą, chce być niezależny, autentyczny, zadowolony musi stanowić harmonijną całość, której podstawowe składniki (ja i organizm) stworzą spójny system, zwany osobą.

2. podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne, siły decydujące o jego przebiegu tkwią w człowieku, a nie poza nim. Człowiek, którego rozwój został zablokowany nie jest osobą w pełni zdrową.

3. o działaniu człowieka decyduje dążenie do samorealizacji, która jest podstawową skłonnością natury ludzkiej. Jej przejawem może być miłość, twórczość, altruistyczne zachowania, rozwój własnego „ja”. Nie interesuje go produkt pracy, ale same przeżycia, np. twórczość jest ważna dlatego, że kształtuje osobę, a nie towar, który można sprzedać lub kupić. Życie poza obszarem samorealizacji nie jest życiem autentycznym i w pełni ludzkim.

4. człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są pozytywne. Oznacza to, że chce dawać i daje innym wyłącznie dobro. Jeżeli dokonuje aktów gwałtu lub przemocy, to dlatego, że działa wbrew naturze, a rzeczywistość, w której żyje blokuje rozwój jego prawdziwych i pozytywnych zachowań.

5. ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, aktualne przeżycia, doświadczenia, przez to, co dzieje się tu i teraz. To, co dzieje się aktualnie w świadomości, jak człowiek teraz postrzega siebie, innych i świat decyduje o przebiegu procesu samorealizacji. Człowiek żyjący przeszłością nie osiągnie pełnego rozwoju.

13. Wskaźniki rozwoju autonomii moralnej:

• Muszyński wyróżnia:

1. stadium anomii moralnej:

· faza amoralizmu - zachowania dziecka w tym okresie są niemoralne, ponieważ ono nie posiada świadomości moralnej i z tego powodu społeczeństwo zachowania akceptuje,

2. stadium heteronomii

· logocentryzm - dziecko nie jest zdolne do rozumienia cudzych stanów psychicznych i zachowuje się wyłącznie dla uzyskania własnych korzyści i aby uniknąć kary,

· konformizm - polega na uleganiu presji grupy w celu uzyskania akceptacji,

3. stadium socjonomii moralnej

· konwencjonalizm moralny - człowiek identyfikuje się z normami moralnymi uznawanymi przez inne osoby, które są znaczące

4. stadium autonomii moralnej

· faza pryncypializmu moralnego - jednostka uznaje normy moralne za własne i dąży do przestrzegania ich w sposób absolutny. Jednostka jest bardzo krytyczna wobec wszystkich innych osób, które przekraczają normy moralne i ten etap przypada na jednostkę, w którym starała się ona rozstrzygać pewne dylematy moralne (15 - 17 lat),

· faza racjonalizmu moralnego - jednostka zaczyna rozumieć zasady funkcjonowania norm moralnych w społeczeństwie, ale również zaczyna rozumieć złożoność egzystencji ludzkiej, zaczyna rozumieć relacje międzyludzkie, uznaje relatywizm moralny dla dobra innych ludzi,

· faza idealizmu moralnego - jednostka rozwija własny system moralny na podstawie zinternalizowanych wartości i wartości są tutaj punktem odniesienia dla własnego postępowania i oceny postępowania innych ludzi. Jednostka jest tutaj w pełni uświadomiona, że kończąc tę fazę osiąga w swoim rozwoju.

• Kohlberg ujmuje rozwój moralny w ramach trzech poziomów:

1. Przed konwencjonalny (wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny). Wyróżnia się tu: stadium „kary i posłuszeństwa” oraz :relatywizm instrumentalny”

2. Konwencjonalny -13-16 rok życia. Wyróżnia się tu: stadium „dobry chłopiec/dziewczyna”, stadium „prawo i porządek”

3. Postkonwencjonalny -po 16 roku życia do 20 roku życia. Wyróżnia się tu: stadium „umowy społecznej i legalizmu” stadium „uniwersalnych zasad sumienia”."Dobry chłopiec/ dziewczynka" Każda czynność jest oceniana jako dobra albo zła. Bierze się pod uwagę intencje jednostki, nie tylko konsekwencje danej czynności. Zachowanie zgodne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi i rodzinnymi. „prawo i porządek” - podobnie jak w stadium poprzednim reguły i normy społeczne muszą być postrzegane. Przejawia się szacunek dla autorytetów.

14. Analiza encykliki Piusa XI Divini illius magistri 1929 - zawiera rozważania na temat podziału zadań z zakresu wychowania młodzieży, pomiędzy Kościół katolicki, rodzinę i państwo. Wyszczególnia prawa wychowawcze wszystkich z tych jednostek, formułuje pojęcie przedmiotu wychowania, krytykuje zasady naturalizmu pedagogicznego, konsumpcjonizmu, indywidualizmu, totalizmu, laicyzmu, porusza sprawę wychowania seksualnego i koedukacji. Opisuje także postulowane pozytywne środowisko wychowania młodzieży, rolę neutralnej szkoły, nauczycieli i Akcji Katolickiej w procesie wychowawczym. Definiuje zagrożenia świata zewnętrznego, mogące wpływać na wypaczenia procesu socjalizacji. W ostatnim rozdziale przedstawia cel i formę chrześcijańskiego wychowania, w tym urobienie prawdziwego chrześcijanina. Jako wzór wychowania i mistrza w tym zakresie pokazuje Jezusa Chrystusa.

15. Składniki wychowawcze wg. Arystotelesa:

• teoria trójczynnikowa - fizis (fizyczność), etos (obyczaj, przyzwyczajenie), logos (mądrość)

• antropologiczna koncepcja ciała i formy „animal rationale”

16. Czynniki rozwojowe w koncepcji chrześcijańskiej - czynniki wewnętrzne (biologiczna dziedziczność, cechy osoby z okresu prenatalnego, stany somatyczne), czynniki zewnętrzne (niezamierzone i celowe wpływy), czynniki osobowościowe.

• bios - życie, pęd życiowy do rozwoju, w pewnym sensie dziedziczność

• etos - obyczaj, oddziaływania społecznych środowisk, presje społeczne, etos działa na bios w pewnych sytuacjach życiowych

• agos - prowadzenie, działania wychowawcze

• los - nieznane kształty przyszłego życia, czynniki nieodwracalne i wokacjonalne, składniki rozwojowe - progresja, degresja i regresja

17. Wychowanie wg. Jana Pawła II:

• personalizm wychowawczy - zasada afirmacji (obdarzenie wychowanka godnością w kategorii środku a nie celu), osobowej podmiotowości wychowanka (człowiek sam posiada cel, dążenie do dobra wspólnoty)

• normatywizm - normy a wartości; dążenie do podstawowych wartości - miłości, wolności, odpowiedzialności moralnej

• wzór osobowy - wzorczość i naśladowanie - Chrystus wzorem, wzór osobowy - naśladownictwo

18. Wychowanie w ujęciu:

• funkcyjnym - koncepcje - prakseologiczna (Herbart; podkreślenie znaczenia wychowawcy, pomijanie aktywności wychowanka); ewolucyjna (Dewey; proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku); podejście sytuacyjne (Petersen; budowanie szkoły na wzór rodziny, plan jenajski); koncepcja adaptacyjna (oddziaływanie pokoleń dorosłych na młodych)

• dyscyplinarnym - koncepcje - biologiczna (założenie, że wychowanie może popsuć dobro w człowieku stworzonym przez Boga, wychowanie naturalne, nieintencjonalne); socjologiczna (wychowanie jako formowanie sumienia społecznego)

• psychologicznym - kształtowanie tożsamości

19. Wychowanie w nurtach XX wieku:

• socjalizm - łączenie nauki z pracą, szkoły z ideologią, łączenie teorii z praktyką przez pracę, kolektyw - brak podmiotowości

• liberalizm - wychowawca obserwatorem psychiki dziecka, brak skrępowania cywilizacyjnego, człowiek żyje dobrze jeśli jest w zgodzie z własnymi popędami (Sartre), wyładowywanie popędu w działalności kulturalnej, itp.

• humanizm - człowiek ma prawo do posługiwania się radykalnymi metodami

• personalizm - (Mounier, Guardini, Maritain) wychowanie elementem uniwersum personalnego, uzdalnianie wychowanka do samowychowania, wychowanie tzw. majeutyką osoby

20. Teleologia i funkcje celów wychowawczych

Teleologia - nauka o celach. Cele kształcenia to planowe, zamierzone i długotrwałe założenia dydaktyczne co do tego jak kształcić, jakie wartości wpajać i jakimi metodami. Cele wychowawcze - normy postulujące standardy wychowania, określają ogólne zmiany i zamierzenia wychowawcy, wyznacznikiem aksjologia (nauka o wartościach) społeczna.

Funkcje:

• odniesienia

• regulująca

• organizująca treści, metody i formy

• motywująca

• koordynująca

• prospektywna

• utrwalająca

Można wyróżnić cztery grupy celów:
- cele kreatywne: wywołać, ukształtować (np. nowe zainteresowania lub przekonania).
- cele optymalizujące: zwiększyć, wzmóc, poszerzyć (np. zaangażowanie).
- cele minimalizujące: osłabić, ograniczyć
- cele korekcyjne: przekształcić, zmienić

21. Operacjonalizacja celów - uszczegółowienie celu ogólnego, czyli jego zmiana na cele operacyjne

• ogólne - wskazują kierunki dążenia ucznia.

• operacyjne - stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane. Opis ten powinien być na tyle dokładny, aby umożliwić rozpoznanie czy cel został osiągnięty, a przynajmniej określenie sposobu sprawdzenia wyniku.

Etapy:

• zapis celów w ogólnej postaci

• intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel

• luźne zapisy celów operacyjnych

• selekcja tych zapisów

• klasyfikacja zapisów

• sformułowanie celów operacyjnych

• sprawdzenie celów operacyjnych

22.Taksonomia celów kształcenia - hierarchiczna klasyfikacja wybranej dziedziny celów kształcenia.

23. Taksonomia ABC Niemierki

• poziom działania: A - uczestnictwo w działaniu (wychowanek nie unika działania, ale sam go nie podejmuje) B - podejmowanie działania

• poziom postawy: C - nastawienie na działanie (działanie i potrzeba wychowanka do jego wykonania) D - system działań (uporządkowanie zasad postępowania, kształtowanie osobowości)

24. Internalizacja (ang. internalization, z łac. internus - wewnętrzny) - mechanizm obronny, polegający na przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz postaw, poglądów, norm i wartości. Na początku główną rolę w tym procesie pełnią rodzice dziecka (szczególnie gdy jest ono w wieku przedszkolnym i w pierwszych latach uczęszczania przez nie do szkoły), później wychowawcy oraz grupy rówieśnicze, a po osiągnięciu przez daną osobę wieku dorosłego grupy społeczne i jednostki, z którymi się ona identyfikuje i które są dla niej autorytetem. W wyniku internalizacji normy heteronomiczne (ustanowione nie przez tych, których mają obowiązywać) przekształcają się w normy autonomiczne (ich przestrzeganie nie wymaga już kontroli z zewnątrz). Internalizacja jest więc jednym z najważniejszych mechanizmów socjalizacji i społecznego rozwoju człowieka.

25. Metody i techniki wychowawcze

Metody - Muszyński:

Metody - sposób postępowania wychowawcy, polegający na wywieraniu wpływu na aktywność wychowanka, związany zawsze z obszarem nagród i kar. Wychowanie poprzez stosowanie tych metod dąży do obranego celu.

WPŁYW OSOBISTY

• wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (podoba - nie podoba mi się)

• działanie - wpływu osobistego

• perswazja

• wysuwanie sugestii

• instruowanie

Indywidualna relacja wychowawca-wychowanek, wg tych oddziaływań będziemy poznawać świat.

WPŁYW SPOŁECZNY

• modyfikacja celów zespołu

• kształtowanie norm postępowania

• przekształcanie struktury zespołu

• nadawanie właściwego kierunku kontroli

Pod wpływem otoczenia możemy zmienić swoje zachowanie by dostosować się do ogółu, by pozyskać akceptację

WPŁYW SYTUACYJNY

• nagradzanie

• karanie

• organizowanie doświadczenia

Określona sytuacja może wpłynąć na nasze zachowanie ( strata bliskich)

KIEROWANIE SAMOWYCHOWANIEM

• ukazywanie samych sposobów

• przygotowanie do świadomego ćwiczenia

• ukazywanie do świadomego ćwiczenia

To co zrobię sama dla siebie, kierowanie swoim samorozwojem, to jakie wartości będą miały wpływ na mój system wartości

Komarzewski:

Metody- to sposoby zapewniające skuteczność działań wychowawcy

1.Indywidualne to: metoda nagradzania i karania, metoda modelowania, metoda perswazji oraz metoda zadaniowa.

2.Grupowe: metoda kształtowania odniesienia porównawczego, metoda kształtowania nacisku grupowego, metoda kształtowania systemu ról i norm społecznych oraz metoda kształtowania grupowych wzorów życia. Intencjonalność dotyczy świadomości celów, jakie chce wychowawca realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej

Techniki/ formy - Łobocki:

WERBALNE - techniki sondażu opinii o uczniach, burza mózgów, techniki decyzji grupowej
NIEWERBALNE - techniki socjodramatyczne (drama), techniki relaksacyjne, twórczość
DORAŹNEGO REAGOWANIA - drama

26. Style wychowawcze:

Autorytarny:

• dominacja wychowawcy

• podporządkowanie wychowanka

• wychowanie zazwyczaj jednoznaczne restrykcyjne

• metody bezpośrednie: nagrody, kary

Partnerski:

• liberalny

• samodzielne kształtowanie sytuacji wychowawczych

• pozostawiona swoboda i niezależność dziecku

• interwencja tylko w sytuacjach kryzysowych

• wychowanie poprzez życiowe sytuacje

Demokratyczny:

• współkreowanie wychowanka

• wychowawca uczestniczy w życiu wychowanka

• metody pośrednie: oddziaływanie poprzez naśladownictwo

27. Funkcje rodziny - prokreacyjna, zarobkowa, socjalizująca, psychohigieniczna, wychowawcza, opiekuńcza, planowego oddziaływania

28. Rodzina według adhortacji Familiaris Consorcio 1981 - rodzina komunią osób. Zadania - tworzenie wspólnoty osób, służba życiu, uczestnictwo w rozwoju społecznym, uczestnictwo w życiu misji Kościoła.

Wychowanie seksualne w świetle nauki chrześcijańskiej - zasady: troska o rozwój ogniska domowego; formacja we wspólnocie życia i miłości; wychowanie seksualne oparte na skromności i wstydliwości; poszanowanie intymności dziecka; kształtowanie dojrzałej miłości - nauka dziecka panowania nad sobą; wzór w rodzicach; przykład żywej wiary rodziców.

29. Zadania szkoły - zabezpieczenie optymalnych warunków, zaspokojenie potrzeb, zapewnienie możliwości rozwoju, pomoc przy wyborze wartości, organizowanie czasu wolnego.

30. Grupa interakcyjna - cele:

• uwrażliwienie zdolności spostrzegania, rozwija większą szczerość dla uczuć i myśli innych, widzi siebie i innych bardziej precyzyjnie;

• pogłębianie odpowiedzialności za siebie samego;

• redukcja stereotypowych ról i niepożądanych zachowań, ponieważ dziecko musi się zachowywać w sposób zgodny z regułami, nie wolno mu dominować lub dokuczać współuczestnikom;

• funkcjonalne wyrażanie uczuć, jednocześnie dostrzega sposób wyrażania własnych uczuć przez zachowanie;

• uświadomienie sobie własnych motywacji;

• samoakceptacja;

• akceptacja innych, chodzi o tolerancję dla poglądów, uczuć i zachowań innych i gotowość do rozwiązywania konfliktów;

• współzależne zachowanie, gdyż dziecko rozwija poczucie odpowiedzialności nie tylko za siebie, ale jest zainteresowane komunikacją i współpracą z rówieśnikami;

• interpersonalna otwartość, aby osiągnąć porozumienie w grupie dziecko powinno być otwarte na problemy innych i współuczestniczyć w ich rozwiązywaniu, nie może krytykować zachowań, ale musi postarać się zrozumieć i zaakceptować poglądy nie zawsze zgodne z jego zasadami

Sposoby interakcji: dotyk, wzrok, przysłuchiwanie się, mówienie (mowa werbalna, gesty, mowa ciała).

31. Taktyki wychowania seksualnego:

Dzieciństwo: dbanie o rozwój emocjonalny; stwarzanie domowej atmosfery szczerości i zaufania; szacunek dla intymności dziecka.

Nastolatki: niwelowanie frustracji spowodowanych przez nową sytuację rozwojową; optymalnym jest dialog pomiędzy przedstawicielami tej samej płci, np. matka-córka; niwelowanie tendencji do wulgaryzowania sfery seksualnej; przekazywanie norm moralnych.

Interioryzacja, czyli autowychowanie seksualne: uświadomienie, że życie seksualne może być fałszywą wolnością; wyładowywanie frustracji w sferze seksualnej - może prowadzić do reemisji odczuć; wpajanie umiejętności panowania nad ciałem (i porywami serca).

Błędy: brak akceptacji płci dziecka lub aseksualne podejście do dziecka; nie szanowanie wrażliwości dziecka; purytanizm; nadmierna kontrola kontaktów dzieci z płcią przeciwną.

32. Wychowanie religijne (szczególnie przydatne w nauczaniu plastyki, historii sztuki, bądź historii...):

Płaszczyzny:

• wychowanie do życia w wierze

• wychowanie modlitewne

• wychowanie sakramentalne

• 1-3 r.ż. - duże znaczenie doświadczeń religijnych, przeżywanie tzw. modlitwy matki, wdrażanie w wydarzenia roku liturgicznego

• postawa i przykład rodziców

• ukazanie mszy św. jako wydarzenia wyjątkowego, przeżycie granicy

• 4-6 r.ż. - katecheza przedszkolna, przeżywanie roku liturgicznego, położenie nacisku na pomoc innym; istotna rola objaśniania czynności, które dokonują się w Kościele

• unikanie uczenia regułek, urozmaicanie codziennej modlitwy, systematyczność modlitwy, dostosowanie modlitwy do roku liturgicznego, wiązanie modlitwy z postanowieniem, uświadomienie, że modlitwa ma też charakter dziękczynny i błagalny, a nie tylko jest formą prośby, krótki czas modlitwy, koncentracja, kształtowanie prawidłowego obrazu Boga

• tłumaczenie symboli religijnych, usadowienie blisko ołtarza, kształtowanie pojęcia grzechu

• 7-13 r.ż. - uczenie się przez działanie, duże zapotrzebowanie na doświadczenia religijne

• przeciwdziałanie bezmyślności, likwidowanie wstydu przed modlitwą, wydłużenie jej czasu

• budowanie motywacji do uczestnictwa w eucharystii, życie a komunia święta, ważna postawa rodziców

• 13 r.ż. i powyżej - rodzą się pytania o wartości, poszukiwanie odpowiedzi na podstawowe problemy w wierze, nadanie sensu praktykom religijnym

• zachęcać do likwidowania buntu wobec Boga, nawiązanie relacji osobowej ja - Bóg

• wdrażanie i angażowanie do posługi, likwidacja syndromu tyłu kościoła, pielęgnacja chęci spotkania z Bogiem

33. Antypedagogika - nurt w pedagogice negujący tradycyjną formę wychowania opierającą się na zasadzie "sterowania" życiem dziecka.

Antypedagogika w założeniu oddaje wolność do samodecydowania o sobie dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do "przewodnika" w myśl zasady lepiej wspierać zamiast wychowywać. Podstawowym warunkiem tego wspierania jest jego dobrowolność. Zdaniem antypedagogiki, dominującą w obecnym wychowaniu rolę wychowawcy i zasadę wychowawca wie lepiej niż wychowanek, co jest dla niego dobre, należy zastąpić prawem dziecka do wyboru opartym na zaufaniu, że wybierze ono dobrze, bo wychowanek wie lepiej niż wychowawca, co jest dla niego dobre.

Antypedagogika upomniała się o takie wartości jak:

• wolność;

• równość;

• przyjaźń;

• samostanowienie;

• odpowiedzialność każdego za siebie samego.

Wg niektórych autorów antypedagogika odnosi się jedynie do nurtu stworzonego w latach 70. XX w. przez Ekkeharda von Braunmühl, zaś koncepcja Neilla uznawana jest za podejście reformatorskie w pedagogice. Choć rozróżnienie nie wydaje się jasne to obie koncepcje różnią się - nie tylko datą powstania.

Do Polski nurt ten trafił dzięki obecności w Uniwersytecie Łódzkim w 1985 roku profesor pedagogiki z Uniwersytetu z Giessen - Horsta Widmanna, który wygłosił na ten temat krótki wykład. Jednym z głównych propagatorów i współczesnych przedstawicieli antypedagogiki jest Hubertus von Schoenebeck, który w styczniu 1990 roku wygłosił cykl wykładów w Polsce. W ten sposób także i polscy pedagodzy, psychologowie i studenci kierunków nauczycielskich mogli bezpośrednio zetknąć się z tą nową orientacją edukacyjną.

Hubertus von Schönebeck - doktor filozofii, urodzony w 1947 roku; jeden z głównych propagatorów i współczesnych przedstawicieli antypedagogiki.

Odbył intensywne studia w zakresie nauk prawnych, koncentrując się na recepcji myśli prawnej, prawie konstytucyjnym i historii prawa europejskiego. Po ukończeniu studiów pracował w szkole podstawowej jako nauczyciel, był wychowawcą klasy i pełnił funkcję męża zaufania.

34. Patriotyzm (łac. patrio = ojczyzna, gr. patriates) - postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar. To wypełnianie obowiązków konstytucyjnych i obywatelskich. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a często także gotowością do poświęcenia własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka.

Cechami patrioty jest umiłowanie własnej ojczyzny i narodu. Może być ono realizowane poprzez kultywowanie tradycji, oddawanie czci bohaterom narodowym i pamięć o nich, jak i również działania na rzecz danej społeczności; uczestnictwo w wyborach, świadoma postawa obywatelska. Jednakże również działania na szkodę aparatu państwowego mogą być uznawane jako patriotyczne, jeśli służą budowaniu ojczyzny - nieposłuszeństwo obywatelskie.

Patriotyzm to stawianie dobra kraju ponad interes osobisty, a nawet rezygnacja z prywatnych korzyści. Wynika on z więzi społecznej i emocjonalnej z narodem, kulturą i tradycją. Wiąże się także z poszanowaniem innych narodów i ich kultury.

Patriotyzm a nacjonalizm i szowinizm

Patriotyzm jest zaprzeczeniem szowinizmu^[1]. Tłumaczy się to tym, że patriotyzm odróżnia się otwartością na inne narody, uznaniem ich prawa do suwerenności i niepodległości. Czasem bywa również przeciwstawiany nacjonalizmowi, wydaje się jednak, że bardziej trafne jest ograniczenie się przede wszystkim do szowinizmu, ponieważ oba pojęcia są związane z uczuciami - pierwsze z miłością do własnego narodu, drugie z nienawiścią do innych. Natomiast nacjonalizm jest doktryną polityczną, mającą wiele odmian.

5

---