BAŚNIOTERAPIA BRUNO BETTELHEIM O ZNACZENIU BAŚNI.

ZNACZENIE BAŚNI DLA INDYWIDUALNEGO ROZWOJU DZIECKA.

MIEJSCE BAŚNI W KSZTAŁCENIU I WYCHOWANIU DZIECI.

SZTUKA OPOWIADANIA BAŚNI

WARUNKI DOBREJ RECEPCJI BAŚNI.

LITERATURA DOTYCZĄCA BAŚNIOTERAPII.

 

„Baśń, to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany w języku obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy rozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie”

BRUNO BETTELHEIM O ZNACZENIU BAŚNI.

 

W książce Bruno Bettelheima „ Cudowne i Pożyteczne” , czytamy między innymi:

"Baśń jest mitem dla dzieci. Jej bohater nie może być dwuznaczny, ambiwalentny, skomplikowany. Dziecko jest słabe i nade wszystko pragnie pocieszenia. W tym sensie każda prawdziwa bajka powinna być ewangelią, dobrą nowiną, z happy endem wzruszającym do łez. "Eu-angelion" znaczy po grecku "dobra nowina..."

"Zarówno mity, jak i baśnie odpowiadają na odwieczne pytania: Jaki naprawdę jest świat? Jak mam w nim żyć? Co zrobić, żeby być sobą? Książka "Cudowne i pożyteczne" ukazuje baśń jako elementarz, z którego mały człowiek uczy się prawd wewnętrznych duszy; elementarz, z którego czerpie otuchę, energię, wzorce postępowania i samą chęć do życia..."

   "Dziecko intuicyjnie pojmuje, że historie bajeczne są nierealne, a jednak nie są skłamane, gdyż stanowią prawdę myśli i marzeń, będących częścią twardej rzeczywistości..."

  Bruno Bettelheim pisze, że „młodzież, której w swoim czasie poskąpiono wątków czarodziejskich, będzie ich potem szukała w astrologii, paranauce, dziwacznych sektach i w przeżyciach narkotycznych..."

"Rodzice sądzą, niekiedy, że dawne, krwawe baśnie trzeba łagodzić, przed podaniem ich dzisiaj dzieciom. Jest to nieprawda. Dziecko nie jest niewinne, jego wyobraźnia bywa mroczna, niszczycielska, sadystyczna. Przeżycie gwałtownej perypetii, zakończonej morałem, zwycięstwem dobra, odpręża małego "drapieżcę", pozwala mu się rozładować zastępczo. O tym, czym jest katharsis, oczyszczenie wewnętrzne, pisał Arystoteles w swej "Poetyce"..."

   "Właściwe przeżywanie mitu bajecznego powinno się odbywać w żywym kontakcie z narratorem, co Bettelheim mocno podkreśla. Kiedy babcia bierze wnuczęta na kolana, mogą być one pewne, że straszliwy smok ich nie dosięgnie. Istnieje tak zwana "mowa ciała": czym innym jest słuchanie bajeczki na odległość, czytanej przez znudzonego tatusia (lub recytowanej przez taśmę magnetofonową), a czym innym dotykanie jej, w teatrze jednego aktora, improwizującego po części i składającego poniekąd osobiste świadectwo..."

  "Pop-kultura spłaszcza mity, biorąc z nich jedynie sprzedawalne fabuły i lukrowany optymizm. Najtrywialniejsze bajki telewizyjne to oczywiście reklamy. Bruno Beetelheim przypomina, że mit ludowy uczy akceptacji brzydoty, śmierci, choroby, nieuniknionych ciemnych stron życia. Nie można osiągnąć dojrzałości, jeśli odpycha się każde cierpienie. Dziecko przez symbole bajeczne, poprzez zasłony metafory oswaja się z obrazami granicznych doświadczeń egzystencji..."

"Pośród takich doświadczeń znajduje się też inicjacja erotyczna. Baśnie w idealny sposób uczą dzieci spraw płci, powiada Bettelheim. Mały człowiek nie może znieść dosłowności, przedwcześnie ingerującej w jego wstydliwość. Autor "Cudownego i pożytecznego" dokonuje w swej książce psychoanalizy pewnych wątków "Czerwonego Kapturka", "Pięknej i Bestii", "Śpiącej Królewny", aby ukazać subtelnie zawoalowaną seksualność. Ciało drugiego człowieka nie musi być obce lub wstrętne, gdy równoważą się Eros i Psyche, jeśli istnieje miłość...."

Dorośli także lubią słuchać opowieści, które są równoważne baśniom. Stąd poczytność takich pism jak: "Nie z tej ziemi", "Nieznany Świat", "Wróżka" oraz książek Tolkiena, czy Sapkowskiego.

Podobnie jak dzieci , które potrzebują bajki aby przybliżyć, "objaśnić" sobie świat,dorośli potrzebują opowieści aby przynajmniej w sposób, "przybliżony" objaśniły im "całość wszechświata".

 

 

ZNACZENIE BAŚNI DLA INDYWIDUALNEGO ROZWOJU DZIECKA

( wg. E. Rakowskiej)

I - Wychowawcze - kształtuje osobowość:

formułuje system wartości ukazując i operacjonalizując dyskretnie bez narzucania wymiary dobra i zła (ukazuje co jest dobre, a co złe różnicując to w zachowaniach ludzi pokazuje, że choć zło czasem na początku jest górą, to w końcu jest ukarane, a dobro zwycięża i ono zostaje nagrodzone, wskazuje więc, jakie zachowanie jest dobrym wyborem, a także, że warto być dobrym),rozwija osobowość i integruje ją , pobudza zaciekawienie światem i oswaja z jego różnorodnością {ukazuje mnogość typów ludzkich i sytuacji życiowych , uczy, że istnieje wiele różnych potrzeb, celów i pragnień np. akceptacji, miłości, uznania, zabawy, pracy, odpowiedzialności, bogacenia się, wolności, niezależności, odwagi, ryzyka, cierpienia, seksualności,

rozbudza postawę prospołeczną, wzmacnia wrażliwość społeczną i kształtuje postawę wychodzenia z pomocą potrzebującemu,

 

uodparnia na stresy, podpowiada sposoby pokonywania trudności życiowych w konkretnych sytuacjach, rozwija zaradność życiową, oswaja ze strachem i lękiem, jaki niosą ze sobą zło i przeszkody,

 

kształtuje postawę optymistyczną ukazując pozytywne rozwiązania większości trudnych sytuacji życiowych,

pobudza wyobraźnię, twórczość, pomysłowość, rozwija refleksyjność, uczy antycypacji skutków działań.

 

II - Terapeutyczne - wspiera osobowość

pomaga rozwiązywać własne problemy przez przykład bohaterów.

rodzi nadzieję, że największe trudności kończą się, a zło można pokonać.

poprawia nastrój pokazując, że nie jest się osamotnionym w aktualnych uczuciach (w strachu, zwątpieniu, zazdrości, pokrzywdzeniu, niesprawiedliwości, samotności, inności, kalectwie, niezrozumieniu, niemożności).

zmniejsza lub usuwa lęk, łagodzi napięcia,

podnosi samoocenę i wiarę w siebie, budzi ufność do ludzi,

wzmacnia motywację poprzez modelowanie wartości bycia aktywnym i otwartym,

poprawia sprawczość poprzez dostarczenie skutecznych przykładów rozwiązywania problemów,

pomaga w podejmowaniu lepszych decyzji dzięki większej wiedzy życiowej.

 

III - Relaksacyjne

wycisza,

usypia,

uspokaja,

odpręża ( przez wywołanie w mózgu fal alfa).

 

IV - Komunikacyjne

jest uzupełniającym sposobem przekazywania ważnych treści życiowych,

jest pożądanym przez dzieci sposobem porozumiewania się z dorosłym na tematy istotne w życiu,

uwalnia dorosłych od jałowego karcenia i pouczania, pozwala delikatnie przekazać łatwo przyswajalne treści.

 

 

MIEJSCE BAŚNI W KSZTAŁCENIU I WYCHOWANIU DZIECKA 

Rola baśni w wychowywaniu dzieci

Dyskusje na temat pierwszeństwa wiedzy czy baśni. toczyły i toczą się wśród pedagogów Były okresy kiedy przeceniano wpływ baśni w kształtowaniu osobowości dziecka, były też takie okresy kiedy zadano pytanie czy w ogóle ma baśń funkcję wychowawczą. Od początku XX wieku uważano, iż baśń wzbudza dążenie do indywidualnego szczęścia. Były okresy kiedy uważano, iż tylko literatura, która odtwarza realne życie, może pomóc w kształtowaniu materialistycznego światopoglądu i twórczej aktywności. Wtedy zalecano opowiadania o maszynach a nie o wróżkach. Badania psychologiczne, na przełomie wieku XIX i XX nie zostawiły wątpliwość iż baśń ludowa i literacka ma wpływ na wychowanie i kształcenie się osobowości dziecka. Baśń wprowadza dziecko stosownie do poziomu jego rozwoju psychicznego, w tradycje kultury współczesnej. Podaje proste wersje prawd filozoficznych i moralnych dostosowane dla umysłu dziecka. W sposób obrazowy i atrakcyjny pokazuje modele zachowań ludzkich. Podaje konkretne wzorce osobowe. Na zasadzie kompensacji przełoży do rzeczywistości niespełnione marzenia ludzkie (dlatego jest też kochana przez dorosłych). Mówi o spełnieniu pragnień, o pokonaniu rywali, o zniszczeniu wrogów. Ważną cechą baśni jest to, iż pozwala na przeżycie fantastycznej przygody o czym zwykle marzy młody czytelnik. Baśnie skłaniają dzieci do fantazjowania, co niepokoi czasem rodziców i nauczycieli. Okazało się jednak, iż fantazja ma duże znaczenie dla rozwoju dziecka, mimo to, iż niektórzy uważają, baśń przeszkadza w rozumieniu rzeczywistości.

Psychoanalitycy twierdzą, iż baśń jest uzupełnieniem doświadczeń dzieciństwa, okresu pełnego czaru, tajemniczości otaczającego świata, toruje drogę dla wrażliwości i uczuć człowieka dorosłego. Okres dzieciństwa, “kraj lat dziecinnych”, zostaje na zawsze w pamięci człowieka i jest nierzadko póżniejszą kolebką poezji i sztuki. Dobrym przykładem jest między innymi twórczość A. Mickiewicza, J. Przybosia, J. Czechowicza, Cz. Miłosza i innych.

Baśń jest najlepszym towarzyszem dziecka, przyjacielem, który wprowadza je, w jego okresach dorastania, do świata rzeczywistego. Baśń przemawia do psychiki dziecka, zarazem zachwyca i poucza. Jest dla dziecka całkowicie zrozumiałym dziełem Kształtuje uczucia i wyobraźnię dziecka, pobudza fantazję, ćwiczy pamięć i zdolności logicznego myślenia, rozwija myślenie intuicyjne, pokazuje związki między zjawiskami, rzeczami i ludźmi, pozwala zrozumieć ludzkie problemy i dążenia do dobra, piękna i szczęścia, uczy zasad moralnych i szlachetnego postępowania, wprowadza w rodzinną tradycję kulturową, pozwala poznać życie i obyczaje ludzi różnych krajów i różnych kultur.

W większości tekstów baśniowych wyrównuje się niesprawiedliwość.

Od najdawniejszych po nasze czasy baśń służyła wzbudzaniu przeżyć, skłaniała do przemyśleń a także była rozrywką, bawiła słuchaczy. Człowiek pierwotny myślał magicznie, stwarzał sobie rzeczywistość, w której wszystko było ożywione, przepojone tajemniczymi siłami. Wierzył w magicznego wpływu na bieg zdarzeń, wierzył w czaru i zaklęcia. Chciał zdobyć władzę nad przyrodą, podchodził do niej wiarą, iż może on też władać tajemniczymi siłami. Tym czym tradycja jest dla człowieka pierwotnego, tym jest bajka dla dziecka. Dzięki temu, iż dziecko również pierwotnie myśli, jest ono skłonne ujmować wszystkie przedmioty tak, jakby były żywe, wierzyć w rzeczywiste istnienie duchów i czarów , tłumaczyć sobie zjawiska w sposób magiczny. Pracę umysłową dziecka psychologowie wyobrażają sobie jako szereg przebiegających “z kinematograficzną szybkością” obrazów, dlatego jest ważne iż w baśniach przemawiano do dzieci właśnie w ten sposób, słowami obrazowymi. Baśnie mówią krótkimi, przelatującymi, ale za to barwnymi i silnymi obrazami. “Gdy mówimy słowami popularnej książki, dziecko się nudzi, gdy opowiadamy coś słowami baśni, dziecko interesuje się treścią, nie spuszcza oczu z naszych ust, boi się opuścić choć jedno słowo, przeżywa opowiadanie, dodaje do treści, coś od siebie...” Więc język baśni jest najwięcej zrozumiały dla dziecka, bo jest prosty, a przede wszystkim jest obrazowy i dlatego najlepiej odpowiada myślom i pojęciom dziecka. Każde prawie słowo baśni jest tak silne i barwne, iż łatwo oddziaływa na wyobraźnię małego słuchacza. Baśń tworzy słowa nowe, krótkie, lecz dużo mówiące: czapka niewidka, dywan samolot, buty samoskoki itp. Jedno słowo trafnie w baśni podane daje obraz, zmusza umysł dziecięcy do pracy. Czytając: koń złotogrzywy — trzeba pomyśleć, jak taki koń wygląda, czy ma nogi takie, jak zwyczajny koń, czy też i nogi są inne? Albo : dywan samolot — czy ma skrzydła? Ta praca zmusza wyobraźnię dziecka do skupienia uwagi, żeby czegoś przypadkiem nie opuścić, bo każde słowo może mieć wielkie znaczenie. Często bywają w baśniach słowa dziwaczne, jednak dzieci je pamiętają, i lubią imiona cudzoziemskie, może dlatego, iż są one nowe, a przez to tajemnicze. Tak samo ważne są w baśni powtórzenia wyrazów i zwrotów lub zdań, które nadają baśni pewien rytm, pewną muzykalność. Język baśni jest tak prosty, jak język przypowieści którymi kiedyś opowiadali baśnie. Mówili przypowieściami aby być lepiej zrozumianym przez maluczkich też, którzy słuchają chętnie opowiadania.

 

Baśń należy do literatury dydaktycznej. Łączy pożytek z zabawą. Wyraża rozmaite prawdy o świecie i człowieku w taki sposób, że zmusza do ich przemyślenia.. Bajka uczy i wychowuje, a mądrość wysnuta z niej ma przyczynić się do ulepszenia stosunków międzyludzkich.

Fantastyczne rozumienie świata w ujęciu bajek stosunkowo łatwo trafia do umysłu dziecka w sensie myślenia o rzeczywistości i interpretowania jej. Przeżycia doznawane w toku percepcji bajek pozwalają dziecku nie tylko łatwo akceptować ich treści, ale także porządkować kształtujący się obraz świata. Fantastyka bajkowa trafia na grunt dziecięcej potrzeby panowania nad otaczającym światem poprzez jego ujęcie w pewne kategorie symboliczne. Dziecko ma na ogół bardzo skromną wiedzę obiektywną, a ujmuje rzeczywistość głównie przez wyobraźnię i dzięki temu opanowuję ją, przyswaja i porządkuje w drodze mitologicznej.

Gdy owa gra wyobraźni z udziałem świadomości powoduje, że treść bajki dzieje się „na niby”, lub też w zrozumieniu odrębności praw świata fikcji literackiej, to wbrew pewnym zdroworozsądkowym mniemaniom wzmacnia się u dziecka i utrwala poczucie realnej rzeczywistości. Dokonuje się bowiem wówczas swoisty proces porównywania przeciwstawnego świata fikcji i świata rzeczywistego. Słuchanie i równoczesne przeżywanie treści bajek przede wszystkim kształtuje i rozwija wyobraźnię dziecka. Wyobraźnia natomiast, jak powszechnie wiadomo, jest podstawą do rozwoju wielu innych procesów i właściwości psychicznych dziecka. Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wyobraźni dziecka na jego procesy poznawcze i myślenie twórcze.

Słuchanie bajek ze zrozumieniem wymaga umiejętności śledzenia opowiadania narratora, wiązanie poszczególnych zdarzeń w pewne sensowne całości, przewidywanie ich następstw. Sprzyja więc rozwojowi uwagi, która jest podstawą wszelkiej psychicznej koncentracji, bardzo ważnej szczególnie w procesie uczenia się dziecka. Treści słuchanych i oglądanych bajek stanowią dla dziecka przedmiot dalszego wewnętrznego opracowania i wzbudzania niezwykłych często przeżyć, które ono dla siebie wielokrotnie odtwarza. Te zwielokrotnione przeżycia, jakich dziecko doznaje w kontakcie z literaturą bajkową, wywierają często decydujący wpływ na kształtowanie się jego postaw, modelowanie dalszych przeżyć uczuciowych, ustosunkowanie się do świata przyrody i innych ludzi. Tworzą obraz stosunków międzyludzkich.

Surowy porządek moralny panujący w fantastycznym świecie bajek, porządkuje dziecięcy obraz świata rzeczywistego, w którym nie zawsze styka się ono z jego przestrzeganiem. Ten ład i porządek moralny umacnia wiarę dziecka w dobro i sprawiedliwość. Bajka wywołuje uczucia sympatii lub antypatii do postaci w niej występujących. Dzieci wyprzedzają wyobraźnią dalsze losy bohaterów, cieszą się, gdy pozytywne postacie zwyciężają. Są to zwykle dla dziecka wzory zachowań moralnych.

Doświadczenia przeżywane w toku percepcji bajek, wpływają na uspołecznienie dziecka. Dziecko wchodzi bowiem w krąg tradycji kulturalnej danego społeczeństwa. Znajomość tych samych postaci bajkowych i ich perypetii, stanowi nić porozumienia z innymi dziećmi i osobami dorosłymi z najbliższego otoczenia. Dziecko słuchając bajek identyfikuje się z postaciami bohaterów niezależnie od tego, czy są nimi postacie ludzi, czy zwierząt, a nawet roślin. Z tych powodów wychodzi ono poza ciasny egocentryzm i wczuwa się w sytuacje osobiste innych ludzi.

W przeżyciach bohaterów literackich dziecko rozpoznaje również własne stany uczuciowe. Uczy się więc rozpoznawać je i odpowiednio klasyfikować. Zaczyna ponadto rozumieć, że są to przeżycia właściwe także innym ludziom, co jest podstawą poczucia wspólnoty z innymi. Przeżycia bohaterów są również dobrą okazją do rozwijania orientacji i uświadamiania sobie własnych przeżyć, co stanowi niezwykle ważny element w kształtowaniu osobowości dziecka. Dziecko porównując swoje zachowania z dostarczanymi wzorami moralnymi, rozwija zdolność samooceny i rozumienia motywacji własnych i cudzych zachowań.

Bajki dostarczają dziecku wiele informacji o świecie przyrody, zjawiskach, innych ludziach i sprawach dotyczących rzeczy nieznanych i niedostępnych w doświadczeniach z życia codziennego. Dzięki bajce przeżywa przygody fantastyczne, które wykraczają poza jego realne możliwości. Taki stan rzeczy pobudza ciekawość świata i rozwija dążenia poznawcze. Dziecko niejako towarzyszy bohaterom, którzy uczestniczą w licznych i niezwykłych przygodach, ale zawsze wychodzą z nich cało i zdrowo.

Dziecko przeżywa bajkę jako zdarzenie rzeczywiste, mimo że nie dowierza w pełni całej rzeczywistości opowiadania i jak gdyby usiłuje unikać wyodrębnienia świata fantazji. Treść bajki wywołuje przeżycia realne.

Wraz z ogólnym rozwojem psychicznym dziecko uczy się stopniowo umiaru w reagowaniu na rzeczywistość fikcyjną, coraz bardziej opiera się na sugestii słowa i wykształca dwie kategorie ujmowania świata i zjawisk : fikcyjną i realną.

Każda bajka zawiera pewien ciąg przyczynowo-skutkowy i to sprawia, że dziecko wdraża się do układania faktów według kolejności. Jest to ważne nie tylko podczas ćwiczenia rozmowy z dzieckiem, ale przede wszystkim w kształtowaniu jego wielozadaniowej wypowiedzi. Jest to dobra okazja do uwrażliwienia dziecka na piękno języka, różnorodność zwrotów i wyrażeń, rytm wypowiedzi.

Bajka przedstawiona dziecku za pomocą teatrzyku wnosi ponadto walory doznań estetycznych. Należy zdać sobie sprawę z tego, że obecnie możliwości środków ekspresji są ogromnie duże, a zatem i siła oddziaływania na dziecko jest duża.

 

Między doznaniami estetycznymi a etycznymi jest stosunkowo silny związek. Te dwie dziedziny są tak ze sobą splecione, że trudno widzieć je rozłącznie. Piękno postawy etycznej bohaterów bajki może być znacznie wzmocnione estetyką ich wyglądu zewnętrznego, pięknem wypowiadanych słów, scenerią akcji. Jest to równocześnie wychowywanie dziecka dla życia społeczno-moralnego, jak i  dla rozwoju jego doznań estetycznych.

Bajka może być dobrym źródłem zabaw dziecięcych. Duże zainteresowanie uczuciowe w zabawach wszechstronnie aktywizuje dziecko. Przygotowując i organizując zabawę, dzieci stoją przed koniecznością rozwiązywania różnych problemów związanych z doborem bajki, przekształceniem narracji, ze strojami, scenografią. Wszystko to sprzyja samodzielności myślenia, projektowania i przewidywania.

Inscenizacje bajek stanowią bogatą inspirację twórczości plastycznej dziecka. W inscenizacjach tych dziecko występuje w roli aktora, reżysera, dekoratora, często również i twórcy - improwizującego wygłaszany tekst. Inscenizacja, w której słowo splata się z ruchem, kształtem i kolorystyką dekoracji, szczególnie silnie oddziałuje na przeżycia dziecka. Tym bardziej te doznania są intensywne, gdy inscenizacji towarzyszy podkład muzyczny, a dziecko zaangażowane jest ekspresyjnie w formach taneczno -wokalnych.

 

Również dużą rolę kształcącą i wychowawczą spełnia bajka opowiadana czy nawet w formie pogadanki . W toczącym się dialogu z nauczycielką i innymi dziećmi, dziecko uczy się cierpliwości w oczekiwaniu na swoją kolejność aby zabrać głos. Uczestnicząc w zbiorowych pogadankach dziecko często przezwycięża własną nieśmiałość, nabiera odwagi do samodzielnego wypowiadania swoich myśli, uczy się samo opanowania, ma poczucie uczestnictwa w czymś ważnym dla grupy. Żywe słowo spełnia ważną funkcję w przygotowaniu dzieci do procesu obserwacji i omawiania jej rezultatów.

Dorośli uważają zazwyczaj, że bajki są przeznaczone dla dzieci i że są czymś niewartym większej uwagi. Jednak bajki są bardzo ważne - pokazują nam archetypy, zachowania, na podstawie których tworzymy nasz własny, dorosły świat, a także kreujemy nasze postawy życiowe i wybory. Powrót do krainy baśni może być też niezwykłym powrotem w magiczny świat wszechmożliwości i mocy. Baśń jest swoistym narzędziem poznania, oddziałuje na naszą podświadomość i pomaga nam w osobistej podróży wewnętrznej.

SZTUKA OPOWIADANIA BAŚNI

 

 

Sposób opowiadania baśni jest bardzo ważny. Najstarsze tradycje kładły ogromny nacisk na "opowiadaczy historii" - byli oni uznawani za wybranych, a wśród Druidów należeli
do oddzielnej kasty równej kapłanom czy też lekarzom. Niestety, we współczesnym świecie ich miejsce zajęły radio i telewizor.

JAK OPOWIADAĆ

Należy stworzyć baśniową atmosferę: zapalić świeczkę, kadzidełko, wyłączyć telefon. Niech będzie jasne, że zaczyna się czas cudów i baśni. Nie można opowiadać bajki pomiędzy "drinkiem a gazetą". Dziecko musi całym sobą czuć, że jest to specjalny czas - tylko dla was i dziecka. Możecie również zbudować w pokoju cały pałac lub choćby chatkę Baby Jagi. Dobrze jest wykorzystać lalki i ilustracje. Możecie także poprosić dziecko, aby samo zrobiło do bajki ilustracje i potem wykorzystać je do ponownej podróży w świat baśni. Być może dziecku będzie łatwiej wczuć się w baśń, kiedy to jego rysunki będą ilustrowały opowiadanie.

Dorosły nie powinien wyjaśniać sensu bajki dziecku, nie może być tak, że na wstępie powiecie maluchowi: "ta bajka pomoże ci zrozumieć, że to, co przeżywasz, jest normalne i przyjdzie taki czas, że sam to dobrze zrozumiesz - nie musisz się tym przejmować...". Starajcie się też, co może jest oczywiste, aby baśń nie była zbyt skomplikowana, nie może też być zbyt banalna. A gdy korzystacie z baśni tradycyjnych (np. zbioru braci Grimm) nie powinniście dokonywać żadnych zmian na własną rękę - wszystkie bowiem symboliczne elementy mają głębokie znaczenie. Dobrze jest odczuwać baśń - tak, aby dziecko miało wrażenie, iż dzieli swoje przeżycia z osobą, dla której jest ważne to, co czuje. Starajcie się przeżywać tę baśń wraz z maluchem: płaczcie, śmiejcie się, podkreślajcie tembrem głosu odpowiednie fragmenty. Pamiętajcie, iż baśń opisuje wewnętrzne stany psychiczne za pomocą obrazów i wydarzeń (np. las, zgubienie się symbolizują nieświadomość) i z tą wiedzą dobierajcie tembr głosu, mimikę etc. Niech baśń będzie jak najbardziej realna. Dobrze jest stosować też powtórzenia fragmentów szczególnie istotnych dla terapii dziecka.

 

WARUNKI DOBREJ RECEPCJI BAŚNI Sposób przedstawiania baśni

 

Zapewnij wygodną pozycję ciała słuchającemu (przypomnij „usiądź wygodnie”, „oprzyj o coś głowę”, „wyprostuj nogi”, „połóż się wygodnie” itp.) oraz bliskość fizyczną z Tobą (bardzo ważne dla małych dzieci)

Stwórz miły nastrój - np. małe światełko, zapalona świeca, oryginalny przedmiot skupiający wzrok, kadzidełko, kwiaty, udrapowany materiał, cicha muzyka relaksacyjna w tle

Opowiadaj, lub czytaj „lektorsko” zapewniając słuchaczom kontakt wzrokowy z Tobą

Mów głosem spokojnym, raczej niskim, nie śpiesząc się, (nie akcentuj zbytnio akcentów grozy).

Po skończeniu opowiadania utrzymaj jeszcze specjalną atmosferę, pozwalając słuchaczowi pobyć w milczeniu dowolnie długi czas, a następnie

Zaproponuj ekspresję artystyczną wewnętrznych przeżyć słuchacza (dotyczącą uczuć, skojarzeń, lub najważniejszych wydarzeń bądź obrazów baśni).W formie np. rysowania, malowania, lepienia z plasteliny bohaterów mini inscenizacji na stole, albo odegrania dramy.

Posłuchaj wrażeń i refleksji słuchaczy, które wywołała w nich baśń

Opowiadaj tę samą baśń wielokrotnie w celu jej utrwalenia

 

LITERATURA DOTYCZĄCA BAŚNIOTERAPII.

 

1. Gersie A. , King N: „Tworzenie opowieści w edukacji i terapii” Wyd.Cyklady, 1999

2. Molicka M.; „Bajki terapeutyczne” Wyd Media Rodzina, 1999

3. Ferreo B.: „Historie Wyd Salezjańskie, 1999

4. Brett D.: „Opowiadania dla twojego dziecka cz. I i II” GWP,199

5. Baśnie braci Grimm T I i II LSW, 1987

6. Bettelheim B.: „ Cudowne i pożyteczne. Oznaczeniach i wartościach baśni” Wyd. J. Santorski, 1995

7. .Dziedzic A. : „ Drama i wychowanie”

8. . Ortner G.: „Bajki na dobry sen”

9. Way B.: „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży”

10. Pankowska K.: „Edukacja przez dramę” WsiP 1997

11. Brun B., i in. : Symbole duszy Wyd. J. Santorski,1993

12. Ślusarczyk M.: W świecie baśni, legend , podań i mitów Kielce Wyd. Pedagogiczne ZNP, 1995

13. Baśnie i baśniowość czyli mit dziecięcej wyobraźni Kielce Wydaw. Pedag. ZNP, 2000

14. Walczewska-Klimaczak G.: Co baśnie mogą dać współczesnemu dziecku? W: Klanza 1999 nr 2 s. 2-6

15. Molicka M.: Bajki terapeutyczne dla dzieci. W: Klanza 1999 nr2 s.13-17

16. M. Więczkowska: Podróż do bajkowego lasu. W: Klanza, 1999 nr 2 s. 18-22

17. Wójcik J.;: Karty dialogowe SAGA inspiracją do tworzenia baśni. W: Klanza 1999 nr 2 s 49-52

18. Głodkowska J.: Zabawa i nauka w kręgu baśni. Metoda wspomagania wrażliwości edukacyjnej dziecka lekko upośledzonego umysłowo w wieku wczesnoszkolnym. - Warszawa: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, 2001 .

19. Friebel V.: Klucz w małe ręce. Podróże do krainy fantazji, opowiadania i ćwiczenia wyobraźni . Wydaw.Jedność,2000

---