JAŁOWE MYCIE KROCZA
Cele zabiegu:
- utrzymanie krocza w czystości po porodzie, szyciu, przed i po zabiegach położniczych i ginekologicznych
- zmniejszenie ryzyka zakażenia
- przyśpieszenie gojenia ran poporodowych
- zmniejszenie dolegliwości bólowych
- poprawienie samopoczucia pacjentki
- kształtowanie prawidłowych nawyków higienicznych
Niebezpieczeństwa:
- zakażenie rany krocza, pochwy, cewki moczowej bakteriami kałowymi przy nieprawidłowej technice zabiegu
- oparzenie termiczne lub chemiczne
- oziębienie krocza
- uraz mechaniczny
- wywołanie uczulenia
- uczucie skrępowania pacjentki w przypadku braku warunków intymności wykonania zabiegu
Zasady wykonywania zabiegu:
- zabieg wykonywać aseptycznie
- przed i po każdym zabiegu umyć ręce i założyć rękawiczki
- każdej pacjentce oddzielnie przynieść i wynieść basen
- nie dotykać palcami wewnętrznej strony wkładki
- spłukiwać krocze ciepłym płynem antyseptycznym
Struktura czynności:
I Czynności przygotowawcze
A) Przygotowanie pielęgniarki
1. Rozpoznanie sytuacji zdrowotnej pacjentki
2. Uzyskanie zgody na wykonanie zabiegu
3. Higieniczne mycie rąk
B) Przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia
1. Przygotowanie zestawu:
Zestaw ustawiamy na wózku (ilość przygotowywanego materiału opatrunkowego i narzędzi dostosowujemy do liczby pacjentek, u których będziemy wykonywać zabieg). Na górnej półce wózka, na tacy kładziemy:
pakiet jałowych wkładek
pakiet jałowych wacików (tamponów, paluchów)
rękawiczki
na blacie wózka stawiamy dzbanek z jałowym, ciepłym (ok.38°C) roztworem do spłukiwania krocza, np. wodny roztwór nadmanganianu potasu, 1%sterynol, 1%chloramina
Na dolnej półce:
miska nerkowata na brudne narzędzia
miska nerkowata z klemem do wyjmowania brudnych wkładek
basen dla każdej pacjentki
2. Zapewnienie warunków intymności - zabieg wykonywać w gabinecie zabiegowym, jeżeli wykonywany jest na sali ustawić parawan, zamknąć drzwi
3. Przywiezienie zestawu na salę
C) Przygotowanie pacjentki
1. Ułożenie w pozycji na plecach, z ugiętymi nogami w stawach biodrowych i kolanowych, z odwiedzionymi kolanami
2. Podłożenie basenu
3. Zdjęcie z krocza brudnej wkładki klemem przeznaczonym do tej czynności (z dolnej półki)
3. Polecenie oddania moczu
II Czynności właściwe
1. Odwinięcie wierzchniego przykrycia
2. Otworzenie jałowych pakietów z jałowymi wkładkami i wacikami
3. Wyjęcie jałowego klemu z pakietu
4. Jałowym klemem chwycić jałowa wkładkę i włożyć do niej ok. 6 jałowych gazików
5. Położenie tak przygotowanego materiału opatrunkowego na stoliku przyłóżkowym
6. Postawienie na stolik przyłóżkowy dzbanka z roztworem do spłukiwania
7. Chwycenie jałowym klemem wacika z wkładki, drugą ręką chwycić dzbanek
8. Sprawdzenie temperatury roztworu, polewając z dzbanka niewielką ilość roztworu na wewnętrzną stronę uda pacjentki
9. Zmywanie krocza
-polać krocze roztworem z dzbanka
-polewać kolejno waciki i zmywać krocze:
1 wacik-wzgórek łonowy, pachwina dalsza, udo dalsze, pachwina bliższa udo bliższe
2 wacik-warga sromowa większa dalsza, warga sromowa większa bliższa i szpara sromowa
3 wacik-szpara sromowa i odbyt
-polać krocze roztworem z dzbanka
(ilość zużytego materiału opatrunkowego zależy od ilości wydzieliny i zabrudzenia okolicy krocza)
10. Odstawienie dzbanka na stolik przyłóżkowy
11. Chwycenie klemem suchego wacika i osuszanie krocza w takiej kolejności w jakiej było myte (jeżeli zachodzi konieczność użyć drugiego wacika do osuszania)
12. Odłożenie używanego klemu do miski nerkowatej na brudne narzędzia (dolna półka)
13. Założenie jałowej wkładki na krocze, stroną na której ułożone były jałowe waciki.
14. Odstawienie dzbanka na blat wózka
15. Wyjęcie basenu spod pacjentki i odstawienie go na krzesło
Uwaga! W czasie wykonywania zabiegu należy obserwować reakcję pacjentki (np. odczucie bólu, niepokój, napięcie), zwrócić uwagę na stan krocza, rany krocza i okolic-obrzęk, ból, zasinienie)
III Czynności końcowe
A) Postępowanie z pacjentką
1.Wygodne ułożenie pacjentki i poprawienie kołdry
2.Udzielenie wskazówek w jaki sposób się prawidłowo podmywać i zmieniać wkładki
B)Uporządkowanie sprzętu, materiałów, otoczenia
1.Odstawienie parawanu
2.Wyniesienie basenu (ewentualnie basen wynosi, myje i dezynfekuje salowa)
3.Zużyty materiał opatrunkowy wyrzucić do spalenia
4.Narzędzia zdezynfekować, umyć i przygotować do wyjałowienia
C) Czynności końcowe wykonywane przez pielęgniarkę
1.Zdjęcie rękawiczek i higieniczne mycie rąk
2.Odnotowanie wykonania zabiegu w dokumentacji pielęgniarskiej
Uwaga! W przypadku konieczności wykonania zabiegu u kilku pacjentek, pielęgniarka przed wykonaniem zabiegu u kolejnej pacjentki musi umyć ręce i założyć nowe rękawiczki a także używać nowo przygotowanego jałowego materiału opatrunkowego i jałowego klemu.
Pytania sprawdzające:
1. Podaj, jaki jest cel jałowego mycia krocza?
2. Jakie niebezpieczeństwa zagrażają pacjentce podczas wykonywania zabiegu?
3. Wymień co należy przygotować w zestawie do jałowego mycia krocza?
4. Jaka jest technika wykonania zabiegu jałowego mycia krocza-uzasadnij tok i kolejność postępowania
5. Kiedy wykonujemy zabieg jałowego mycia krocza?
PŁUKANIE POCHWY
Podawanie leków drogą dopochwową
Podawanie leków dopochwowo polega na wprowadzeniu leku do pochwy na głębokość co najmniej 3 do 5 cm, najlepiej wieczorem tuż przed udaniem się na spoczynek nocny. Leki dopochwowe działają po 20 - 30 minutach.
Wskazania:
stany zapalne narządu rodnego;
zakażenia drożdżakowe, grzybicze, glonowcowe, pierwotniakowe pochwy i sromu;
ostre i przewlekłe zakażenia dróg moczowych;
zapobieganie ciąży.
Przeciwwskazania:
nadwrażliwość na substancję czynną lub składniki podłoża;
alergia na lek;
pierwszy trymestr ciąży - w wypadku wielu, lecz nie wszystkich leków;
ostrożnie stosować w niewydolności nerek i nadczynności tarczycy.
Powikłania:
miejscowe podrażnienie śluzówki;
obrzęk śluzówek w okolicy pochwy;
skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych podanego leku.
Sposób wykonania:
1. Umyć ręce
2. Skompletować zestaw (parawan, rękawiczki, lek, basen, myjki lub tampony, ciepła woda w dzbanku, płyn do higieny intymnej, ręcznik, wkładka higieniczna, bielizna osobista)
3. Pacjentka powinna oddać mocz przed wprowadzeniem leku,
4. Poinformować pacjentkę o zamierzonych czynnościach,
5. Ułożyć pacjentkę w pozycji Simsa tzw. ułożenie ginekologiczne
6. Założyć rękawiczki
7. Higieniczne mycie krocza
8. Odsłonić przedsionek pochwy:
- założyć lek (globulka, tabletka - ręczne wprowadzenie do pochwy, popychając go palcem wskazującym; aplikator napełnić lekiem bezpośrednio z tubki -wprowadzić do pochwy na głębokość 3-5cm;
- płukanie pochwy (irygacje) - na basenie w łóżku; do płukania używa się kanki pochwowej o końcu zaokrąglonym z licznymi małymi otworami oraz około 1 litra zleconego płynu antyseptycznego o temperaturze do 42°).
9. Założyć i zabezpieczyć wkładkę higieniczną
10. Uporządkować zestaw
11. Udokumentować podanie leku
TOALETA POŚMIERTNA
Śmierć jest to definitywne ustanie życia, charakteryzuje się zatrzymaniem wszystkich czynności życiowych. W praktyce lekarskiej rozpoznanie śmierci biologicznej stawiane jest, gdy pojawiają się późne znamiona śmierci obejmujące oprócz ustania oddychania i krążenia wystąpienie plam opadowych pośmiertnych, bladość powłok, oziębienie ciała i stężenia pośmiertnego. Precyzyjne ustalenie początku śmierci biologicznej nie jest możliwe przy użyciu metod klinicznych.
Umieranie w przeciwieństwie do śmierci, jest procesem rozciągniętym w czasie. Śmierć kończy umieranie. Tym co wyróżnia umieranie jest trwająca w czasie świadomość zbliżającej się śmierci i łączy się z istnieniem jakiejś choroby. Przyjmuje się, że umieranie rozpoczyna się wtedy, gdy choroba zostanie rozpoznana jako nieuleczalna środkami dostępnymi w medycynie, a rokowanie oznacza śmierć chorego w określonym czasie. Umieranie może obejmować ostatnie godziny, dni, tygodnie życia chorego.
Fazy umierania
Szwajcarska lekarka Elisabeth Kübler-Ross przedstawiła zmiany i procesy psychiczne związane z nadchodzącą śmiercią w postaci pięciu faz umierania. Doszła ona do wniosku, że rozstanie człowieka z dotychczasowym życiem nie zachodzi nagle. Ta „walka” o wewnętrzną zgodę na śmierć może zacząć się kilka lat przed śmiercią wskutek czego w ostatnich dniach życia człowiek jest na nią przygotowany.
Faza pierwsza
To nie może być prawda. Chory, który dowiaduje się o zbliżającej się śmierci lub odkrywa tę prawdę na podstawie swojego sianu, przezywa szok, którego następstwem jest opór przeciwko tej niepożądanej informacji. Zaprzeczanie jest wyrazem woli życia, którą każdy z nas nosi w sobie. Ważne jest aby w pobliżu chorego była pielęgniarka nie narzucająca swojej pomocy, ale gotowa w każdej chwili jej udzielić. Faza zaprzeczania najczęściej nie trwa zbyt długo i przechodzi w fazę gniewu i buntu. Zdarza się jednak, że chory do końca uparcie zaprzecza prawdzie, ponieważ nie potrafi pogodzić się ze śmiercią.
Faza druga
Druga faza jest okresem emocji i sprzeciwu, agresji i buntu. Zmaganie ze śmiercią niemal zawsze przejawia się najpierw rodzajem oporu. Umierający nie może zaatakować bezpośrednio śmierci, kieruje więc swoją agresję przeciwko Bogu, osobom pielęgnującym, które swoja obecnością i czynnościami wciąż uświadamiają mu jego położenie, a także lekarzy (niezdolnych do pomocy) i krewnych (także bezradnych). a opiekujący muszą sobie uświadomić, że agresja ta nie dotyczy w zasadzie ich samych, lecz sytuacji, przed która chory się broni i której się przeciwstawia. Nie powinni oni czuć się dotknięci, a tym bardziej sami reagować agresywnie; muszą natomiast dać choremu możliwość wyrażenia swojej rozpaczy oraz odreagowania.
Faza trzecia
Etap pertraktacji o przeżycie. Kiedy opór okazuje się bezskuteczny, człowiek próbuje walczyć ze śmiercią innymi metodami. Może on zwrócić swoje nadzieje ku którejś z niezwykłych metod leczenia naturalnego, odwiedzać wielu słynnych lekarzy. próbować wciąż nowych kuracji i diet. Może też przyrzekać Bogu, że odmieni swoje życic lub próbuje zdobyć jego przychylność za pomocą datków i pielgrzymek w zamian za przedłużenie życia i odroczenie śmierci. Osoby pielęgnujące powinny wykazać wiele cierpliwości i zrozumienia, troskliwie pielęgnować chorego i być przy nim co umożliwia utrzymanie więzi.
Faza czwarta
Depresja. Depresja związana jest z poczuciem straty, żalu jaki przeżywa człowiek z powodu rozstawania z się życiem. Najczęściej chory zamyka się w sobie, popada w apatię i bierność; nie obchodzi go otoczenie, może nie przyjmować posiłków i leków. Należy choremu pomóc okazując mu życzliwość, zainteresowanie i troskliwą opiekę. Trzeba umożliwić pacjentowi wypowiedzenie się, wyrażenie żalu, wówczas łatwiej będzie mu pogodzić się z rzeczywistością. Często nie oczekuje on pocieszenia, chodzi jedynie o to, aby go życzliwie wysłuchać. Swoje uczucia można wyrazić dotknięciem ręki albo po prostu wspólnym milczeniem.
Faza piąta
Akceptacji, pożegnania, pokoju i zgody. W stadium akceptacji pacjent zaprzestaje walki o życie, poddaje się i dostosowuje w pozytywny sposób, do tego co nieuniknione. Chory oddala się coraz bardziej; na ogół jest wyczerpany, słaby, odczuwa potrzebę snu i wypoczynku. Krąg jego zainteresowań zmniejsza się. Pacjent zwykle prosi gestem, by być przy nim, trzymać go za rękę. Kontakty odbywają się wtedy bez słów. Sama obecność rodziny, pielęgniarki uspokaja i upewnia chorego, że nie jest sam i że nie zostanie opuszczony aż do końca. Niektórzy pacjenci wyrażają życzenia, które mają być wykonane po ich śmierci. Wspólne omówienie śmierci i jej następstw ma wielkie znaczenie dla rodziny jako wstęp do przebiegu żałoby.
Ogólne zasady opieki nad człowiekiem umierającym:
1. Pacjenta zawsze traktować godnie.
2. Skutecznie zapobiegać i likwidować ból i inne dolegliwości somatyczne.
3. Udzielać wsparcia i nieść pomoc psychoterapeutyczną człowiekowi umierającemu i jego rodzinie.
4. Zapewnić komfort psychiczny i fizyczny człowiekowi umierającemu.
5. Zagwarantować kompleksowość, ciągłość i wysoką jakość opieki nad pacjentem w domu i szpitalu.
Udział pielęgniarki w opiece nad człowiekiem umierającym.
1. Najczęstszą występującą dolegliwością u pacjenta w ostatniej fazie życia jest osłabienie, odczuwane jako zmęczenie fizyczne i znużenie psychiczne. Stan ogólny zdrowia chorego pogarsza się, narasta ubytek sił, zmniejsza się wydolność w czynnościach związanych z utrzymaniem higieny, przyjmowaniem posiłków i wydalaniem. Objawy te można zmniejszyć poprzez zapewnienie wypoczynku w ciągu dnia i spokojnego snu w nocy oraz ograniczenie wysiłku pacjenta do minimum. Codzienne zabiegi i czynności pielęgnacyjne należy wykonywać z przerwami.
2. Często długotrwałe leżenie w łóżku jest dla pacjenta uciążliwe. Leżenie utrudnia oddychanie, zwiększa duszność, pogarsza perystaltykę jelit, sprzyja zanikom mięśniowym i powstawaniu odleżyn. Tak długo jak to możliwe pacjent powinien samodzielnie lub z pomocą pielęgniarki wstawać z łóżka, szczególnie przy spożywaniu posiłków i korzystaniu z toalety. Jeśli stan pacjenta na to pozwała trzeba układać go w pozycji siedzącej w łóżku, fotelu zapewniając komfort siedzenia. Jeżeli pacjent jest zbyt słaby i musi pozostawać w łóżku, należy zapewnić mu czystość wygodę i komfort fizyczny. Chronić przed powikłaniami przez zmianę ułożenia, oklepywanie i nacieranie miejsc narażonych na odleżyny, zachęcanie chorego do wykonywania ćwiczeń oddechowych i poruszania się w łóżku.
3. Pacjentowi trzeba pomóc w utrzymaniu ciała w czystości i pielęgnacji jamy ustnej oraz przy korzystaniu z basenu w łóżku. Prawie wszyscy pacjenci przeżywają dotkliwie, że w sferze intymnej są całkowicie bezradni i zdani na pomoc innych. Stąd wielką ulga dla chorych jest taktowna opieka i zapewnienie intymności.
4. Chory może okazywać niechęć do przyjmowania posiłków. Należy uwzględniać w żywieniu życzenia chorego, proponując mu potrawy w małych porcjach o dużej wartości odżywczej. Może także zachodzić potrzeba karmienia pacjenta.
5. W ostatnich dniach życia wzmożone pragnienie należy do najczęstszych dolegliwości. Ważne jest żeby pacjent otrzymywał odpowiednie ilości płynów (także w nocy).
6. Zwalczanie bólu jest najważniejszym zadaniem w opiece terminalnej. W leczeniu bólu fizycznego należy stosować umiejętnie wszystkie zabiegi pielęgnacyjne i środki farmakologiczne zgodnie z obowiązującą na oddziale procedurą, w takim rytmie, aby ból nie pojawił się w ogóle.
7. Chory umierający potrzebuje starannej pielęgnacji, uśmierzania bólu i innych przykrych dolegliwości i objawów, ale także rozmowy o jego przeżyciach-lęku, smutku, samotności. Istnieje bowiem pełna zależność między dolegliwościami fizycznymi a stanem psychicznym. Nasilenie objawów fizycznych wywołuje przykre reakcje emocjonalne, również lęk cierpienie, osamotnienie nasilają dolegliwości somatyczne, pogarszając jakość życia. Lęk przed śmiercią towarzyszy każdemu umierającemu. Złagodzić lęk to pozwolić choremu mówić, słuchać go, starać się zrozumieć, wzbudzić jego zaufanie, przebywać z nim i wspierać go. Stała obecność pielęgniarki, rodziny wzmaga poczucie bezpieczeństwa.
Objawy agonii (konania):
- zaostrzone rysy twarzy
- zapadnięte oczy i policzki, mętne rogówki, rozszerzone źrenice
- twarz blada
- powieki częściowo przymknięte
- oczy nieruchome utkwione w jeden punkt
- tętno bardzo szybkie, słabe, nitkowate, czasem niewyczuwalne na tętnicach obwodowych
- oddech powierzchowny coraz szybszy i słabszy lub odwrotnie-powolny, głęboki, charczący. Częstym objawem agonii jest oddech Cheyna-Stokesa. Przerwy w oddychaniu stają się coraz dłuższe: ostatnie oddechy mogą przyjść po bardzo już długiej przerwie.
- ciało pokryte zimnym potem
- kończyny górne i dolne zimne
- zasinione palce rąk i nóg, nos, uszy i wargi
- mogą wystąpić chwytające ruchy rąk jakby chory czegoś szukał na kocu
- zamka działalność zmysłów, z których słuch utrzymuje się najdłużej
- mięśnie wiotczeją i nieruchomieją
- może wystąpić bezwiedne oddanie moczu i stolca.
W przypadku nagłego pogorszenia się stanu chorego pielęgniarka zawiadamia lekarza i rodzinę chorego. Agonia trwa różnie długo. Zachowanie się pielęgniarki w tym okresie powinna cechować powaga i spokój. Przy łóżku umierającego nie wolno prowadzić rozmów o jego beznadziejnym stanie, ani szeptać między sobą. Często bowiem chorzy konający mają zachowaną świadomość i nieostrożna rozmowa powiększa ich cierpienie.
Zgon pacjenta pielęgniarka odnotowuje w dokumentacji pielęgniarskiej i karcie gorączkowej chorego dzień i dokładną godzinę śmierci. Zawiadamia lekarza, który przychodzi stwierdzić zgon i wpisuje go do historii choroby. Gdy lekarz stwierdzi zgon pielęgniarka przygotowuje się do wykonania toalety pośmiertnej.
Toaletę pośmiertną powinny wykonywać dwie pielęgniarki, aby ją wykonać szybko, zanim wystąpi zesztywnienie pośmiertne. Stężenie pośmiertne występuje w godzinę do dwóch po śmierci. Jeżeli toaleta wykonywana jest na sali chorych łóżko należy otoczyć parawanem.
Cele toalety pośmiertnej:
- umycie ciała
- zdjęcie opatrunków (także gipsowych), założenie czystych tylko niezbędnych opatrunków
- podwiązanie szczęk i przymknięcie powiek
- oznakowanie ciała
Toaleta pośmiertna
Zestaw:
1. miednica z wodą
2. miska nerkowata
3. mydło
4. papier toaletowy
5. nożyczki
6. bandaż
7. lignina, wata
8. dwa większe waciki
9. materiał opatrunkowy
10. 2 plastry z wypisanymi danymi zmarłego: imię i nazwisko, imię ojca, wiek, data i godzina zgonu
11. Czarne prześcieradło ponadto kosz na brudną bieliznę Przebieg czynności:
Toaletę pośmiertną zwykle wykonują dwie pielęgniarki:
Pielęgniarka A |
Pielęgniarka B |
zanosi tacę do łóżka zmarłego, stawiają na stoliku przyłóżkowym |
przyprowadza kosz na brudną bieliznę, stawia dodatkowe krzesło przy łóżku
|
stawia na krześle miednicę, przygotowuje ręcznik i myjki, moczy dwa waciki i odkłada je na tacę
|
|
obluźniają wierzchnie przykrycie, wyjmują koc z poszwy, koc składają i kładą na krześle (zmarły jest przykryty poszwa). Wyjmują poduszki, zdejmują z nich poszewki, kładą je do kosza na brudną bieliznę, poduszki kładą na krześle. Zdejmują koszulę - kładą do kosza na brudną bieliznę, zdejmują opatrunki, wyjmują dreny, igły Vigo, biżuterię
|
|
|
unosi głowę, |
podkłada ręcznik i myje znanym sposobem twarz, uszy i szyję |
wyciera i unosi głowę, |
wyjmuje ręcznik
|
odsłania rękę z bliższej strony i unosi ją
|
Po umyciu kończyny usuwa mydelniczkę i miednicę |
wyciera rękę.
|
W ten sam sposób myją i wycierają drugą kończynę górną. |
|
myje klatkę piersiową, |
wyciera klp
|
myje brzuch |
wyciera brzuch |
myje krocze |
wyciera krocze
|
|
usuwa przykrycie z bliższej dolnej kończyny, podtrzymuje ją |
podkłada ręcznik i myje kończynę |
wyciera kończynę |
W ten sam sposób myją drugą kończynę dolną. Obracają ciało na bok.
|
|
|
podtrzymuje ciało
|
myje plecy i pośladki, wyciera. Podkłada pieluchę jednorazową lub grubą warstwę ligniny i mocuje opaską z bandaża. Obluźnia podkłady i prześcieradło i kolejno marszczy je pod ciało, podkłada czarne prześcieradło. |
|
obracają ciało na wznak i na bok |
|
przytrzymuje ciało |
usuwa podkłady i prześcieradło, wysuwa i rozkłada czarne prześcieradło |
obracają ciało na wznak |
|
|
unosi głowę |
podkłada ręcznik, czesze włosy |
|
|
unosi głowę |
wyjmuje ręcznik |
|
nakłada na przymknięte powieki zmoczone przed rozpoczęciem toalety waciki |
|
podwiązują żuchwę bandażem, pod bandaż podkładając watę. Krzyżują ręce na klatce piersiowej, związują bandażem. Wiążą bandażem nogi w kostkach. Przylepiają plaster do ciała zmarłego. Przykrywają ciało czarnym prześcieradłem, zaczynając od głowy, usuwając jednocześnie poszwę. Na czarnym prześcieradle przyklejają drugi przylepiec z danymi identyfikującymi zwłoki.
|
|
pod głowę podkłada złożony ręcznik |
wyprowadza wózek z brudną bielizna |
wynosi tacę i miednicę |
|
Pielęgniarka zobowiązana jest do wykonania w obecności świadków protokolarnego spisu wartościowych przedmiotów, pieniędzy zmarłego i zabezpieczenie ich razem z dowodem osobistym. Spisuje się też pozostałe rzeczy zmarłego. Spis podpisują dwie osoby. Później wszystko odbiera rodzina za pokwitowaniem. Zmarły musi pozostać na oddziale przez dwie godziny po stwierdzeniu zgonu. Później ciało zabierane jest do kostnicy szpitalnej.
Pościel po zmarłym powinna być oddana do dezynfekcji, ewentualnie wywietrzona, wytrzepana i naświetlona lampą bakteriobójczą. Łóżko, stolik przyłóżkowy i krzesło myje się jak po odejściu chorego, wietrzy się sale i przygotowuje wszystko na przyjęcie nowego pacjenta.
Literatura:
1. Antonelli F.: Jak kształtować właściwą postawę wobec śmierci? Wydawnictwo M., Kraków 1995.
2. Block B., Otrębski W. (red.): Człowiek nieuleczalnie chory. WNS KUL. Lublin 1997.
3. De Walden-Gałuszko K.: U kresu. Opieka psychopaliatywna, czyli jak pomóc choremu, rodzinie i personelowi medycznemu środkami psychologicznymi. Wydawnictwo Medyczne MAK Med, Gdańsk 1996.
4. Drążkiewicz J. (red.): W stronę człowieka umierającego. UW, Warszawa 1989.
5. Ktibler-Ross E.: Rozmowy o śmierci i przemijaniu, PAX, Warszawa 1979.
6. Makselon J.: Lęk wobec śmierci. PTT, Kraków 1988.
7. Nikiełski H. (red.): Z pomocą umierającym. IW PAX, Warszawa 1980.
8. Nuland S.: Jak umieramy. Prima, Warszawa 1996.
9.Skórzyński J.: Jak spokojnie umrzeć. Wydawnictwo Albatros, Gdańsk 1996.