Dysfunkcje turystyki

Turystyka będąc zjawiskiem tak powszechnym, obok funkcji pozytywnych pełni również funkcje negatywne. Wynikają one z różnych sytuacji i uwarunkowań, które towarzyszą współczesnej turystyce „przepływającej na ogół z regionów bogatszych do biedniejszych, z krajów zaawansowanych przemysłowo do mniej rozwiniętych, ze społeczeństw zurbanizowanych do rolniczych, z Północy na Południe”.

Turystyka obok niewątpliwych korzyści przynosi również ewidentne straty zarówno w sferze ekonomicznej, społecznej i może w największym stopniu w środowisku przyrodniczym /naturalnym/.

Dysfunkcje w środowisku społeczno - kulturowym.

Turystyka pełni wiele pożytecznych funkcji: wychowawczych, kształcących, wypoczynkowych, zdrowotnych i innych. Jednak jej oddziaływanie na środowisko społeczno-kulturowe ma również i negatywne skutki.

Oddziaływanie turystyki na środowisko społeczno - kulturowe przebiega dwoma torami:

• przez turystów,

• przez infrastrukturę turystyczną.

Problemy w postaci konfliktów między turystami a ludnością miejscową występują gdy liczba turystów znacznie przekracza liczbę stałych mieszkańców. Występuje wówczas zjawisko „przeciążenia turystycznego”, które ma negatywne skutki również dla turystów w postaci wzrostu kosztów utrzymania, zwiększonego ruchu samochodów, zatłoczenia restauracji i tp.

Zwiększony ruch turystyczny powoduje wiele zmian niekorzystnych w środowisku mieszkańców terenów recepcyjnych przejawiają się one w:

• frustracji w związku z obserwacją bogatszych turystów nie liczących się z wydatkami,

• ograniczeniu miejscowej ludności w podejmowaniu decyzji w sprawach lokalnych,

• zanikaniu tradycyjnej gościnności czemu sprzyja powstawanie postaw konsumpcyjnych,

• zmianach w stylu życia miejscowej ludności wywołanych zróżnicowaniem dochodów z turystyki,

• wywoływaniu zjawisk patologii takich jak: pijaństwo, narkomania, prostytucja czy złodziejstwo,

• przenoszenie przez turystów zarazków chorób epidemicznych takich jak cholera, dyfteryt, tyfus, ospa i tp.

• wprowadzaniu wielu ograniczeń i niedogodności w życiu codziennym czyniąc je bardziej męczącym,

• ograniczeniu przez turystów zmotoryzowanych wolności pieszych, jednocześnie stanowiąc zagrożenie dla życia i zdrowia na drogach,

• nieprzestrzeganiu przez turystów lokalnych zwyczajów,

• świadome wyrządzanie szkody zabytkom,

• zubożeniu środowiska architektonicznego miejscowości turystycznych przez wznoszenie budowli właściwych dla dużych miast a nie dla danego regionu,

• przypadkowym i bezplanowym osadnictwie niszczącym architekturę krajobrazu,

Negatywne skutki ruchu turystycznego dotykają nie tylko środowiska terenów recepcyjnych, ich mieszkańców ale także samych turystów uczestniczących w tym ruchu.

Przejawia się to w:

• przedstawianiu przybyłym turystom fałszywej wersji folkloru i obyczajów dostosowanej do wyobrażeń i oczekiwań turystów,

• korzystanie z miejscowości na terenie gdzie przekroczona jest chłonność i td.

• częstym ograniczaniu możliwości poznawczych gdy program skoncentrowany jest na biernym wypoczynku lub gdy jest przeładowany w sposób przekraczający zdolności percepcyjne turystów,

• t.zw. „chorobach pourlopowych” występujących wówczas gdy wyjazd był niewłaściwie zorganizowany /przepełniona miejscowość, niski standard usług noclegowo-gastronomicznych, zły środek transportu i tp./,

• padaniu ofiarą przestępstw /gdyż dysponują pieniędzmi/, oszustw, jak również bywają przedmiotem ataku terrorystów.

Dysfunkcje w środowisku przyrodniczym .

Środowisko przyrodnicze jest istotnym czynnikiem rozwoju turystyki, stąd szczególny niepokój budzi fakt traktowania niektórych dóbr jako dobra wolne /woda i powietrze/ czyli niewyczerpywalne co w świetle ostatnich badań nie jest prawdą.

Mamy tu do czynienia z pewnym paradoksem a mianowicie - turystyka niszczy turystykę. Rozwój współczesnej turystyki prowadzi do zmiany charakteru środowiska przyrodniczego. Sytuacja ta powoduje zagęszczanie urządzeniami infrastruktury turystycznej i ogólnej takimi jak - hotele, kempingi, drogi, tereny sportowe i tp. wielu obszarów szczególnie atrakcyjnych turystycznie.

Urządzenia turystyczne i rekreacyjne zajmują ogromne przestrzenie ciekawych turystycznie obszarów np. mamy tu również do czynienia z sytuacją taką że eksploatacja obiektów i urządzeń turystycznych przynosi ogromną ilość odpadów.

Jak stwierdza większość znawców przedmiotu największe zagrożenie dla środowiska naturalnego stwarza turystyka masowa a szczególnie wówczas gdy jest żle zorganizowana.

Wielkie szkody w środowisku przyrodniczym powoduje turystyka narciarska. Utrzymanie tras narciarskich związane jest z koniecznością karczowania lasów, walcowaniem śniegu ciężkimi pojazdami /niszczenie trawy/. Wynikiem tego jest: erozja gleby, lawiny, osunięcia ziemi, powodzie, oraz niszczenie piękna krajobrazu.

Turystyka wodna ma również swój udział w wyrządzaniu szkód w środowisku naturalnym. Turyści motorowodni straszą ptactwo wodne używając łodzi z silnikami spalinowymi, turyści kajakowi i po części żeglarze zaśmiecają brzegi rzek i akwenów wodnych, biwakują w niedozwolonych miejscach.

Turystyka wędrowna i rowerowa także niejednokrotnie powodują degradację środowiska w wyniku nadmiernego zagęszczania tras turystycznych i dróg rowerowych, obniżając tym samym walory naturalne terenu.

Przeprowadzone badania dowodzą że turystyka wywołuje największe negatywne zmiany na terenach nadmorskich i górskich np. badania w Tatrzańskim Parku Narodowym wykazały że ruch turystyczny na tym terenie spowodował:

• I etap: niszczenie pokrywy roślinnej,

• II etap: niszczenie pokrywy glebowej,

• III etap: powstanie wydeptanej przez turystów ścieżki na podłożu skalnym,

• IV etap: pojawienie się procesów erozyjnych,

• V etap: zmiany w rzeźbie terenu.

Jak zaznaczono wcześniej „turystyka zjada turystykę” przykrym przykładem w tym zakresie mogą być niektóre imprezy turystyki alternatywnej czy nawet ekologicznej uznawane za rodzaje turystyki przyjaznej środowisku Znane są przekształcenia w środowisku przyrodniczym przez turystów uprawiających trekking w rejonie szczytów Annapurna oraz Mount Everest gdzie w wyniku masowego zbaczania turystów ze ścieżek doszło do poważnych zniszczeń w szacie roślinnej.

Kolejnym problemem w odwiedzanych przez turystów rejonach Nepalu jest zanieczyszczenie środowiska odpadami /np. puszkami, butelkami, workami foliowymi/.

Dysfunkcje w sferze gospodarczej.

Negatywne skutki turystyki w sferze gospodarczej odczuwane są szczególnie przez kraje recepcyjne.

Najistotniejszym momentem może być tu uzależnienie państw przyjmujących od państw wysyłających turystów, szczególnie w sytuacji gdy znaczna część dochodów wraca do krajów emisyjnych np. jako zapłata za importowane urządzenia niezbędne do obsługi turystyki zagranicznej przyjazdowej. Znaczna część hoteli należy do organizacji ponad państwowych i do nich trafia większość dochodów.

Rozwojowi turystyki w niektórych krajach może towarzyszyć upadek innych działów gospodarki.

Rozwój turystyki w obszarach recepcyjnych powoduje tam wzrost inflacji, a przez to wyższe ceny wielu dóbr i usług niż w pozostałych - nieturystycznych regionach tego kraju, co pośrednio obniża standard życia miejscowej ludności.

Okazuje się że wiele krajów słabo rozwiniętych gospodarczo znacznie inwestuje w infrastrukturę turystyczną a następnie intensywnie eksploatuje swe zasoby turystyczne niewiele w zamian uzyskując w wyniku czego turystyka przestaje być opłacalnym interesem.

Reasumując można stwierdzić że „ im biedniejszy i słabiej rozwinięty jest kraj recepcyjny, tym niekorzystniej wypada dla niego rachunek kosztów i zysków, związanych z rozwojem turystyki”.

Funkcje turystyki (do wykładu)

W. Alejziak stwierdza iż „Badania naukowe wskazują, że turystyka jest w stanie oddziaływać na bardzo wiele sfer życia współczesnego człowieka. Geografowie udowodnili, że jest zjawiskiem zdolnym do przekształceń środowiska przyrodniczego, ekonomiści - że oddziaływuje prawie na całą gospodarkę, socjologowie wskazują, że w istotny sposób wpływa na kulturę, a psychologowie dodają, że wpływa również na ludzi, i to zarówno na samych turystów, jak i na mieszkańców terenów recepcyjnych” [...]. Problematyką następstw ruchu turystycznego zajmują się również przedstawiciele takich dyscyplin jak socjologia, etnologia, pedagogika, prawo i inne.

W literaturze opisywane są najczęściej następujące funkcje turystyki: zdrowotna, łączona czasami z funkcją profilaktyczną i rehabilitacyjną, wypoczynkowa zwana też rekreacyjną, edukacji kulturalnej, wychowawcza, poznawcza zwana też kształceniową lub edukacyjną, urbanizacyjna (miastotwórcza), etniczna określana często jako sentymentalna, kształtowania świadomości ekologicznej, ekonomiczna i polityczna.

Jak podkreślają niektórzy autorzy początkowo w rozwoju turystyki widziano same korzyści, które stawały się udziałem turystów ( regeneracja sił, poprawa zdrowia, realizacja celów poznawczych itp.) jak i terenów recepcyjnych, które pod wpływem ruchu turystycznego rozwijały się gospodarczo. Dopiero w wyniku rozwoju turystyki masowej w latach sześćdziesiątych XX wieku zaczęto zwracać na negatywne skutki jakie również przynosi turystyka. Dlatego też zaczęto sobie zadawać pytania na które brak jednoznacznej odpowiedzi:

• Czy turystyka integruje, czy dzieli?

• Czy chroni przyrodę, czy ją niszczy?

• Czy przyczynia się do rozwoju regionów, czy prowadzi do ich degradacji?

• Czy właściwie kształtuje osobowość, zwłaszcza młodych ludzi, czy też demoralizuje?

Odpowiedź na te pytania może sprawiać pewne trudności wydaje się jednak że rozwój turystyki jest zjawiskiem korzystnym pod warunkiem że odbywa się w sposób zaplanowany, dobrze zorganizowany i kontrolowany.

Funkcje zdrowotno - rekreacyjne turystyki

1.Funkcja zdrowotna

Zdrowotne znaczenie turystyki polega na wyrwaniu człowieka z niezdrowego zurbanizowanego środowiska i wyprowadzenie w taki teren, gdzie działalność gospodarcza nie doprowadziła jeszcze do wystąpienia czynników szkodliwych, godzących w zdrowie ludzkie. Celem tej formy turystyki jest doprowadzenie do tego aby człowiek w maksymalny sposób korzystał z walorów środowiska naturalnego takich jak: słońce, lasy, śnieg, morze, góry, zbiorniki wodne.

Aby zrealizować cele zdrowotne turystyka powinna w zakresie wychowania zdrowotnego zapewnić człowiekowi:

ogólny rozwój,

rozwój sprawności i wydolności fizycznej,

umacnianie zdrowia,

uodpornienie przeciw chorobom,

zahartowanie na negatywne wpływy pogody,

przeciwdziałanie procesom starzenia się organizmu,

regenerację sił fizycznych i psychicznych.

2.Funkcja wypoczynkowa

Życie współczesnego człowieka to w większości przypadków ograniczenie aktywności ruchowej. Niedostatek ruchu staje się zagrożeniem dla zdrowia, gdyż nawet niewielki wysiłek powoduje:

zmęczenie, będące zjawiskiem fizjologicznym,

przemęczenie, to jest zmniejszenie sprawności całego ustroju,

wyczerpanie, będące stanem bliskim wystąpienia choroby.

W trakcie codziennej pracy i innych zajęć powstaje zmęczenie, które winno być likwidowane także codziennie tj. bezpośrednio po tym jak powstało. Jest to warunkiem zachowania zdrowia człowieka. Każdy człowiek powinien zapewnić sobie równowagę w układzie praca - zmęczenie - wypoczynek. Odpowiednio dobrane formy wypoczynku mają decydujący wpływ na rozwój sił życiowych. Każdy człowiek powinien posiadać całoroczny program aktywności ruchowej obejmujący działalność rekreacyjną w:

• czasie wolnym krótkim (codzienna aktywność rekreacyjna usuwająca zmęczenie),

• czasie wolnym średnim (aktywność rekreacyjna weekendowa usuwająca przemęczenie),

• czasie wolnym długim (aktywność urlopowa i wakacyjna pozwalająca na powrót do pełnej sprawności psychofizycznej).

Działalność rekreacyjno - turystyczna przeciwdziałająca niedoborom ruchu musi uwzględniać:

• dostępność form ruchu i mały stopień trudności zalecanych ćwiczeń,

• dostosowanie intensywności zajęć ruchowych do wieku, płci, stanu zdrowia, sprawności fizycznej oraz rodzaju pracy zawodowej,

• oszczędność czasu polegającą na stosowaniu krótkotrwałych form aktywności ruchowej o maksymalnej skuteczności,

• wszechstronność ruchu tj. podejmowanie takich działań, które mają wpływ na wszystkie układy fizjologiczne człowieka.

2. Funkcje społeczno - wychowawcze turystyki

1.Funkcja edukacji kulturalnej

Kultura jest to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, wytworzonego w ogólnym rozwoju historycznym lub w jego określonej epoce.

Związki turystyki z kulturą są oczywiste i powszechnie zauważalne. Kultura inspiruje ludzi do podejmowania działalności turystycznej, natomiast turystyka popularyzuje dobra kultury. Turystyka i krajoznawstwo mając ścisły związek z kulturą wychowują dla niej poprzez kontaktowanie ludzi z jej dobrami.

Turysta uczestnicząc w różnych formach ruchu turystycznego spotyka się z obiektami zabytkowymi, miejscami pamięci narodowej, dziełami sztuki, instytucjami kulturalnymi, zjawiskami życia kulturalnego oraz kulturą ludową. To wszystko kształtuje osobowość człowieka jego wrażliwość emocjonalną i umiłowanie kultury.

2.Funkcja wychowawcza

Podstawowym celem wychowawczym turystyki jest kształtowanie osobowości człowieka i przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Rolę tę spełniają głównie turystyka krajoznawcza i kwalifikowana wyrabiając wiele pozytywnych cech zwłaszcza u młodzieży.

Poprzez krajoznawstwo i różne formy turystyki wpaja się młodym ludziom szereg pozytywnych postaw takich jak:

• postawy ideowe (humanizmu, demokratyzmu, umiłowania wolności, szacunku do pracy, patriotyzmu),

• postawy społeczne (zaangażowania, społecznej otwartości dyscypliny, gospodarności, odpowiedzialności),

• postawy interpersonalne (tolerancji, poszanowania życia i zdrowia, poszanowanie godności człowieka),

• postawy intrapersonalne (osobistej godności, optymizmu, samokontroli, odpowiedzialności za siebie, odwagi),

• postawy pronaturowe (szacunek dla życia, opiekuńczość wobec dzieł natury, umiłowanie jej piękna),

• postawy prokulturowe (zainteresowanie kulturą kontakt z nią, umiłowanie jej piękna i wielkości).

3.Funkcja poznawcza (kształcąca)

Funkcja ta pozwala zaspokajać jedną z ważnych potrzeb człowieka - poznanie świata, która jest ciągle nie spełniona do końca. Turystyka uczy, poszerza wiedzę a także przysparza wielu umiejętności praktycznych.

Funkcja poznawcza - kształcąca turystyki pozwala rozszerzyć wiedzę o kraju i świecie. Szczególne znaczenie funkcja ta ma w działalności młodych turystów i powinna spełniać następujące role:

• zaspakajać i kształtować potrzeby poznawcze,

• sprzyjać rozwojowi zainteresowań,

• kształcić umiejętności obserwacji,

• być składnikiem kształcenia politechnicznego,

• wzbogacać wiadomości i umiejętności,

• wiązać naukę szkolną z życiem,

• spełniać postulat wielostronnego nauczania i uczenia się,

• być sposobem poglądowego nauczania,

• uczyć samodzielnego i racjonalnego myślenia i krytycyzmu.

III. Funkcja urbanizacyjna (miastotwórcza)

Wielu autorów podkreśla związki między turystyką a urbanizacją. Występują tu dwustronne zależności:

• rozwój funkcji turystycznych w danym regionie powoduje wzrost zatrudnienia czego konsekwencją jest osiedlanie się i powiększanie liczby mieszkańców,

• rozwój procesów urbanizacyjnych wpływa na tempo i kierunki rozwoju turystyki.

Ruch turystyczny powoduje niejednokrotnie na obszarach posiadających bogate walory silne przekształcenia, tworząc całe aglomeracje turystyczne (urbanizacja turystyczna) np.: Lazurowe Wybrzeże (Francja), Włoska Riviera itd.

Funkcja urbanizacyjna ściśle łączy się z innymi funkcjami a najbardziej z funkcją ekonomiczną.

IV. Funkcja etniczna

Jednym z motywów podróży jest szukanie swych „korzeni”, czyli jest to tak zwana turystyka etniczna.

Funkcja ta ma szczególne znaczenie dla emigrantów poprzez stworzenie możliwości bezpośredniego kontaktu z krajem ojczystym, bądź krajem pochodzenia przodków.

Etniczne funkcje turystyki mają szczególne znaczenie gdy emigrant wykazuje zainteresowanie sferą gospodarczą kraju ojczystego (lub pochodzenia przodków).

V. Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej

Środowisko naturalne jest podstawowym surowcem dla przemysłu turystycznego.

Dlatego też generalnym założeniem organizatorów turystyki winna być dbałość o zachowanie walorów turystycznych środowiska przyrodniczego w jak najlepszym stanie.

Działacze turystyczni - turyści byli prekursorami ochrony przyrody - inicjowali zakładanie rezerwatów, parków narodowych i td.

Kształtowanie świadomości ekologicznej we współczesnej turystyce powinno przebiegać w trzech kierunkach:

1. problem środowiska przyrodniczego i społecznego należy do najważniejszych zagadnień współczesnego życia,

2. turyści, organizatorzy i świadczący usługi turystyczne powinni mieć właściwy stosunek do narastających problemów środowiska,

3. trzeba zmniejszyć różnice między świadomością ekologiczną a postępowaniem ekologicznym podmiotów turystycznych.

VI. Funkcja ekonomiczna turystyki

Funkcje ekonomiczne (gospodarcze) wynikają z konsumpcji

Turystycznej. Konsumpcja ta składa się z czterech etapów i w każdym z tych etapów występują funkcje pozytywne.

Etap pierwszy - przygotowanie, odbywa się ono w miejscu stałego zamieszkania potencjalnego turysty. Ekonomiczne skutki wyjazdu turystycznego pobudzają gospodarkę regionu wysyłającego.

Etap drugi i czwarty - podróż do celu i powrót. Występują tu korzyści zarówno dla regionu wysyłającego jak i recepcyjnego zwłaszcza w gospodarce transportowej choć nie tylko.

Etap trzeci - turystyka w miejscu pobytu czasowego. Napływ środków pieniężnych, aktywizacja zawodowa lokalnych społeczności, pobudzenie szeroko rozumianego popytu, wzrost dochodów miejscowej ludności.

VII. Funkcja polityczna

Turystyka, zwłaszcza międzynarodowa jest istotnym czynnikiem osiągania i poszerzania różnych celów politycznych, może to następować m. in. poprzez poszerzanie międzynarodowych stosunków z innymi krajami, budowanie wizerunku swojego kraju za granicą, aktywizację turystyki etnicznej, np. polonijnej.

Turystyka jest takim rodzajem zjawiska, które może wnieść duży wkład w politykę pokojową i propagowanie współpracy między narodami. Sprawy te były przedmiotem obrad konferencji ONZ w Shanon (1987 r.), która odbyła się pod hasłem „Turism - Passport to Peace”.

Rola turystyki w kształtowaniu polityki światowej omawiana była także na wspólnym posiedzeniu Unii Międzyparlamentarnej (IPU) i Światowej Organizacji Turystyki (WTO), w Hadze w kwietniu 1989 roku. Efektem tych obrad była Deklaracja Haska w sprawie Turystyki, w której napisano m. in.:

„Uznając, że jest w interesie wszystkich krajów ułatwianie podróży turystycznych tak pojedynczym osobom jak grupom, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu, społecznemu i kulturalnemu, przyczynia się do tworzenia klimatu zaufania i wzajemnego zrozumienia między państwami - członkami międzynarodowej społeczności, do rozwoju współpracy międzynarodowej, a stąd do trwałego pokoju na świecie.”

Turystyka etniczna

Turystyka etniczna jest takim rodzajem turystyki, który wynika z chęci kontaktu z krajem pochodzenia turysty, lub jego przodków.

Turystyka socjalna

Turystyka socjalna to taka forma turystyki, w której udział biorą warstwy społeczne o niskich dochodach, a udział ten umożliwiają lub ułatwiają świadczenia socjalne wnoszone przez państwo, instytucje lub organizacje.

Turystyka pielgrzymkowa

Pielgrzymka jest to wędrówka odbywana zbiorowo lub indywidualnie z motywów religijnych do miejsca uznanego za święte ze względu na szczególne działanie w nim Boga lub bóstwa, aby tam spełnić określone akty religijne, pobożności i pokuty.

Turystyka krajoznawcza

Turystyka krajoznawcza jest to taki rodzaj turystyki w którym dominuje cel poznawczy. Formami turystyki krajoznawczej są m.in. turystyka przemysłowa oraz edukacyjna.

• Turystyka przemysłowa - tym mianem określa się wycieczki poznawcze - krajoznawcze, których celem jest zwiedzanie obiektów przemysłowych. W ramach tej turystyki odbywa się zwiedzanie zakładów przemysłowych będących zarówno obiektami zabytkowymi / pokazanie rozwoju określonej gałęzi produkcji/, jak również zakładów stosujących najnowsze technologie.

• Turystyka edukacyjna - występuje ona wówczas gdy podstawowym motywem wyjazdu jest uczestnictwo w różnych formach kształcenia - głównie kursowych.

Turystyka a środki lokomocji

Związek turystyki ze środkami lokomocji wynika z faktu że aktywność turystyczna związana jest z czasową zmianą miejsca pobytu.

Rolę transportu w turystyce można rozważać w trzech aspektach:

1. zapewnienia możliwości dotarcia do miejsca docelowego z miejsca pochodzenia turysty i z powrotem.

2. zapewnienia turystom możliwości poruszania się po miejscu docelowym.

3. transport może być głównym elementem podróży turystycznej, kiedy sam środek transportu jest jednym z głównych powodów podjęcia podróży /np. rejs statkiem wycieczkowym po Morzu Karaibskim lub Śródziemnym/.

Mając na uwadze przestrzeń w której poruszają się środki transportu możemy podzielić go na:

• transport lądowy /kolejowy, samochodowy, autobusowy, autokarowy/,

• transport wodny /morski, śródlądowy/,

• transport powietrzny /lotniczy/.

Turystyka biznesowa

Jest to podróż w szeroko pojętych celach służbowych a także handlowych. Osoby te odbywające podróż służbową lub handlową, w czasie wolnym podejmują niejednokrotnie działalność rekreacyjno - turystyczną.

Z punktu widzenia skutków ekonomicznych w sferze obsługi ruchu turystycznego tego rodzaju podróżnych można zaliczyć do grona turystów. Do podróży biznesowych zaliczane są także turystyka: motywacyjna, kongresowa i handlowa.

Turystyka motywacyjna.

Turystyka motywacyjna jest podróżą - nagrodą. Celem tych podróży będących nagrodami za uzyskanie pomyślnych wyników ekonomicznych jest również motywowanie pracowników do dalszej wydajnej pracy oraz przywiązanie ich do przedsiębiorstwa.

Turystyka kongresowa

Jest to forma ruchu turystycznego związana z podróżami w celu uczestniczenia w kongresach.

Kongresem nazywa się zebranie o charakterze sesji plenarnej zwoływane na ogół co kilka lat w którym bierze udział znaczna liczba uczestników /nawet kilka tysięcy/, rozpatrujące problemy o istotnym znaczeniu, w którym uczestnictwo jest dostępne dla wszystkich organizacji i osób spełniających określone kryteria, które działa niezależnie, w okresie przewidzianym programem i którego wyniki są szeroko popularyzowane.

Mniejsze zgromadzenia /liczące od kilkudziesięciu do kilkuset osób / są nazywane konferencjami, zjazdami, sympozjami i seminariami.

Turystyka handlowa

Szczególnym rodzajem turystyki biznesowej odbiegającym swym charakterem od poprzednio przedstawionych jest turystyka handlowa.

W wymianie turystycznej między niektórymi, zwłaszcza sąsiadującymi ze sobą krajami, odgrywa ona istotną rolę.

Związek między turystyką a handlem występował już w czasach antycznych i był widoczny na wszystkich etapach rozwoju ruchu turystycznego. W obecnych czasach motywy handlowe są również bardzo widoczne a czasem są jedynym powodem podróży.

Turystyka przemysłowa /wstawka na stronę 180 do Prop. Tur./

W ramach tej turystyki odbywa się zwiedzanie zakładów przemysłowych będących zarówno obiektami zabytkowymi / pokazanie rozwoju określonej gałęzi produkcji/, jak również zakładów stosujących najnowsze technologie.

Jak zauważa Kowalczyk za Mansfeldem /str 108/ turystyka związana z odwiedzaniem obiektów lub kompleksów przemysłowych może być traktowana również jako element polityki rewaloryzacyjnej obszarów przemysłowych pozostających w głębokim kryzysie i podlegających restrukturyzacji. Wydaje się że tego typu polityka może być w przypadku Polski zastosowana np. w Łodzi czy na Śląsku.

Turystyka morska / wstawka na str 181 do Prop. Turystyki/

Turystyka morska przeżywa swój renesans od lat osiemdziesiątych i jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się segmentów ruchu turystycznego.

Jak podaje WTO w 1997r w rejsach morskich uczestniczyło 7 mln osób a w 2000r liczba ta ma wzrosnąć do 9 mln, natomiast rozmiary tego rynku szacuje się na 35-50 mln pasażerów rocznie. Obecnie buduje się na świecie 42 morskie statki wycieczkowe nowej generacji czego przykładem jest niedawno oddany do eksploatacji statek „Grand Princes” o wyporności 109 tys. ton, zabierający na pokład 3000 pasażerów i 2000 członków załogi. Do dyspozycji pasażerów znajduje się na nim pięć basenów pływackich, pole golfowe, dwie sale teatralne, trzy sale jadalne, dwie restauracje, trzy bary, kasyno, dwa domy handlowe, sala dyskotekowa, sala zabaw dla dzieci oraz kaplica /Alejziak str 229/

Inną rozwijającą się formą turystyki morskiej są wycieczki podmorskie organizowane przez kilka firm turystycznych dysponujących turystycznymi łodziami podwodnymi zbudowanymi z przezroczystych materiałów dających bardzo dobrą widoczność pod wodą. Warto zaznaczyć że w 1996r w imprezach organizowanych przy użyciu tych łodzi udział wzięło 2 mln osób.

Nowe rodzaje turystyki na rynku turystycznym

Jedną z nowości jest turystyka wirtualna organizowana przez firmy turystyczne w postaci podróży w rzeczywistości wirtualnej, w czasie której można uczestniczyć np. w niebezpiecznych wyprawach rwącymi rzekami, bądż pływać w towarzystwie cybernetycznych delfinów na Wyspach Bahama. Takie podróże mają wielu zwolenników ponieważ wirtualny turysta nie musi obawiać się o swe bezpieczeństwo, unika wielu uciążliwości i kłopotów takich jak nagła choroba, brzydka pogoda , kradzieże i tp. Istotne są także nieporównywalnie niskie koszty podróży wirtualnej w stosunku do podróży prawdziwej. Podróże te zapewne będą się cieszyły w przyszłości dużym zainteresowaniem ale będą tylko uzupełnieniem tradycyjnej turystyki opierającej się przecież na bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem przyrodniczym, kulturowym i społecznym /Alejziak str 198/

Inną nowością w niedalekiej przyszłości może stać się kosmoturystyka .

Badania wykazały że już dziś są chętni do podróży w kosmos / 1998r 70% Japończyków i 42 % Amerykanów/. Amerykańska agencja kosmiczna NASA obecnie współpracuje ze Stowarzyszeniem Transportu Kosmicznego nad projektem dotyczącym kosmoturystyki.

Już dziś powstają kosmiczne biura podróży oraz projekty orbitalnych hoteli. Szef jednego z tych biur „Space Tours Gmbh” uważa że pierwsze kosmiczne wycieczki odbędą się za około 10 lat a koszt od osoby będzie się kształtował początkowo na poziomie 250 do 350 tys USD a następnie będzie się szybko obniżał. /Alejziak str 230/

RODZAJE I FORMY TURYSTYKI

Kryterium podziału - stopień aktywności turystycznej oraz jakie skutki wywołuje ta turystyka w środowisku społeczno - kulturowym i przyrodniczym:

MASOWA 1950

ALTERNATYWNA 1970

AKTYWNA 1990

KWALIFIKOWANA 1950

EKSTREMALNA 1970

Turystyka służy trzem celom które informują dlaczego została podjęta działalność turystyczna, to znaczy jakiemu celowi służy:

• Poznawczemu (krajoznawcza, edukacyjna, kulturalna, religijna, przemysłowa itd.),

• Zdrowotnemu (lecznicza, wypoczynkowa, rekreacyjna itd.),

• Wychowawczemu (krajoznawcza, pielgrzymkowa, etniczna itd.).

Cele na ogół nie występują samodzielnie lecz łączą się ze sobą.

TURYSTYKA AKTYWNA

Turystyka aktywna jest to taki rodzaj turystyki, w której głównym lub ważnym elementem wyjazdu - niezależnie od czasu trwania działalności turystycznej - jest podejmowanie szczególnych form aktywności rekreacyjnej lub hobbystycznej.

Turystą aktywnym jest więc osoba, która udaje się poza miejsce zamieszkania dla podjęcia rekreacji ruchowej w wybranych dyscyplinach turystycznych lub sportowych. Działalność może przybrać też postać zajęć hobbystycznych ukierunkowanych na rozwój sprawności fizycznej i intelektualnej.

Formami turystyki aktywnej są:

• Turystyka campingowa

• Turystyka zdrowotna

• Turystyka przygodowa

• Turystyka trampingowa

• Turystyka przetrwania (survival)

Turystyka campingowa to specyficzny rodzaj turystyki polegający na tym iż turysta przebywa we własnym, przenoszonym lub przewożonym namiocie, przyczepie campingowej lub specjalnym pojeździe samochodowym na terenie campingu.

Camping jest to obiekt wyposażony w urządzenia zapewniające użytkownikom indywidualnym i zbiorowym: pobyt, nocleg, przyrządzanie posiłków i korzystanie z urządzeń higieny oraz możliwości parkowania samochodu.

Turystyka zdrowotna jest to taki rodzaj turystyki w której odnowa sił ma charakter celu wiodącego. Dlatego też w skład turystyki zdrowotnej mogą być wliczone tylko te rodzaje turystyki, których celem jest poprawa szeroko rozumianego zdrowia.

Uczestnicy turystyki zdrowotnej nie są to ludzie chorzy w klasycznym pojęciu tego słowa, lecz tacy, którzy wymagają poprawy kondycji w skutek ujemnych warunków dzisiejszej cywilizacji.

Turystyka przygodowa. Plenerowa rekreacja przygodowa to niekonsumpcyjna aktywność rekreacyjna odbywająca się w ośrodkach plenerowych, zawierająca elementy ryzyka, realnego czy też uświadomionego, której wynik jest nieznany, a wpływ na nią ma zarówno uczestnik, jak i warunki środowiskowe.

Turystyka trampingowa jest to forma podróży grupowej o charakterze poznawczym, realizowana przez uczestników za możliwie najmniejsze środki finansowe.

Tramping polega na odbywaniu dalekich i długotrwałych wędrówek, najczęściej w małych, nieformalnych grupach koleżeńskich. Istotą tej turystyki jest swobodne wędrowanie, ciągłe zmiany otoczenia i doznawanie nowych wrażeń, możliwość sprawdzenia się w trudnych warunkach wymagających odporności, odwagi i zaradności.

Survival - szkoła przetrwania. Survival oznacza umiejętność przetrwania w niedostępnych ostępach dobrowolnie lub też w sytuacjach przymusowych. Uczestniczenie w tej formie turystyki pozwala zrealizować, czasem podświadome dążenia czy oczekiwania przeżycia niezapomnianej przygody.

TURYSTYKA ALTERNATYWNA

Turystyka alternatywna to taka turystyka, której uczestnicy działają zgodnie z prawami przyrody i potrzebami człowieka.

Turystyka alternatywna jest ruchem społecznym mającym na celu spopularyzowanie form turystyki, które przysporzą najwięcej korzyści zarówno turystom jak i ludności miejscowej oraz przedsiębiorstwom turystycznym, przy jednoczesnym maksymalnym ograniczeniu szkód gospodarczych, przyrodniczych i społecznych.

Główne idee turystyki alternatywnej to:

• kontakt z ludnością lokalną,

• troska o interesy mieszkańców odwiedzanych terenów,

• własna (samodzielna) organizacja imprez,

• preferowanie małych a nie dużych biur podróży,

• stosunkowo wysoki stopień trudności jej uprawiania,

• oczekiwanie od jej zwolenników wysiłku fizycznego i umysłowego upodabnia ją to do turystyki kwalifikowanej.

Główne formy turystyki alternatywnej to: ekoturystyka i agroturystyka.

EKOTURYSTYKA

Ekoturystyka to taka forma turystyki, która aktywnie zbliża do natury, daje bliższe i pełniejsze poznanie związków człowieka z otaczającym go środowiskiem.

Główne jej cechy to:

• jest formą aktywnego i pogłębionego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych,

• strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności,

• dostarcza środków finansowych dla skutecznej ochrony wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego,

• przynosi realne korzyści ekonomiczno społeczne miejscowej ludności.

Ekoturystyka obejmuje różne rodzaje turystyki: kwalifikowaną, krajoznawczą, wypoczynkową, przygodową i inne - pod warunkiem, że osoba uczestnicząca w tej podróży świadomie nie ingeruje w naturalne ekosystemy, wyraża szacunek dla otaczającej ją przyrody i kultury miejscowej ludności, a jej turystyczne wydatki dostarczają funduszy dla ochrony przyrody i lokalnej gospodarki.

AGROTURYSTYKA

Agroturystyka obejmuje te formy turystyki, które odbywają się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, z wykorzystaniem budynków mieszkalnych i gospodarczych ludności wiejskiej na cele noclegowe.

Agroturystyka determinowana jest przez następujące czynniki:

• Naturalne walory i zasoby danego środowiska (warunki przyrodnicze, klimat, zwierzęta, roślinność, charakter zajęć rolniczych), które warunkują sposób życia społeczności wiejskiej.

• Materialne zasoby kultury, np. domy kultury, muzea, stare gospody, tradycyjne rzemiosło, chałupnictwo.

• Niematerialne, tzw. „duchowe” dziedzictwo kultury, jak gwara, legendy, zwyczaje, obrzędy świąteczne utrwalone i kultywowane w danym środowisku wiejskim.

• Baza noclegową - pokojami gościnnymi w domu rodziny chłopskiej - z odpowiednim zapleczem sanitarnym.

• Baza gastronomiczna - począwszy od możliwości spożywania posiłków w domu gospodarza, a skończywszy na obiektach gastronomicznych w danej wsi.

• Niezbędny system usług takich jak poczta, bank, biblioteka itp.

TURYSTYKA EKSTREMALNA

Turystyka ekstremalna powstała w wyniku poszukiwania sposobów na odreagowanie psychiczne a przeznaczona jest dla ludzi lubiących ryzyko a nawet szaleństwo. Narodziła się w społeczeństwach bogatych, żyjących w wyjątkowo zurbanizowanym świecie.

Przykładowe jej formy to:

Narciarstwo ekstremalne (ski alpinizm) - jest to wspinaczka ze sprzętem na szczyt wysokiej góry a następnie szaleńczy zjazd po bardzo stromych zboczach.

Kanioning - łączy w sobie turystykę wysokogórską, kajakarstwo górskie i wspinaczkę jaskiniową. Jest to wspinaczka ze sprzętem dla spływu, stromymi wąwozami górskich rzek a następnie spływ z finałem w wodospadzie i oczku wodnym znajdującym się u podnóża.

Wędrówki ekstremalne po lodzie niejednokrotnie popękanym, tworzącym krę w strefie wokół bieguna północnego.

Rajdy przygody organizowane na Alasce, w Szwecji i Norwegii. Są to kilkudobowe wyścigi na orientację na nartach z wykorzystaniem: nart do ski alpinizmu, lodowych raków, rakiet śnieżnych oraz sprzętu wspinaczkowego i asekuracyjnego.

TURYSTYKA KWALIFIKOWANA.

Turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji w wybranej dyscyplinie turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w terenie i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonej przez właściwe organizacje umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym.

Turysta kwalifikowany to osoba trwale zainteresowana wybraną przez siebie dyscypliną turystyczną, uprawiająca turystykę systematycznie i ze znawstwem oraz zamiłowaniem, przestrzegająca społecznych norm zachowania się na szlakach i w obiektach turystycznych, doskonaląca swoją sprawność i wydolność fizyczną oraz łącząca turystyczną aktywność z wszechstronnym poznaniem własnego kraju i świata

Turystyka kwalifikowana jest nośnikiem takich walorów jak:

-walor poznawczy (wzbogacanie wiedzy o kraju),

-walor emocjonalny (zaspokojenie potrzeb emocjonalnych),

-walor różnorodnych umiejętności (rozwijanie umiejętności

o charakterze technicznym i wiedzy o poruszaniu się w

terenie,

-walor zdrowotny (zaspokajanie potrzeb biologicznego

minimum aktywności ruchowej),

-walor wychowawczy (kształtowanie pozytywnych cech

charakteru).

TURYSTYKA MASOWA

Turystyka masowa to uczestnictwo ogromnych rzesz turystów w różnych formach turystyki, któremu towarzyszy szereg negatywnych zjawisk, zwłaszcza degradacja środowiska naturalnego.

Turystyka bywa też nazywana „stechnicyzowaną” ponieważ dla jej obsługi stosuje się bardzo często najnowocześniejsze środki techniczne w postaci najnowszych środków transportu do przewozu turystów, komputerów w systemie rezerwacji miejsc, lub też nowoczesnych linii technologicznych w gastronomii.

Mankamenty turystyki masowej wg R. Jungk'a:

• podróż i pobyt w dużej grupie,

• mało czasu na realizację planów turystycznych, pośpiech obniżający przyjemność podróży,

• szybkie środki transportu izolują od środowiska na trasie podróży,

• sztywno ustalony program uniemożliwia realizację własnych pomysłów,

• grupie narzucony zostaje obcy dla miejsc odwiedzanych styl życia,

• przeważa pogoń za zabytkami, osobliwościami, atrakcjami,

• uczestnictwo w takiej formie ruchu turystycznego jest wygodne, ale pasywne,

• przygotowanie krajoznawcze do podróży jest niewielkie,

• podróż w grupie zwalnia od znajomości języków obcych,

• turyści koncentrują się na problemach zakupów w miejscowościach turystycznych,

• odbywa się gonitwa za pamiątkami z podróży,

• zainteresowania otoczeniem są płytkie, charakteryzuje je powierzchowność,

• grupa zachowuje się głośno, krzykliwie, arogancko.

Jedną z podstawowych form turystyki masowej jest turystyka wypoczynkowa o biernym charakterze. Te wyjazdy określane są jako 3 S (sun, sea, sand - słońce, morze, wypoczynek). W turystyce tej dominują: plażowanie, bierny wypoczynek i spacery.

Bibliografia

Alejziak W.: Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, ALBIS, Kraków 1999.

Andrejuk A.: Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna, „Kengraf”, Warszawa 1998.

Arczyński M.: Powstanie Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego i jego działalność w latach 1950 - 1965, [w:] PTTK w 20 - leciu PRL, PTTK - „SPORT i TURYSTYKA”, Warszawa 1967.

Bar R., Doliński A.: Turystyka, PZWS, Warszawa 1971.

Bielczyk Z.: Zasady organizacji wycieczek i obozów, AWF, Warszawa 1975.

Imprezy turystyki kwalifikowanej

Turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji w wybranej dyscyplinie turystycznej, uprawianej świadomie i celowo. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w terenie i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym - potwierdzonej przez właściwe instytucje lub organizacje.

Impreza jest to widowisko, zabawa, zawody - organizowane w celach rozrywkowych, propagandowych lub dochodowych. Imprezy turystyczne mają wiele cech imprez klasycznych. Imprezy turystyki kwalifikowanej to: rajdy, zloty, złazy, spływy, rejsy.

Impreza turystyczna powinna mieć określony program, sprecyzowany cel i warunki uczestnictwa oraz ustalony regulamin współzawodnictwa indywidualnego lub zespołowego wg określonej punktacji prowadzącej do wyłonienia zwycięzcy.

Migracje turystyczne są to podróże jakie ludzie odbywają poza miejsce zamieszkania w celach:

1. wypoczynkowych - dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych,

2. krajoznawczych - dla poznania określonych terenów zarówno od strony przyrodniczej jak i kulturowej,

3. uprawiania zamiłowań - takich jak różne rodzaje turystyki kwalifikowanej ( kolarska, narciarska, kajakowa itd.) i specjalistycznej (myśliwska, wędkarska itd.).

Ruch turystyczny jest zjawiskiem złożonym co umożliwia podział w oparciu o różne kryteria, z których najczęściej używanym jest kryterium czasu trwania pobytu zgodnie z którym wyróżnia się:

1. ruch turystyczny wędrowny (wycieczkowy)

2. ruch turystyczny pobytowy

3. ruch turystyczny weekendowy

Obóz wędrowny jest to wędrówka piesza lub przy pomocy środków lokomocji takich jak: rower, kajak, żaglówka, narty, z lekkim sprzętem obozowym, namiotami i przyborami kuchennymi a często i z żywnością. Uczestnicy obozu wędrownego sami, we własnym zakresie sporządzają posiłki i zakładają obóz, oraz organizują sobie zwiedzanie.

Wybierając trasę obozu wędrownego należy uwzględnić:

• stopień przystępności terenu tj. skalę trudności marszu, jazdy, pływania,

• liczbę dni przeznaczonych na wędrówkę,

• porę roku i związaną z tym długość dnia,

• stan zaawansowania turystycznego uczestników oraz ich wiek,

• zagospodarowanie turystyczne odwiedzanego terenu,

• możliwość realizowania założonego programu.

Wczasy wędrowne polegają na wędrówce od obiektu turystycznego do obiektu turystycznego (schronisko, stanica wodna lub dom wycieczkowy) zmiana obiektu następuje najczęściej w trybie jednodniowym lub dwudniowym. Wędrówka ta odbywa się podobnie jak w przypadku obozu wędrownego - pieszo lub rowerem czy kajakiem. Uczestnicy wędrówki korzystają z usług noclegowych oraz wyżywienia w tych obiektach. Uczestnicy wczasów są pod opieką przewodnika lub przodownika odpowiedniej dyscypliny turystyki kwalifikowanej.

Podział imprez turystyki usportowionej / kwalifikowanej

Rajd to planowa wędrówka co najmniej kilku grup turystycznych po określonym terenie, w trakcie której cały zespół realizuje zaplanowane zadania, wyszczególnione w regulaminie rajdu, np. zwiedzanie ciekawych obiektów, wykonanie opisów trasy itp. Zespoły te objęte są współzawodnictwem. Ocenie punktowej podlegają zwykle: punktualność, opanowanie technik turystycznych, wiedza krajoznawcza o zwiedzanym terenie, wyekwipowanie itp.

Spływ to wędrówka kajakiem, odbywająca się na tych samych zasadach co rajd, podobnie jest z rejsem , który jest wędrówką żeglarską.

Zlot jest to impreza w której udział biorą grupy zorganizowane jak również i uczestnicy indywidualni. Celem zlotu jest dotarcie do z góry zaplanowanej miejscowości w której uczestnicy przebywają kilka godzin, cały dzień lub kilka dni. Pobyt ten przeznaczony jest na wymianę doświadczeń, omówienie kierunków działania, na szkolenie lub jest manifestacją. Zloty organizowane są najczęściej dla turystów jednej grupy zawodowej (np. kolejarze, nauczyciele itp.), społecznej (np. studenci) lub organizacji społecznej ( np. PTTK, ZHP itp.).

Złaz jest to zlot turystów pieszych.

PODZIAŁ RUCHU TURYSTYCZNEGO

Ruch turystyczny weekendowy - wypoczynek świąteczny.

Wypoczynkiem świątecznym (weekendowym) nazywane są najprostsze formy ruchu turystycznego, polegające na sobotnio - niedzielnym lub świątecznym wyjeździe poza teren zamieszkania. Formami ruchu turystycznego weekendowego są wędrówka lub pobyt.

Terytorialny zasięg wyjazdu weekendowego przedłużył się w wyniku rozwoju motoryzacji z 50 - 80 km na 100 - 150 km.

Miejsce docelowe wyjazdów weekendowych to zazwyczaj teren wyodrębniony, położony w pobliżu większych skupisk mieszkaniowych, odpowiednio urządzony i przystosowany do jednorazowego przyjęcia i obsłużenia wielkiej liczby turystów w stosunkowo krótkim okresie - w dni świąteczne i przedświąteczne, wyróżniający się odpowiednimi walorami przyrodniczymi.

Na wyposażenie modelowego ośrodka wypoczynku weekendowego składają się:

• urządzenia do rekreacji fizycznej (kąpielisko, pomost, boiska sportowe, kręgielnia, wypożyczalnia sprzętu sportowo - turystycznego, plac zabaw dla dzieci,

• krąg taneczny i estrada,

• zaplecze gastronomiczne (restauracja, bar szybkiej obsługi, kawiarnia),

• miejsca noclegowe dla określonej liczby uczestników,

• urządzenia sanitarne,

• pomieszczenia administracyjno - gospodarcze (w tym recepcja) oraz ambulatorium,

• parking.

Ruch turystyczny wędrowny polega na stałej lub okresowej zmianie miejsca pobytu. Do podstawowych form tego ruchu zalicza się:

• wycieczki,

• wczasy i obozy wędrowne,

• imprezy turystyki kwalifikowanej.

Wycieczki

Wycieczka to krótka przechadzka, przejażdżka lub dłuższy wypad jednej bądź większej liczby osób poza miejsce zamieszkania w celach poznawczych lub wypoczynkowych.

Ze względu na stopień trudności wycieczki dzielimy na popularne i turystyki kwalifikowanej.

Wycieczka popularna jest łatwą do zorganizowania, ponieważ nie wymaga specjalnego ekwipunku, przygotowania kondycyjnego uczestników, ani też szczególnych umiejętności w pokonywaniu przestrzeni.

Wycieczka jest także podstawową formą działalności dla turystów kwalifikowanych, różni się jednak od wycieczki popularnej sposobem wędrowania (narty, rower, kajak, żaglówka, motocykl itp.) dobranym i używanym ze znawstwem sprzętem turystycznym, tempem pokonywania przestrzeni, celowym doborem terenu oraz samodzielnym organizowaniem żywienia, noclegów i zwiedzania.

Ruch turystyczny pobytowy

Ruch turystyczny pobytowy obejmuje wczasy, pobyty lecznicze, kolonie i obozy stałe i polega na przebywaniu w jednej miejscowości.

Wczasy - słowo to pochodzi od staropolskiego słowa „wywczasować się”.

Wczasy to zespół różnorodnych, dobrowolnych działań człowieka, o różnym stopniu nasilenia, których wspólnym celem jest wypoczynek - regeneracja sił psychofizycznych.

Cechą wczasów jest pobyt w jednej miejscowości, trwający na ogół 7 dni do 2 - tygodni. Okres pobytu kolejnych grup uczestników na wczasach nazywa się turnusem.

Wczasy odbywane w ramach urlopu służyć powinny regeneracji sił psychofizycznych. Na racjonalny wypoczynek, zgodnie z obecnym stanem wiedzy, składają się następujące czynniki:

• żywienie,

• relaks psychiczny,

• aktywność ruchowa,

• zmiana środowiska geograficznego,

• zaspokojenie potrzeb intelektualnych i kulturalnych,

• odnowa biologiczna.

Celem wypoczynku na wczasach jest osiągnięcie następujących efektów:

• podniesienie sprawności fizycznej wczasowiczów poprzez udział w ćwiczeniach kształtujących i ogólnorozwojowych (gimnastyka poranna, ścieżka zdrowia, gry rekreacyjne),

• poprawienie wydolności fizycznej przez udział uczestników w zajęciach o charakterze wytrzymałościowym (bieg po zdrowie, wycieczki terenowe piesze, rowerowe, narciarskie, kajakowe, pływanie i inne),

• poznanie przez wczasowiczów nowych regionów kraju, poszerzenie wiedzy o historii (wycieczki autokarowe lub statkiem, udział w spotkaniach, prelekcjach itp.),

• kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich uczestników wczasów przez działalność krajoznawczą, uczestniczenie w pracach na rzecz odwiedzonej miejscowości, udział w lokalnych uroczystościach i spotkaniach itp.,

• zapewnienie odprężenia psychicznego przez udział uczestników w zabawach różnych typów i zajęciach kulturalno - oświatowych,

• hartowanie organizmu, proporcjonalnie do wieku, odporności osobistej, i pory roku,

• nauczenia zasad organizowania sobie samemu całorocznej aktywności ruchowej.

Możliwości uczestnictwa wczasowiczów zajęciach programowych na wczasach kształtują się obecnie następująco:

• przygotowanie programu przez organizatorów i nakłanianie wczasowiczów do uczestnictwa w nim drogą propagandy i perswazji,

• pozostawienie spraw programu samorządowi uczestników i stwarzanie jedynie warunków do realizacji pomysłów wczasowiczów,

• przygotowanie obligatoryjnego programu pobytu wczasowego, poinformowanie o nim potencjalnych uczestników, umożliwiając im podjęcie decyzji o udziale w tych wczasach.

Obecnie coraz częściej mamy do czynienia z wczasami specjalistycznymi ukierunkowanymi np. na doskonalenie zdrowia jak np. wczasy geriatryczne itp. kształcące jak np. nauka języków, zdobywanie prawa jazdy i inne.

Obóz - to według D. Doroszewskiego (Słownik poprawnej polszczyzny) zarówno „zespół namiotów pod gołym niebem, przeznaczonych na dłuższy postój lub odpoczynek” lub też „forma zbiorowego odpoczynku, szkolenia itp. poza miastem”.

Obozy organizowane są przede wszystkim dla młodzieży, stąd głównym ich organizatorem jest ZHP a także PTSM i PTTK.

Obóz jest jednym z najważniejszych środków wychowawczych, gdyż jest niezastąpioną szkołą współżycia społecznego, wyrabiającą również energię, hart, pomysłowość, zaradność, przedsiębiorczość, pracowitość, uczy również: życia w zespole, współodpowiedzialności za prace zespołu i koleżeństwa.

Każdy obóz musi posiadać przemyślany program. Porządek dzienny regulowany jest ramowym rozkładem dnia w którym zazwyczaj 15 godz. przeznacza się na zajęcia dzienne a 9 godz na ciszę nocną.

Na zajęcia dzienne składają się:

• 3-4 godz. realizacja zajęć programowych,

• 3-4 godz. sport, wych. fiz., pływanie wycieczki itp.

• 1,5 godz. ognisko lub inne zajęcia k.o.

• 1 godz. odpoczynek poobiedni,

• 1 godz. czas wolny

• pozostały czas przeznacza się na posiłki.

Cały podział dnia powinien być tak ułożony aby poszczególne czynności zazębiały się ze sobą.

Kolonie spełniają rolę obozów dla dzieci. Powinny one być nauką prawidłowego organizowania sobie przez dzieci i młodzież szkolną wypoczynku wakacyjnego a w przyszłości w dorosłym już życiu wypoczynku urlopowego. Kolonia również jest miejscem gdzie jej uczestnik może nauczyć się uprawiać tzw. „sportów całego życia” do których należą zajęcia rekreacyjne, dające się uprawiać bez względu na wiek i w każdy miejscu, są to: maszerowanie, jazda na rowerze, bieganie, pływanie i wędrowanie.

Porządek i rozkład zajęć na koloniach jest podobny jak na obozie z tą różnicą że kolonie ulokowane są w obiekcie stałym.

RUCH TURYSTYCZNY - MIGRACJE TURYSTYCZNE

W pojęciu turystyka występują dwa składniki wynikające z określenia iż turystyka to „zespół stosunków i zjawisk”:

1. ruch turystyczny - jako łączne określenie różnych form przemieszczania się osób,

2. system organizacyjno - prawny turystyki, określający łącznie:

• działalność organizatorską,

• obsługę wraz z materialnymi środkami jej służącymi,

• koordynację i nadzór sprawowany przez instytucje powołane przez państwo.

Z ekonomicznego punktu widzenia ruch turystyczny stanowi określony popyt na usługi i towary, przejawiający się zarówno w czasie podróży jak i pobytu poza miejscem stałego zamieszkania.

Ruch turystyczny ze względu na przestrzenny charakter jest rodzajem migracji - migracją turystyczną

Atrakcyjność turystyczna (do wykładu)

Decydujące znaczenie dla ruchu turystycznego w określonym kraju czy regionie ma kolejny czynnik jakim jest atrakcyjność turystyczna. Atrakcyjność turystyczna jest pojęciem złożonym, składają się na nią:

• walory turystyczne,

• dostępność komunikacyjna,

• baza materialna turystyki.

Walory turystyczne to specyficzne cechy i elementy środowiska geograficznego lub specyficzne przejawy działalności człowieka.[21] Najczęściej występują dwa rodzaje podziału walorów:

• ze względu na ich pochodzenie czyli genezę,

• ze względu na spełnianą funkcję.

W podziale, gdy jego podstawą jest geneza wyróżniamy dwa rodzaje walorów:

• naturalne (przyrodnicze), to jest te które stworzyła przyroda,

• antropogeniczne (kulturowe), to jest takie, które stworzył człowiek.

W podziale w którym za podstawę przyjmuje się spełnianą przez omawiane walory funkcję, dzieli się je na:

• Walory wypoczynkowe - służą regeneracji sił fizycznych i psychicznych, stanowią one podstawę rozwoju funkcji wypoczynkowych i pozostają w ścisłej zależności od warunków środowiska przyrodniczego. Dotyczą terenów ciekawych krajobrazowo, o niskim stopniu urbanizacji, dobry klimacie, zapewniają łatwy kontakt z wodą i lasami.W grupie walorów wypoczynkowych wyróżnić można zespół cech niezbędnych, których występowanie stanowi minimum warunków do wypoczynku, oraz zespół cech korzystnych, podnoszących wartości wypoczynkowe terenu. Do cech niezbędnych zaliczają czyste powietrze, ciszę, niski stopień urbanizacji, występowanie walorów estetycznych krajobrazu, brak zasadniczych przeciwwskazań klimatycznych, natomiast do cech korzystnych zaliczają szczególne walory widokowe, krajobraz, warunki do uprawiania czynnego wypoczynku.

• Walory specjalistyczne - służą do realizacji zamiłowań hobbystycznych, a także celów leczniczych. Walory te podobnie jak walory wypoczynkowe, są to cechy i elementy środowiska przyrodniczego, które umożliwiają uprawianie różnych rodzajów turystyki kwalifikowanej jak na przykład: kajakowej, żeglarskiej, podwodnej, górskiej, speleologicznej, kolarskiej itp., oraz turystyki specjalistycznej np.: wędkarskiej, myśliwskiej czy uzdrowiskowej.

• Walory krajoznawcze - służące do realizacji celów poznawczych są one wytworem natury jak również i dziełem człowieka. Do walorów krajoznawczych zaliczamy: osobliwości przyrody, walory dóbr kultury i tradycyjnej kultury ludowej, pamiątki historii oraz współczesne osiągnięcia cywilizacyjne i kulturalne w zakresie kultury materialnej, duchowej i społecznej.

Dostępność komunikacyjna jako kolejny element atrakcyjności turystycznej oznacza możliwość dojazdu do celu podróży, a także możliwość poruszania się po terenie docelowym, tj. w wybranym regionie. O stopniu dostępności konkretnego terenu, decyduje system komunikacji, na który składa się:

• sieć oraz stan techniczny urządzeń komunikacyjnych (linie kolejowe, drogi, lotniska, porty morskie i śródlądowe);

• wyposażenie urządzeń komunikacyjnych w środki transportu (autokary, pociągi, samoloty, statki);

• organizacja ruchu komunikacyjnego (częstotliwość kursowania pociągów, autobusów, samolotów, możliwość połączeń itd.);

• stan zaplecza techniczno - usługowego transportu (stacje benzynowe, stacje obsługi, warsztaty naprawcze itd.).

Baza materialna turystyki jest trzecim składnikiem atrakcyjności turystycznej. Pod tym pojęciem rozumie się również zagospodarowanie turystyczne.

Zagospodarowanie turystyczne (baza materialna turystyki), jest to zespół obiektów i urządzeń, stanowiących wyposażenie określonego terenu, umożliwiający zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego.

Zadaniem bazy materialnej turystyki jest zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego na które składają się następujące potrzeby:

• dotarcia do celu podróży i poruszania się po nim;

• odżywiania się;

• korzystania z urządzeń związanych z higieną osobistą;

• noclegu w tych przypadkach, w których podróż turystyczna trwa dłużej niż jeden dzień;

• korzystania z różnego rodzaju innych usług.

Na bazę materialną turystyki składają się następujące elementy:

• baza komunikacyjna, zapewnia dostęp do miejsc docelowych w turystyce pobytowej oraz do punktów wyjściowych i etapowych w wędrówkach i wycieczkach; ponadto baza komunikacyjna zabezpiecza zaopatrzenie obiektów turystycznych;

• baza noclegowa, umożliwia turystom przebywanie poza miejscem stałego zamieszkania dłużej niż jeden dzień; zapewnia turyście nocleg, zakwaterowanie oraz podstawowe urządzenia dla utrzymania higieny osobistej; ze względu na tak spełniane funkcje jest ona zasadniczą częścią zagospodarowania turystycznego; dlatego też wielkość bazy noclegowej uznawana jest za podstawowy wskaźnik zdolności recepcyjnej określonego terenu czy też miejscowości;

• baza żywieniowa, turystom możliwość wyżywienia w miejscowościach i na szlakach turystycznych; wyróżnia się w niej trzy główne rodzaje urządzeń:

• zakłady gastronomiczne, dostarczające turystom przede wszystkim gorące posiłki,

• punkty sprzedaży detalicznej, zaopatrujące turystów w artykuły żywnościowe,

• urządzenia zapewniające właściwe zaopatrzenie zakładów gastronomicznych i punktów sprzedaży detalicznej.

• baza towarzysząca, składają się na nią urządzenia zabezpieczające pozostałe potrzeby turystów; są to urządzenia:

• umożliwiające turystom korzystanie z walorów turystycznych danego terenu - jest to przystosowanie walorów turystycznych dla potrzeb turystów, które polega na: wytyczaniu szlaków spacerowych, wyznaczaniu miejsca do plażowania i kąpieli, przystosowaniu stoku do narciarstwa, budowa pomostu do cumowania sprzętu pływającego itp.;

• rozrywkowe, do których zalicza się m.in. lokale gastronomiczno - rozrywkowe, świetlice, kluby, czytelnie, kina, teatry itp.;

• usługowe - są to urządzenia związane z zapewnieniem porządku i bezpieczeństwa (posterunki policji, WOPR, GOPR, TOPR, stacje pogotowia ratunkowego, ośrodki zdrowia, apteki i inne), urządzenia łączności, punkty usług kosmetycznych, fryzjerskich, krawieckich i innych;

• ułatwiające uprawianie turystyki - są to biura turystyczne, centra i punkty „it”, wypożyczalnie sprzętu turystycznego itd.

Oprócz pojęcia atrakcyjność turystyczna, występuje również pojęcie atrakcji turystycznych, które przez niektórych autorów traktowane są jako walory turystyczne, o których atrakcyjności decyduje „unikatowość, niezwykłość i niepowtarzalność”. Łączy się je również z infrastrukturą turystyczną.

Atrakcja turystyczna może podobnie jak walor turystyczny mieć charakter materialny i niematerialny, może być dziełem człowieka lub przyrody.

Atrakcje turystyczne, to wszystkie walory turystyczne występujące w stanie naturalnym lub przystosowane do użytkowania przez turystów, które mogą stanowić przedmiot ich zainteresowania.

ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA

WALORY TURYSTYCZNE

DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA

ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

WALORY TYRYSTYCZNE:

/Podział ze względu na genezę/

WALORY NATURALNE /przyrodnicze/

WALORY ANTROPOGENICZNE /kulturowe/

/Podział ze względu na spełniane funkcje/

WALORY WYPOCZYNKOWE

WALORY SPECJALISTYCZNE

WALORY KRAJOZNAWCZE:

1. Walory krajoznawcze środowiska naturalnego

2. Walory krajoznawcze dóbr kultury

3. Walory tradycyjnej kultury ludowej

4. Walory krajoznawcze pamiątek historii

5. Walory krajoznawcze współczesnych osiągnięć

DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA:

Zewnętrzna

Wewnętrzna

ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

1. Przystosowanie walorów turystycznych do potrzeb ruchu turystycznego.

2. Zapewnienie możliwości dojazdu.

3. Zapewnienie niezbędnych warunków egzystencji.

Walory turystyczne są to specyficzne cechy i elementy środowiska geograficznego lub specyficzne przejawy działalności człowieka.

Walorem turystycznym mogą być np: krajobraz, klimat, dobre warunki dla uprawiania narciarstwa, zabytki architektury, ale również cisza, spokój, uprzejmość mieszkańców, możliwość rozrywki, wysoki poziom usług itp.

Biorąc pod uwagę pochodzenie walorów dzielimy je na:

1. Walory naturalne są to te walory, które stworzyła przyroda.

2. Walory kulturowe są to te walory, które stworzył człowiek.

Przyjmując za podstawę kryterium funkcjonalne /jaką spełniają funkcję/ walory dzielimy na:

1. Walory wypoczynkowe - stanowiące podstawę rozwoju funkcji wypoczynkowych, pozostające w ścisłej zależności od warunków środowiska geograficznego. Służą one regeneracji sił fizycznych i psychicznych. Są to tereny ciekawe krajobrazowo, o niskim stopniu urbanizacji, dobrym klimacie, zapewniające łatwy kontakt z wodą i lasami.

2. Walory specjalistyczne - wiążące się z cechami elementów środowiska przyrodniczego, a umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, oraz innych wyspecjalizowanych rodzajów turystyki /myśliwska, wędkarska, uzdrowiskowa/. Walory te wiążą się również z cechami elementów środowiska przyrodniczego.

3. Walory krajoznawcze - będące przedmiotem zainteresowań poznawczych. Są one związane zarówno ze środowiskiem geograficznym jak i z działalnością człowieka..

Za walor krajoznawczy uważa się obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot zainteresowania turystów. Podstawowym warunkiem uznania danego obiektu lub zjawiska za walor poza faktem budzenia zainteresowania turystów jest jego czytelność w terenie, pozwalająca na odbiór zmysłowy.

„Dziesięć przykazań dla turystów” ASTA

1. Dbaj o utrzymanie równowagi ekologicznej na Ziemi. Jeśli wszyscy będę troszczyć się o zachowanie jej walorów, niepowtarzalne i wspaniałe zakątki mogą cieszyć również przyszłe pokolenia.

2. Zostawiaj po sobie tylko ślady stóp. Wykonuj fotografie tego, co cię zachwyca. Nie wynoś „pamiątek” z historycznych miejsc i obszarów cennych przyrodniczo.

3. Uczyń swą podróż bardziej sensowną. Poszerzaj swą wiedzę o geografii, zwyczajach, kulturze regionu, który odwiedzasz. Znajdź czas na rozmowę z ludźmi.

4. Szanuj prywatność i godność innych. Zapytaj przed fotografowaniem ludzi czy sobie tego życzą.

5. Nie kupuj wyrobów wykonanych z chronionych roślin, albo zwierząt, takich jak: kość słoniowa, szylkret, futra i skóry.

6. Nie niepokój zwierząt, nie niszcz roślin. Nie dotykaj niczego w historycznych miejscach i muzeach.

7. Poznawaj i wspieraj organizacje, które podejmują działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego.

8. Poruszaj się pieszo, kiedy to możliwe. Korzystaj ze środków transportu nie powodujących zanieczyszczenia środowiska. Gaś silnik samochodu podczas postoju.

9. Wybieraj te hotele, linie lotnicze, linie żeglugowe, kurorty, turoperatorów i dostawców, którzy przywiązują wagę do oszczędności energii, dbają o ochronę naturalnego środowiska.

10. Pytaj swego agenta, aby wskazał te organizacje, które przyjęły deklarację w sprawie ekologicznych zasad podróżowania na lądzie, morzu i w powietrzu.

KARTA TURYSTY

1. Turystyka odradza Twe siły, pomaga każdemu, szczególnie młodzieży, poznawać Ojczyznę.

2. Przyroda i dorobek kultury są własnością całego narodu - i Ty jesteś za nie odpowiedzialny.

3. Turysta Twój przyjaciel - służ mu radą i pomocą.

4. Zwiedź to o czym czytałeś - przeczytaj o tym co masz zwiedzić.

5. Dopuść naturę do głosu - nie hałasuj.

6. Zostaw miejsce pobytu w takim stanie, w jakim chciałbyś je zastać.

7. Ogień i szkło - źródłem niebezpieczeństwa - uważaj!

8. Alkohol wrogiem turystyki - unikaj go na wycieczce.

9. Zachowaj ostrożność - Twoja lekkomyślność zagraża Tobie i innym.

10. Turysta wszędzie gościem - pozostawiaj po sobie dobre wspomnienia.

11. Nie bądź obojętny wobec niewłaściwego zachowania innych.

12. Dobry humor pomaga turyście w każdej sytuacji - uśmiechnij się!

KULTURA W TURYSTYCE

Światowa Rada Kościołów w Genewie

1. Ucz się od ludności miejscowej.

2. Nie obrażaj uczuć.

3. Raczej słuchaj uważnie i obserwuj, nie tylko patrz.

4. Ludzie odwiedzani mają inne pojęcia i zwyczaje - są przez to różni, nie niżsi!

5. Odkryj możliwość obserwowania innego sposobu życia innymi oczami.

6. Zapoznaj się z lokalnymi zwyczajami.

7. Nie tyle staraj się poznać wszystkie odpowiedzi, ile kultywuj zwyczaj słuchania.

8. Nie oczekuj specjalnych przywilejów.

9. Nie staraj się być „w domu poza domem”.

10. Kupując pamiętaj o niskich cenach.

11. Nie obiecuj tego, czego nie możesz dotrzymać.

12. Pogłębiaj twoje zrozumienie.

AMERYKAŃSKIE STOWARZYSZENIE AGENTÓW PODRÓŻY - ASTA.

11. Dbaj o utrzymanie równowagi ekologicznej na Ziemi. Jeśli wszyscy będę troszczyć się o zachowanie jej walorów, niepowtarzalne i wspaniałe zakątki mogą cieszyć również przyszłe pokolenia.

12. Zostawiaj po sobie tylko ślady stóp. Wykonuj fotografie tego, co cię zachwyca. Nie wynoś „pamiątek” z historycznych miejsc i obszarów cennych przyrodniczo.

13. Uczyń swą podróż bardziej sensowną. Poszerzaj swą wiedzę o geografii, zwyczajach, kulturze regionu, który odwiedzasz. Znajdź czas na rozmowę z ludźmi.

14. Szanuj prywatność i godność innych. Zapytaj przed fotografowaniem ludzi czy sobie tego życzą.

15. Nie kupuj wyrobów wykonanych z chronionych roślin, albo zwierząt, takich jak: kość słoniowa, szylkret, futra i skóry.

16. Nie niepokój zwierząt, nie niszcz roślin. Nie dotykaj niczego w historycznych miejscach i muzeach.

17. Poznawaj i wspieraj organizacje, które podejmują działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego.

18. Poruszaj się pieszo, kiedy to możliwe. Korzystaj ze środków transportu nie powodujących zanieczyszczenia środowiska. Gaś silnik samochodu podczas postoju.

19. Wybieraj te hotele, linie lotnicze, linie żeglugowe, kurorty, turoperatorów i dostawców, którzy przywiązują wagę do oszczędności energii, dbają o ochronę naturalnego środowiska.

20. Pytaj swego agenta, aby wskazał te organizacje, które przyjęły deklarację w sprawie ekologicznych zasad podróżowania na lądzie, morzu i w powietrzu.

KULTURA TURYSTYCZNA

Udział w ruchu turystycznym podobnie jak w innych dziedzinach życia, wymaga od jego uczestników postępowania zgodnego z normami moralnymi.

Uczestnictwo w turystyce stwarza wiele okazji do przestrzegania jak i łamania norm moralnych. Istotą etycznego czyli pożądanego zachowania turysty jest świadome przestrzeganie przez niego dyscypliny wynikającej z konieczności dostosowania się do rozwoju sytuacji powstałych w trakcie aktywności turystycznej. Szczególnie pożądaną postawą etyczną w turystyce jest umiejętność kompromisu wyrażającego się takimi cechami moralnymi jak: liczenie się z dobrem drugiego człowieka, zdolnością do wyrzeczeń, ograniczeniem swoich potrzeb.

Kulturę turystyczną trzeba rozumieć jako zewnętrzny wyraz norm moralnych przejawiających się w postępowaniu turysty. Określenie kultura turystyczna osobista człowieka dotyczy jego codziennych zachowań, a także uczestnictwa w różnych formach turystyki.

Podstawą kultury turystycznej jest pogodny i życzliwy stosunek do wszystkiego co otacza turystę na wyprawie. Z tej postawy życzliwości wypływa w sposób naturalny szacunek do wszystkiego co stworzyła przyroda, do wszystkiego co żyje i do tego co stworzył człowiek kiedyś i dziś.

Rozwiązywanie problemów tkwiących w sytuacjach turystycznych, wymaga dokonywania wyborów norm i zasad moralnych respektujących prawa i obowiązki turystów, takie jak np. niesienie pomocy chorym lub słabszym pod względem fizycznym, turystom.

Dlatego też etykę turystyczną należy rozumieć jako ogół norm moralnych takich jak odpowiedzialność, uczciwość, obowiązkowość czy życzliwość oraz szereg innych, które wynikają z działalności turystycznej. Zasady / normy/ te można rozważać w trzech płaszczyznach:

• turysta a środowisko przyrodnicze i kulturowe,

• turysta a mieszkańcy odwiedzanych terenów,

• turysta a turysta.

Turysta a środowisko przyrodnicze i kulturowe.

Turystyka dzięki swym walorom pozwala z jednej strony na zorganizowanie wypoczynku przez wykorzystanie środowiska naturalnego z drugiej strony poprzez środowisko kulturowe wpływa na rozwój osobowy uczestnika ruchu turystycznego. Dlatego też środowiska te są podstawowym „surowcem” dla gospodarki turystycznej. Mając na uwadze ten fakt organizatorzy turystyki oraz sami turyści powinni okazywać jak największą dbałość o stan tych środowisk i ich walorów.

Istotnym jest aby turyści zachowali odpowiednią powściągliwość i stosunek do oglądanych, poznawanych i zwiedzanych obiektów oraz środowiska naturalnego a w szczególności:

• zwiedzając miejsca kultu religijnego zachowywali się tak by nie ranić uczuć religijnych ludności miejscowej jak i współturystów /odpowiednie ubranie, wchodzenie boso do meczetu itp./.

• respektowali lokalną kulturę, tradycje i zwyczaje. Himalayan Turist Code mówi „szanuj lokalną tradycję i kulturę. Respektuj miejsca święte, nie zabieraj przedmiotów religijnych. Respektuj miejscowe zwyczaje”.

• nie niszczyli przedmiotów kultury - nie pisali i nie rysowali na ścianach budynków, nie zabierali kamieni z wykopalisk,

• nie niszczyli biosfery poprzez zaśmiecanie terenu, zanieczyszczanie wody, zrywanie roślin, zabijanie zwierząt,

• przestrzegali zakazów dotyczących roślin i zwierząt chronionych.

Materiały opracowywane dla turystów w postaci różnego rodzaju informatorów a przede wszystkim poradników zawierają swego rodzaju porady i pouczenia co do zachowania w trakcie podróży czy wędrówek turystycznych, przykładem tego może być „Vademecum turysty pieszego” /St. Sosnowski/ gdzie autor podaje takie rady: „Opuszczając miejsce postoju lub biwaku należy je zostawić uporządkowane. Następni użytkownicy, czy turyści nie powinni dostrzec śladów naszego pobytu. Właśnie na tym między innymi polega urok biwakowania, na pozorach tajemniczości i wyrobienia w sobie przekonania, że jesteśmy pierwsi w tym miejscu, że nikt przed nami tu nie był. A to zależy od naszych poprzedników i od nas samych. Jeśli zostawimy wszędzie ślady swego pobytu, to nie bądźmy rozgoryczeni, jak na swoim kolejnym biwaku zastaniemy taki sam obraz”.

Szczególne znaczenie mają stosunki między turystami a mieszkańcami obszarów recepcyjnych, dlatego bardzo ważne jest zachowanie i postępowanie turystów w kontaktach z ludnością autochtoniczną. Znawcy przedmiotu uważają że w tych kontaktach należy brać pod uwagę następujące sprawy:

- turysta na niektórych terenach może stanowić wzór do naśladowania, stąd powinien być odpowiedzialnym za słowa, gesty i całe zachowanie,

- bardzo ważne jest postępowanie turysty, gdyż po zachowaniu tubylcy mogą wyrabiać sobie sąd o jego kraju ,

• fotografowanie mieszkańców bez ich wcześniejszej zgody nie powinno mieć miejsca,

• mieszkańców terenów odwiedzanych należy traktować podmiotowo a nie przedmiotowo. Nie wolno ich poniżać ani nimi manipulować ani też wykorzystywać ich w różny sposób,

• turysta powinien zachowywać postawę tolerancji dla odmienności, szanować to co dla mieszkańców stanowi wartość

• turysta przyjeżdżając na wypoczynek powinien pamiętać że mieszkańcy odwiedzonego kraju pracują i należy to uszanować,

• należy szanować intymność życia osobistego mieszkańców i ich prawo do prywatności.

Wagę tego problemu docenia także Światowa Rada Kościołów w Genewie w której tekście napisano m. in.: ucz się od ludności miejscowej, nie obrażaj uczuć, zapoznaj się z lokalnymi zwyczajami, nie oczekuj specjalnych przywilejów itp.

Podróże turystyczne szczególnie te turystyki kwalifikowanej przebiegają polami, lasami, przez rzeki i jeziora. Wszędzie tam turysta jest „gościem” zazwyczaj nieoczekiwanym, dlatego też powinien starać się być „gościem miłym”, pożądanym. Każdy element krajobrazu ma swego gospodarza, są nimi rolnicy, leśnicy, rybacy, którzy ustalają zasady korzystania z powierzonych im dóbr i pierwszym obowiązkiem turysty jest stosowanie tych zasad oraz okazywać tym gospodarzom pomoc.

Doceniając znaczenie kultury turystycznej zwłaszcza przy dynamicznie rozwijającym się ruchu turystycznym

Światowa Organizacja Turystyczna /WTO/ przyjęła w 1985r t. zw. „Kodeks Turysty”. Spowodowało to w późniejszych latach opracowywanie i publikowanie wskazań dla turystów jeśli chodzi o ich zachowanie i postępowanie w związku z udziałem w różnych przedsięwzięciach turystycznych.. Jednym z przykładów tych działań jest „Dziesięć przykazań dla turystów” przyjętych przez Amerykańskie Stowarzyszenie Agentów Podróży - ASTA.

Ważnym elementem kultury turystycznej są wzajemne stosunki między turystami. Na szlaku turystycznym w większej czy mniejszej grupie, obowiązują pewne zasady takie jak koleżeństwo, dyscyplina, które powinny być przestrzegane zarówno przez pilota, kierownika grupy jak i turystów.

Zasady te to punktualność na zbiórkach i wspólnych zajęciach, zgłaszanie odejścia od grupy, przestrzeganie ustalonej trasy, a także wzajemne udzielanie potrzebnej pomocy.

O smaku turystyki decyduje wspólnota zainteresowań i upodobań. Dlatego też niezbędny jest przede wszystkim szacunek dla praw i upodobań innych turystów, dostosowanie się do ogólnie przyjętych zasad współżycia, przyjazna życzliwość dla każdego napotkanego wędrowca i potraktowanie go w miły sposób.

Wspólny wyjazd z rodziną czy grupą turystów zobowiązuje do odpowiedniego zachowania i postępowania.

Postępowanie to wg. Przecławskiego można by ująć następująco:

• szanować to co stanowi wartość dla drugiego turysty, np. miejsca święte..

• nie zakłócać ciszy - krzyki w czasie wycieczki, czy pobytu w obiekcie noclegowym uniemożliwiają wypoczynek innym,

• nie utrudniać drugim uczestnictwa w wycieczce poprzez takie zachowanie jak ciągłe spóźnianie się na zbiórki, przeklinanie, alkohol, palenie tytoniu we wspólnych pomieszczeniach, nieprzestrzeganie higieny,

• pomagać współuczestnikom wycieczki np. poprzez dostosowywanie tempa pokonywania trasy /pieszo, rowerem, kajakiem i tp./ do osób najmniej sprawnych, w razie choroby czy wypadku udzielić pomocy i tp.

Stosunek turysty do środowiska naturalnego jak i kulturowego oraz stosunki między turystami świetnie określa zbiór zasad jakim jest „Karta Turysty”. Składa się ona z 12 haseł, które wybrano w drodze konkursu - plebiscytu przeprowadzonego już w 1964r wśród turystów przez magazyn turystyczny „Światowid” przy udziale PTTK, PTSM, LOP i organizacji młodzieżowych.

W związku z ogólnymi tendencjami do upowszechniania kultury na turystycznym szlaku, powstawały także kodeksy postępowania w różnych dyscyplinach turystyki czego wyrazem jest np. „Kodeks turysty caravaningowego” opracowany i przyjęty w 1982r przez warszawskich caravaningowców. Chętnie służ radą i doświadczeniem zwłaszcza tym, którzy właśnie rozpoczynają swoje rejsy „Karawaną przez świat”.

Poza przedstawionymi tu rozważaniami nad sprawą norm etycznych w turystyce można spojrzeć jeszcze zapewne na ten problem od strony organizatorów turystyki t.j. biur podróży i agencji turystycznych jak również i od strony przedsiębiorstw turystycznych takich jak hotele czy też zakłady gastronomiczne, które świadczą bezpośrednie usługi - tam są już jednak kodeksy zawodowe które funkcjonują od dziesiątków lat.

Powstaje również pytanie na ile skuteczne jest popularyzowanie tego rodzaju „kodeksów”. Należy sądzić, że upowszechnianie pewnych norm i zasad postępowania etycznego i moralnego w różnych środowiskach musi zwrócić uwagę na konieczność i potrzebę kierowania się nimi w życiu.

Już w siedemnastym wieku słynny czeski pedagog Jan Amos Komeński stwierdził że w turystyce tkwią takie walory, które mogą być pomocne w naprawie stosunków międzyludzkich jak i międzynarodowych.

Najważniejsze instrumenty polityki turystycznej państwa.

• Kształtowanie ilości i struktury czasu wolnego ludności,

• kształtowanie poziomu dochodów,

• tworzenie i egzekwowanie prawa turystycznego,

• wpływ na zagospodarowanie turystyczne,

• wydawanie koncesji,

• kategoryzowanie bazy noclegowej,

• subwencje, dotacje, dofinansowania, kredyty, ulgi inwestycyjne, polityka podatkowa (zwolnienia, ulgi), kształcenie kadr,

• informacja i propaganda,

• formalności graniczne wobec turystyki zagranicznej (przepisy paszportowe, wizowe, celne, dewizowe, sanitarne).

PODST. POJ. I DEF. skrót

Słowo TURYSTYKA pochodzi od łacińskiego słowa „tornus”-oznaczającego ruch obrotowy, okrężny, związany ze zmianą miejsca pobytu osób. Wyraz ten przeszedł do języka francuskiego przyjmując formę "tour” co oznacza okrężną wędrówkę, wędrówkę z powrotem do miejsca z którego się wyruszyło.

XIXw to czas dynamicznego rozwoju turystyki dzięki rewolucji przemysłowej, rozkwitowi handlu oraz udoskonaleniu środków transportu, stąd też jej definicja ulegała stopniowym ewolucjom i modyfikacjom.

Najbardziej znaną i dziś już klasyczną definicję przedstawili szwajcarscy ekonomiści W. Hunziker i K. Krapf - „ przez turystykę rozumiemy zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, o ile nie następuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie działalności zarobkowej”./1951r/.

Znacznie szerzej turystykę pojmuje K. Przecławski /1973r/ jako „całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej, związanych z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia, oraz wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym /przyrodniczym, kulturowym bądż społecznym”.

Analiza wielu definicji turystyki pozwala zauważyć cztery wspólne ich cechy:

1. działalność turystyczna jest dobrowolna,

2. odbywa się w określonej przestrzeni, którą turysta pokonuje lub w której przebywa,

3. wyłączeniu ulec musi cel zarobkowy,

4. działalność przebiegać może w czasie wolnym.

Światowa Organizacja Turystyki /WTO/ opracowała definicję turystyki, która została przyjęta w 1993r przez Komisję Statystyczną ONZ, mówi ona że „turystyka obejmuje czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych zawodowych i innych, i pozostających poza swoim normalnym środowiskiem nie dłużej niż rok.”

Warte podkreślenia są również cechy które turystyka jako zjawisko nosi w sobie:

1.Sednem turystyki jest ruch, proces wytworzony przez przepływ ludzi, pieniędzy, rzeczy, informacji i wartości kulturowych.

2.Ruch ten powoduje określone konsekwencje w stosunkach społeczno-gospodarczych, politycznych, kulturowych, nadaje przestrzeni i jej walorom wartości będąc jednocześnie swoistym zagrożeniem.

3.Uczestnictwo w turystyce jest wynikiem swobodnych decyzji, wolnym wyborem spośród innych form spędzania czasu wolnego i wynika z jednej strony z potrzeby wyzwolenia się ze schematu dnia codziennego z drugiej z dążności do zaspokojenia potrzeb poznawczych.

Funkcje turystyki (do wykładu)

W. Alejziak stwierdza iż „Badania naukowe wskazują, że turystyka jest w stanie oddziaływać na bardzo wiele sfer życia współczesnego człowieka. Geografowie udowodnili, że jest zjawiskiem zdolnym do przekształceń środowiska przyrodniczego, ekonomiści - że oddziaływuje prawie na całą gospodarkę, socjologowie wskazują, że w istotny sposób wpływa na kulturę, a psychologowie dodają, że wpływa również na ludzi, i to zarówno na samych turystów, jak i na mieszkańców terenów recepcyjnych” [...]. Problematyką następstw ruchu turystycznego zajmują się również przedstawiciele takich dyscyplin jak socjologia, etnologia, pedagogika, prawo i inne.

(Gaworecki)W literaturze opisywane są najczęściej następujące funkcje turystyki: zdrowotna, łączona czasami z funkcją profilaktyczną i rehabilitacyjną, wypoczynkowa zwana też rekreacyjną, edukacji kulturalnej, wychowawcza, poznawcza zwana też kształceniową lub edukacyjną, urbanizacyjna (miastotwórcza), etniczna określana często jako sentymentalna, kształtowania świadomości ekologicznej, ekonomiczna i polityczna.

Szczególnie istotne znaczenie w działalności turystycznej wśród młodzieży spełniają funkcje społeczno - wychowawcza.

Należą do nich

Funkcja edukacji kulturalnej

Kultura jest to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, wytworzonego w ogólnym rozwoju historycznym lub w jego określonej epoce.

Związki turystyki z kulturą są oczywiste i powszechnie zauważalne. Kultura inspiruje ludzi do podejmowania działalności turystycznej, natomiast turystyka popularyzuje dobra kultury. Turystyka i krajoznawstwo mając ścisły związek z kulturą wychowują dla niej poprzez kontaktowanie ludzi z jej dobrami.

Turysta uczestnicząc w różnych formach ruchu turystycznego spotyka się z obiektami zabytkowymi, miejscami pamięci narodowej, dziełami sztuki, instytucjami kulturalnymi, zjawiskami życia kulturalnego oraz kulturą ludową. To wszystko kształtuje osobowość człowieka jego wrażliwość emocjonalną i umiłowanie kultury.

Funkcja wychowawcza

Podstawowym celem wychowawczym turystyki jest kształtowanie osobowości człowieka i przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Rolę tę spełniają głównie turystyka krajoznawcza i kwalifikowana wyrabiając wiele pozytywnych cech zwłaszcza u młodzieży.

Poprzez krajoznawstwo i różne formy turystyki wpaja się młodym ludziom szereg pozytywnych postaw takich jak:

• postawy ideowe (humanizmu, demokratyzmu, umiłowania wolności, szacunku do pracy, patriotyzmu),

• postawy społeczne (zaangażowania, społecznej otwartości dyscypliny, gospodarności, odpowiedzialności),

• postawy interpersonalne (tolerancji, poszanowania życia i zdrowia, poszanowanie godności człowieka),

• postawy intrapersonalne (osobistej godności, optymizmu, samokontroli, odpowiedzialności za siebie, odwagi),

• postawy pronaturowe (szacunek dla życia, opiekuńczość wobec dzieł natury, umiłowanie jej piękna),

• postawy prokulturowe (zainteresowanie kulturą kontakt z nią, umiłowanie jej piękna i wielkości).

Funkcja poznawcza (kształcąca)

Funkcja ta pozwala zaspokajać jedną z ważnych potrzeb człowieka - poznanie świata, która jest ciągle nie spełniona do końca. Turystyka uczy, poszerza wiedzę a także przysparza wielu umiejętności praktycznych.

Funkcja poznawcza - kształcąca turystyki pozwala rozszerzyć wiedzę o kraju i świecie. Szczególne znaczenie funkcja ta ma w działalności młodych turystów i powinna spełniać następujące role:

• zaspakajać i kształtować potrzeby poznawcze,

• sprzyjać rozwojowi zainteresowań,

• kształcić umiejętności obserwacji,

• być składnikiem kształcenia politechnicznego,

• wzbogacać wiadomości i umiejętności,

• wiązać naukę szkolną z życiem,

• spełniać postulat wielostronnego nauczania i uczenia się,

• być sposobem poglądowego nauczania,

• uczyć samodzielnego i racjonalnego myślenia i krytycyzmu.

Słowo TURYSTYKA pochodzi od łacińskiego słowa „tornus” oznaczającego ruch obrotowy, okrężny, związany ze zmianą miejsca pobytu osób.

Wyraz ten przeszedł do języka francuskiego przyjmując formę "tour” co oznacza okrężną wędrówkę, wędrówkę z powrotem do miejsca

z którego się wyruszyło.

Hunziker (1951) „ przez turystykę rozumiemy zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, o ile nie następuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie działalności zarobkowej”.

L.Nettekoven (1972r) „turystyka masowa stanowi całość zjawisk społecznych i gospodarczych, wynikających z dobrowolnej i czasowo ograniczonej zmiany miejsca pobytu, która podejmowana jest przez obcych dla zaspokojenia potrzeb niematerialnych, przy czym użytkuje się przede wszystkim urządzenia przeznaczone dla dużej liczby ludzi”.

R.W.McIntosh i Ch.R.Goeldner (1986r) ”turystyka jest sumą zjawisk i stosunków, wyrastających z interakcji turystów, usługodawców, rządów przyjmujących i społeczności przyjmujących w procesie przyciągania i goszczenia tych turystów i innych odwiedzających”.

K. Przecławski (1973r) „turystyka to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej, związanych z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia, oraz wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym /przyrodniczym, kulturowym bądź społecznym/”.

O. Rogalewski (1974) „Turystyka jest to zjawisko przestrzenne, polegające na przejazdach poza miejsce stałego zamieszkania, w zasadzie podczas urlopu oraz w dni świąteczne, w celach wypoczynkowych, poznawczych lub dla uprawiania niektórych zamiłowań, użytkowania i przekształcania środowiska geograficznego odpowiednio do potrzeb uczestników ruchu turystycznego.”

Analizując definicje turystyki możemy w większości wypadków zauważyć cztery wspólne cechy:

5. działalność turystyczna jest dobrowolna,

6. odbywa się w określonej przestrzeni, którą turysta pokonuje lub w której przebywa,

7. wyłączeniu ulec musi cel zarobkowy,

8. działalność przebiegać może w czasie wolnym.

Z. Filipowicz stwierdził że „turysta oznacza każdą osobę, która świadomie i dobrowolnie oddala się poza swoje stałe miejsce zamieszkania na okres krótszy, lub dłuższy, pieszo lub przy wykorzystaniu sprzętu turystycznego lub transportowego w celach krajoznawczych /poznawczych/, aktywnego wypoczynku i rozrywki a nie związanych bezpośrednio z pracą zarobkową i zamiarem osiedlania się na stałe.”

W art. 1 tzw. konwencji nowojorskiej ONZ z 1954 r (w sprawie ułatwień celnych) stwierdza się: „określenie TURYSTA oznacza każdą osobę niezależnie od rasy, płci, języka lub religii, która z terytorium państwa swego stałego zamieszkania udaje się na terytorium innego umawiającego się państwa i przebywa w nim nie krócej niż 24 godziny i nie dłużej niż 6 miesięcy w czasie trwania poszczególnych dwunastomiesięcznych okresów, w celach prawnie dopuszczalnych (z wyłączeniem imigracji), takich jak: turystyka, wypoczynek, sport, zdrowie, względy rodzinne, studia, pielgrzymki religijne lub interesy”.

W 1993r Komisja ds. Statystyki przy ONZ przyjęła „Zalecenia do statystyki turystyki” opracowane przez WTO - Światową Organizację Turystyki.

„Turystyka obejmuje czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych i pozostających poza swoim codziennym środowiskiem nie dłużej niż przez rok”.

W odniesieniu do danego kraju możemy wyróżnić następujące formy turystyki:

1. turystyka krajowa - podróże mieszkańców po własnym kraju,

2. turystyka przyjazdowa - przyjazdy do kraju, osób mieszkających stale gdzie indziej,

3. turystyka wyjazdowa - wyjazdy mieszkańców danego kraju do innych krajów / za granicę /

Kategorie turystyki wynikające z różnych układów trzech form turystyki/:

1. turystyka wewnątrz krajowa - obejmuje turystykę krajową i przyjazdową,

2. turystyka narodowa - obejmuje turystykę krajową i wyjazdową,

3. turystyka międzynarodowa - obejmuje turystykę wyjazdową i przyjazdową.

Wszyscy podróżni, którzy mieszczą się w zakresie pojęcia turystyka są określani mianem odwiedzających.

Odwiedzający międzynarodowy to każda osoba, która podróżuje do kraju nie będącego miejscem jego stałego pobytu, na okres nie przekraczający 12 miesięcy, przy czym głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności zarobkowej w odwiedzanym kraju.

Dzielą się oni na:

Turystów - osoby, które spędzają co najmniej jedną noc w obiektach noclegowych odwiedzanego kraju,

Odwiedzający jednodniowych - osoby które nie nocują w obiektach noclegowych odwiedzanego kraju.

Odwiedzający krajowy - analogicznie jak odwiedzający międzynarodowy.

Obiekty noclegowe z których korzystali turyści dzielą się na:

1. obiekty zakwaterowania zbiorowego:

a/ hotele i inne obiekty hotelowe,

b/ obiekty specjalnego przeznaczenia

c/ inne turystyczne miejsca noclegowe

2. prywatne turystyczne miejsca noclegowe

Środki transportu - rodzaje komunikacji z jakich korzystali turyści i odwiedzający jednodniowi możemy podzielić na

• komunikację powietrzną

• komunikację wodną

• komunikację lądową

Wydatki turystyczne - są to całkowite wydatki konsumpcyjne poczynione przez odwiedzających w czasie ich podróży i pobytu w miejscu docelowym.

Produkt turystyczny w wąskim znaczeniu jest tym co turyści kupują, np: transport lub zakwaterowanie, oddzielnie lub razem w formie pakietu, w szerszym znaczeniu obejmuje całość przeżytego przez turystę doświadczenia od chwili opuszczenia domu do powrotu.

Pakiet turystyczny jest to kombinacja dwóch lub więcej elementów / np.: transport, noclegi, wyżywienie, zwiedzanie, ubezpieczenie/, sprzedawanych jako całościowy produkt po zryczałtowanej cenie.

Produkt markowy to produkt posiadający unikalną osobowość, coś co wyróżnia go od innych. Marka pozwala na osiągnięcie przewagi nad konkurencją, wyróżnienie produktu na rynku i spowodowanie, że wybrany zostanie przez klientów. Jest to wyselekcjonowany produkt o najwyższym potencjale rynkowym.

Przemysł turystyczny /gospodarka turystyczna/ jest to część gospodarki, której funkcją jest zaspokajanie potrzeb turystów. Składa się z branż związanych z turystyką w takim zakresie, w jakim zaopatrują one turystów, a nie mieszkańców czy lokalny rynek.

Polityka turystyczna jest to działalność, która polega na kształtowaniu stosunków społeczno - ekonomicznych w sferze gospodarki turystycznej oraz na wyznaczaniu celów w dziedzinie kształtowania wielkości, struktur i dynamiki migracji turystycznych.

PODZIAŁ WALORÓW TURYSTYCZNYCH

FUNKCJONALNY

Polityka turystyczna państwa

1. Badanie rynku turystycznego. Zbieranie i opracowywanie danych statystycznych dotyczących ruchu turystycznego, wielkości bazy noclegowej oraz innych informacji na temat przemysłu turystycznego.

2. Planowanie rozwoju turystyki. Powiązania turystyki z całością gospodarki powodują, że funkcjonowanie przemysłu turystycznego jest wypadkową wielu dziedzin i wymaga współpracy z różnymi branżami, dlatego też plany rozwoju turystyki muszą być zintegrowane z planami ogólnogospodarczymi.

3. Budowa infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. Ta działalność jest niemożliwa bez pomocy państwa.

4. Przygotowanie kadr dla potrzeb turystyki. Dotyczy programów nauczania, zapewnienia kadry wykładowców i pomocy szkoleniowych, finansowania szkół, wydawania zezwoleń na wykonywanie zawodu itp.

5. Konstrukcja modelu optymalnego turystyki. Podstawową rolę w tym względzie odgrywa kwestia sprawnego systemu zarządzania turystyką, rozumianego jako zespół powiązanych ze sobą w logiczny sposób instytucji i organizacji szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego, w których gestii leżą sprawy turystyki.

6. Rozwój gospodarki turystycznej. Określenie optymalnych warunków i zasad funkcjonowania rynku turystycznego jest jednym z podstawowych zadań polityki turystycznej. Państwo dysponuje szeregiem instrumentów, za pomocą których może modyfikować te zasady.

7. Informacja, propaganda i promocja turystyczna. Jest to obecnie jeden z podstawowych elementów polityki państwa. Obejmuje finansowanie i bezpośrednie organizowanie działań.

8. Badanie rezultatów prowadzonej polityki turystycznej i formułowanie wynikających z niej wniosków na przyszłość.

Polityka turystyczna państwa może być skuteczna tylko w tedy, gdy państwo podejmuje pewne działania na wszystkich etapach tzw. „cyklu turystycznego”.

9. Badanie rynku turystycznego. Zbieranie i opracowywanie danych statystycznych dotyczących ruchu turystycznego, wielkości bazy noclegowej oraz innych informacji na temat przemysłu turystycznego.

10. Planowanie rozwoju turystyki. Powiązania turystyki z całością gospodarki powodują, że funkcjonowanie przemysłu turystycznego jest wypadkową wielu dziedzin i wymaga współpracy z różnymi branżami, dlatego też plany rozwoju turystyki muszą być zintegrowane z planami ogólnogospodarczymi.

11. Budowa infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. Ta działalność jest niemożliwa bez pomocy państwa.

12. Przygotowanie kadr dla potrzeb turystyki. Dotyczy programów nauczania, zapewnienia kadry wykładowców i pomocy szkoleniowych, finansowania szkół, wydawania zezwoleń na wykonywanie zawodu itp.

13. Konstrukcja modelu optymalnego turystyki. Podstawową rolę w tym względzie odgrywa kwestia sprawnego systemu zarządzania turystyką, rozumianego jako zespół powiązanych ze sobą w logiczny sposób instytucji i organizacji szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego, w których gestii leżą sprawy turystyki.

14. Rozwój gospodarki turystycznej. Określenie optymalnych warunków i zasad funkcjonowania rynku turystycznego jest jednym z podstawowych zadań polityki turystycznej. Państwo dysponuje szeregiem instrumentów, za pomocą których może modyfikować te zasady.

15. Informacja, propaganda i promocja turystyczna. Jest to obecnie jeden z podstawowych elementów polityki państwa. Obejmuje finansowanie i bezpośrednie organizowanie działań.

16. Badanie rezultatów prowadzonej polityki turystycznej i formułowanie wynikających z niej wniosków na przyszłość.

Obok krajowych organów administracji turystycznej ważną rolę odgrywają także Narodowe Organizacje Turystyczne, które są organizacjami pararządowymi. Organizacje te (Polska Organizacja Turystyczna) poprzez przejęcie określonych funkcji od organów centralnej administracji państwowej (zwłaszcza w zakresie promocji turystycznej) stają się faktycznie częścią centralnego systemu zarządzania turystyką. Należy również podkreślić, że na kształt i realizację polityki turystycznej państwa istotny wpływ mają także naczelne organy władzy państwowej (np. w Polsce : Sejm, Senat, Prezydent) oraz inne instytucje uczestniczące w formułowaniu ogólnej polityki państwa jak np. związki zawodowe.

Podsumowując należy stwierdzić, że świadoma polityka turystyczna państw, była warunkiem podstawowym i zasadniczym rozwoju przemysłu turystycznego. Państwo zawsze dysponowało wieloma instrumentami za pomocą których w zależności od zakładanych celów mogło wpływać jednocześnie na kształtowanie popytu i podaży turystycznej.

Najważniejsze instrumenty polityki turystycznej to:

kształtowanie ilości i struktury czasu wolnego ludności, kształtowanie poziomu dochodów, tworzenie i egzekwowanie prawa turystycznego, wpływ na zagospodarowanie turystyczne, wydawanie koncesji, kategoryzowanie bazy noclegowej, subwencje, dotacje, dofinansowania, kredyty, ulgi inwestycyjne, polityka podatkowa (zwolnienia, ulgi), kształcenie kadr, informacja i propaganda, formalności graniczne wobec turystyki zagranicznej (przepisy paszportowe, wizowe, celne, dewizowe, sanitarne).

Ponadto istotnym elementem polityki turystycznej państwa jest troska o stan środowiska oraz walorów turystycznych. Państwo posiada instrumenty pozwalające mu decydować, które z walorów, w jakiej kolejności o raz w jakim zakresie mogą być udostępniane turystom.

Większość państw stara się także kształtować poziom i strukturę aktywności turystycznej własnych obywateli czego przykładem jest działalność w zakresie turystyki socjalnej, polegająca na umożliwianiu udziału w turystyce tym osobom, które z różnych względów mają utrudniony dostęp do niej. Ta działalność protekcyjna dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży oraz osób o niższym statusie społeczno - ekonomicznym. Przejawia się ona w różnych formach pomocy organizacyjnej i finansowej.

Najważniejszą rolą państwa w kształtowaniu polityki turystycznej jest koordynacja działalności różnych instytucji i sektorów gospodarki w taki sposób, aby interesy rozwoju turystyki nie kolidowały z rozwojem innych gałęzi przemysłu oraz rolnictwa.

PTT i PTK

Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie mogło powstać jako pierwsza organizacja turystyczna na ziemiach polskich ze względu na najbardziej liberalne warunki panujące w zaborze austriackim.Na takie warunki złożyło się kilka przyczyn, w tym wielonarodowościowy skład monarchii habsburskiej, Wiosna Ludów, która rozbudziła społeczne i narodowe pragnienia Polaków, Czechów, Węgrów, Serbów i innych narodowości będących w obrębie monarchii. W wyniku takiej sytuacji był wydany przez cesarza w 1860r tzw. dyplom październikowy, który nadał krajom koronnym Austrii, a także Galicji stosunkowo szeroką autonomię. Zapowiadał on zwołanie sejmów krajowych. Fakt ten zdopingował działaczy polskich i 3 VIII 1873 r w Zakopanem zapadła decyzja o utworzeniu Towarzystwa Tatrzańskiego. W spotkaniu tym uczestniczyli proboszcz parafii Zakopane ks. Józef Stolarczyk, dr Tytus Chałubiński, Eugeniusz Janota, Franciszek Biesiadecki, dr Bolesław Lutostański i inni. Na spotkaniu tym omówiono zasady działalności Towarzystwa, oraz uchwalono projekt statutu w którym przyjęto nazwę Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie. Statut ten został wydany 31 grudnia 1873r z podpisami założycieli: hr. Mieczysława Reya, ks. Jadwigi Sapieżyny, Marcina Nałęcz - Kęszyckiego, Ludwika Eichborna, Feliksa Pławickiego i Józefa Szalaya, oraz z pieczęciami Namiestnictwa we Lwowie i znaczkami opłaty skarbowej. W.H. Paryski uważa tę datę jak datę powstania Towarzystwa.

W 1874r odbyły się cztery walne zebrania Towarzystwa wprowadzające zmiany w statucie i w składzie zarządu. Ostatecznie przyjęto nazwę Towarzystwo Tatrzańskie z siedzibą w Krakowie (odrzucając słowo „Galicyjskie”)oraz ukonstytuowano zarząd.

Towarzystwo Tatrzańskie w swym pierwszym okresie do 1922 r. posiadało scentralizowaną strukturę, a ciężar pracy spoczywał na Wydziale ( zarządzie) i środowisku krakowskim.

Cele działalności Towarzystwa określone w statucie były cztery:

1. Umiejętne badanie Karpat, a w szczególności Tatr i Pienin oraz rozpowszechnianie zebranych o nich wiadomości;

2. Zachęcanie do ich zwiedzania i ułatwianie przystępu do nich i ułatwianie tamże pobytu turystom, a w szczególności swoim członkom oraz badaczom i artystom udającym się do Karpat, Tatr i Pienin w celach naukowych i artystycznych;

3. Ochrona zwierząt halskich (alpejskich), mianowicie kozic i świstaków;

4. Wspieranie przemysłu górskiego wszelkiego rodzaju.

Prof. Walery Goetel prezes Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w 1950r. w chwili łączenia się z PTK tak mówił o realizacji celów statutowych PTT :

• „Naczelnym zadaniem było rozwijanie twórczości naukowej. Żywy udział Towarzystwa w tej dziedzinie tłumaczył się jasno, jeśli zważymy, że prezesami i członkami jednostek naczelnych Towarzystwa Tatrzańskiego byli wielokrotnie wybitni naukowcy, których pociągały wspaniałe zagadnienia problematyki naukowej gór. Prowadzone przez długi szereg lat własne badania naukowe, a zwłaszcza meteorologiczne oparte na pracy wielu stacji, utworzyły podwalinę pod rozwój dzisiejszej naszej meteorologii rejonów górskich”.

• Jeśli chodzi o zachęcanie do zwiedzania i ułatwianie dostępu do polskich gór to Towarzystwo miało również wiele osiągnięć takich jak budowa schronisk górskich z których pierwsze powstało nad Morskim Okiem w 1874r., prowadzenie fachowego przewodnictwa po górach, doprowadzenie do rozwoju Zakopanego ( naprawa dróg i ulic, założenie oświetlenia, urzędu pocztowego, ośrodka kultury, Szkoły Snycerskiej). Realizacja tego celu to również, jak pisze W. Krygowski „całokształt turystyki górskiej w lecie i zimie, to rozwój taternictwa...Cel ten to także rozwój turystyki narciarskiej oraz sportu narciarskiego, znakowanie szlaków turystycznych w górach, to wszystkie logiczne konsekwencje wzmagającego się ruchu turystycznego - przewodnictwo i ratownictwo oraz stworzenie piśmiennictwa górskiego ( przewodniki, mapy, fachowe czasopisma, albumy i tp.)”

Jeśli chodzi o budowę schronisk to Towarzystwo do wybuchu I wojny światowej wybudowało ich 13.

• Cel trzeci to ochrona przyrody gór. Dzięki Towarzystwu rozwinął się bardzo ruch ochrony przyrody czego m. in. wyrazem było dążenie do utworzenia parków narodowych a także międzynarodowych, utworzenie Straży Tatrzańskiej pilnującej zwierzyny w tym kozic i świstaków, przed kłusownikami. Do innych działań należała ochrona roślin, ryb w rzekach i stawach górskich oraz ratowanie lasów tatrzańskich. Już wówczas wyniknęła sprawa ochrony przyrody górskiej z jednej strony a z drugiej uprzystępnienia gór turystyce. Jak pisze W. Krygowski „Wraz z rozwojem Sekcji Turystycznej TT wszystkie szczyty tatrzańskie, wiele ścian i grani uległo człowiekowi, który zaniepokojony ich ubytkiem, coraz bardziej odczuwał potrzebę ochrony gór. Problem zaostrzał się - co może najważniejsze - skutkiem wzmagającego się ruchu turystycznego w samym Zakopanem i w górach. Mimo, że były to dopiero jego zaczątki, nie zagrażające jeszcze przyrodzie w tym stopniu jak miało to stać się później, znaleźli się ludzie w łonie Towarzystwa, którzy problem uprzystępnienia i ochrony gór sformułowali, podbudowali teoretycznie i uzasadnili gospodarczo. Program łączący turystykę z ochroną przyrody rozwinął z niezwykłą wnikliwością i siłą argumentacji Jan Gawelbert Pawlikowski”.

• Wspieranie przemysłu górskiego” (cel czwarty ) pod hasłem tym rozumieć należy popieranie wytwórczości ludności miejscowej w górach, co wynikało z jednego z motywów stworzenia Towarzystwa Tatrzańskiego. Czołowym przedsięwzięciem w tym zakresie było założenie Szkoły Snycerskiej. Szkoła ta odegrała w życiu Podtatrza i Podhala rolę inicjatora wyzwalającego rodzime siły wytwórcze tego uzdolnionego ludu i umożliwiła ich rozwijanie.

Przedstawione tu rozliczne i ambitne działania realizowane były przez członków Towarzystwa, których liczba początkowo nie była imponująca i w 1874 r wynosiła -260 osób, w 1884 r -1.618, w 1894 r - 2.010, w 1904 r - 1.864, w 1913 r - 2.508, w 1914 r - 1.070, w 1915 r 216. Warto zaznaczyć, że przed wybuchem I wojny światowej Towarzystwo Tatrzańskie działało już na ziemiach polskich we wszystkich zaborach o czym świadczą liczby członków z tego okresu: w Galicji 791,w Królestwie 509 w Poznańskim 222.

Działalność programową realizowało Towarzystwo poprzez fachowe sekcje. Były to: Sekcja Turystyczna, Sekcja Narciarska, Sekcja Ochrony Przyrody, Sekcja Ludoznawcza, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe itp.

W przeciwieństwie do zaboru austriackiego w zaborze rosyjskim było znacznie trudniej założyć polską organizację o charakterze turystycznym. wg Rocznika PTK z 1907 r takie próby podejmowano przed 1904r. Dopiero w 1906 r w wyniku liberalizacji stosunków społecznych po wypadkach politycznych 1905r i przegranej wojnie z Japonią, w dniu 1 czerwca zatwierdzono na spotkaniu Komisji ustawę (statut). W tym dniu dokonano też wyboru prowizorycznego Zarządu 6 - cio osobowego:Zygmunt Gloger- przewodniczący, wiceprezesi: Kazimierz Kulwieć i Karol Hofman, skarbnik Maksymilian Halipern, sekretarz Aleksander Janowski i kustosz Kazimierz Czerwiński zobowiązując go do załatwienia rejestracji statutu (ustawy), co też nastąpiło w dniu 9 listopada 1906r.

Cele Towarzystwa i sposoby realizacji celów zostały zawarte w paragrafach 1 i 2 Ustawy:

„Par. 1.

Towarzystwo Krajoznawcze ma na celu:

1. Zbieranie wiadomości, dotyczących krajoznawstwa polskiego.

2. Gromadzenie danych naukowych geograficznych, fizjograficznych, antropologicznych, etnograficznych, statystyczno-ekonomicznych, archeologicznych, oraz związanych z historią sztuki, dotyczących ziem polskich i krajów przyległych, historycznie lub geograficznie z niemi związanych.

3. Szerzenie wśród ogółu, a szczególnie wśród młodzieży, wiadomości dotyczących krajoznawstwa polskiego.

Par. 2.

Do osiągnięcia swych celów Towarzystwo dąży następującymi drogami:

1. Organizując wycieczki po kraju, prowadzone przez specjalistów poszczególnej gałęzi krajoznawstwa.

2. Urządza wycieczki i ekskursje dla młodzieży i Członków Stowarzyszenia do miejscowości godnych uwagi z jakichkolwiek względów.

3. Gromadzi wszelkie zbiory, dotyczące fizjografii, folkloru, archeologii, etnografii, przemysłu, sztuki itd.

4. Zakłada i utrzymuje bibliotekę, poświęconą krajoznawstwu i gałęziom wiedzy związanym z krajoznawstwem.

5. Urządza odczyty i konferencje z dziedziny krajoznawstwa.

6. Organizuje wykłady, dotyczące sposobu badań, organizowania wycieczek, robienia zdjęć fotograficznych, kolekcjonowania okazów przyrodniczych,

7. Otwiera pracownie do badań i doświadczeń.

8. Tworzy Sekcje lub Oddziały.

9. Urządza wystawy krajoznawczo-naukowe.

10. Posiada korespondentów w kraju lub za granicą

11. Wydając czasopismo, poświęcone krajoznawstwu polskiemu.

12. Roztacza opiekę nad zabytkami sztuki, pamiątkami historycznymi i osobliwościami przyrodniczemi w kraju.”

• Dla realizacji tych zadań powołano komisje wydawniczą,

• wycieczkową

• wystawową

• fotograficzną

• muzealną

• ochrony osobliwości przyrody

• bibliograficzną

• popularyzowania krajoznawstwa.

Działalność Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego koncentrowała się na następujących kierunkach:

• Badania naukowe. Jak podkreśla to S. Leszczycki „ Znajomość kraju silnie związana z uczuciami patriotycznymi stanowiła podstawę wielostronnej, ofiarnej pracy. Nic dziwnego, że Towarzystwo krzewiące tak pojęte krajoznawstwo przyciągnęło naukowców, którzy dużą odegrali rolę w dalszych jego pracach, wykorzystując swą fachową wiedzę dla pokierowania spontanicznymi zainteresowaniami szerokich rzesz krajoznawców.”

• Krajoznawstwo turystyczne. Krajoznawstwo to jest ściśle związane z wędrówkami po kraju. W jednostkach Towarzystwa powoływano komisje lub sekcje wycieczkowe, zajmowały się one organizowaniem wycieczek lub nawet wędrówek po kraju, które jako główne zadanie miały cel poznawczy. Droga - trasa pokonywane były różnie. W przypadku wycieczek do dalej położonych miejscowości korzystano z pociągów, statków rzecznych, furek, sani, do miejscowości położonych bliżej udawano się na rowerach a także i pieszo.

• Ochrona przyrody i opieka nad zabytkami. Działalność ta prowadzona była głównie przez młodzież w oparciu o książkę Aleksandra Janowskiego „Chrońmy przyrodę ojczystą „ wydaną w 1927r.

• Ułatwianie organizacji wędrówek z których pierwsza zorganizowana poprzez Janowskiego i Kulwiećia odbyła się 2 czerwca 1907 r. do Puszczy Kampinoskiej a wzięło w niej udział około 400 osób. Ułatwianie to odbywało się poprzez:

- rozwijanie bazy noclegowej, głównie w postaci schronisk z których

pierwsze uruchomiono na Świętej Katarzynie w 1910 r. a w 1927

było ich już 17, natomiast w 1950r - 48 ,

• wydawanie przewodników turystyczno - krajoznawczych i informatorów a tak innych książek o charakterze poradników,

• wyznaczanie szlaków turystycznych,

• organizacje biur turystycznych,

• Popularyzacja wiedzy krajoznawczej. Odbywała się ona przy pomocy licznych wydawnictw takich jak Roczniki PTK, Ziemia, przewodniki turystyczno-krajoznawcze czy inne publikacje.

• Praca z młodzieżą, dla której stworzono: jakby odrębną organizację - koła krajoznawcze młodzieży szkolnej. Towarzystwo przywiązywało do pracy z młodzieżą ogromną wagę. Z. Kulczycki pisze iż „W czasie okupacji niemieckiej w czasie I wojny światowej PTK zorganizował w Warszawie 22 ogniska młodzieżowe poświęcone rozwijaniu pracy oświatowo - wychowawczej, w tym również społecznej. W latach 1915 - 1916 na zajęciach gimnastycznych w tzw. ogniskach uczestniczyło 54.500 młodzieży, w wycieczkach 30.400, na pokazach filmowych 37.400, doświadczeniach z zakresu fizyki 2.100 oraz pogadankach 190.400 młodzieży. W 1919 r. przy oddziale PTK w Krakowie, powstała sekcja Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej” Sekcja powstała w Krakowie przekształcona została w Komisję Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej przy Radzie Głównej PTK pod kierownictwem Leopolda Węgrzynowicza. Dla tych kół młodzieżowych stworzono sieć schronisk szkolnych, odrębne wydawnictwa, imprezy krajoznawcze i tp.

• Regionalizm. Interesowano się odrębnością kultury poszczególnych regionów kraju i starano się pogłębiać wiedzę mieszkańców o przeszłości i urodzie tych regionów w których mieszkają oraz o ożywienie tam ruchu kulturalnego. Ruch regionalny dotarł do Polski w okresie międzywojennym a najczynniejszym działaczem w tym zakresie był A. Patkowski.

• Organizację muzeów krajoznawczych, których do drugiej wojny światowej założono 25 (m.in. w Tucholi, Piotrkowie, Łowiczu, Częstochowie, Łomży, Opatowie itd.).

Jak wynika z przedstawionych powyżej kierunków, działalność Towarzystwa koncentrowała się na wartościach poznawczych jeśli mówi się o wycieczkach to wyłącznie w kontekście ich programu natomiast sposób dotarcia do celu czy pokonania trasy był sprawą drugorzędną choć ważną.

PODZIAŁ RUCHU TURYSTYCZNEGO

PODZIAŁ WALORÓW TURYSTYCZNYCH

GENETYCZNY

Turystyka biznesowa

Jest to podróż w szeroko pojętych celach służbowych a także handlowych. Osoby te odbywające podróż służbową lub handlową, w czasie wolnym podejmują niejednokrotnie działalność rekreacyjno - turystyczną.

Z punktu widzenia skutków ekonomicznych w sferze obsługi ruchu turystycznego tego rodzaju podróżnych można zaliczyć do grona turystów. Do podróży biznesowych zaliczane są także turystyka: motywacyjna, kongresowa i handlowa.

Turystyka motywacyjna.

Turystyka motywacyjna jest podróżą - nagrodą. Celem tych podróży będących nagrodami za uzyskanie pomyślnych wyników ekonomicznych jest również motywowanie pracowników do dalszej wydajnej pracy oraz przywiązanie ich do przedsiębiorstwa.

Turystyka kongresowa

Jest to forma ruchu turystycznego związana z podróżami w celu uczestniczenia w kongresach.

Kongresem nazywa się zebranie o charakterze sesji plenarnej zwoływane na ogół co kilka lat w którym bierze udział znaczna liczba uczestników /nawet kilka tysięcy/, rozpatrujące problemy o istotnym znaczeniu, w którym uczestnictwo jest dostępne dla wszystkich organizacji i osób spełniających określone kryteria, które działa niezależnie, w okresie przewidzianym programem i którego wyniki są szeroko popularyzowane.

Mniejsze zgromadzenia /liczące od kilkudziesięciu do kilkuset osób / są nazywane konferencjami, zjazdami, sympozjami i seminariami.

Turystyka handlowa

Szczególnym rodzajem turystyki biznesowej odbiegającym swym charakterem od poprzednio przedstawionych jest turystyka handlowa.

W wymianie turystycznej między niektórymi, zwłaszcza sąsiadującymi ze sobą krajami, odgrywa ona istotną rolę.

Związek między turystyką a handlem występował już w czasach antycznych i był widoczny na wszystkich etapach rozwoju ruchu turystycznego. W obecnych czasach motywy handlowe są również bardzo widoczne a czasem są jedynym powodem podróży.

USTALENIA KOMISJI do SPRAW STATYSTYKI przy ONZ

„Turystyka obejmuje czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych i pozostających poza swoim codziennym środowiskiem nie dłużej niż przez rok”.

W odniesieniu do danego kraju możemy wyróżnić następujące formy turystyki:

4. turystyka krajowa - podróże mieszkańców po własnym kraju,

5. turystyka przyjazdowa - przyjazdy do kraju, osób mieszkających stale gdzie indziej,

6. turystyka wyjazdowa - wyjazdy mieszkańców danego kraju do innych krajów / za granicę /

Kategorie turystyki / wynikające z różnych układów trzech form turystyki/:

4. turystyka wewnątrz krajowa - obejmuje turystykę krajową i przyjazdową,

5. turystyka narodowa - obejmuje turystykę krajową i wyjazdową,

6. turystyka międzynarodowa - obejmuje turystykę wyjazdową i przyjazdową.

Wszysc podróżni, którzy mieszczą się w zakresie pojęcia turystyka są określani mianem odwiedzających.

Odwiedzający międzynarodowy to każda osoba, która podróżuje do kraju nie będącego miejscem jego stałego pobytu, na okres nie przekraczający 12 miesięcy, przy czym głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności zarobkowej w odwiedzanym kraju.

Dzielą się oni na:

Turystów - osoby, które spędzają co najmniej jedną noc w obiektach noclegowych odwiedzanego kraju,

Odwiedzający jednodniowych - osoby które nie nocują w obiektach noclegowych odwiedzanego kraju.

Odwiedzający krajowy - analogicznie jak odwiedzający międzynarodowy.

Obiekty noclegowe z których korzystali turyści dzielą się na:

3. obiekty zakwaterowania zbiorowego:

a/ hotele i inne obiekty hotelowe,

b/ obiekty specjalnego przeznaczenia /sanatoria, miejsca do spania w publicznych środkach transportu/,

c/ inne turystyczne miejsca noclegowe /campingi, pola namiotowe, inne obiekty zbiorowego zakwaterowania/.

2. prywatne turystyczne miejsca noclegowe /drugie domy, pokoje wynajmowane przy rodzinach, mieszkania wynajmowane od osób prywatnych, zakwaterowanie w mieszkaniach krewnych i znajomych bez

opłaty, inne kwatery prywatne/.

Środki transportu - rodzaje komunikacji z jakich korzystali turyści i odwiedzający jednodniowi możemy podzielić na

• komunikację powietrzną tj. loty regularne, loty czarterowe, samoloty, helikoptery i inne.

• komunikację wodną tj. linie pasażerskie, statki wycieczkowe i inne,

• komunikację lądową tj. kolej, autobusy i inne środki publicznego transportu drogowego, kolejki linowe, wyciągi narciarskie, samochody prywatne, inne środki transportu lądowego.

Wydatki turystyczne - są to całkowite wydatki konsumpcyjne poczynione przez odwiedzających w czasie ich podróży i pobytu w miejscu docelowym

Klasyfikacja tych wydatków jest następująca:

1. transport

2. noclegi

3. żywność i napoje

4. pakiety turystyczne

5. rekreacja, sport, kultura

6. zakupy

7. inne takie jak: ubezpieczenia, opłaty telekomunikacyjne i pocztowe, fryzjer, usługi kosmetyczne i td.

Produkt turystyczny w wąskim znaczeniu jest tym co turyści kupują, np: transport lub zakwaterowanie, oddzielnie lub razem w formie pakietu, w szerszym znaczeniu obejmuje całość przeżytego przez turystę doświadczenia od chwili opuszczenia domu do powrotu.

Pakiet turystyczny jest to kombinacja dwóch lub więcej elementów / np.: transport, noclegi, wyżywienie, zwiedzanie, ubezpieczenie/, sprzedawanych jako całościowy produkt po zryczałtowanej cenie.

Produkt markowy to produkt posiadający unikalną osobowość, coś co wyróżnia go od innych. Marka pozwala na osiągnięcie przewagi nad konkurencją, wyróżnienie produktu na rynku i spowodowanie, że wybrany zostanie przez klientów. Jest to wyselekcjonowany produkt o najwyższym potencjale rynkowym.

Przemysł turystyczny /gospodarka turystyczna/ jest to część gospodarki, której funkcją jest zaspokajanie potrzeb turystów. Składa się z branż związanych z turystyką w takim zakresie, w jakim zaopatrują one turystów, a nie mieszkańców czy lokalny rynek.

Polityka turystyczna jest to działalność, która polega na kształtowaniu stosunków społeczno - ekonomicznych w sferze gospodarki turystycznej oraz na wyznaczaniu celów w dziedzinie kształtowania wielkości, struktur i dynamiki migracji turystycznych.

Życiorysy głównych postaci okresu prekursorskiego

Stanisław Staszic (1755 - 1826) - duchowny, działacz społeczny, pisarz, polityk, uczony wielkiego formatu a także filozof jedna z najwybitniejszych umysłowości polskich na przełomie XVIII i XIX wieku. Przewędrował on liczne obszary Polski /pieszo, konno, dyliżansem/, zwiedził również Włochy, Francję, Niemcy dokonując setek obserwacji, zbierając szereg materiałów. Owocuje to następnie w pracach naukowych. Szczególny wyraz znalazło to w dokładnym opisie Karpat pod względem geograficznym, geologicznym, hydrograficznym, botanicznym i etnograficznym w wydanym w 1815 r dziele pt.: „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin polskich”. S. Staszic zasłużył się również w rozwoju problematyki wychowawczej dążąc do zmian i przekształceń postaw moralnych w społeczeństwie czemu dał wyraz w „Uwagach nad życiem Jana Zamojskiego” pisząc : „Moralnej nauki poręką jest historia krajowa. Tę każdy obywatel umieć powinien. Dziecię które najpierwszy raz otwiera swoje oczy, nic innego widzieć nie powinno nad Ojczyznę, dla której samej tylko zamknąć je niegdyś obowiązek będzie miało. Pierwszą książką którą w rękę weźmie, niech będą dzieje tych ludzi z którymi żyć mu trzeba”. Był on także organizatorem i prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz przyczynił się do rozwoju przemysłu hutniczego w Staropolskim Okręgu Przemysłowym. W Księstwie Warszawskim i później w Królestwie Polskim zajmował wiele wysokich stanowisk administracyjnych. Historia nadała Staszicowi przydomek ojca polskiej geologii, fizjografii i limnologii. Działacze turystyczni, twórcy PTT i PTK nazwali go ojcem polskiego krajoznawstwa. Oskar Kolberg ( 1814 - 90 ) folklorysta, etnograf, muzyk i kompozytor, autor monumentalnego dzieła (68 tomów ) pt.: „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce (1857 - 1890)” oraz „Obrazy etnograficzne” w dziełach tych zawarł zebrany przez siebie podczas 50 lat wędrówek po kraju olbrzymi materiał ukazujący życie, kulturę i twórczość ludową czym stworzył podwaliny polskiej folklorystyki i etnografii.

Julian Ursyn Niemcewicz (1758 - 1841) Poeta, dramatopisarz, prozaik, działacz polityczno - społeczny i kulturalny. Absolwent Szkoły Rycerskiej. Poseł na Sejm Wielki. Jeden z najczynniejszych członków StronnictwaPatriotycznego. Adiutant Kościuszki. Po porażce maciejowickiej wzięty do niewoli gdzie spędził dwa lata w twierdzy pietropawłowskiej. Po uwolnieniu wyjeżdża z Kościuszką do Stanów Zjednoczonych. Wraca do Księstwa Warszawskiego i obejmuje funkcję sekretarza stanu i wizytatora szkół. Dużo podróżuje po kraju. Opisy tych podróży zawarł w książce „Podróże historyczne po ziemiach polskich” 1858 r. Po śmierci Staszica zostaje prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Po Powstaniu Listopadowym wyemigrował do Paryża gdzie zmarł w 1841r. Wincenty Pol (1807-1872) geograf i poeta, kontynuował działalność Staszica i Niemcewicza, wybitny badacz Karpat, wyniki badań zawarł w dziele „Rzut oka na północne stoki Karpat”, „Północny wschód Europy”, „Historyczny obszar Polski”. Kierownik pierwszej w Polsce katedry geografii na Uniwersytecie Jagielońskim. Kierując tą katedrą, jak podaje jeden z jego studentów (Agaton Giller) „ uczył nas nie tylko poznawać, lecz i kochać rodzinną ziemię i to było wielką zaletą jego profesorskiej nauki”. Za zorganizowanie wycieczki studenckiej w Tatry utracił katedrę. Strofy wierszy Wincentego Pola przemawiają do nas i dziś: Piękna nasza Polska cała Piękna, żyzna i niemała Wiele krajów wiele ludów Wiele słońc, wiele cudów Lecz najmilsze i najzdrowsze Przecież człeku jest Mazowsze Tytus Chałubiński (1820 - 1889) lekarz, profesor Akademii Medyko - Chirurgicznej w Warszawie. Działacz społeczny. Przyrodnik, odkrywca wartości leczniczych i turystycznych Zakopanego. Inicjator klimatycznego leczenia gruźlicy w Polsce. Pionier taternictwa i badań przyrody tatrzańskiej oraz kultury góralskiej. Współzałożyciel Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Zbiory Chałubińskiego były zaczątkiem Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Życiorysy ważne z okresu prekursowskiego

Stanisław Staszic (1755 - 1826) - duchowny, działacz społeczny, pisarz, polityk, uczony wielkiego formatu a także filozof jedna z najwybitniejszych umysłowości polskich na przełomie XVIII i XIX wieku. Przewędrował on liczne obszary Polski /pieszo, konno, dyliżansem/, zwiedził również Włochy, Francję, Niemcy dokonując setek obserwacji, zbierając szereg materiałów. Owocuje to następnie w pracach naukowych. Szczególny wyraz znalazło to w dokładnym opisie Karpat pod względem geograficznym, geologicznym, hydrograficznym, botanicznym i etnograficznym w wydanym w 1815 r dziele pt.: „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin polskich”. S. Staszic zasłużył się również w rozwoju problematyki wychowawczej dążąc do zmian i przekształceń postaw moralnych w społeczeństwie czemu dał wyraz w „Uwagach nad życiem Jana Zamojskiego” pisząc : „Moralnej nauki poręką jest historia krajowa. Tę każdy obywatel umieć powinien. Dziecię które najpierwszy raz otwiera swoje oczy, nic innego widzieć nie powinno nad Ojczyznę, dla której samej tylko zamknąć je niegdyś obowiązek będzie miało. Pierwszą książką którą w rękę weźmie, niech będą dzieje tych ludzi z którymi żyć mu trzeba”. Był on także organizatorem i prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz przyczynił się do rozwoju przemysłu hutniczego w Staropolskim Okręgu Przemysłowym. W Księstwie Warszawskim i później w Królestwie Polskim zajmował wiele wysokich stanowisk administracyjnych. Historia nadała Staszicowi przydomek ojca polskiej geologii, fizjografii i limnologii. Działacze turystyczni, twórcy PTT i PTK nazwali go ojcem polskiego krajoznawstwa.

Julian Ursyn Niemcewicz (1758 - 1841) Poeta, dramatopisarz, prozaik, działacz polityczno - społeczny i kulturalny. Absolwent Szkoły Rycerskiej. Poseł na Sejm Wielki. Jeden z najczynniejszych członków StronnictwaPatriotycznego. Adiutant Kościuszki. Po porażce maciejowickiej wzięty do niewoli gdzie spędził dwa lata w twierdzy pietropawłowskiej. Po uwolnieniu wyjeżdża z Kościuszką do Stanów Zjednoczonych. Wraca do Księstwa Warszawskiego i obejmuje funkcję sekretarza stanu i wizytatora szkół. Dużo podróżuje po kraju. Opisy tych podróży zawarł w książce „Podróże historyczne po ziemiach polskich” 1858 r. Po śmierci Staszica zostaje prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Po Powstaniu Listopadowym wyemigrował do Paryża gdzie zmarł w 1841r. Wincenty Pol (1807-1872) geograf i poeta, kontynuował działalność Staszica i Niemcewicza, wybitny badacz Karpat, wyniki badań zawarł w dziele „Rzut oka na północne stoki Karpat”, „Północny wschód Europy”, „Historyczny obszar Polski”. Kierownik pierwszej w Polsce katedry geografii na Uniwersytecie Jagielońskim. Kierując tą katedrą, jak podaje jeden z jego studentów (Agaton Giller) „ uczył nas nie tylko poznawać, lecz i kochać rodzinną ziemię i to było wielką zaletą jego profesorskiej nauki”. Za zorganizowanie wycieczki studenckiej w Tatry utracił katedrę.

Strofy wierszy Wincentego Pola przemawiają do nas i dziś:

Piękna nasza Polska cała

Piękna, żyzna i niemała

Wiele krajów wiele ludów

Wiele słońc, wiele cudów

Lecz najmilsze i najzdrowsze

Przecież człeku jest Mazowsze

Oskar Kolberg ( 1814 - 90 ) folklorysta, etnograf, muzyk i kompozytor, autor monumentalnego dzieła ( 68 tomów ) pt.: „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce (1857 - 1890)” oraz „Obrazy etnograficzne” w dziełach tych zawarł zebrany przez siebie podczas 50 lat wędrówek po kraju olbrzymi materiał ukazujący życie, kulturę i twórczość ludową czym stworzył podwaliny polskiej folklorystyki i etnografii.

Tytus Chałubiński (1820 - 1889) lekarz, profesor Akademii Medyko - Chirurgicznej w Warszawie. Działacz społeczny. Przyrodnik, odkrywca wartości leczniczych i turystycznych Zakopanego. Inicjator klimatycznego leczenia gruźlicy w Polsce. Pionier taternictwa i badań przyrody tatrzańskiej oraz kultury góralskiej. Współzałożyciel Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Zbiory Chałubińskiego były zaczątkiem Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

.

W. Antoniewicz: Muzea krajoznawcze w Polsce. W: Ziemia. PTTK - „Sport i Turystyka”, Warszawa 1972. str. 48

II. Podróż (tam)

IV. Podróż

( z powrotem)

III. Pobyt

I. Przygotowanie

górskie

wodne

nizinne

piesze

kajakowe

żeglarskie

kolarskie

narciarskie

motorowodne

podwodne

podwodne

motorowe

na orientację

na orientację

motorowe motorowe

wielodyscyplinowe

wielodyscyplinowe

Turystyka

weekendowa

Imprezy tur. kwalifikowanej

Obozy wędrowne

Wczasy pobytowe

Wędrówki turystyczne

Pobyty turystyczne

Wczasy wędrowne

Wycieczki

/wędrówki/

Kolonie

Obozy stałe

Wczasy lecznicze

Ruch turystyczny

Turystyka

wędrowna

Turystyka pobytowa

WALORY

TURYSTYCZNE

KRAJOZNAWCZE

SPECJALISTYCZNE

WYPOCZYNKOWE

Turystyka

weekendowa

Imprezy tur. kwalifikowanej

Obozy wędrowne

Wczasy pobytowe

Wędrówki turystyczne

Pobyty turystyczne

Wczasy wędrowne

Wycieczki

/wędrówki/

Kolonie

Obozy stałe

Wczasy lecznicze

Ruch turystyczny

Turystyka

wędrowna

Turystyka pobytowa

KULTUROWE

ANTROPOGENICZNE

NATURALNE

WALORY

TURYSTYCZNE

WALORY TURYSTYCZNE

DOSTĘPNOŚĆ

KOMUNIKACYJNA

ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA

---