Literatura:

dr hab. prof. US R. Sowiński:

1. ustawa o swobodzia działalności gospodarczej

2. administracyjna reglamentacja działalności gospodarczej

3. ustawy regulujące swobody gospodarcze

Prawo gospodarcze publiczne zajmuje się stosunkami prawnymi w których pojawiają się:

1. interes publiczny,

2. podmioty publiczne,

3. zadania publiczne,

4. majątek publiczny.

Wystąpienie w/w elementów skorelowane jest z celami gospodarczymi, lub szeroko pojętymi celami ekonomicznymi.

Interes publiczny

Nie istnieje szczególny interes publiczny gospodarczy, jego waloryzacja ma charakter uniwersalny.

Trzy koncepcje pojmowania interesu publicznego:

☺kategoria interesu publicznego jest kategorią pozaprawną ~ nie ma treści normatywnej; odwołujemy się do znaczeń politycznych, politologicznych, pozaprawnych.

☺skoro ustawodawca używa w aktach normatywnych pojęcia „interes publiczny” to bezzasadne są stwierdzenia, że wyrażenie to nie ma znaczenia na gruncie prawnym; co oznacza, że ustawodawca nie może się posługiwać dowolnie tym pojęciem; może je definiować wg innych dziedzin.

☺kategoria interesu publicznego jest kategorią prawną i obok znaczenia w innych dziedzinach wiedzy ma własne znaczenie prawnicze; sięgając do uzasadnienia w postaci interesu publicznego organ stosujący prawo będzie poddany weryfikacji co do zasadności użycia tego uzasadnienia; interpretacja pojęcia interesu publicznego musi być oparta o całokształt obowiązujących norm w tym także o normy prawa międzynarodowego i konwencje dotyczące praw człowieka i obywatela, ponieważ często kategoria interesu publicznego traktowana jest jako przeciwstawna do interesu jednostki, często ogranicza się prawa indywidualne uzasadniając to koniecznością realizacji interesu publicznego.

Istnienie interesu publicznego jako kategorii ontologicznej jest kwestionowane:

• w państwach demokratycznych, praworządnych istnieje zasada równego traktowania interesów wszystkich członków społeczności;

• istnieje możliwość ochrony swojego interesu przez przeciwstawienie go interesowi publicznemu.

Dobra publiczne

Dobro publiczne jest kategorią przeciwstawianą dobru prywatnemu. Mówi się, że to takie dobro które będąc konsumowane przez jedną osobę nie może być konsumowane przez inną osobę.

Dobro publiczne może jednocześnie służyć wielu osobom, czy to ze względu na swą naturę, czy to ze względu na sposób jego spożytkowania np. bezpieczeństwo narodowe.

Cechą dóbr publicznych jest to, że jedna osoba może je konsumować nie umniejszając praw drugiej osoby. Nie istnieje możliwość wykluczenia kogokolwiek z udziału w konsumpcji, choć mogą być ustalone jej warunki.

Majątek publiczny

powszechnego użytku administracyjny zasoby finansowe

(służący do wykonywania

zadań publicznych)

Istotny jest problem dostępności majątku publicznego:

• powszechnie dostępne,

• o ograniczonym dostępie.

Podział ten jest związany z odpłatnością za korzystanie z dóbr, które dzieli się na świadczone:

• nieodpłatnie,

• częściowo odpłatne,

• odpłatne,

przy czym świadczenie to nie musi być oparte o ekwiwalentność, ponieważ nie musi być tu ustalony zysk, oplata może polegać na zwrocie kosztów.

Przy dobrach publicznych istnieje założenie jak najszerszej dostępności każdego z nich.

Podmioty publiczne

Podmioty publiczne to nie tylko władze publiczne, organy państwa, ale kategoria bardzo szeroka, ponieważ należą do niej podmioty wykonujące zadania publiczne.

Np. Agencja Rynku Rolnego, która nie jest organem administracji, czy też podmioty prywatne wykonujące zadania publiczne państwa.

Cztery sektory pojawiające się miedzy sferą publiczną a prywatną:

I obejmuje podmioty publiczne, które w oparciu o środki publiczne realizują zadania publiczne ~ sektor władzy;

II obejmuje podmioty prywatne, które w oparciu o środki prywatne realizują zadania prywatne ~ sektor przedsiębiorców;

III obejmuje podmioty prywatne, które w oparciu o środki prywatne realizują zadania publiczne ~ sektor obywatelski: fundacje, WOŚP;

IV obejmuje podmioty publiczne, które w oparciu o środki publiczne realizują zadania prywatne;

Zadania publiczne

Trzy podejścia do pojmowania zadań publicznych:

♥ podejście ideowe / teoretyczne

Wyobrażamy sobie ideę państwa ~ model i z niej wywodzimy jakie zadania powinno spełniać państwo.

Państwo służy do realizacji szeroko rozumianej potrzeby bezpieczeństwa :

- zewnętrznego (agresja, inwazja, naruszenie suwerenności terytorialnej),

- wewnętrznego rozumianej nie tylko jako utrzymanie porządku, ale też bezpieczeństwa ekonomicznego, sanitarnego, prawnego, technicznego.

W zależności od ideowego wzorca do państwa przypisujemy większą albo mniejszą liczbę zadań w tym także gospodarczych.

Im bardziej będziemy państwu przypisywać właściwości przedsiębiorcy tym większa liczba jego zadań w sferze gospodarczej.

Minimalną liczbę zadań przypiszemy państwu w systemie skrajnie liberalnym, tu możemy określić je mianem stróża nocnego. Maksymalna liczba zadań przypadnie natomiast państwu w systemie totalitarnym.

Liczba i rodzaj zadań publicznych zależy od jego modelu ustrojowego, ale też od koniunktury.

♥♥ podejście pragmatyczne / praktyczne

Tu nie zastanawiamy się jaki jest model państwa, obserwujemy jednak zadania realizowane przez władzę publiczną w praktyce. Powyższe prowadzi do wniosku, że skoro władza publiczna powołana jest do wykonania zadań publicznych, to wszystko co wykonuje jest zadaniem publicznym.

♥♥♥ podejście normatywne / prawnicze

Tu nie interesuje nas idea państwa, czy tez jego modelowe ujęcie, ani praktyka funkcjonowania władz publicznych. Interesuje nas sposób wyrażenia powinności władz publicznych w normach prawnych i jesteśmy skłonni uznawać za zadania publiczne te, które zostały uznane za takie przez ustawodawcę.

Trudność w tym, że po pierwsze nie ma normatywnej definicji zadania publicznego, a po drugie w tym, że nie ma aktu prawnego, który kompleksowo redagowałby zadania publiczne przypisane różnym podmiotom w państwie. Normy dotyczące zadań w państwie są wyrażone w aktach prawnych różnej rangi (dyspersja norm).

Wykład z 10.12.2005r.

Sposoby wykonywania zadań publicznych

Zadania publiczne wyrażane są w aktach różnej rangi (od Konstytucji do aktów prawa miejscowego). Są rozproszone w przepisach różnego rodzaju. Nie ma aktu, który by precyzował wszystkie zadania.

Zadania zawarte w Konstytucji mogą być poprzez normy wskazujące na:

• cele funkcjonowania państwa

• wyrażone w wartościach naczelnych organów organizacji państwa (np. wolności, równości itp.)

• formułowane przez wskazanie instytucji społecznych i prawnych akceptowanych przez państwo np. rodzina

• może być ustalona pula zadań publicznych bez wskazania do jakich struktur publicznych zostaną zakwalifikowane (ustawa z dnia 24.04.2003 o działalności pożytku publicznego i wolontariatu art. 4 sfera zadań publicznych)

• przypisane mogą być wprost konkretnym organom i podmiotom

• mogą wynikać z praw obywateli albo mogą wynikać obowiązku obywateli

Egzemplifikacja zadań publicznych - to podanie przykładu zadań publicznych.

Zadania publiczne mogą być wykonywane przez organy państwowe ale także przez organy państwowe (prywatyzacja zadań publicznych)

Prywatyzacja zadań publicznych polega na ograniczeniu bezpośredniego wykonywania zadań publicznych przez aparat państwowy. Może nastąpić przez zmianę podmiotu świadczącego, świadczącego może także ujawniać aspekty zmiany formy poprzez zamienianie form władczych przez formy niewładcze np. stosunek publicznoprawny przez stosunek cywilnoprawny. Prywatyzacja zadań publicznych nie koniecznie łączy się z prywatyzacją majątku. Obszar prywatyzowania- to może być cały obszar zadań publicznych np. prywatyzacja notariatu. Może być prywatyzowana tylko część dziedziny np. służby zdrowia, szkolnictwa.

Mogą być także prywatyzowane poszczególne formy działalności np.:

- przygotowanie

- organizowanie

- kontrola

- działania kadrowe

Sprywatyzować można różne zadania publiczne oprócz czynności należących do władztwa publicznego np. wydawanie decyzji.

Procesy ograniczania omnipotencji (wszechpotencji, oddziaływania) państwa.

4 procesy

• deregulacja - wyeliminowanie regulacji prawnych. Państwo likwiduje uregulowanie prawne jakiejś dziedziny.

• Prywatyzacja - chodzi o majątek. Korzyści muszą płynąc w kierunku:

• Państwa

• Społeczeństwa

• Podmiotu

Powinno się w tym przypadku równoważyć te interesy. Korzyść lub korzyści dla państwa to odciążenie struktur państwowych od wykonywania zadań. Oszczędności budżetowe z tym związane mogą być przemieszczone w inne dziedziny (alokacja środków w potrzeby). Na skutek tych procesów powinna następować weryfikacja kadr. Korzyści dla obywateli - maksymalizacja zaspokojenia potrzeb, zwiększenie dostępności do usług. Poprzez wybór technologii powinny następować minimalizacja obciążeń. Podmioty - trwałość kontraktów (prywatyzacja zakładów karnych). Pewność świadczenia publicznego.

• Reprywatyzacja

• uspołecznienie

Funkcje gospodarcze państwa

Interwencjonizm państwa w XVI w kojarzony był z interwencjonizmem w wytwórczość, gospodarkę. Szeroko rozumiane funkcje zostały wyartykułowane w Anglii. Interwencjonizm państwa przejawia się w 5 dziedzinach:

• edukacji

• ochronie zdrowia

• przeciwdziałaniu bezrobociu

• polityce mieszkaniowej

• bezpieczeństwie dochodów

W latach 70 XX wieku Francja dodała:

• politykę kulturalną.

Interwencja państwa w sferę gospodarki zależy od modelu państwa i gospodarki. Przy ingerencji w sferę gospodarki sformułowane są zasady:

niezbędności - naturalne mechanizmy rynkowe nie zapewniają harmonizacji rozwoju, ani konkurencyjności zewnętrznej, dynamiki wzrostu. Gospodarka rynkowa pozbawiona interwencjonizmu powoduje napięcia społeczne, kumulację bogactwa i narastanie nędzy. Wzrastając napięcia społeczne sprzyja wytwarzaniu się mechanizmów nielegalnych.

nieszkodzenia - polega na niestosowaniu takich mechanizmów, które ograniczałyby, blokowały prawidłowo działające mechanizmy państwa. Zasada ta nakazuje działanie ex post, a nie ex ante (uprzedzające) Działania te muszą mieć charakter wyrównawczy. Działania ex ante blokują rozwoju, hamują rozwój.

poszanowania reguł rynkowych - żeby szanować reguły rynkowe trzeba je znać

weryfikacji założeń ideologicznych - chodzi o to, żeby była faza korekt. Chodzi o umiejętność wycofania się z błędnych rozwiązań.

elastyczności - umiejętność prowadzenia negocjacji , prowadzenia sztuki negocjacji, polityki.

Klasyfikacje funkcji, które przypisuje się państwu:

1. wg Korna wyróżnia się:

funkcje regulujące

realne

2. wg Lindberga wyróżnia się:

administratora

regulatora

gacza

3. wg Thompsona wyróżnia się:

wspomagającą

kierującą

4. wg Howels'a wyróżnia się:

alokacyjną

stabilizującą

redystrybucyjną

5. wg Ropera wyróżnia się:

podażową

popytową

6. wg Sadzikowskiego wyróżnia się:

krótkookresową (antykryzysową)

długookresową (stymulacji wzrostu gospodarczego)

7. wg Gościńskiego

celowościową

regulacyjną

Rozwinięta koncepcja funkcji państwa mówi o 6 funkcjach:

• koncepcyjno-ustrojowej - na władzy publicznej ciąży obowiązek wskazania typu ustroju społeczno gospodarczego. Władza posiada kompetencje do wskazania tego ustroju i określenia go. Nie ma jednego typu gospodarki rynkowej. Są różne ustroje, które mieszczą się w gospodarce rynkowej. Np. koncepcja Niemiecka ( rozwinięty socjal), koncepcja Francuska (nowa klasa średnia). W Polsce obowiązuje zgodnie z art. 20 Konstytucji społeczna gospodarka rynkowa.

• Instytucjonalno-organizacyjnej - do państwa należy dokonanie wyboru i ustanowieniu struktur wykonawczych władzy. Wybór dokonywany jest w pewnych granicach . Struktury instytucjonalne mają charakter stały: obrona narodowa, finanse, sądownictwo. Przy kształtowaniu struktur państwo wino kierować się dorobkiem TOiZ (teorii organizacji i zarządzania).

• Sterowniczo-celowościowej - chodzi tu o wskazanie celów długookresowych połączonych z aspiracjami społecznymi. Ustalenie celów, do których dąży państwo związane jest z aspiracjami, ideałami kulturowymi, aspiracjami rozwoju kulturalnego. Formułuje się nie jeden cel, lecz wiązkę celów. Podstawową płaszczyzną formułowania celów jest ustalenie dobrobytu społecznego. W ramach tego celu zakłada się:

• Walkę z bezrobociem

• Wzrost gospodarczy

• Równowagę gospodarczą

• Integrację z gospodarką globalną

• Regulacyjnej - funkcję tą można potraktować z punktu widzenia nauk cybernetycznych, które traktują gospodarkę pastwa jako złożony system społeczno-ekonomiczny. Gospodarka postrzegana jest jako organizm zachowujący się logicznie tzn. zdolna jest do modyfikowania, ekwiwalentnych działań (czyli dojścia do celu w wyniku zastosowania innych sposobów). W takim ujęciu istnieje możliwość ustalenia ścieżki dojścia do celu w różny sposób. Państwo dokonuje:

• Minimalizacji odchyleń gospodarki

• Kompensacji zakłóceń

• Eliminacji zakłóceń

Funkcję regulującą w polityce gospodarczej państwa spełniają instrumentalne polityki szczególne. Wśród instrumentalnych polityk wydziela się 2 grupy:

instrumentów klasycznych - to polityka fiskalna, pieniężna, kursu walutowego, polityka podatkowa

pozostałych - wykształcone po I wojnie światowej, zamówienia rządowe, polityka monopolowa, roboty publiczne, polityka zatrudnienia, polityka inwestycyjna, restrukturyzacja regionalna, funkcjonowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.

Przy działalności regulacyjnej wyróżnia się3 reguły:

1. Adekwatności

2. Efektywności

3. Proporcjonalności

Reguła Tinberga - wg tej reguły aby osiągnąć określoną ilość niezależnych celów należy zastosować taką samą ilość niezależnych instrumentów. Można tego dokonać na 2 sposoby, kiedy:

• mamy większą ilość celów, a mało instrumentów

• jest odwrotnie

Reguła Mundella - do realizacji każdego celu powinien zastosowany być instrument, który wywiera na ten cel najsilniejszy skutek

Reguła Ashbi'ego - zgodnie z którą podmiot sterujący (regulujący) musi się charakteryzować co najmniej taką wrażliwością i różnorodnością jak przedmiot sterowany.

W systemach regulacyjnych następuje splot różnego rodzaju polityk regulacyjnych. Powinny pojawiać się tam różne stopnie związania prawnego tych polityk.

• Informacyjnej - to funkcja która nabiera coraz większego znaczenia. Czynnikami wpływającymi na tę funkcję są:

• Zmiany technologiczne (gromadzenia, przechowywania, weryfikacji informacji)

• Przeobrażenia informacji w świadomość ludzką

Na skutek w/w czynników następuje przesunięcie skali oczekiwań. Coraz częściej oczekujemy informacji prognostycznych w miejsce sprawozdawczych. Po roku 1990 podstawowym aktem zawierającym informacje planistyczne jest budżet państwa. Plany zadaniowe to plany poszczególnych ministrów. Rośnie tez tendencja o uzyskiwaniu informacji o działalności innych podmiotów (w zarysie poziomym), aż do rozwinięcia wywiadu gospodarczego.

Na państwie spoczywa obowiązek informowania o wszystkich działaniach ważnych dla rozwoju gospodarczego (działalność publiczna). Władza polska jest zapóźniona jeżeli chodzi o precyzję, technikę planowania, informowania o działaniach. Wadliwym jest przekonanie o wystarczalności planów finansowych dla wystarczalności gospodarczej. Koniecznym jest stworzenie wieloletniego planowania finansowego, rzeczowego, zawierającego zarówno normy zobowiązujące jak i instrumenty motywacyjne.

• Kontrolnej - funkcja ta zazwyczaj wiąże się z funkcją nadzoru. Rozróżnia się kontrolę:

• Ex ante - przed działaniami

• Bieżącą

• Ex post - po działaniach

Od lat utrzymuje się wiele organów , instytucji kontroli. Dąży się do ograniczenia kontroli, które miało i ma polegać na:

• ograniczeniu czasu kontroli,

• kontrolach powtórnych,

• zakazie kontroli równoległej różnych przedsiębiorstw w jednym czasie,

• zakazie kontroli pod nieobecność przedsiębiorcy.

Ograniczenia te wprowadza Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

Zauważyć należy, ze w chwili obecnej nasilają się tendencje do wzmagania kontroli ex post.

Funkcja kontrolna rozpatrywana wina być szeroko jako realizowana przez państwo wobec przedsiębiorcy i przez przedsiębiorcę wobec władzy publicznej.

Funkcja kontrolna może przybierać formę instytucji:

akceptacji wstępnej

prawa veta

uczestnictwa przedstawiciela władzy publicznej w organach przedstawicielstwa

przedsiębiorstwa

W ramach funkcji kontrolnej może być soft (miękki) instrument stymulowania działań.

Wolność gospodarcza.

Idea wolności gospodarczej pojawiła się jako instytucja mająca regulować stosunki państwa i przedsiębiorcy. Pojawiła się w Anglii pod koniec XVI w (John Lock).

Koncepcje Anglików miały być opozycją przeciwko regulacji i kontroli życia gospodarczego którą lansowali libertyni. Teoretyczną podbudowę liberalnego podejścia stanowiły koncepcje fizjokratów francuskich (wolność gospodarcza była pojmowana jako wolność naturalna).

W wieku XVIII nastąpił rozwój liberalizmu gospodarczego do którego nawiązuje neoliberalizm. Począwszy od XVIII w. idea wolności gospodarczej polegała i realizowała się w postaci usuwania ograniczeń wprowadzonych przez państwo w dziedzinie gospodarki. Usuwano te ograniczenia, które hamowały rozwój gospodarczy.

Silną koncepcją źródła wolności gospodarczej była potrzeba człowieka do działań gospodarczych (wg wykładowcy!!!).

Wolność gospodarcza wiąże się niekiedy z własnością. Wywodzi się ją wtedy z praw właścicielskich (triada praw). Wolność to możliwość uzyskiwania jakichś rozwiązań, sprawnego działania. Współczesne poglądy nie różnią się od przytoczonych teorii. Konkretne konstrukcje są natomiast konsekwencją wieloletnich doświadczeń w tej dziedzinie.

Cezary Kosikowski - wolność gospodarcza w prawie polskim. Warszawa 1995r.

Wierzbowski, Wyrzykowski - Prawo gospodarcze zagadnienia administracyjno-prawne. Warszawa 2001r. JAK KTOŚ CHCE TO NIECH CZYTA!!!

Normatywne ujęcie wolności gospodarczej. Pierwszeństwo w tej dziedzinie przyznaje się francuskiemu systemowi prawnemu. We wrześniu 1774r. wydany został edykt ministra skarbu Turgota, a w 1791r. wydany został dekret Allarda.

One wprowadziły zasadę swobody działalności handlowej, rzemieślniczej i wyboru zawodu. Swoboda ta jednak nie była w 100% liberalna. Aby zajmować się konkretnym zajęciem trzeba było mieć do tego kwalifikacje. W 1791 wydana została Ustawa Le Chapelier'a , który zakazywał przymusu korporacyjnego. We Francji nie ma w Konstytucji mowy o wolności gospodarczej. Jest to dla Francuzów tak ukorzeniona i oczywista wolność.

W Niemczech, w konstytucji jest mowa o „Beruffreiheit” art. 12. Tam też uchwalono Ustawę z 1887 o swobodzie poruszania się i ustawa prawo przemysłowe.

W Polsce kwesta ta była uregulowana najwyraźniej w Konstytucji marcowej z 1921 r. Głosiła ona wolność wyboru zajęcia i zarobkowania. Wolność przemieszczania się wywodziła się z prawa pruskiego i kojarzona była z przenoszeniem własności.

Rozporządzenie Prezydenta z dnia 07.06.1927r. o prawie przemysłowym w sposób szczególny pojmowało przemysł. Przemysł (zgodnie z art. 1) to wszelkie zatrudnienie zarobkowe lub przedsiębiorstwo, wykonywane samoistnie i zawodowe bez względu na to czy polega na wytwarzaniu, przetwarzaniu, handlu czy świadczeniu usług.

Wolność gospodarcza określona była w art. 3 -„

Ograniczenia wolności wskazywane były wprost. Określane były obszary w których ograniczenia te mogłyby się pojawić (art. 6 - „

W chwili obecnej możemy z całą świadomością powiedzieć, że mamy ugruntowaną tradycję wskazywania ograniczeń bardziej niż poszukiwania obszarów, które ograniczeniom nie podlegają. Ustawa ta została zastąpiona przez ustawę z 1988r. o działalności gospodarczej. W historii polskiej wolności gospodarczej oczywiście była przerwa na wojnę kiedy obowiązywały przepisy okupanta. Po wojnie były dekrety - żadnych wolności !!!

23.12.1988r. uchwalono ustawę o działalności gospodarczej, której nie da się przecenić, gdyż uchwalona została pod rządami konstytucji z 56' „Jak oni to zrobili....???” (Wykładowca!)

W 1999r. weszła w życie Ustawa prawo o działalności gospodarczej, a w dniu 02.07.200... ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

Doktryna polska w sprawie wolności gospodarczej.

Początkowo wolność tą pojmowano i kojarzono z wolnością przemysłową.

Krystyna Pawłowicz (prof. UW) łączy wolność gospodarczą z innymi podstawowymi wolnościami. Wg niej wolność jest konglomeratem i syntezą praw takich jak:

• przedsiębiorczości

• swobody wyboru zajęcia

• konkurencyjności

• własności

• umów

Wolność kontraktowania jest kardynalną wolnością.

Jan Grabowski (prof. Uniwersytetu Katowickiego) pokazuje obszary i kierunki. Obejmuje swobodę tworzenia przedsiębiorstw, wyboru miejsca tworzenia przedsiębiorstwa i zakresu prowadzenia działalności gospodarczej.

Hanna Banaszek-Pyzioł (prof. UJ) przenosiła na grunt polski koncepcję niemiecką. Koncepcja wolności gospodarczej jako prawa negatywnego. Jednostka ma prawo żądać od państwa aby nie ingerowało w jakąś dziedziną (indywidualną sferę wolności jednostki - podmiotu). Mamy do czynienia z negatywnym publicznym prawem, ogólnym obowiązkiem państwa nienaruszania swobody działania beneficjenta tego prawa.

Granice wolności gospodarczej kształtują różne czynniki. Ważne jest aby państwo chroniło korzystanie z wolności, żeby nie ograniczało go ponad potrzebę, a zwłaszcza żeby nie stawiało swych celów ponad celami człowieka.

Wg Kosikowskiego (różne Uniwersytety) wolność gospodarcza ma różne aspekty:

• ekonomiczny

• polityczny

• jurydyczny.

W aspekcie ekonomicznym, wolność gospodarcza jest warunkiem gospodarki rynkowej. Warunkuje ustrój gospodarczy. Istotne ograniczenia wolności gospodarczej powodują przeobrażenia ustroju. Wtedy prowadzi to do gospodarki reglamentowanej.

W związku ze zmianą zakresu swobody gospodarczej zmieniają się reguły postępowania w gospodarce. W związku z charakterem gospodarki (wielość podmiotów) nie może ta wolność mieć charakteru absolutnego. Granice tej wolności wyznaczają obiektywne przesłanki.

W aspekcie politycznym, związki pomiędzy wolnością polityczną, a wolnością gospodarczą są niewątpliwe (Balcerowicz - „nie może być wolności gospodarczej bez wolności politycznej”). Stosunek państwa do gospodarki jest zawsze wyrazem ideologii klasy panującej. Realizacja funkcji państwa polega na ochronie panowania klasowego, to równocześnie państwo chroni politykę ochrony jakichś stosunków gospodarczych. W ramach tego kształtuje granice wolności gospodarczej.

O tym czy w danym państwie istnieje wolność gospodarcza świadczą też rozwiązania prawne, a nie deklaracje prawne.

Różnica między wolnością gospodarczą a wolnością polityczną jest ewidentna. Wolność gospodarcza była jako prawo ograniczone na gruncie prawnym.

W aspekcie jurydycznym wkomponowane są ograniczenia tej wolności. Tez ą wiodącą jest to, że swoboda przedsiębiorcy jest zasadą . Natomiast ograniczenia są wyjątkami od tej zasady. Wyjątków nie można domniemywać. Domniemywa się istnienie wolności, nielimitowanej swobody przedsiębiorcy.

Stanisław Bernat (prof. UJ) twierdzi, że wolność gospodarcza jest konstrukcja danego systemu prawnego. Może mieć różny charakter i kształt w różnych systemach prawnych.

W sensie legislacyjnym, wolność gospodarcza stanowi kategorię prawnie chronioną. Równocześnie na gruncie prawnym dla stworzenia jakiemuś podmiotowi wolności wskazywać należy zakres ingerencji, typ adresatów, których zobowiązuje się do nieingerowania.

Państwo nie kreuje jednostce wolności gospodarczej. Państwo może wyznaczyć sposoby korzystania z tej wolności, korzystania z tej wolności. Wolność gospodarcza jest prawem kompleksowym tzn. nie da się prostą definicją powiedzieć na czym polega ta wolność.

Ustawy regulujące swobody gospodarcze.

Konstytucja używa pojęcia wolności gospodarczej i czyni ją jedną z podstaw ustroju.

Art. 20.

Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 21.

1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.

2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.

Art. 22.

Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Pojęcie to sąsiaduje z innymi takimi jak np.: solidarność społeczna.

Wolność więc jest atrybutem osoby, jest przywiązana do potrzeb człowieka w jego wymiarze fizycznym ale jest przywiązana tez do idei człowieka. Dotyczy bytu osobowościowego jednostki. Tak rozumiana wolność przysługuje każdej jednostce ludzkiej.

Swoboda działalności gospodarczej przysługuje przedsiębiorcom bądź innym podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą.

Swoboda działalności gospodarczej jest instytucją stricte prawną i poza obszarem prawa nie ma wyraźnie granic znaczeniowych. Nie oznacza to, że nie możemy podać definicji tej swobody. Swoboda ta zabezpiecza tę wartość, którą ma wolność gospodarcza . Zabezpiecza wolność instrumentalną prawa. Swoboda działalności gospodarczej jest wyznaczana przepisami. Zależna jest w swoich przejawach od:

• Zasad systemu gospodarczego

• Standardów ekonomicznych

• Standardów technicznych

• Standardów społecznych

Wolność gospodarcza ma wymiar prawny. Korzystanie z niej może się odbywać tylko w granicach porządku prawnego, ale sama w sobie przekracza granice systemu prawnego. Prawo nie jest źródłem tej wolności. Wolność gospodarcza jest wolnością swoistą samą w sobie. Wolność gospodarcza jest niezbywalna, nieograniczona i jest cechą bytu człowieka. Jest bez względu na wolę jednostki do korzystania z niej.

Przedsiębiorczość jest tylko jedną z form przejawów wolności gospodarczej, a nie konieczną przesłanką swobody działalności gospodarczej. Wolny gospodarczo jest także ten kto nic gospodarczo nie robi. Musi jednak podjąć działalność gospodarczą żeby stwierdzić, że korzysta ze swobody działalności gospodarczej.

Wolność gospodarcza przynależy osobie ludzkiej jako atrybut w pewien sposób bez jej roli sprawczej, a niekiedy nawet bez świadomości jej istnienia. Wolność gospodarcza wina być rozpatrywana jako stan poczucia wewnętrznego człowieka świadomego tego stanu, a nie koniecznie manifestującego jego istnienia na zewnątrz.

Swoboda działalności gospodarczej ma zawsze aspekt zewnętrzny przejawiający się w konkretnym działaniu. W idealnej postaci wolność gospodarcza nie może być limitowana i reglamentowana. Każda forma reglamentowania i limitowania działalności gospodarczej jest skierowana na ograniczenie swobody działalności gospodarczej.

Rozwój pojęcia wolności gospodarczej i swobody działalności gospodarczej.

Pojęcie „wolności” czy „swobody działalności gospodarczej” stosunkowo późno uzyskało postać prawną (instytucji prawnej). Jeśli sięgamy do Francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela to jest tam pojęcie, że ludzie rodzą się wolni i równi wobec tych praw. Również w art. 2 Deklaracji... definiuje się o jakie prawa chodzi (jest to niekorzystne rozwiązanie). Konstytucja Francuska z czerwca 1793r deklaruje wolność wykonywania zawodu, jednocześnie deklaruje prawo własności.

Deklaracja wolności w przepisach prawnych nie jest warunkiem sine qua non jej istnienia.

W Konstytucji stanu Wirginia, którą uznaje się za I akt konstytucyjny nie ma też deklaracji wolności gospodarczej. Na gruncie Europejskim, liberalne regulacje wolności gospodarczej zapoczątkowała Konstytucja Wittembergii z 1819r. Deklaruje ona powszechne prawo wyboru zajęcia, a przez to prawo do decydowania o swoim statusie społeczno-ekonomicznym.

W § 29 tego aktu mówi się o wyborze zajęcia przysługującemu każdemu zgodnie z jego upodobaniami i zdolnościami.

W 1849r. w Konstytucji Frankfurckiej zapisano prawo Niemców:

• Prawo swobodnego miejsca pobytu

• Prawo nabywania nieruchomości i zbywania ich

• Prawo prowadzenia każdej działalności służącej pozyskaniu środków utrzymania, z którym związana była wolność wyboru zawodu.

W 1869r. pojawił się akt prawny „niemieckie prawo przemysłowe” deklarujące powszechne prawo podejmowania działalności gospodarczej i wykonywania zawodu.

Przegląd rozwiązań konstytucyjnych.

Konstytucja Portugalii z 02.04.1976r. (wielokrotnie zmieniana - ostatnia nowela z 1997r.).

W akcie tym zauważa się socjalistyczne ujęcie celów państwa. Art. 9 wymaga stworzenia warunków gospodarczych, które mogą umacniać niepodległość (jest to podstawa suwerenności). Konstytucja gwarantuje odstawowe prawa i wolności mieszczące się w kanonie demokratycznego państwa prawnego. Na państwo nałożono obowiązek dbania o dobrobyt i jakość życia ludu portugalskiego, a także dbania o rzeczywistą równość między Portugalczykami, urzeczywistnienie praw gospodarczych, społecznych, praw dotyczących środowiska przyrodniczego. Na państwo nałożono obowiązek modernizacji struktur gospodarczych, ochrony przyrody i środowiska, zachowanie zasobów naturalnych, zapewnienie prawidłowego zagospodarowania przestrzennego, poprawy i harmonijnego rozwoju terytorium całego państwa. Rozdział 3 tytuł 2 zawiera normy dotyczące praw i wolności pracowniczych (od art. 53). Pracownikom gwarantuje się pewność zatrudnienia, zabronione jest zwalnianie bez uzasadnionego powodu lub powodów politycznych lub ideologicznych. Pracownicy Portugalscy mają prawo tworzenia komisji pracowniczych w celu ochrony swoich interesów, a także udziału w życiu gospodarczym. Komisje pracownicze mają prawo:

• Otrzymywania informacji

• Kontroli

• Uczestnictwa w procesie restrukturyzacji przedsiębiorstw

Ponadto przekazano im zarządzanie sprawami socjalnymi w przedsiębiorstwach. Działają we wszystkich przedsiębiorstwach.

Konstytucja przewiduje tworzenie komisji koordynacyjnych w skład których wchodzą przedstawiciele różnych przedsiębiorstw. Jest to gwarantowany udział w restrukturyzacji całej gospodarki. Konstytucja ustala powszechne prawo do pracy. Do realizacji tego prawa państwo ma prowadzić politykę pełnego zatrudnienia oraz prowadzić politykę równości szans do wyboru pracy i zawodu. Art. 61 Konstytucji gwarantuje swobodę odejmowania prywatnej działalności gospodarczej (inicjatywy gospodarczej). Konstytucja stwierdza, że ta swoboda może być prowadzona w granicach przepisów ustawowych z uwzględnieniem interesu społecznego.

Wszyscy maja prawo do zakładania spółdzielni. Prawo do samorządu gospodarczego. Akt ten gwarantuje powszechne prawo własności prywatnej oraz jego przenoszenia (art. 62) między żyjącymi a także na wypadek śmierci. Rekwizycja i wywłaszczenie możliwe są TYLKO na cele użyteczności publicznej tylko na podstawie ustawy pod warunkiem sprawiedliwego odszkodowania.

Część 2 Konstytucji stanowi o „Organizacji gospodarczej”. Są to regulacje dotyczące „organizmu” gospodarki. Ustala się podstawowe zasady organizacji gospodarczej. Są to:

podrzędność władzy gospodarczej (władzy państwa)

współistnienia różnych sektorów

wolności podejmowania organizowania działalności gospodarczej (jest uznana

za jeden z elementów tworzenia społeczno-gospodarczego)

publicznej własności środków produkcji, zasobów naturalnych

(wyznacznikiem tej zasady jest interes społeczny)

demokratycznego planowania rozwoju społecznego i gospodarczego

szczególnej ochrony spółdzielczego i społecznego sektora własności

udziału organizacji reprezentowanych przez pracowników w ustalaniu

podstawowych kierunkach działania władzy publicznej.

Art. 81 określa zadania priorytetowe państwa, natomiast 82 wymienia sektory własności lub zarządzania tymi sektorami:

1. Publiczny - środki produkcji, których własność i zarządzanie należy do państwa lub inne podmioty

2. Prywatny

3. Spółdzielczy i społeczny obejmuje w szczególności:

• Środki produkcji własności i zarządzania przez spółdzielnie

• Środki produkcji wspólnotowe zarządzane przez wspólnoty lokalne

• Środki produkcji wspólnie wykorzystywane przez pracowników

• Środki posiadanych i zarządzanych w celach niezarobkowych przez osoby prawne, których podstawowym celem jest solidarność społeczna (instytucja wzajemnej pomocy).

Art. 84 Konstytucji opisuje mienie publiczne. Konstytucja wypowiada się na temat planowania celów. Art. 94 rozwija normę nakazującą likwidację latyfundiów. Daje podstawę do zmniejszenia limitów obszaru gospodarstw. Konstytucja nakazuje państwu pomoc rolnikom małym i średnim. Istnieje pojęcie gospodarstwa rodzinnego. Ustala się cele polityki gospodarczej wymieniając pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Konstytucja Hiszpanii z 22.12.1978r.

Akt ten określa państwo jako społeczne i demokratyczne państwo prawne, które chroni jako najważniejsze:

• Wolność

• Sprawiedliwość

• Równość

• Pluralizm społeczny.

Zrzeszanie się przedsiębiorców jest wg tego aktu niezbywalnym prawem. Chroni odrębność pracowników i przedsiębiorców.

Art. 1 „o prawach i obowiązkach” - „godność jednostki, swoboda i rozwój osobowości stanowią podstawę ładu publicznego i spokoju socjalnego”.

Art. 10 deklaruje, iż prawa podstawowe i wolności uznane w Hiszpanii winny być interpretowane zgodnie z powszechną deklaracją praw człowieka oraz ratyfikowanymi przez Hiszpanię umowami.

Hiszpanie mają prawo swobody zamieszkania, podejmowania miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Art. 19 Konstytucji - mają prawo opuszczania Hiszpanii z powrotu do niej

Art. 33 uznaje prawo do własności prywatnej i jej dziedziczenia. Nikt nie może być pozbawiony mienia i praw w inny sposób niż usprawiedliwiony (interes społeczny, publiczny oczywiście za odszkodowaniem).

Art. 35 Wszyscy Hiszpanie mają obowiązek pracy oraz prawo do pracy, prawo do swobodnego wyboru zawodu, zajęcia, prawo do awansu przez pracę, do wynagrodzenia wystarczającego do zabezpieczenia potrzeb własnego i rodziny. Nie może występować dyskryminacja płci w zakresie zawodu, wynagrodzenia. W Hiszpanii uznaje się wolność przedsiębiorstwa w zakresie działalności wolnorynkowej. Mają przyczyniać się do wzrostu gospodarki. Na władzę publiczną nałożono obowiązek ochrony socjalnej i prawnej rodziny.

Konstytucja Szwajcarii z 1999r.

Cechą charakterystyczną tego aktu jest to, że wyłania się z niego wizja człowieka przedsiębiorczego starającego się samemu rozwiązać problemy. W rozdziale III Konstytucji stwierdza się, że federacja i kantony w uzupełnieniu osobistej odpowiedzialności i indywidualnej inicjatywy angażują się aby wszyscy zdolni do pracy mogli pokryć koszty utrzymania z wynagrodzenia (z pracy), zaś dzieci i młodzież mają być wspierane w ich rozwoju na ludzi samodzielnych. Społecznie odpowiedzialnych.

Art. 41 mówi, że z celów socjalnych wskazanych w Konstytucji nie mogą być wywoływane roszczenia o świadczenia

Art. 27 gwarantuje wolność gospodarczą obejmującą:

• Wolny wybór zawodu

• Swobodny dostęp do działalności dochodowej

• Swobodę wyboru tej działalności

Realizacji tych praw służy wolność osiedlania się. Konstytucja gwarantuje swobodę stowarzyszeń pracodawców jak i pracowników. Występuje tu wiele norm traktujących o ochronie środowiska (art. 73 i dalsze). Składniki szczególnie chronione to lasy i wody.

Konstytucja Finlandii z 17.07.1919r. ze zmianami z 1995r.

Jest aktem złożonym z 4 części. W § 15 stwierdza się, ze każdy ma prawo do zapewnienia utrzymania wykonując pracę, zawód, działalność dobrowolnie wybraną. Prawo fińskie ma wspierać politykę zatrudnienia, ma działać na rzecz rozwoju zatrudnienia. § 12 mówi o prawie własności podlegającej ochronie. Wywłaszczenie możliwe jest tylko ze względu na potrzeby publiczne i za pełnym odszkodowaniem. § 15a stwierdza, że państwo ma obowiązek ochrony nad obywatelem niezdolnym do samodzielnego utrzymania się. §14a każdy ponosi odpowiedzialność za przyrodę.

Konstytucja Rosji z 12.12.1993r.

Art. 2 zawiera stwierdzenie, ze człowiek i jego prawa i wolności są najważniejszymi wartościami, za ochronę których zobowiązane jest państwo. Art. 6 wyznacza zakres korzystania z praw. Każdy obywatel może korzystać z przysługujących mu praw na całym terytorium Rosji i ma jednakowe obowiązki. Art. 7 definiuje ustrój społeczno-gospodarczy Rosji „Federacja Rosyjska jest państwem socjalnym. Polityka ma zapewnić godne życie i nieskrępowany rozwój człowieka. Praca i zdrowie ludzkie podlega ochronie. Państwo otacza opieką macierzyństwo, ojcostwo, dzieci, inwalidów, osoby starsze. Art. 8 tworzy w Federacji integralna przestrzeń ekonomiczną. Państwo ma wspierać konkurencję oraz swobodę działalności gospodarczej. Wyróżnia się różne typy własności (ważna kolejność):

• Prywatna

• Państwowa

• Municypalna

• Inna własność

W Rosji szczególnie traktowana jest ziemia (art. 9) i inne wartości naturalne jako podstawy życia. Mogą one być przedmiotem własności prywatnej jak wyżej. Art. 34 każdy ma prawo do wykorzystywania swojego imienia do form przedsiębiorczości działalności gospodarczej. Uznaje się za niedopuszczalną działalność zmierzającą do monopolizacji zakłócającej konkurencje. Nikt nie może być pozbawiony mienia inaczej niż na mocy wyroku sądowego. Konstytucja mówi o możliwości przymusowego wywłaszczenia (uprzednie i ekwiwalentne). Praca przymusowa jest zabroniona (art. 37). Praca jest aktem dobrowolności. Każdy może wybierać zawód. Dyskryminacja w obszarze pracy jest zabroniona. Zabronione jest wypłacanie płacy niższej niż marginalnej. Zabronione jest zbywanie ziemi dla cudzoziemców.

Konstytucja Słowacji z 01.09.1992r.

Gospodarka Republiki Słowacji budowana jest na zasadach socjalnie i ekologicznie zorientowanej gospodarki rynkowej. Republika Słowacji chroni i wspiera konkurencję gospodarczą. Art. 4 bogactwa naturalne, wody itd. są we władaniu Republiki. Inne składniki majątku mogą być we władaniu Republiki. Nie ma tu zakresu przedmiotowego, ale są przyczyny np. gdy zachodzi potrzeba interesu publicznego. Itd.

Każdy ma prawo do swobodnego wyboru zawodu i przygotowania do tego zawodu, podejmowania działalności zarobkowej. Warunki zakazu powyższych praw można określić tylko ustawą. Można się zrzeszać w celu ochrony interesów gospodarczych. Każdy ma prawo (art. 20) do władania majątkiem. Prawo właścicieli ma równa treść i ochronę. „Własność zobowiązuje” czyli właściciel ma obowiązki wypływające z władania majątkiem.

Konstytucja Czech z 16.12.1992r.

„Karta podstawowych praw i wolności” jest składnikiem Konstytucji. Łączy działalność gospodarczą, prawa wykonywania zawodu z kategorią wolności i godności. „Ludzie są wolni i równi w swej godności i swoich prawach”. Wszystkie obowiązki właściciela są określone podobnie jak w Konstytucji Słowacji. Art. 7 nakłada na państwo obowiązek czuwania nad oszczędnym wykorzystaniem źródeł naturalnych.

Konstytucja Węgierska z 18.08.1942 (nowelizacja w 2001)

Konstytucja deklaruje, ze podstawowe prawa człowieka są nienaruszalne i niezbywalne, a ich ochrona podlega obowiązkowi państwa. § 9 konstytucji określa gospodarkę publiczną oraz prywatna jako równorzędną. Wszyscy mają prawo własności (wywłaszczenie może nastąpić tylko w interesie publicznym w przypadku określonym ustawą, za pełnym, bezwarunkowym i natychmiastowym odszkodowaniem). § 10 zalicza własność państwa węgierskiego do kategorii państwowego i obejmuje je ochroną. § 12 państwo szanuje mienie samorządu i wolność konkurencji, dopuszcza wyłączną wolność państwa.

Konstytucja Rumunii z 1991r.

Art. 38 deklaruje swobodę wyboru zawodu i miejsca pracy. Wprowadza zakaz pracy przymusowej, ustala zakres wyłączeń przymusowości (praca przymusowa w ramach pełnienia służby wojskowej). Art. 41 gruntów nie mogą nabywać cudzoziemcy ani apatrydzi. Nikt nie może być wywłaszczony za wyjątkiem konieczności publicznej (odszkodowanie - pełne i uprzednie). Prawo własności zobowiązuje do przestrzegania powinności dotyczącej ochrony środowiska, zachowań zgodnych z ustawą albo dobrych obyczajów.

Gospodarka rynkowa. W ramach gospodarki rynkowej na państwowej ciąży obowiązek ochrony wolnej konkurencji., ochrony interesów narodowych, wspierania badań naukowych, wykorzystania zasobów naturalnych zgodnie z interesem narodowym, tworzenia warunków do poprawiania warunków życia. Ustala kategorie wyłącznej własności publicznej:

• bogactwa naturalne

• wody jako źródła energii

• trasy

• przestrzeń powietrzna

• strefa ekonomiczna

• plaże morskie

• morskie wody terytorialne

• szelf kontynentalny

Dobra będące własnością publiczną nie mogą być zbywane mogą być powierzone. Mogą być przekazywane w procesie koncesjonowania, mogą też być dzierżawione.

UWAGA:

PYTANIA JAKIE MOGĄ BYĆ NA EGZAMINIE!!!

1. Regulacja samorządu gospodarczego w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

2. Pojęcie mikro, małego przedsiębiorcy w obu ustawach.

3. Koncesjonowanie

4. Argumentacja za i przeciw uznaniu Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej za konstytucję gospodarczą.

5. Sposób uregulowania zezwoleń w prawie na podstawie obu ustaw.

6. Pojęcie przedsiębiorcy, przedsiębiorstwa, oddziału, przedstawicielstwa, konsorcjum itd.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

Ustawodawca mimo uczynienia USDG aktu o charakterze wiodącym dla prawa gospodarczego, nie sformułował w niej uniwersalnej definicji działalności gospodarczej.

Deklaracja wolnej działalności gospodarczej i równego traktowania (przedsiębiorców). W art. 6 USDG zawiera deklarację wg której wszystkie fazy działań gospodarczych:

• Podejmowanie

• Wykonywanie

• Zakończenie

jest wolne dla każdego na równych prawach (zakaz dyskryminacji podmiotowej). W tym art. jest odwołanie do wolności gospodarczej jętej w Konstytucji. Nie można jej jednak utożsamiać wprost z wolnością gospodarczą ujętą w Konstytucji. Zasada wolność z Konstytucji nie ma wyraźnej treści prawnej. Można co najwyżej twierdzić, że zasada wolności gospodarczej w konstytucji wyznacza kierunek regulacji ustawowych swobód działalności gospodarczej. Ograniczenia wolności gospodarczej mogą być ujęte tylko w ustawach i tylko ze względu na ważny interes publiczny (?), który powinien być rozumiany jako kwalifikowana postać interesu publicznego.

Artykuł do uzyskania od WACINKIEWICZA : „Interes publiczny, dobro wspólne, wartości uniwersalne jako kategoria kształtująca pojęcie prawa administracyjnego.”

W USDG ustawodawca „rozmiękcza” formułę wolności. Wszyscy są objęci ta wolnością, ale zgodnie z przepisami prawa.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 29.04.2003 SK24/02 opubl. OTK 4/2003

Trybunał Konstytucyjny wywodzi z art. 20 i 22 Konstytucji prawo podmiotowe o randze konstytucyjnej wolności gospodarczej. Do tego czasu uznawano tę normę jako przedmiotowe oraz jako zasadę ustroju państwa. TK opowiedział się, że art. te należy interpretować wprost jako prawo podmiotowe każdego. Art. 64 (65) normują w sposób uzupełniający wolność gospodarczą. Wedle danego stanu prawa, zasada równego traktowania została rozbita na odpowiednie kategorie przedsiębiorców.

Przedsiębiorca.

Kategoria przedsiębiorcy jest kategorią ekonomiczną. W warunkach ekonomicznych znaleźć można różne kategorie (definicje) przedsiębiorcy.

Tomasz Kruszecki W-wa 1984 „Przedsiębiorca w ekonomii”

Kryterium wyróżniającym przedsiębiorców od innych podmiotów jest:

• Kryterium funkcji jakie pełni przedsiębiorca w szczególności względem:

• otoczenia

• zasobów

• procesów zarządzania

Na gruncie ekonomii nie ma wątpliwości, że wśród cech po stronie przedsiębiorcy powinno się znaleźć:

• dostarczanie kapitału

• zdolność do ponoszenia ryzyka

• innowacyjność, która może mieć źródła:

• własne

• wzorca przejęte od innych przedsiębiorców (zdolność do powielania sukcesu)

• decydowanie

• sprawowanie przywództwa

• rozstrzyganie spraw spornych w obrębie własnego przedsiębiorstwa

• posiadanie zasobów

• zdolność do zawierania kontraktów

• realizacja funkcji zarządzania

Definicja na gruncie ekonomicznym przedsiębiorcy:

Przedsiębiorcą jest więc podmiot, który wnosi do przedsiębiorstwa własny kapitał, samodzielnie kieruje przedsiębiorstwem, ponosi we własnym imieniu ryzyko gospodarcze, ponosi odpowiedzialność prawną związaną ze wszystkimi aspektami prowadzenia działalności gospodarczej.

Cezary KOSIKOWSKI „Przedsiębiorca w prawie polskim na tle prawa europejskiego” W-wa 2003 podaje definicję negatywną do w/wym.

Już w połowie lat 60 Bohdan GLIŃSKI twierdził, że z przedsiębiorstwem mamy do czynienia tam gdzie rodzi się samodzielna dyspozycja gospodarcza. Dzięki tej swobodzie przedsiębiorstwo uzupełnia walor odrębności ekonomicznej (własne ryzyko, własne kapitały). Sam fakt zaangażowania swojego kapitału w przedsiębiorstwo nie przesądza o nabyciu statusu przedsiębiorcy. Wszystko zależy od tego do jakiego przedsiębiorstwa kapitał został wniesiony i jakie to wywołuje konsekwencje prawne. W naszych warunkach ustrojowych decydujące znaczenie ma rozstrzygnięcie normodawcze. To zaś nie zawsze konsekwentnie wyznacza koncepcje ekonomiczne.

Zastrzeżenie to dotyczy także normodawstwa unijnego (wspólnotowego). Można zatem mówić o swoiste autotohniczności prawnej pojęcia przedsiębiorcy (pojęcia prawne są oderwane od teorii ekonomicznej).

Należy oddzielić pojęcie przedsiębiorcy od przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość jest pewnym przejawem aktywnej postawy względem własnej osoby i otoczenia. Ta postawa skojarzona jest z odpowiednimi zasobami ekonomicznymi i może kreować przedsiębiorcę.

Klasyfikacje typów przedsiębiorców w USDG oparte o:

• kryterium pochodzenia przedsiębiorcy

• krajowy

• zagraniczny

• rozmiaru prowadzenia działalności

Przedsiębiorców można kwalifikować wedle różnych kryteriów o charakterze techniczno - ekonomicznym i prawnym. Takim kryterium może być:

1. przedmiot działalności

2. forma organizacji prawnej

3. komponenty własnościowe (prywatne, państwowe)

4. stopień złożoności wewnętrznej organizacji przedsiębiorstwa ( jedno, wielozakładowe, korporacje itd.)

5. miejsce, obszar prowadzenia działalności gospodarczej (lokalne, regionalne, Europejskie, globalne)

W ramach każdego z tych kryteriów można dokonać dalszych kwalifikacji wewnętrznych.

Szczególną formą prowadzenia działalności gospodarczej są tzw. podmioty gospodarcze. Jest to pojęcie, którego używa prof. SIUDA (Akademia Ekonomiczna w Poznaniu). Są to podmioty, których głównym celem jest cel ideowy, a nie gospodarczy z założenia. Realizują one cele gospodarcze w granicach dopuszczonych przez prawo z ograniczeniami w prawie dopuszczonymi.

W kategorii tej są np. państwowe osoby prawne nie będące przedsiębiorstwami, państwowe uczelnie wyższe. Mogą to być państwowe jednostki organizacyjne pozbawione zdolności prawnej, ale wyposażone w zdolność do zaciągania zobowiązań, partie polityczne, fundacje, parafie kościoła katolickiego, samorządy zawodowe i gospodarcze. Ta kwalifikacja przypomina anglosaską kwalifikację podmiotów nastawionych na uzyskanie zysku oraz nie nastawionych na zysk.

Dobrym kryterium rozróżniania typów przedsiębiorców jest funkcja genotypowa. Równocześnie rozróżnienia mogą się opierać o kryterium faktycznego podejmowania działalności gospodarczej. Czy zawieszenie prowadzonej działalności gospodarczej dyskwalifikuje podmiot z definicji przedsiębiorcy???

Przedsiębiorcy aktywni i przedsiębiorcy uśpieni.

Powstaje tu problem w jakim momencie mamy do czynienia z powstaniem przedsiębiorcy. Na gruncie krajowego RS jest to chwila dokonania wpisu do rejestru sądowego. Szczególny sposób klasyfikowania przedsiębiorców wprowadza Ustawa o statystyce publicznej z 29.06.1995r (Dz. Ust. 88 poz. 39). Na bazie tej ustawy zostało wydane Rozporządzenie w sprawie polskiej kwalifikacji działalności - PKD. Przedsiębiorstwo to jednostka organizacyjna produkująca wyroby lub świadcząca usługi, która osiąga korzyści z pewnego stopnia samodzielności w podejmowaniu decyzji zwłaszcza w zakresie alokacji swoich bieżących zasobów. Jednocześnie w tych przepisach zdefiniowano tzw. jednostkę instytucjonalną.

W Polskim systemie statystycznym za jednostki instytucjonalne uważane są:

1. jednostki, które dysponują kompletnym bilansem rachunków i samodzielnością decyzji ( nie ma tu kryterium osób prawnych)

• publiczne spółki

• publiczne korporacje

• spółdzielnie

• przedsiębiorstwo publiczne ( o charakterze oddzielnej jednostki prawnej)

• instytucja nie nastawione na przychód dochodów, ale uznane za niezależne prawnie

• agencje rządowe

jednostki, które mają kompletny bilans rachunków i umownie są uważane za samodzielne

jednostki, które nie koniecznie utrzymują kompletny bilans rachunków, ale umownie uznane są za niezależne pod względem decyzyjnym (gospodarstwa domowe)

Art. 2 USDG podaje definicję działalności gospodarczej „Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.”

Wyliczenie z art. 2 zda się być kompletne tym niemniej w jego postanowieniu nie da się bez dodatkowych zastrzeżeń czy ustaleń, wymienić wyczerpującego katalogu wszystkich działalności gospodarczych.

W PKD wymienia się działalność:

• przeważającą

• drugorzędną

• pomocniczą

Kryterium tym jest stopień wypełnienia daną działalnością obszaru aktywności gospodarczej danego podmiotu.

W klasyfikacji PKD dochodzą podziały działalności gospodarczej na :

• działy (rolnictwo, górnictwo, przetwórstwo przemysłowe)

• grupy

• podklasy

Dla celów statystycznych i sprawozdawczych stosowane mogą być różne standardy kwalifikacyjne:

1. Europejska kwalifikacja działalności

2. Scalona kwalifikacja handlu zagranicznego

3. Systematyczny wykaz wyrobów

4. Polska kwalifikacja wyrobów i usług

5. Polska kwalifikacja środków trwałych

6. Polska kwalifikacja obiektów budowlanych

7. kwalifikacja zawodów

8. Systematyka form prawno-organizacyjnych

Niektóre ustawy wprowadzają własne pojęcia kwalifikacyjne. USDG wymaga aby działalność gospodarcza była:

- zorganizowana

- ciągła

- zarobkowa

Uchwała SN z 06.12.1991r. CZP 117/91 opubl. OSR 11/92 objaśnia zawodowy charakter działalności gospodarczej, konieczność powtarzalności działalności, podporządkowanie działań gospodarczych, racjonalnego gospodarowania, uczestnictwa przedsiębiorcy w obrocie gospodarczym.

Być może dawałoby się na gruncie orzecznictwa zrekonstruować prawne pojęcie gospodarki w sensie podmiotowo-przedmiotowym. Sądy mają skłonność do szerokiego rozumienia działalności gospodarczej. Wyrok NSA z 24.05.1991r. SA/WR 294/91 publ. OSP 2/1992 wyraża pogląd, ze działalność gospodarcza obejmuje nie tylko proces technologiczny i zjawiska ekonomiczne, ale także czynności faktyczne i prawne związane z uzyskaniem czynników produkcji o ile czynności te lub działania nie są zabronione przez prawo.

Do kategorii prawnej działalności gospodarczej można zaliczyć taki typ zachowań o cechach mających charakter działań gospodarczych określonych w USDG, który ma charakter działalności legalnej (zarejestrowana działalność i td). O ile nie ma przeszkód do traktowania działalności i pracy jako bliskich, a nawet tożsamych na gruncie filozoficznym, etycznym, to na gruncie prawa jest to niemożliwe i nie prawidłowe. Nawet najbardziej podobna działalność gospodarcza czy też wręcz identyczna działalność wykonywana w ramach stosunku pracy nie może być nazywana działalnością gospodarczą.

Definicja przedsiębiorcy i działalności gospodarczej poza USDG.

1. art. 43 w zw. z art. 31 KC Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka prawna o której mowa w art. 31§1 prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową

2. Ustawa o krajowym rejestrze sądowym uważa za przedsiębiorców podmioty wymienionych w art. 36:

1) 

2) spółek jawnych,  

2a)  europejskich zgrupowań interesów gospodarczych, 

3) spółek partnerskich,  

4) spółek komandytowych,  

5) spółek komandytowo-akcyjnych,  

6) spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,  

7) spółek akcyjnych,  

7a)  spółek europejskich, 

8) spółdzielni,  

9) przedsiębiorstw państwowych,  

10) jednostek badawczo-rozwojowych,  

11) przedsiębiorców określonych w przepisach o zasadach prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, zwane dalej „przedsiębiorstwami zagranicznymi”,  

12) towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,  

13) innych osób prawnych, jeżeli wykonują działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2,  

14) oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,  

15) głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń. 

W wykazie przedsiębiorców znajdujemy podmioty które nie mają osobowości prawej(poz. 14, 15, 16). Równocześnie KRS przewiduje możliwość działalności gospodarczej bez dokonania wpisu do KRS i bez wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. KRS dzieli się na 3 części:

- rejestr przedsiębiorców

- fundacji, publicznych zakładów opieki zdrowotnej

- rejestru dłużników niewypłacalnych

3. Najszerszą w prawie Polskim definicję przedsiębiorcy odnajdujemy w Ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów

1)  „przedsiębiorcy” - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z 2000 r. Nr 86, poz. 958 i Nr 114, poz. 1193, z 2001 r. Nr 49, poz. 509, Nr 67, poz. 679, Nr 102, poz. 1115 i Nr 147, poz. 1643 oraz z 2002 r. Nr 1, poz. 2, Nr 115, poz. 995 i Nr 130, poz. 1112), a także:  

a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej,  

b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,  

c) osobę fizyczną posiadającą akcje lub udziały zapewniające jej co najmniej 25% głosów w organach co najmniej jednego przedsiębiorcy lub posiadającą kontrolę, w rozumieniu pkt 13, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 12;  

4. Definicja przedsiębiorcy, ograniczona w stosunku do USDG ujęta jest w Ustawie prawo własności przemysłowej

Art. 3. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:  

3) przedsiębiorcy - rozumie się przez to osobę prowadzącą w celach zarobkowych działalność wytwórczą, budowlaną, handlową lub usługową, zwaną dalej „działalnością gospodarczą”;  

5. Najbardziej lakoniczna definicja przedsiębiorcy została ujęta w Ustawie prawo geologiczne i górnicze

Art. 6. W rozumieniu ustawy:

6) przedsiębiorcą jest podmiot posiadający koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą; 

6. Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczej mówi, że pod pojęciem

2)  „przedsiębiorcy” - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z późn. zm.), spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, wspólnotę mieszkaniową oraz spółdzielnię mieszkaniową w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych jej członków, a także Wojskową Agencję Mieszkaniową w zakresie administrowania nieruchomościami; 

7. W ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dowiadujemy się, że

Art. 2. Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.

8. W ustawie o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz zmianie innych ustaw mówi się że

Art. 3. 1. Grupa producentów rolnych, zwana dalej „grupą”, prowadzi działalność jako przedsiębiorca mający osobowość prawną, pod warunkiem że:

1) została utworzona przez producentów jednego produktu rolnego, zwanego dalej „produktem”, lub grupy produktów w celach określonych w art. 2, 

2) działa na podstawie statutu lub umowy, zwanych dalej „aktem założycielskim”, spełniających wymagania określone w art. 4, 

3) składa się z członków, udziałowców lub akcjonariuszy, zwanych dalej „członkami grupy”, z których żaden nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników, 

4)  przychody ze sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy stanowią więcej niż połowę przychodów grupy ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dla których grupa została utworzona, 

5) określi obowiązujące członków grupy zasady produkcji, w tym dotyczące jakości i ilości produktów lub grup produktów oraz sposoby przygotowania produktów do sprzedaży.  

9. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym stanowi natomiast, iż:

Art. 9. 1. Centrum, w ramach reintegracji zawodowej, może prowadzić działalność wytwórczą, handlową lub usługową oraz działalność wytwórczą w rolnictwie, z wyłączeniem działalności polegającej na wytwarzaniu i handlu wyrobami przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 0,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali.  

2. Działalność wytwórcza, handlowa i usługowa, o której mowa w ust. 1, nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej. 

W ustawodawstwie nie ma więc jednolitej koncepcji prawnej przedsiębiorcy ani działalności gospodarczej. Skala odrębności i wyłączeń stawia pod znakiem zapytania znaczenie definicji tych pojęć z USDG. Nie wszystkie normy ustaw branżowych definiują przedsiębiorcę i działalność gospodarczą zawierając jednocześnie one odesłania do USDG.

Obowiązki każdego przedsiębiorcy:

Obowiązki spoczywające na wszystkich przedsiębiorcach bez względu na ich rodzaj można dzielić wedle różnych kryteriów:

1. Fundamentalne obowiązki to takie, które związane są z rolą i miejscem przedsiębiorstwa w systemie prawnym. Do grupy tych obowiązków zaliczyć można obowiązek:

• Stałego spełniania wymogów prawnych prowadzonej działalności (legalność perpetualna - ciągła)

• Obowiązek przestrzegania uczciwej konkurencji i zasad dobrych obyczajów

2. Obowiązki zasadnicze warunkujące podjęcie działalności:

• Wpis do rejestru ewidencji

• Posiadania rachunku bankowego

Obowiązki podstawowe niezbędne do włączenia się do systemu gospodarczego

• Oznaczenia miejsca działalności

• Podawania nr KRS i NIP

• Obowiązki warunkujące prawidłowość prowadzenia działalności

• Poddania się kontroli i prowadzenia książki kontroli

• Prowadzenia dokumentacji i przechowywania dokumentacji świadczącej o legalności prowadzonej działalności gospodarczej

Na gruncie USDG wskazać możemy 10 tych obowiązków przedsiębiorcy. Poza obowiązującymi przypisać możemy każdemu przedsiębiorcy specyficzne obowiązki związane z rodzajem prowadzonej działalności np.:

• Obowiązek oznaczania towarów

• Obowiązek dbałości o bezpieczeństwo przemysłowe

Najważniejszym jednak obowiązkiem każdego przedsiębiorcy jest OBOWIĄZEK DZIAŁANIA LEGALNEGO!

Ustawodawca przewiduje szczególną sytuację i szczególne obowiązki przedsiębiorców zagranicznych:

- obowiązek przedkładania dokumentów w języku polskim

- obowiązek prowadzenia działalności w formie oddziału z siedzibą w Polsce i tylko w

zakresie przewidzianym przez przedsiębiorstwo mające siedzibę za granicą

- szczególne obowiązki związane z likwidacja oddziału

- obowiązek prowadzenia działalności przedsiębiorstwa w ograniczonym zakresie

Swobody w stanach szczególnych.

Swoboda działalności gospodarczej może doznać ograniczeń w stanie:

1. wojennym

2. klęski żywiołowej

3. wyjątkowym

W poszczególnych tych stanach jest zachowana wolność w ograniczeniu. Od tych sytuacji należy odróżnić ograniczenie indywidualne przewidziane w tych stanach. USDG przewiduje wstrzymanie działalności gospodarczej w sytuacji szczególnej przez wydanie decyzji przez organy samorządu terytorialnego np. w sytuacji naruszenia przepisów ochrony środowiska naturalnego, zagrożenia zdrowia lub życia ludzkiego. W tych obu przypadkach podmiotem takim może być np. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.

Stan wyjątkowy.

Na obszarze na którym wprowadzono stan wyjątkowy wolności i prawa człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby tam zamieszkałe, a także przebywające choćby czasowo. Ograniczenia te stosuje się odpowiednio wobec osób prawnych i nie mających osobowości prawnej prowadzących działalność gospodarczą.

Duża grupa ograniczeń dotycząca przedsiębiorców istnieje w zakresie:

- dostępu do towarów konsumpcyjnych

- dostępu do informacji publicznej

- wolności działalności gospodarczej poprzez:

• nakazanie zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej

• obowiązku uzyskania zezwoleń na rozpoczęcie działalności gospodarczej

W stanie wyjątkowym mogą być w szczególności wprowadzone ograniczenia:

- w zakresie transportu

- ruchu jednostek morskich

- funkcjonowania systemu łączności

- działania usług łączności

- prawa posiadania broni palnej i materiałów wybuchowych

Ograniczenia te mogą być wprowadzone przez Ministrów (finansów, rolnictwa, transportu, budownictwa). Ministrowie mogą wydawać rozporządzenia wykonawcze do Rozporządzenia prezydenta o wprowadzeniu stanu wyjątkowego.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż ustawodawca wprowadzenie ograniczenia dotyczącego swobody działalności gospodarczej umieścił w rozdziale III ustawy zatytułowanym „Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela”. Z tego należy wnioskować, że swoboda ta należy do fundamentalnych praw człowieka i obywatela.

Ustawa o swobodzie gospodarczej przewiduje możliwość zawieszenia działalności gospodarczej indywidualnego przedsiębiorcy indywidualnym aktem administracyjnym (decyzją)wydaną przez organ wykonawczy gminy (wójta, burmistrza, prezydenta). Ten typ ingerencji administracyjnej uregulowany jest w rozdziale poświęconym kontroli przedsiębiorcy. W sytuacji podjęcia informacji o naruszeniu przez przedsiębiorcę norm prawnych regulujących jego działalność albo stopień zagrożenia dla życia, zdrowia, środowiska naturalnego, organ wykonawczy gminy jest zobowiązany zawiadomić niezwłocznie właściwe organy (niezwłocznie?). Chodzi o organy władne podjąć skuteczne działania przymuszające przedsiębiorcę do przywrócenia stanu zgodności z prawem lub usunięcia zagrożeń dla środowiska naturalnego, życia, zdrowia.

Organy o których mowa mogą być czy są organami administracji publicznej w szczególności organami kontroli państwowej (inspekcje), organy koncesyjne (udzielające koncesji i zezwoleń itd.) Organy zawiadomione, winny niezwłocznie powiadomić organy gminy o podejmowanych czynnościach. W tym względzie stosuje się przepisy kpa i inne przepisy odnoszące się do przekazywania przez organy powiadamiające, informacje do organów właściwych. Art. 78 ust 3 w przypadku braku możliwości zawiadomienia (przez wójta, burmistrza, prezydenta) organ wykonawczy może nakazać wstrzymanie działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy niż 3 dni (w drodze decyzji administracyjnej). !Podobny przepis - w prawie działalności gospodarczej!

W ustawie prawo działalności gospodarczej przy zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego! Teraz przy zagrożeniu życia lub zdrowia (czyli jakiegokolwiek życia i zdrowia)!

Niezwłocznie należy rozpoznawać w kontekście współczesnej techniki komunikacyjnej. Zwłokę należy rozpatrywać w kontekście braku możliwości nawiązania kontaktu (np. niedziela, wyłączenie poczty itd.). Decyzji nakazującej wstrzymanie działalności gospodarczej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Od tej sytuacji zawieszenia wydanej indywidualnie należy odróżnić stany wywołane stanami szczególnymi.

Zakaz działalności gospodarczej:

Czasowy (określonego rodzaju) nie jest wywołany stanem zagrożenia życia i zdrowia (wizyta papieża - prohibicja). Przesłanki są złożone i należą do kategorii etyczno - moralnych.

Stan wojenny !

Ustawa o stanie wojennym zawiera zbliżone rozwiązania do ustawy o stanie wyjątkowym (zamiana kompetencji - zarząd komisaryczny, natychmiastowe wykonanie decyzji, sankcje za działanie niezgodne z zaleceniami organów).

Ustawa o stanie wyjątkowym i wojennym ograniczająca działalność gospodarczą proces ten umiejscawia w rozdziale zatytułowanym „zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela”.

W stanie wojennym na obszarze którym go wprowadzono, ogranicza się wolności i prawa obywateli wszystkich, którzy tam zamieszkują i przebywają chociażby czasowo (osoby fizyczne i prawne). W czasie stanu wojennego może być wprowadzony całkowity zakaz lub częściowy przewozu osób i rzeczy w transporcie lotów polskich i obcych statków powietrznych nad terytorium polski, a także polskich i obcych jednostek pływających, zakaz ruchu wszelkich pojazdów na drogach publicznych, ograniczenie w dostępie do towarów konsumpcyjnych (częściowa lub całkowita reglamentacja), ograniczenie dostępu do informacji, telekomunikacji, poczty, zakaz używania urządzeń łączności. Ograniczenie posiadania broni (palnej, amunicji itd.).

W stanie wojennym może być wprowadzony powszechny obowiązek wykonywania pracy (od 16 do 65 roku życia) wraz ze wskazaniem rodzaju, miejsca pracy. To nie jest praca przymusowa!!!

Do wojewody należeć będzie - wprowadzenie zarządzeń ograniczających wolności praw, człowieka, koordynowanie i kontrolowanie działalności organów władzy publicznej. Na przedsiębiorców można nakładać dodatkowe zadania istotne dla obronności państwa. Wprowadzone mogą być zarządy komisaryczne dla przedsiębiorstwa, w tym również dla tych z kapitałem zagranicznym. Można nakładać na gospodarstwa rolne obowiązek dostosowania dostaw produktów rolnych, prowadzenia upraw itd. Zajmowane nieruchomości dla stacjonowania Sił Zbrojnych.

Zarząd komisaryczny dla przedsiębiorstw:

1. zapewnia spójność działań władzy wojennej

2. zapewnia skuteczność działań gospodarczych

Pewne uprawnienia będą posiadać organizacje założycielskie i Minister Skarbu Państwa.

Zarządca komisaryczny to osoba o odpowiednich kwalifikacjach. Ustawa nie dotyka kwestii zasadniczych - celu działalności gospodarczej. Jest on inny niż wynikający z ustawy (dla zysku!). Należy przypuszczać że w ustawie o stanie wojennym zysk jako cel działań przedsiębiorców odgrywać będzie mniejszą rolę. Uprawnienia zarządcy komisarycznego to:

1. przysługiwać mu będzie uprawnienie do uczestnictwa w pracach wszystkich organów przedsiębiorstwa

2. decyzję dotyczące wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług o szczególnym znaczeniu

Ustawa o stanie wojennym przewiduje możliwość odwoływania się od poleceń wydawanych przez zarządcę komisarycznego do organu administracji rządowej, który go powołał.

Stan klęski żywiołowej - wprowadza się na określony czas! Odróżniono w ustawie klęskę żywiołową od awarii.

Zawieszenie określonej działalności przedsiębiorców (adres podmiotowy). Nakaz bądź zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju tzn:

1. zmiana systemu, rodzaju pracy

2. obowiązek pracy w dni ustawowo wolne

3. polecenie pracownikom wykonywania pracy innego rodzaju niż ten który wynika ze stosunku pracy

II grupa pod adresem przedsiębiorców:

1. nakaz oddelegowania pracowników do organu kierującego akcją walki z żywiołem

2. całkowita bądź częściowa reglamentacja artykułów

3. obowiązek stosowania środków zapewniających ochronę środowiska, środków niezbędnych do zwalczania chorób (zwierząt i ludzi)

4. dokonywanie niezbędnych rozbiórek obiektów, budynków

5. nakaz ewakuacji z określonych miejsc

6. nakaz i zakaz przebywania w określonych miejscach

7. 
   
   obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych

praca określona udostępnienie nieruchomości

Osoby prowadzące działalność rolniczą - ewakuacja zwierząt, przechowywanie cudzych zwierząt, maszyn itd.

Sankcje karnoadministracyjne wobec przedsiębiorców. Zagadnienie odpowiedzialności karnej przedsiębiorców nie istnieje jako definicja przestępstwa gospodarczego. Istnieje wielka różnorodność czynów przestępnych o charakterze gospodarczym.

Wg kryterium ZABŁOCKIEGO

Kryterium przedmiotowe:

1. p-two gospodarcze to czyn zabroniony przepisami karnymi ustawy, których głównym przedmiotem jest ochrona podstaw obrotu gospodarczego. Przepisy te chronią gospodarkę (rynek, mechanizmy rynku itd.). Od przestępstwa gospodarczego należy odróżnić przestępstwo o charakterze gospodarczym. To drugie należy do konkretnych przypadków zastosowania określonego przepisu przypisanego jakiemukolwiek przestępstwu np. kradzieży w związku z działalnością gospodarcza. Decyduje tu stan faktyczny.

2. Typy p[przestępstw gospodarczych:

• Wg kryterium podmiotu obrotu gospodarczego (koreluje się z dobrem) - korelat rzeczowy):

- p-ko interesom: przedsiębiorców, konsumentów, wierzycieli, instytucji finansowych, remitentów papierów wartościowych itd.

W sankcjach karnych chronione są interesy osób, pozycje ekonomiczną, interes publiczny, obrót gospodarczy. W ust z dnia 07.06.2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu ścieków ustala się karę grzywny do….. za czyn polegający na poborze wody bez zawartej umowy z przedsiębiorstwem wodno-kanalizacyjnym.

• Wg kryterium sprawcy

- przedsiębiorców, menadżerów, pracowników, konsumentów

• Wg kryterium odróżniające czyny przedsiębiorców od osób uzurpujących sobie prawo podejmowania działalności gospodarczej:

• przestępstwa przedsiębiorców legalnie prowadzących działalność

• przestępstwa przedsiębiorców nielegalnie prowadzących działalność

• przestępstwa popełniane przez osoby nieprawnie prowadzące działalność gospodarczą (o charakterze gospodarczym)

• przestępstwa popełnione przez osoby nieuprawnione prowadzące nielegalną działalność gospodarczą

• Klasyfikacja, która będzie eksponowała związek czynu przestępnego sprawcy względem działalności gospodarczej

• przestępstwa pop. przy okazji (obok) prowadzenia działalności gospodarczej

• przestępstwa pop. bez prowadzenia działalności gospodarczej

• Wg typu regulacji (miejsce uregulowania w akcie prawnym)

• przestępstwa inkryminowane w KK (p-ko obrotowi gospodarczemu, pieniężnemu, papierom wartościowym itd)

• przestępstwa „pozakodeksowe” w wielu aktach prawnych (ustawy branżowe) formułuje normy prawno-karne. W żadnych z tych ustaw nie wyłączone są przepisy KK. W stosunku do wszystkich przestępstw gospodarczych stosuje się przepisy cz. ogólnej kk.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie zawiera żadnych norm o charakterze prawno-karnym. W prawie działalności gospodarczej nie było przepisów karnych i teraz też ich nie ma. Nie oznacza to jednak, ze w związku z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej nie wprowadzono zmian w ustawach prawno karnych. w dniu 20.07.2004r. przepisy wprowadzające USDG dokonały zmiany w kw i kks.

Działalność o charakterze gospodarczym bez odpowiednich wpisów rejestrowych bez odpowiedniego przyzwolenia reglamentacyjnego podlegać będzie karze ograniczenia wolności albo grzywny. Tę normę należy traktować jako ramową.

Podmiot, który wykonuje działalność gospodarczą i nie oznacza siedziby i miejsca wykonywania tej działalności lub wprowadza towary bez odpowiednich oznaczeń podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Ustawodawca przyjmuje kary dla osób uchylających się od obowiązków kontrolnych (brak dokumentacji itd).

Sankcje administracyjne wg prof. Leońskiego:

• kary porządkowe

• kary dyscyplinujące

• kary administracyjne

Sankcje administracyjne:

- przymuszające do pewnych działań

- inkryminujące działania popełnione

- klasyczne kary pieniężne wyrażające działalność administracyjną

W polskim prawie oprócz zezwoleń na podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej istnieje jeszcze innego typu zezwolenie generalnie określane jako zezwolenie dopuszczające:

- instalacje

- urządzenie do eksploatacji

- do działania

- dopuszczające do eksploatacji

- dopuszczające do stosowania wyrobów

- dopuszczające do użycia




STANY OGRANICZAJĄCE SWOBODE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ




Monopol koncesja zezwolenie wpis do rejestru Działalność gospodarcza

Zakaz działalności naturalny największa z na działalność gospod działalności wolna (działalność rolnicza)





gospodarczej ekonomiczny możliwych ogr. regulowanej

Prawny dział. gospod.


Dz. Niedozwolona (ustawa wskazuje

Dz. Dozwolona podmiot uprawniony koncesja odnosi Zgoda Przedsiębiorca Zarząd majątkiem

do działalności - się zawsze do Licencja - os. Fiz własnym

Rodzaje działalności Poczta Polska) gospodarki (uprawnienie osoby) - prawna

(aspekt przedmiotowy - tylko!) - nie posiadająca o.p.

PMP - element podmiotowy

Np. embargo





AKT WŁADCZY AKT DEKLARATORYJNY





Prawo gospodarcze publiczne

25

---