PRAWO 28.11.2010 J.H piwo
!!!09-01-2011 EGZAMIN Z PRAWA :O !!! praktycznie z notatek więc warto je mieć
<<<Notatki + opracowanie + wklejone artykuły by było jaśniej>>>
Źródła Prawa w Polsce
Źródła prawa w znaczeniu formalnym
W naukach prawnych najczęściej rozważane jako źródła prawa w znaczeniu formalnym, a więc formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Formami tymi są: konstytucja, ustawa, rozporządzenie i inne akty normatywne. Nauki o prawie, szczególnie nauka prawa konstytucyjnego, ujmują źródła prawa w sposób opisowy lub dogmatyczny zakładając jakąś koncepcję (teorię) źródeł prawa tj. wskazując jakie normy prawne albo fakty uważane są za prawotwórcze. Dlatego termin źródła prawa często zastępowany jest pojęciem akty prawotwórcze lub akty normatywne. Od źródeł prawa w znaczeniu formalnym (aktów prawotwórczych, aktów normatywnych) odróżnia się akty stosowania prawa, do których należą przede wszystkim decyzje administracyjne i orzeczenia sądowe.
Historycznie do tej kategorii należało także prawo zwyczajowe. Dziś znaczenie zwyczaju w poszczególnych dziedzinach prawa jest niewielkie, z wyjątkiem prawa międzynarodowego, w którym wciąż żywy i regularnie stosowany jest zwyczaj międzynarodowy.
Z reguły, jeśli prawnicy mówią o źródłach prawa bez bliższego oznaczenia terminologicznego, mają na myśli źródła prawa w znaczeniu formalnym.
Tradycyjnie źródłami prawa w znaczeniu formalnym nazywa się źródła powstania lub pochodzenia prawa (fontes iuris oriundi).
Hierarchia źródeł prawa :
Zgodnie z artykułami 87, 91, 190 i 234 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:
-Konstytucja,
-ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy,
-ratyfikowane umowy międzynarodowe,
-rozporządzenia,
-akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Dla źródeł prawa krajowego charakterystyczne jest ich hierarchiczne uporządkowanie. Konstytucja ma zawsze pierwszeństwo przed ustawami, a te zawsze mają pierwszeństwo przed rozporządzeniami. Natomiast w odniesieniu do źródeł prawa międzynarodowego, które obowiązują w porządku krajowym, konstytucja wyraźnie określa miejsce w hierarchii jedynie umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Takie umowy są równe ustawom, jedynie w przypadku konfliktu między nimi, umowy międzynarodowe mają pierwszeństwo przed ustawami. Nie jest natomiast uregulowana kwestia hierarchii innych umów międzynarodowych, a także innych źródeł prawa międzynarodowego.
Źródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne. Źródła pierwotne obejmują traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne kolejnych państw członkowskich. Do źródeł prawa wtórnego zalicza się w pierwszej mierze rozporządzenia i dyrektywy. Często zalicza się tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie spełniają one kryterium bycia źródeł prawa o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indywidualny, zaś opinie i zalecenia nie posiadają charakteru prawnie wiążącego.
Tradycyjnie do źródeł prawa międzynarodowego należą umowy międzynarodowe i zwyczaj międzynarodowy. Do tych dwu podstawowych źródeł dodaje się ogólne zasady prawa. Do źródeł prawa międzynarodowego od połowy XX wieku zalicza się także wiążące, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych. Niektórzy autorzy do źródeł prawa międzynarodowego zaliczają także akty jednostronne państw (notyfikacja, zastrzeżenie, uznanie).
Źródła prawa w znaczeniu materialnym
W odróżnieniu od źródeł prawa w znaczeniu formalnym i poznawczym, źródłami prawa w znaczeniu materialnym określa się zazwyczaj czynniki wpływające na treść norm prawnych lub źródła określające pochodzenie norm. Zagadnienie źródeł prawa w znaczeniu materialnym przez wielu prawników traktowane jest jako zagadnienie pozaprawne. W pewnym zakresie zajmują się nimi: socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa.
-Źródła prawa w znaczeniu poznawczym
-Źródła w znaczeniu poznawczym to źródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), czyli publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp. W historii prawa źródła poznania prawa dzieli się na bezpośrednie (teksty prawne) i pośrednie (wzmianki o tych tekstach).
>Zapoznać się konstytucja art. 87-94 rodz. III<
Art. 87.
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Art. 88.
Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.
Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 89.
Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa
Art. 90
Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 91.
Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Art. 92.
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.
Art. 93.
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Art. 94.
Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.
Europejska konwencja praw człowieka
Zajmuje się wszelkimi sprawami dotyczącymi jednostki
Członkostwa POLSKI w organizacjach międzynarodowych
ONZ - stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.
OBWE- (ang. Organization for Security and Co-operation in Europe, OSCE) - organizacja międzynarodowa uznawana za organizację regionalną w rozumieniu rozdziału VIII Karty Narodów Zjednoczonych. Jej celem jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie. Oprócz państw europejskich jej członkami są także Stany Zjednoczone i Kanada. OBWE powstała 1 stycznia 1995 w wyniku przekształcenia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w organizację.
Rada Europy- (ang. Council of Europe, fr. Conseil de l'Europe) - międzynarodowa organizacja rządowa skupiająca prawie wszystkie państwa Europy oraz kilka państw spoza tego kontynentu takich jak Armenia czy Azerbejdżan. Jej głównym celem jest "osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny" (art. 1a Statutu Rady Europy). Realizując tak określony cel organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną praw człowieka, demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.
OFCD- (ang. Organization for Economic Co-operation and Development, OECD, fr. Organisation de Coopération et de Développement Economiques, OCDE) - organizacja międzynarodowa o profilu ekonomicznym skupiająca 33 wysoko rozwinięte i demokratyczne państwa. Utworzona na mocy Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju podpisanej przez 20 państw 14 grudnia 1960.
Siedzibą OECD jest Château de la Muette w Paryżu. W ramach systemu OECD funkcjonuje Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA).
Rada Czerwonego Krzyża-
Zasada subsydiarność UE (UE powstało w 1992)
Subsydiarność - zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. Zasada subsydiarności, zwana też zasadą pomocniczości, jest ważnym elementem katolickiej nauki społecznej, a sama idea sięga swymi korzeniami czasów starożytnych.
Prawo UE jest nad Prawem RP
TUE
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej (fr. Traité sur l'Union européenne, ang. Treaty on European Union), TUE, umowa międzynarodowa parafowana 11 grudnia 1991 r., podpisana 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. TUE wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po referendach przeprowadzonych w niektórych krajach członkowskich.
Główne cele i postanowienia
utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,
umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji),
utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej łącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku i określeniem kryteriów konwergencji,
potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,
realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich (ustanowienie obywatelstwa Unii),
rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Traktat ustanowił Unię Europejską (UE) opartą na 3 filarach:
Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali i Euratom,
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (WPZiB),
Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.
TFUE traktat o funkcjonowaniu UE
Traktaty rzymskie - ogólna nazwa dwóch umów międzynarodowych, podpisanych przez Francję, Republikę Federalną Niemiec, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg 25 marca 1957. Uroczystość miała miejsce w sali Horacjuszy i Kuracjuszy w Palazzo dei Conservatori na Kapitolu w Rzymie.
Pełna nazwa pierwszego z dokumentów brzmi: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W latach 1958 - 1992, umowa nosiła nazwę Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Następnie Traktat z Maastricht usunął przymiotnik gospodarczy, zarówno z nazwy traktatu, jak i z nazwy wspólnoty w wyniku czego dokument otrzymał nazwę Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Obecną nazwę nadał dokumentowi Traktat lizboński.
Drugą umową był podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Oba te traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958.
1 MAJ 2004 POLSKA NA MOCY TRAKTATU AKCESYJNEGO STAŁA SIĘ PEŁONOPRAWNYM CZŁONKIEM UE
AQUIS CUMMOTIARE - dorobek wspolnotowy
Źródła prawa TUE + TFUE
PODZIAŁ ŹRÓDEŁ PRAWA
Pierwotne są to traktaty rzymskie ustanawiające EWG EUROATOM JAE
TRAKTAT NICEJSKI AKCESYJNY AMSTERDAMSKI
Wtórne są to rozporządzenia(akty wiąrzące) dyrektywa zalecenia opinie
Akty nie wiążące są to strategie polityki programy
TFUE art. 288
http://slidefinder.net/Z/zrodla_20prawa/13630526 < tutaj wejść jest na slajdach wszystko jeszcze raz
A tu wykład
System źródeł prawa
dr Aleksandra Sołtysińska
Pojęcie źródeł prawa
acquis communautaire
prawo pozytywne - akty wiążące i niewiążące
zasady ogólne
orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
Hierarchia źródeł prawa
prawo pierwotne
zasady ogólne prawa
umowy międzynarodowe
prawo wtórne:
rozporządzenia,
dyrektywy,
decyzje
Prawo pierwotne
Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wraz z 37 protokołami, 2 załącznikami, 65 deklaracjami i Kartą Praw Podstawowych UE
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej
Umowy akcesyjne
Zasady ogólne prawa
dotyczące systemu prawa, w tym zasady procesowe (np. pewność prawa, niedziałanie wstecz, proporcjonalność, ochrona praw nabytych, legitymowanych oczekiwań, ne bis id idem),
dotyczące prawa UE jako specyficznego systemu prawnego (pierwszeństwo, bezpośrednia skuteczność, autonomia)
podstawowe prawa jednostki
Umowy międzynarodowe - stan poprzednio obowiązujący
umowy zawierane przez WE
umowy mieszane
umowy zawarte przez państwa członkowskie na mocy traktatów, art. 293 TWE
Umowy międzynarodowe
art. 3 ust. 2 i art. 216 TFUE
UE ma prawo zawierania umów:
gdy przewidują to Traktaty,
gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk UE, jednego z celów, o których mowa w Traktatach,
gdy zawarcie umowy jest przewidziane prawnie wiążącym akcie UE,
gdy może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres
Akty prawa wtórnego
art. 288 TFUE
rozporządzenia - środek unifikacji prawa,
dyrektywa - środek harmonizacji,
decyzja - akt indywidualny lub generalny,
akty niewiążące - zalecenia, opinie, komunikaty, itd.
Prawo wtórne
akty ustawodawcze - przyjęte w drodze procedury prawodawczej (zwykłej i specjalnej)
akty nieustawodawcze - akty delegowane, wykonawcze i pozostałe
akty delegowane (władza wykonawcza działająca w charakterze ustawodawczym)
akty wykonawcze (realizacja władzy wykonawczej)
Akty delegowane
art. 290 TFUE
upoważnienie do wydania wynika z aktu ustawodawczego
mają przymiotnik „delegowany”
wydawane w celu uzupełnienia lub zmiany niektórych, mniej istotnych elementów aktu ustawodawczego
kontrola
Akty wykonawcze
art. 291 TFUE - kompetencja wykonawcza należy do państw członkowskich
akty unijne są wydawane, gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów UE
przymiotnik „wykonawczy”
upoważnienie w akcie prawnie wiążącym (również innym niż ustawodawcze)
Inne akty nieustawodawcze
porozumienia międzyinstytucjonalne,
akty wydawane przez Radę na podstawie traktatów - głównie decyzje np. art. 31 TFUE cła wspólnej taryfy celnej
decyzje Komisji na podstawie traktatów np. art. 105.2 TFUE - prawo konkurencji, art. 108 TFUE pomoc publiczna
rozporządzenia Komisji na podstawie traktatów - art. 105.3 TFUE prawo konkurencji
Instrumenty prawne z dawnego III filara
WSPÓLNE STANOWISKA
DECYZJE RAMOWE
DECYZJE
KONWENCJE
UMOWY MIĘDZYNARODOWE - art. 38 i 24 TUE
REZOLUCJE, UCHWAŁY, ZALECENIA
POPRZEDNIO OBOWIĄZUJĄCE AKTY:
wspólne stanowiska
wspólne działania
Wybór instrumentu prawnego
wybór aktu - przesądza TFUE
w przypadku możliwości wyboru - pierwszeństwo dla dyrektyw (Protokół do TA)
obowiązek uzasadniania aktów - 296 TFUE
obowiązek publikacji aktów - 297 TFUE
Zasada pomocniczości
Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności
rola parlamentów krajowych
Miejsce orzecznictwa TS w systemie źródeł prawa
formalnie nie należy do źródeł prawa,
rola w tworzeniu zasad prawa UE,
zasady wykładni prawa UE
zakres obowiązywania
Definicje unijne
wykładnia wyrażeń prawnych stosowanych w instrumentach unijnych
wskazówki zawarte w preambule
wykładnia dokonana przez ETS w ramach orzeczeń wstępnych
Dostępność
www.europa.eu
http://eur-lex.europa.eu/pl/legis/index.htm
http://curia.europa.eu/jcms/jcms/Jo1_6308/
Dziennik Urzędowy UE
Instrument prawa pochodnego
dyrektywy
dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod
dwustopniowy proces stanowienia prawa
termin implementacji
Wdrażanie prawa UE
implementacja dyrektyw
dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod
dwustopniowy proces stanowienia prawa
termin implementacji
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego
deklaracja nr 17 o pierwszeństwie
obowiązki sądów i organów administracji
wpływ na trwałość orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych
obowiązek stosowania prawa UE z urzędu
Bezpośrednia skuteczność prawa UE
bezpośrednie stosowanie
bezpośredni skutek:
- przepisy traktatowe,
przepisy rozporządzeń,
przepisy dyrektyw,
przepisy decyzji.
Warunki bezpośredniego skutku dyrektyw
brak prawidłowej implementacji
przepis dyrektywy jest wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy
przepis dyrektywy przyznaje prawa jednostce
Bezpośrednia skuteczność dyrektyw
w układzie wertykalnym
w układzie horyzontalnym
w układzie triangularnym
Obowiązek wykładni prounijnej
wykładnia „zgodna” z dyrektywą
domniemanie zamiaru pełnej implementacji
zakaz wykładni niekorzystnej dla jednostek
Roszczenia odszkodowawcze
przepisy dyrektywy przyznają prawa jednostce
przepisy dyrektywy nie zostały prawidłowo implementowane
związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem obowiązku implementacji, a powstaniem szkody