Dr Andrzej Warmiński

tel. O605653968

SFERY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

ROZWÓJ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ ORAZ

ZADANIA W PAŃSTWIE STANOWYM, POLICYJNYM I PAŃSTWIE PRAWA

Administracja publiczna rozwijała się stale i w różnych okolicznościach. W różnym stopniu, zakresie i z różnych powodów. Zawsze była i jest przedmiotem stosunków społecznych a to dlatego, gdyż funkcjonuje na styku z człowiekiem (obywatelem). Ponadto służy ona polepszeniu i zaspokojeniu potrzeb człowieka.

W przeszłości i aktualnie od administracji oczekiwania ludzi nie zmieniły się znacząco, albowiem zmierzają one do zapewnienia bezpłatnego szkolnictwa, opieki zdrowotnej, likwidacji bezrobocia itd. Dlatego ludzie spodziewają się, że państwo za pośrednictwem administracji publicznej będzie w pełni zdolne do realizacji wspomnianych oczekiwań społecznych.

Administracja w nowoczesnym rozumieniu wzięła swój początek z przełomu XVIII i XIX wieku, kiedy nastąpiło przekształcenie państwa policyjnego w państwo konstytucyjne, a administracji terytorialnej w administracje państwową. W ten sposób administracja poddana została reżimowi norm ustawowych. Zatem działała w obrębie norm nie tylko prawa administracyjnego, ale i norm obowiązujących w stosunkach władza (administracja) - obywatel. Sytuacja taka oznaczała, że każdy obowiązek nałożony na obywatela miał swoją podstawę prawną (ustawową). Na straży realizacji takich zobowiązań stały sądy administracyjne, które powoływano w państwach europejskich, a w Polsce na początku XX wieku. Od tego momentu rola administracji sprowadzała się do zabezpieczenia dobra ogółu (społeczeństwa), do ingerencji. Ingerencja ta polegała na wydawaniu zezwoleń i pozwoleń na działalność gospodarczą, aby nie dopuszczać do konfliktu interesów społecznych.

W okresie międzywojennym, podobnie głównym przedmiotem działań administracji było wydawanie nakazów, zakazów i pozwoleń na podstawie prawa i w oparciu o przewidzianą procedurę.

W Polsce po II wojnie światowej, jak wiadomo stworzył się nowy ustrój polityczny (socjalistyczny). Dlatego też administracja w związku z jej upaństwawianiem - stała się siłą upaństwawiania i zarazem zarządcą. Przejęła ona wszystkie organy (sfery) życia publicznego, które nie była w stanie należycie prowadzić. W pierwszym rzędzie realizowała funkcje organizacyjne, planujące - wspomagające, kształtujące a zadania policyjno - reglamentacyjne w formie nakazów i zakazów - typowe dla państwa liberalnego (kapitalistycznego) zeszły na drugi plan.

Zdaniem J. Bocia, po okresie tych rewolucyjnych przemian (nacjonalizacji przemysłu, łączności, komunikacji, banków, reformie rolnej, uspołecznianiu handlu, wprowadzeniu publicznej gospodarki lokalnej), w okresie socjalizmu do zadań administracji publicznej należały:

1. zadania reglamentacyjno-porządkowe, które obejmowały rządzenie ludźmi za pomocą nakazów i zakazów, wydawanie i cofanie pozwoleń na działalność gospodarczą, handlową, i oświatowo-kulturalną, np. administracja policji dotyczyła zakazów i nakazów dla użytkowania dróg publicznych, pozwolenie na wyjazd za granicę przez wydawanie paszportu, itd.;

2. zadania w sferze gospodarki uspołecznionej, które obejmowały wydawanie wytycznych, zaleceń, poleceń dla kadry kierowniczej;

3. zadania wobec ludności wyrażające się w świadczeniu przez państwo usług masowych, w celu zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych obywateli.

Po przemianach ustrojowych w 1999 roku, po powrocie do państwa kapitalistycznego, jak wiadomo diametralnie zmieniła się funkcja, rola i znaczenie administracji, ale już nie państwowej a publicznej. Należy jednak zaznaczyć, że zmiany te nastąpiły wskutek:

- powołania administracji samorządowej,

- procesów prywatyzacyjnych i reprywatyzacyjnych,

- odejścia od planowania centralnego i nakazowo-rozdzielnego,

- szerszego korzystania z form prawa cywilnego.

Aktualnie można powiedzieć podzielając pogląd J. Bocia, że zadania administracji publicznej realizowane były w państwie stanowym, policyjnym i są wykonywane w państwie prawa oraz w dobie globalizacji.

W państwie stanowym zadania dotyczyły utrzymania ładu, stabilizacji, bezpieczeństwa i porządku w państwach przed konstytucyjnych (tzn. państwa policyjnego i prawa). Zadania administracji publicznej w okresie do XVII wieku były zróżnicowane i kształtowały się pod wpływem czynników politycznych, gospodarczych i społecznych, które były właściwe dla różnych epok historycznych. Wtedy to zadaniem administracji była ochrona państwa od chaosu, nieładu, destabilizacji i zapewnienie bieżącego zarządu nad sprawami publicznymi. Zadania te określone były prawem, aczkolwiek nie obowiązywały na równi władzy administracyjnej i jednostki. Prawo to mogło być zmienione przez panującego, który kierował jego stosowaniem i prawo nie było kontrolowane przez sądy. Na przykład w monarchii absolutnej władca sprawujący władzę wykonawczą mógł uchylać się od norm prawnych, robić wyjątki, rozstrzygać wbrew obowiązującemu prawu, naruszać zasady i procedury, mógł zmieniać i znosić normy nie zmieniając prawa.

W państwie policyjnym ukształtowanym na przełomie XVII i XVIII wieku działalność państwa wraz z zarządzaniem sprawami państwa określono mianem policji. Była to w istocie administracja państwowa, ale nazywana w państwie policyjnym. Charakteryzowała się ona: - zarządzaniem wewnętrznym i umacnianiem władzy politycznej panującego,

- panujący decydował o sposobie sprawowania i umacniania władzy politycznej,

- zarząd wewnętrzny i sprawowanie władzy politycznej było nieunormowane prawem,

- prawo było wyrazem woli panującego i instrumentem wykonywania władzy i zarządu w państwie,

- akty władzy i decyzje panującego nie podlegały kontroli sądów,

- panujący wkraczał w życie poddanych i był ich opiekunem.

Oprócz powyższego panujący skupiał w swych rękach: władzę stanowienia, wykonywania prawa i sądowniczą. To monarcha był kreatorem interesu publicznego, a biurokratyczny aparat był instrumentem rządzenia i panowania. W związku z powyższym, w państwie o charakterze policyjnym prawo nie pochodziło od parlamentu i nie było równe w stosunkach władza- jednostka. Stosowane prawa nie były kontrolowane przez sądy i nie zawsze prawo działało w stosunku do ogółu. Należy zważyć, że w państwie policyjnym zadania nie pojmowano jako obowiązki prawne organów państwa, lecz jako ich uprawnienia. Dlatego też działalność państwa i organów nie była oparta w pełni na prymacie prawa, a co więcej administrowanie nie postrzegano również z punktu widzenia przestrzegania prawa.

Natomiast w państwie prawa, mamy do czynienia ze zmianą charakteru zadań

administracji publicznej. Zadania administracyjne określone są w konstytucji i ustawach stanowionych przez Parlament. W odróżnieniu do zadań państwa stanowego i policyjnego nie wyrażają woli panującego (monarchy). W konstytucyjnym państwie prawa istnieje system trójpodziału władzy: na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. W systemie tym władza administracyjna nie stanowi ustaw bo czyni to władza ustawodawcza.

W konstytucyjnym systemie władz publicznych, władza administracyjna wykonuje ustawy stając się władzą wykonawczą. Wykonuje ona zadania wypływające z konstytucji i ustaw. Akty te określają kompetencje, organizację i zakres działania jednostek administracji publicznej. Stąd też administracja publiczna nie może samodzielnie stanowić o własnych zadaniach (rozporządzeniach, uchwałach i zarządzeniach), pomijając legitymację prawną zawartą do ich stanowienia w konstytucji i ustawach.

Dlatego też wyróżnia się zadania bezpośrednio i pośrednio wypływające z konstytucji dla władz administracyjnych( rządowych i samorządowych). Na przykład z art. 146 ust. 1 pkt. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku wynika, że Rada Ministrów zapewnia bezpieczeństwo państwa oraz porządek publiczny.

Natomiast zadania pośrednie wynikają z określonych konstrukcji konstytucyjnych zawierających cele lub funkcje państwa lub prawa obywateli, np. art. 72 ust 2 Konstytucji stwierdza, że dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. W tym celu na przykład tworzy się domy małego dziecka, ustanawia rodzinę zastępczą, itd.

Oprócz nich do podstawowych zadań publicznych w Rzeczypospolitej Polskiej określonych konstytucją należy: zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, bezpieczeństwa i nienaruszalności granic państwa, pomoc osobom zamieszkałym za granicą i podczas pobytu, opieka nad weteranami walk o niepodległość, likwidacja bezrobocia, nadzór na warunkami zapewnienie wykonywania pracy, zapewnienie opieki dzieciom i starszym, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku, zwalczanie chorób epidemiologicznych, degradacji środowiska, ochrony środowiska, przysposobienie do pracy poprzez szkolenia i przyuczanie, przekwalifikowania, rozwój kultury fizycznej, zapewnienie równego dostępu do wykształcenia, pomoc finansowa uczniom i studentom, pomoc rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, rodzinom wielodzietnym, zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, itd. Z kolei do władz publicznych samorządowych należy realizacja zadań w zakresie planowania przestrzennego, gospodarki nie ruchomościami, zapobieganie skutkom katastrof naturalnych i awarii technicznych, klęsk żywiołowych, ochrona przyrody, dóbr kultury, zapewnienie transportu i łączności.

Natomiast według Wielkiej Encyklopedii PWN początki globalizacji sięgają

Jeśli chodzi o administrację publiczną w dobie globalizacji to w opinii J. Bocia globalizacja jest procesem umiędzynaradawiania finansów, rynków, technologii, kultury, modelu konsumpcji, instytucji ustrojowo prawnych i politycznego ujednolicenia świata. Dlatego też jest ona inspirowana trzema czynnikami: liberalizacją, prywatyzacją i deregulacją. Obok tego ma ona swój związek ze sferą gospodarki. W związku z powyższym liberalizacja przynosi osłabienie interwencji administracyjnej państwa w gospodarce, w konsekwencji doprowadzając do ograniczenia funkcji regulacyjnych wykonywanych przez organy administracji publicznej ( rządowej i samorządowej. Z kolei prywatyzacja oznacza redukcję zadań wykonywanych przez organy administracji publicznej, co w rezultacie skutkuje ograniczeniem struktur w organizacji administracji publicznej. W konsekwencji sprywatyzowane w ten sposób świadczone zadania publiczne przez podmioty prywatne (korporacje, osoby fizyczne, spółki prawa handlowego, organizacje pozarządowe, itd.) w zasadniczy sposób zmieniają sytuację obywateli i ich relacje w stosunku z organami publicznymi.

POJĘCIE ADMINISTRACJI, ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, CECHY I FUNKCJE

W celu zrozumienia omawianej problematyki, wyjaśnienia wymagają podstawowe pojęcia związane z administracją publiczną. E. Zieliński stwierdza, że termin ADMINISTRACJA - jest synonimem pomocy, służby, przewodnictwa, kierownictwa, prowadzenia, zarządu, zarządzania. Można powiedzieć że termin ten posiada kilka znaczeń. Po pierwsze oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych. W drugim znaczeniu oznacza określoną o specjalnych cechach działalność w ramach realizacji celów o charakterze publicznym. Po trzecie oznacza ludzi zatrudnionych ( powołanych, nominowanych, wybranych przyjętych do pracy w oparciu o umowę cywilną) w strukturach państwa.

W literaturze spotyka się także inne definicje twierdzące, że :

ADMINISTRACJA - to podejmowana w publicznym celu działalność państwa ( i związków publicznoprawnych ) poza ustawodawstwem i sądownictwem;

ADMINISTRACJA - to działalność tych organów publicznych( państwowych) nie będących ustawodawczymi i sądowymi;

ADMINISTRACJA - to działalność organów administracyjnych;

ADMINISTRACJA - to część działalności państwa, w wyniku której powstaje stosunek administracyjno-prawny;

ADMINISTRACJA - to konkretna działalność i bezpośrednia prze którą realizują się cele bezpieczeństwa, postępu i dobrobytu zbiorowości.

Pojęcie administracja nierozerwalnie wiąże się z pojęciem administracji publicznej. Według J. Bocia administracja publiczna jest to przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społeczności. Z definicji wynika, że zakres działalności nie jest stały , otwarty a organy administracji powinny realizować postulowane i nowo zgłaszane potrzeby społeczne , jakie wymagają ingerencji. Szersze rozumienie definicji administracji publicznej o charakterze funkcjonalnym i przedmiotowo- podmiotowym przedstawiają Hubert Izdebski i Michał Kulesza. Stwierdzają oni, że administracja publiczna to zespół działań , czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określanych prawem formach.

Łatwo zauważyć, że w takim ujęciu główny nacisk kładzie się na aktywność państwa twierdząc, że administracja publiczna jest organizatorską działalnością państwa a z drugiej strony wskazuje na zależność tej działalności od państwa. Oznacza to, że administracja publiczna ma do spełnienia szczególną misje jako władzy wykonawczej, zdolnej do określenia i wytyczenia polityki swego działania, zadań i funkcji. Stąd też zdaniem H. Izdebskiego i Kuleszy, można mówić o administracji publicznej jako organizacji inteligentnej, zdolnej do absorpcji ( przyswajania ) i przetwarzania zgłaszanych informacji społecznych.

CECHY ADMINISTRACJI

Administracja publiczna posiada pewne cechy i realizuje określone funkcje związane z zarządzaniem oraz wykonywaniem zadań. Cechy odnoszą się do jej istoty i właściwości. E. Zieliński wyróżnia 10 cech administracji publicznej:

1. Administracja działa w imieniu państwa i na rachunek państwa - oznacza to że po pierwsze za decyzjami podejmowanymi przez administrację stoi autorytet państwa i w sytuacjach koniecznych decyzje realizowane są za pomocą środków przymusu. Po drugie oznacza to że, gdy w wyniku wykonania decyzji administracyjnej naruszającej prawo powstanie szkoda, to organy państwa (Skarb Państwa ), mają obowiązek do jej naprawienia.

2. Administracja ma zawsze charakter polityczny: oznacza to, że nie jest neutralna, a zawsze działa na rachunek konkretnego rządu. Działając zawsze realizuje określone cele polityczne sformułowane przez rząd. Działania te wpływają na zachowania obywateli, określają i wyrabiają stosunek do rządu i państwa. Stąd też całe działania administracji publicznej są przeniknięte polityką.

3. Administracja działa na podstawie prawa i w granicach dla niej wyznaczonych: oznacza to, że podstawy prawne działania i cały zakres oraz środki prawne wyznacza prawo. Administracja może robić to, na co pozwala jej prawo, czyli nie może wykraczać poza prawo i działać dowolnie.

4. Administracja winna działać w interesie publicznym: oznacza to, że ma działać dla zaspokajania potrzeb społecznych. Działania te powinny zakładać i być nastawione na zysk. W tym aspekcie administracja ma być służbą publiczną a za czynności administracyjne jakie wykonuje należy ponosić koszty i pobiera się opłaty, które określa prawo.

5. Administracja działa w ramach przyznanych prawem kompetencji: oznacza to, że organy administracyjne mają wyraźnie określone kompetencje, czyli mogą robić na co im przepisy prawa pozwalają i wskazują np. prawo jazdy wydaje określony organ - wydział komunikacji, dowód osobisty wydział spraw obywatelskich (meldunkowych).

6. Administracja ma charakter bezosobowy: oznacza to, że administracja spełnia czynności ustanawiane tylko w aktach prawnych - ustawach. Powołane do tego są właściwe organy. Zgodnie z tym czynności spełnia określony organ, a nie pełniąca te funkcje osoba fizyczna, np. decyzje wydaje wojewoda jako organ administracji rządowej, a nie wydaje osoba pełniąca urząd. Dlatego problem sprowadza się zawsze do obsady urzędu. W sytuacji, gdy osoba umiera, organ pozostaje nadal.

7. Administracja ma charakter władczy: oznacza to, że organy administracji są wyposażone w środki o charakterze przymusu i korzystają z nich w granicach prawa i stosują w określonych przypadkach.

8. Administracja działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania: oznacza to, że organy administracji nadrzędne sprawują kierownictwo w stosunku do organów podporządkowanych np. premier kieruje działaniami wojewodów, a wojewodowie są podporządkowani premierowi. Wynika z tego, że realizują politykę rządu. Premier wydaje zarządzenia i instrukcje w ramach administracji rządowej. W tego akty nie mogą odnosić się np. do obywateli przedsiębiorstw, zakładów czy też jednostek samorządu terytorialnego.

9. Administracja jest zespołem osób działających w administracji, którzy pracują zawodowo i stanowią fachowy personel. Zgodnie z tym status, zadania i pozycje urzędników państwowych określają ustawy. Urzędnicy stanowią grupę zawodową dobrze wykwalifikowaną, zatrudnioną w urzędach i różnych komórkach organizacyjnych. Posiadają oni określone obowiązki, uprawnienia i prawa.

10. Administracja musi działać w sposób ciągły i stabilny: oznacza to, że administracja jest strukturą organizacyjną, która na co dzień zapewnia funkcjonowanie, porządek i bezpieczeństwo państwa, które wymaga nieprzerwalnego działania administracji. Zaprzestanie działań i chociażby nie funkcjonowanie krótkoterminowo zagraża państwu. Dlatego kładzie i przykłada się taki nacisk na ciągłość i stabilność działania administracji.

Można powiedzieć, że zaprezentowane cechy administracji publicznej wiernie odzwierciedlają funkcjonowanie administracji. Świadczą o rozległości działań i funkcji dla kształtowania stabilności stosunków społecznych. Administracji nikt nie zastąpi w działaniach publicznych. Zatem zadaniem administracji ( instytucji ) jest konieczność regulacji społecznych i działanie na rzecz zaspokojenia oczekiwanych potrzeb społecznych.

Z kolei E. Ochendowski traktuje administracje publiczną jako pewną całość z punktu widzenia organizacyjnego (podmiotowego), funkcjonalnego i prawnego. Wyróżnia administracje w ujęciu organizacyjnym ( podmiotowym ) jako ogół podmiotów administracji, a więc organy administracyjne i inne podmioty administracji. W ujęciu materialnym ( przedmiotowym ) administracją publiczną jest działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne, a więc zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej. Natomiast w ujęciu ( rozumieniu ) formalnym jest cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma takiego charakteru.

Ponadto z uwagi na podmiot wyróżnia on administracje rządową i samorządową, a zwłaszcza samorządu terytorialnego. Z kolei na rzeczowy podział ( przedmiot działania ) zadań, wyróżnia liczne działy administracji publicznej, jak np. administrację budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia, spraw socjalnych, bezpieczeństwa i porządku publicznego, obrony narodowej, rolnictwa, ochrony środowiska, zasobów naturalnych, przemysłu, itd.

W związku z powyższym prezentuje on zgoła odmienne, aczkolwiek w swej wymowie podobne trzy cechy administracji publicznej, stwierdzając że:

1. ADMINISTRACJA JEST ZJAWISKIEM SPOŁECZNYM - dlatego, bo jej przedmiotem jest współżycie społeczne. Ponadto administracja zajmuje się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty. Z tej racji ukierunkowuje się (jest skierowana) na interes publiczny. Trzeba jednak podkreślić, że do 1989 roku był to interes społeczny. Chodzi o interes publiczny - jednostki (indywidualny), np. świadczenia pomocy społecznej. Interes publiczny jest pojęciem tożsamym z dobrem wspólnym. Należy go odnosić do przedmiotu, do pola dopuszczalnej działalności administracji publicznej: np. do pola dopuszczalnej ingerencji ustawodawczej w stosunki społeczno - gospodarcze, w prywatne życie jednostki. W praktyce zależy to od treści i zapisów ustaw, które regulują i stanowią przedmiot działalności administracji publicznej. W rezultacie jak widać interes publiczny jest wyrazem obowiązującego prawa. Dlatego dla dobra interesu publicznego ważną rolę odgrywa wola polityczna. Wola ta jest przejawem rządzenia, które w państwie prawnym odbywa się w granicach prawa. A przestrzeganie prawa w jego zastosowaniu świadczy na wykonywaniu prawa (stosowaniu prawa) w celu osiągnięcia celu praktycznego, administracyjnego, gospodarczego, społecznego. W istocie rzeczy na realizacji interesu publicznego dla dobra wspólnego.

2. ADMINISTRACJĘ CECHUJE AKTYWNOŚĆ, INICJATYWA I JEST TO DZIAŁALNOŚĆ UKIERUNKOWANA NA PRZYSZŁOŚC. Cecha ta ujawnia się wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. Kiedy generalnie i powszechnie urzeczywistnia normy administracyjne. Oprócz ustaw administracja wykonuje wiele innych zadań jak np. budowa dróg publicznych, urządzeń użyteczności publicznej, urządzeń oświatowych, socjalnych, kulturalnych itd. W tym zakresie rozwija i pokazuje swoją inicjatywę, wykonuje własne działania. Jednakże wtedy działa w oparciu o prawo, a gdy chodzi o administrację rządową - wytycznymi polityki rządowej. Cała taka działalność administracji publicznej podlega kontroli.

3. ADMINISTRACJA PODEJMUJE KONKRETNE ŚRODKI DO UREGULOWANIA SPRAW JEDNOSTKOWYCH I URZECZYWISTNIANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ - co oznacza, że podejmuje sprawy ogólne w czasie i przestrzeni.

FUNKCJE ADMINISTRACJI

Administracja publiczna wykonuje trzy funkcje, które są ze sobą nierozłączne i nierozdzielne. W opinii H. Izdebskiego i M. Kuleszy są nimi:

1. funkcja rządzenia: obejmuje misję programową ( polityczną ) władzy publicznej „ rządzenie” - w oparciu o realizacje programu politycznego, który legł u podstaw objęcia władzy przez zwycięzców w wyborach.

2. funkcja wykonywania zadań publicznych określonych ustawami: polega na realizacji zadań bieżących administracji jakie wynikają z obowiązujących ustaw. Wśród nich chodzi o klasyczne działania władcze (czyli porządkowo-reglamentacyjne), administracyjno- świadczące (usługi publiczne), zarządzanie użytkiem publicznym (jako właściciela administracji) i z zakresu zarządzania rozwojem ( chodzi o wypełnianie czynności planistyczno - koordynacyjnych);

3. funkcja zarządzania zasobami danej organizacji administracyjnej: jest to funkcja pomocnicza w zakresie realizacji misji (zadań) władzy publicznej. Są to wszystkie zasoby organizacyjne, zasoby ludzkie (personel), zasoby materialne - majątek i środki finansowe utrzymujące organy do działania. To także zasoby kompetencyjne oraz informacyjne jakimi dana organizacja dysponuje i posiada.

Reasumując, to te funkcje wypełniają cały obszar zarządzania publicznego. W przypadku nienależytego, niewłaściwego wykonywania zadań publicznych ponosi się odpowiedzialność cywilno-prawną.

OBSZARY DZIAŁANIA (MIEJSCA INGERENCJI) ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

W literaturze przedmiotu w funkcjonowaniu administracji publicznej wyróżnia się cztery obszary (postacie) działalności: zarządzania majątkiem publicznym, porządkowo - reglamentacyjną, świadczącą i zarządzania rozwojem.

1. ADMINISTRACJA JAKO WŁAŚCICIEL - ZARZĄDCA MAJĄTKIEM PUBLICZNYM. Majątek publiczny - to majątek, który jest przeznaczony w sposób prawny do użytku publicznego, w pełnym zakresie lub ograniczonym do korzystania (również odpłatnego), regulowany wyłącznie prawem administracyjnym, którego niezależnie od charakteru podmiotem jest właściciel (chodzi o państwo lub związek publicznoprawny). Majątek publiczny można sklasyfikować (podzielić) na:

A) skarbowo-fiskalny - który stanowi zasób środków finansowych i rzeczy, z których państwo czerpie kapitał np. dochody z kapitału, papiery wartościowe, majątki typu lasy, przedsiębiorstwa z których państwo uzyskuje dochody;

B) administracyjny - jest to zasób rzeczy przeznaczonych bezpośrednio do urzeczywistnienia konkretnych zadań administracji państwa np. budynki szkolne, szpitale, przedsiębiorstwa państwowe, elektrownie, więzienia, itd.;

C) użytku publicznego - są to rzeczy, z których wszyscy mogą korzystać z powodu cech naturalnych np. powietrze, światło, woda morska, jak również z uwagi na przeznaczenie prawne np. drogi publiczne, rzeki publiczne, gmachy, muzea, biblioteki itd.

Jak widać właścicielami majątku publicznego w Polsce są: państwo, samorządy terytorialne i gminy. Właścicielem mogą być również związki publiczno-prawne (związki wyznaniowe). Jak widać administracja ta wykonuje uprawnienia właścicielskie w imieniu państwa, gminy i jednostek samorządu terytorialnego, w odniesieniu do rzeczy publicznych za pomocą których wykonuje funkcje publiczne oraz do majątku gospodarczego zakładów produkcyjnych, których właścicielem może być wspólnota gmina, region lub państwo.

Majątek publiczny można przysparzać i uszczuplać. Przysparzanie następuje poprzez:

- zmiany naturalne środowiska unormowane przez prawo w drodze przysparzania,

- wydawanie aktu normatywnego (generalnego), np. o utworzenie rezerwatu,

- przez przysparzanie z mocy prawa, np. nacjonalizację,

- zmianę właściciela z mocy prawa,

- wydanie decyzji administracyjnej, np. wywłaszczenie nieruchomości.

Można mówić o przysporzeniu czasowym majątku publicznego, np. przejęcie nieruchomości podczas stanu wojny na rzecz Sił Zbrojnych. Natomiast uszczuplanie majątku publicznego należy dokonywać na takich samych zasadach i warunkach przewidzianych prawem jak przy przysporzeniu.

Jeśli chodzi o korzystanie z majątku publicznego to spełnia ono dwie funkcje:

- jest warunkiem uznania dóbr za majątek publiczny: co oznacza, że korzystanie musi być powszechnie użyteczne publicznie, zgodnie z przeznaczeniem - nie może być zastąpione innym korzystaniem np. korzystanie z drogi publicznej przez inwestora prywatnego nie jest korzystaniem przez drugiego,

- jest skutkiem uznania danego dobra za majątek publiczny: co oznacza, że korzystanie przez obywateli z majątku publicznego musi mieć charakter dostępu bezpośredniego, chodzi tu o możliwość korzystania w sposób nieograniczony (np. plaża publiczna, park, itd.

Podsumowując można powiedzieć, że korzystanie z majątku publicznego służy interesowi powszechnemu. Niekiedy korzystanie z mienia publicznego przynosi korzyści chociażby z działalności gospodarczej i służy bezpośredniemu zaspokajaniu potrzeb publicznych.

2. ADMINISTRACJA PORZĄDKOWO - REGLAMENTACYJNA

Administracja porządkowo - reglamentacyjna obejmuje klasyczne funkcje policyjne państwa, związane z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Są to działania polegające na ochronie bezpieczeństwa, porządku, ładu i spokoju publicznego. W szczególności chodzi o ochronę życia, zdrowia i mienia, jak również uzyskanie pewnych dodatnich stanów zgodnego współżycia społecznego, poszanowania norm moralnych i obyczajowych.

W sferze policyjnej (administracji porządkowej) to również działania w postaci nakazów, zakazów, zarządzeń o charakterze policyjnym i porządkowym, które mają za zadanie zmusić, czy tez przymusić obywatela do przestrzegania obowiązującego prawa. Zadania te wykonują różne służby i organy.

Z kolei reglamentacja przejawia się w działaniach polegających na reglamentacji. Oznacza różnorodną sferę działalności administracyjnej. W zasadzie sprowadza się do wydawania zezwoleń administracyjnych o charakterze policyjnym w postaci zakazów, nakazów, zarządzeń. Służą one również podtrzymaniu standardów życia społecznego, porządku między innymi handlu wewnętrznym, ochronie środowiska, w sferze zdrowia publicznego i żywności, w budownictwie. W sferze handlu dotyczy np. wydawanie koncesji na alkohol, zezwoleń, licencji.

3. ADMINISTRACJA ŚWIADCZĄCA

Administracja świadcząca zapewnia obywatelowi określone świadczenia i korzyści. Do tej administracji zalicza się pomoc społeczną, subwencje lub dotacje, przekazanie do dyspozycji użytku urządzeń komunalnych oraz rzeczy publicznych, jak np. drogi, place publiczne, kąpieliska, parki itd. Aczkolwiek pewne świadczenia uzależnione są w sposób prawny od zachowania podmiotów z których korzystają np. przyznanie stypendium jest uzależnione od wyników (średniej) w nauce, przyznanie kredytu na dom na preferencyjnych warunkach w zależności od przestrzegania przepisów i standardów budowlanych. Chodzi również o usługi: typu społecznego - z zakresu oświaty, ochrony zdrowia, opieki społecznej, kultury itd. A także o usługi o charakterze technicznym - komunikacja zbiorowa, wodociągi i kanalizacja, światło i energetyka cieplna, oczyszczanie miasta i wiele innych. To także świadczenia społeczne - ubezpieczenia społeczne.

Forma świadczeń z zakresu pomocy społecznej polega na: udzielaniu schronienia, posiłku niezbędnego ubrania, pomocy osobom samotnym i w podeszłym wieku, które nie są same sprostać codziennym zadaniom, umieszczeniu w domu opieki społecznej z zabezpieczeniem podstawowych potrzeb, poradnictwie rodzinnym w połączeniu z terapią rodzinną i pracą socjalną, udzielaniu świadczeń w naturze lub pieniężnych, czasami na pogrzebaniu zmarłych oraz pomoc w formie zasiłków, rent socjalnych zasiłków okresowych i celowych.

Stąd też obywatele są nie tylko wyborcami, ale wprost klientami usług administracyjnych. Zatem rola administracji publicznej jest bardzo zróżnicowana. Polega na odpowiedzialności władzy publicznej za standard usług świadczonych. Problemem jej jest wielka liczba odbiorców usług. Z tej racji musi dysponować ogromnym potencjałem: tak rzeczowym, jak i kadrowym służącym realizacji jej celów i zadań.

Administracja świadcząca jest wykonywana w ramach administracji rządowej; ale przede wszystkim przez samorząd różnych szczebli. To samorządy w coraz większym stopniu kształtują i koordynują świadczeniodawców według statystycznej koncepcji rozwoju danej jednostki samorządu. Jeśli świadczeniodawcą jest administracja rządowa, to na ogół odbywa się w formie administracji nie zespolonej podległej ministrom resortowym. Bardzo dobrze, że za dostarczanie usług publicznych szczególnie o charakterze powszechnym odpowiada samorząd, zwłaszcza lokalny (gmina, powiat, województwo). Pomimo trudnych warunków władza lokalna elastycznie dokonuje właściwych i niezbędnych wyborów. Kieruje się przy tym zawsze rzeczywistymi swoimi możliwościami i koniecznością a zarazem zindywidualizowaną koncepcją i wizją rozwoju danej jednostki samorządu.

4. ZARZĄDANIE ROZWOJEM

Zarządzanie rozwojem we współczesnej przestrzeni społecznej i gospodarce jest ważną sprawą. Coraz liczniej administracja publiczna ingeruje na poszczególne podmioty, czasami wręcz używa drastyczne środki interwencyjne w życie społeczne, obszary geograficzne, na rynki, na gospodarkę jako całość. Z uwagi na to, niezbędne jest spojrzenie strategiczne które staje się i stanowi przesłankę zarządzania publicznego. To ona umożliwia kierowanie rozwojem gospodarki jako całości, lub szerzej rozwojem kraju czy też regionu. Uwzględnia ono diagnozę stanu aktualnego i prognozę na przyszłość. Tutaj bierze się pod uwagę cały splot złożonych uwarunkowań lokalnych i globalnych, potrzeb i interesów gospodarczych, społecznych i politycznych, ochrony środowiska i dziedzictwa narodowego (kulturowego), a także istniejące możliwości zaspokajania tych potrzeb. Dlatego potrzebna jest swoista busola wyznaczająca cele i kierunki zarządzania publicznego. Liczy się odpowiedzialność władz publicznych za stan spraw państwa (regionu, miasta). Wszystko to razem wzięte umożliwia racjonalne, skoordynowanie i korzystanie z dostępnych instrumentów prawnych i różnych form oddziaływania na rzeczywistość.

Reasumując, sfera zarządzania rozwojem istotnie różni się od trzech omówionych wcześniej sfer działania administracji publicznej. Można powiedzieć, że zarządzanie rozwojem jest kompleksowe i jest nadrzędne nad poprzednim, a to dlatego że zwraca się bardziej ku przyszłości, gdy tamte na kierunkowane są raczej na bieżące rezultaty. Z tego względu sfera zarządzania rozwojem jest dziś jednym z głównych czynników polityki publicznej i jest istotnym wyznacznikiem. Wymaga też zupełnie nowego przygotowania zawodowego, tak kadr urzędniczych w administracji, jak i polityków, dla których obszar ten powinien stanowić istotny teren sporu programowego.

W sensie technicznym sfera zarządzania ma swój wyraz w działalności politycznej. Stanowi bowiem nieodłączny element poczynań człowieka. Planowanie jest obecne w działalności politycznej i dyplomacji, jak również w działaniach wojennych. Dotyczy planowania działalności jednostek administracyjnych. Wyróżnia się trzy rodzaje planowania:

1. planowanie rozwoju instytucjonalnego całej administracji rządowej; np. administracji komunalnej w dużym mieście. Planowanie to w pierwszym rzędzie dotyczy zasobów (kadrowych, organizacyjnych, finansowych). W Polsce planowanie rozwoju instytucjonalnego administracji rządowej nie jest w ogóle prowadzone.

2. drugie planowanie administracji dotyczy zarządzania własnym majątkiem gospodarczym i nazywane jest planowaniem gospodarczym. Obecne jest w każdym ustroju państwa. W szczególności bardzo rozwinięte było w gospodarce socjalistycznej. Opiera się na idei prostego bilansowania działalności przedsiębiorstw państwowych oraz potrzeb społeczeństwa i samej gospodarki.

3. trzecia sfera to planowanie publiczne. Dotyczy sfery zabudowy miast (planowania zabudowy). Dziś planowanie o charakterze ogólnym występuje w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego. Obejmuje plany użytkowania terenów, programy i studia struktury funkcjonalno - przestrzennej obszaru. Polega na podejmowaniu długofalowych decyzji co do kierunków rozwoju i analizę uwarunkowań tego rozwoju. Aktualnie planowanie rozwoju znajduje wyraz w przygotowaniu ogólnej strategii rozwoju regionu (miasta) oraz całego kraju, odnosząc się do programów realizacyjnych, dziedzin i aspektów życia zbiorowego. Zależy od dostępnych środków finansowych. Duże znaczenie odgrywa także polityka rządu czy też samorządu terytorialnego, jak również polityka strukturalna Unii Europejskiej, której beneficjentami są między innymi regiony uboższe i zacofane w rozwoju. Dlatego dla sfery zarządzania rozwojem dużą wagę ma debata publiczna, z udziałem organizacji obywatelskich, środowisk gospodarczych, świata kultury, instytucji naukowych. Ważną rolę odgrywają politycy i eksperci (planiści). W praktyce politycy powinni mieć swoje koncepcje i powinni opierać się na propozycjach ekspertów, bo tylko wtedy można mówić o merytorycznej wizji politycznej.

Podsumowując kwestie obszarów działania (ingerencji) administracji publicznej można powiedzieć, że w każdej z wymienionych sfer istotne znaczenie mają funkcje regulacyjne, które polegają na ustalaniu przez władze (organy) administracyjne nakazów i zakazów (warunków, standardów) należytego zachowania się. Realizują je określone podmioty i są to zarządzenia administracyjne. W sferze administracji porządkowo-reglamentacyjnej są to przede wszystkim zarządzenia porządkowe (policyjne) nakazy i zakazy skierowane do obywateli lub określonych podmiotów (adresatów), mające na celu ochronę porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego, np. zakaz wchodzenia do lasu w czasie suszy. W sferze administracji świadczącej są to między innymi różnorodne regulaminy, normatywy, taryfy. W sferze zarządu majątkiem to zasoby gospodarowania mieniem lub korzystanie z obiektów i urządzeń pożytku publicznego i dobra wspólnego. W sferze zarządzania rozwojem są to procedury udziału w procesach planistycznych, mechanizmy partycypacji społecznej.

Zatem chodzi tu o wszystkie zarządzenia administracyjne - stanowiące akty administracyjne ogólne, które są wydawane na podstawie i w ramach ustaw. Należą więc do sfery stosowania prawa, a nie do sfery stanowienia prawa. Nie są więc źródłami prawa, a należą do form działania (czynności) administracji publicznej.

Łatwo zauważyć, że administracja publiczna jest nie tylko aparatem wykonawczym decyzji politycznych ale i aparatem aktywnym oraz stanowiącym i stosującym prawo. Wobec wielu zadań jakie wykonuje spoczywa na niej obowiązek inicjowania określonych decyzji politycznych. Chodzi tu co zrozumiałe o decyzje ze sfery polityki publicznej, realizowanej przez władze publiczne. Z tej racji jak widać nie można mówić o rozwodzie między administracją i polityką, bo administracja jest instrumentem w rękach rządu, pozwalającym skonkretyzować w działaniu ideały i programy polityczne. Stąd też polityka wymaga harmonijnego połączenia wzniosłych ideałów i zdrowego wyczucia rozsądku oraz realiów. Dlatego administracja bez polityki nie ma kierunku postępowania. Zatem administracja jest niezbędna dla polityki i jest jej podporządkowana. Nie może również działać tak, jakby do niej należała władza najwyższa. Jej zadaniem jest obejmować wszystko co jej dotyczy, a więc ma towarzyszyć człowiekowi i jemu służyć. Ma służyć człowiekowi i rozwijać ideały formułowane przez aparat polityczny. Jej podstawowe zadanie to: nie robić polityki, ale uruchomić procesy by politykę realizować, zapewniać w celu, aby wszystko szło dobrze. Żeby jej działalność była otwarta i właściwa na sugestie, interpretacyjna - z taktem, wirtuozerią i dyskrecją oraz inicjatywna i wykonywana starannie, w sposób efektywny i sprawny.

ZARZĄDZANIE I ADMINISTROWANIE SPRAWNĄ ADMINISTRACJĄ

Na sprawną administrację publiczną pod względem organizacyjnym i funkcjonalnym składa się wiele przesłanek.

Z analizy literatury wynika, że proces administrowania obejmuje pewne składniki działań:

1. przewidywanie działalności (programowanie).

2. organizowanie działalności (wykonawstwo).

3. rozkazodawstwo (przejawia się w wydawaniu konkretnych decyzji).

4. koordynacja działań administracyjnych.

5. kontrola procesu administrowania.

Natomiast organizacja zarządzania władzy legalnej opiera się na kilku zasadach, mówiących że:

1. wyspecjalizowane urzędy i stanowiska pracy są określone przez przepisy prawa.

2. podział kompetencji sprowadza się do stałego podziału czynności i zakresu wydawania poleceń oraz stosowania środków przymusu.

3. dobór urzędników należy dokonywać według kwalifikacji i specjalizacji, a nie pochodzenia, pokrewieństwa czy protekcji.

4. struktura administracyjna i odpowiedzialność niższych urzędników wobec wyższych musi być zhierarchizowana.

5. za pracę administracyjną przysługuje wynagrodzenie.

6. czynności urzędowe są stałą pracą urzędnika i jego podstawowym narzędziem.

7. działalność urzędnicza opiera się na dokumentacji.

8. działalność urzędową określają przepisy prawa i wyznaczają one zachowanie (działanie) urzędników.

PRZESŁANKI SPRAWNEJ ADMINISTRACJI

Na podstawie doświadczeń praktycznych działań administracji i w oparciu o dorobek naukowy wyróżnia się cztery przesłanki sprawnej administracji:

1. odpowiednie struktury organizacyjne w administracji, właściwie określone i podzielone kompetencje. Trzeba przyznać struktury organizacyjne administracji i kompetencje w Polsce określają parlament i rząd oraz z upoważnienia ustawowego inne organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego. W państwie demokratycznym administracja publiczna jest podporządkowana organom przedstawicielskim - na szczeblu centralnym - parlamentowi, a w terenie - samorządowi terytorialnemu. Zatem podstawową czynnością w tworzeniu struktur administracji publicznej jest określenie celu któremu ma ona służyć. Z reguły cele różnych instytucji różnią się między sobą. Stąd też występują różne konstrukcje tworzonych instytucji, ponieważ inne cele spełniają jednostki organu państwowego, a inne samorządu terytorialnego. Aczkolwiek całościowa struktura organizacyjna powinna mieć charakter hierarchiczny (powinna być drabina ze stanowiskami kierowniczymi i wykonawczymi). Natomiast zadania administracji publicznej realizuje się poprzez kompetencje przypisane organom administracyjnym np. organy kierownicze rząd, czy wojewoda mają kompetencje sformułowane w Konstytucji RP, czy ustawach.

2. odpowiednie kadry w administracji i właściwe stosunki międzyludzkie. Należy powiedzieć, że administracja publiczna skupia wielkie rzesze urzędników spełniających zadania publiczne. Są to osoby stale pracujące. Art. 153 ust.1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku przedstawia (dając podstawę utworzenia służby cywilnej) ogólną regulację dotyczącą urzędników administracji rządowej, który mówi: w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej. Zasadę tę można odnosić do pracowników samorządowych. Uchwalona ustawa z 18 grudnia 1998 roku o służbie cywilnej zakłada stworzenie modelu nowoczesnej administracji opartej na zawodowych urzędnikach, merytorycznie przygotowanych do pracy w administracji publicznej, apolitycznych, fachowych, przestrzegających zasad etyki zawodowej. Dlatego należy uwagę skupiać na właściwym doborze kadry. Należy stawiać szczególne wymagania kadrze kierowniczej, patrzeć na kwalifikacje polityczne wobec osób związanych z polityką państwa (ministrów, wojewodów, starostów, prezydentów miast). Również obserwować uważnie awanse urzędników, uwagę na przysposabianie kandydatów na urzędnika - w oparciu o wstępne staże, praktyki, aplikacje. Ma to przygotować ich do pracy na danym stanowisku. Patrzeć na wykształcenie. Wszystko po to, aby zapewnić stabilność kadr w aparacie administracji. Zwracać baczną uwagę na podnoszenie kwalifikacji pracowników, umożliwiać studiowanie na studiach podyplomowych osobom aktualizującym wiedzę dla rozszerzenia wiadomości z dziedziny administracyjno-prawnej i zarządzania.

3. odpowiednio zorganizowany proces pracy. Aby spełniać wyznaczone zadania administracja musi opierać się na zasadach racjonalnej organizacji pracy, w celu sprawnego działania. Sprawność oznacza i świadczy o działaniach sprężystych, elastycznych, wydajnych i elastycznych. Ważną rolę odgrywa w tym sprawny racjonalny dobór kadr, zwłaszcza ich poprawne przygotowanie rozmieszczenie i sterowanie (kierowanie, zarządzanie nimi) w procesie pracy.

4. wyposażenie techniczne i informacyjne administracji. W tej materii chodzi o racjonalne urządzenie biura, wyposażenie w urządzenia techniczne organizacji pracy, wykonywanie czynności biurowych, do rejestracji, gromadzenia i przechowywania informacji.

PRAWO OBYWATELA DO DOBREJ ADMINISTRACJI

Administracja publiczna w swojej właściwości jest powołana do działania w imieniu państwa i w interesie dla dobra obywateli. W związku z powyższym każdej osobie przysługują pewne prawa. Prawo do dobrej administracji wynikają z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ustaw z Karty Podstawowych Praw Unii Europejskiej oraz Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji. W świetle wymienionych dokumentów obywatel ma prawo do dobrej administracji, ponieważ administracja publiczna w granicach swojego działania (zgodnie ze swoja właściwością funkcjonowania) powołana została do życia na podstawie prawa (mówi o tym Konstytucja i ustawy). Z tego też względu realizuje w imieniu państwa interesu ludzi. Dlatego zgodnie z prawem powinna być skuteczna, sprawna, winna działać w sposób pełny i miarę jak najbardziej możliwie oszczędny. I te cechy (przywary) jakie wykazuje wraz z różnorodnymi zaletami mają świadczyć nam o dobrym administrowaniu (zarządzaniu).

KARTA PRAW PODSTAWOWYCH

Jak wspomniano prawo do dobrej administracji wynika również z Karty Podstawowych Praw Unii Europejskiej. Wraz z tekstem Kodeksu Dobrej Administracji Karta stanowi rozwinięcie uregulowań (unormowań) Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską i Traktatu Ustanawiającego Unię Europejską. W Karcie i Kodeksie mamy do czynienia z realizacją postanowień dotyczących praw obywatelskich do dobrej administracji.

W szczególności Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej to Konstytucja w tym zakresie. Składa się z 54 artykułów zebranych w 7 rozdziałach. Regulację praw obywateli zawiera art.41 Karty. W nim to sformułowane jest prawo do dobrej administracji. W myśl artykułu każdej osobie przysługuje prawo do obiektywnego, rzetelnego i podjętego w rozsądnym terminie załatwienia sprawy. Przede wszystkim art.41 obejmuje:

1. prawo do osobistego przedstawienia sprawy, w razie gdyby sprawa musiałaby być załatwiona niekorzystnie (w sposób niekorzystny),

2. prawo do dostępu do akt sprawy, jednakże z uwzględnieniem ochrony tajemnicy zawodowej i handlowej oraz uzasadnionych wiadomości poufnych,

3. prawo do uzasadnienia decyzji.

Ponadto zgodnie z zasadami (na zasadach) ogólnymi, ale wspólnymi dla prawa każdego z państw członkowskich, każdy ma prawo domagać się pokrycia wszystkich szkód wyrządzonych mu przez organy lub funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem powierzonych im funkcji i zadań. Oprócz tego, każdy obywatel Unii Europejskiej ma prawo skierować pismo do każdego z organów unijnych w jednym z języków oficjalnych i otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

EUROPEJSKI KODEKS DOBREJ ADMINISTRACJI

Natomiast EUROPEJSKI KODEKS DOBREJ ADMINISTRACJI składa się z 17 artykułów i został uchwalony przez Parlament Europejski w dniu 6 września 2001 roku. Zawiera zasady określające stosunki między instytucjami/urzędnikami unijnymi a jednostkami (osoby fizyczne / prawne). Podstawowe zasady to:

• praworządność

• niedyskryminowanie

• bezstronność

• niezależność

• obiektywizm

• współmierność

• zakaz nadużywania uprawnień

• udzielanie jednostkom porad (a propos postępowania itp.)

• uczciwość

• uprzejmość

• zachowanie terminu podjęcia decyzji (niezwłocznie; mniej niż 2 miesiące)

• uzasadnienie decyzji

• możliwość odwołania się od decyzji

• ochrona danych osobowych

• dostęp do dokumentów

• prowadzenie rejestrów spraw/ rejestrów korespondencji

• prawo złożenia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zawarte są w nim przepisy stanowiące europejskie regulacje w zakresie dobrej administracji i odnoszące się zarówno do kultury europejskiej. Stanowi on, że:

1. kodeks obowiązuje w stosunkach zewnętrznych zachodzących między organami i funkcjonariuszami a innymi podmiotami zewnętrznymi, a nie wewnętrznymi,

2. wszystkie działania organów i funkcjonariuszy opierają się na prawie materialnym i procesowym,

3. wszystkie sprawy rozpatrywane są z poszanowaniem zasady równego traktowania, bez względu na narodowość, rasę, płeć, kolor skóry, pochodzenie etniczne, mniejszość narodową, majątek, preferencje seksualne, inwalidztwo,

4. w zakresie nakładania czy też ograniczania na obywateli obowiązków funkcjonariusze zawsze mają na uwadze ochronę interesu publicznego i prywatnego,

5. każdy funkcjonariusz realizuje cele i zadania w granicach przyznanych uprawnień i kompetencji,

6. funkcjonariusz zawsze powinien działać w sposób bezstronny i obiektywny, niepreferencyjny i arbitralny z uwzględnieniem istotnych (ważnych spraw) okoliczności, w sposób uczciwy i rozsądny,

7. funkcjonariusz działa zgodnie z praktyką, dotychczasowymi regułami wypracowanymi w przeszłości,

8. funkcjonariusz jako usługodawca zachowuje się poprawnie, uprzejmie i w sposób dostępny, a odpowiedzi udziela korespondencyjnie, w rozmowie telefonicznej lub pocztą elektroniczną. W razie popełnienia błędu naprawia go w interesie obywatela, informując o sposobie innego działania (np. skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich, do sądu),

9. decyzje podejmowane są na piśmie i natychmiast przekazywane osobom, których praw lub interesów dotyczą,

10. wykorzystując dane w postępowaniu ochrania się sferę prywatności i nietykalności osobistej zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 45/2001 roku o ochronie osób fizycznych przy przetwarzaniu danych,

11. w postępowaniu o udzielenie informacji udziela się pełnej odpowiedzi.

Z analizowanych dokumentów wynika, że dla polskiego porządku prawnego i obywatela ogromną wartość ma zarówno art.41 Karty Podstawowych Praw Unii Europejskiej jak i Europejski Kodeks Dobrej Administracji. Chodzi o to, aby organy polskie obydwie regulacje traktowały jako prawo wyższego rzędu, prawo nadrzędne od posiadanych regulacji ustawowych wewnętrznych.

Podsumowując należy podkreślić, że w państwie prawa i w świetle zgodnie z aktualnie obowiązującą zasadą demokratycznego państwa prawa, podstawowym (fundamentalnym) prawem każdego obywatela jest prawo do pewnej i stabilnej sytuacji prawnej człowieka, wynikającej z praw określonych w Konstytucji i przez nią chronionych. Dlatego też należy zaznaczyć, że dobra administracja publiczna ma obowiązek wykonywać zadania publiczne w sposób nieprzerwany, niezakłócony i powszechny zgodnie z zasadą równego dostępu dla obywateli. Nadto w państwie prawa, administracja publiczna nie powinna eksperymentować zadaniami publicznymi i metodami ich realizacji. Administracja publiczna powinna odrzucać improwizację i podejmowanie ryzyka w skutkach dla udolnych reform, które miałyby zawężać oraz ograniczać korzystanie przez obywateli z ich praw publicznych.

ZAKOŃCZENIE

Administracja jest zjawiskiem społecznym, ponieważ zajmuje się sprawami związanymi z ludźmi tworzącymi społeczeństwo. Działania administracji to nie tylko sfera stosunków z obywatelami państwa, ale z organizacjami społecznymi, samorządowymi i państwowymi. Dzięki utrzymywanym związkom, administracja publiczna może wykonywać swoje obowiązki wobec państwa, a obywatele korzystać z przysługujących im przywilejów, chociażby w jednej z najważniejszych sfer działania z zakresu pomocy społecznej, a więc tych zagwarantowanych w świetle przepisów: zasiłku dla bezrobotnych, dodatków szkoleniowych, pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego, szkoleń, pożyczek z funduszy i innych. Tego typu działania zalicza się do działań niewładczych, stawianych obywatela na równi z organem administracyjnym.

Problematyka działania administracji publicznej obejmuje jeszcze wiele innych problemów i zagadnień zawierających się w sferze działań władczych. W szczególności realizowane są one w obszarze funkcji porządkowo - reglamentacyjnej wykonywanej przez organy bezpieczeństwa i porządku publicznego. Sprowadzają się one do wydawania poleceń i niekiedy wręcz stosowania środków przymusu. Ponadto w sferze reglamentacyjnej polegają na wydawaniu zezwoleń, licencji, koncesji, itd.

Działania władcze wiążą się również z wydawaniem i stosowaniem aktów administracyjnych i aktów normatywnych. Na podstawie nich organy niejednokrotnie jednostronnie ingerują w sferę człowieka lub innych podmiotów rozstrzygając o ich pozycji, zmuszając do podporządkowania się woli organu administracji. Świadczy to o tym, że organy działają samodzielnie, a nawet w pewnym stopniu spontanicznie, ale zawsze w ramach i na podstawie prawa, zgodnie z zasadą legalizmu.

Można powiedzieć, że katalog spraw, który dotyczy działalności administracji jest bardzo szeroki i ogromny. W rzeczywistości dotyczy wielu dziedzin życia obywateli i zarazem całego społeczeństwa. Obejmuje sfery zarządzania majątkiem publicznym (zarządzaniem nieruchomościami), funkcję organizującą i porządkowo - reglamentacyjną. Ma postać świadczącą oraz dotyczy zarządzania rozwojem w sensie planistycznym, w kierunku zagospodarowania przestrzennego.

Generalnie w świetle dokonanych rozważań zdecydowanie można stwierdzić, że działania administracji publicznej skierowane są i stawiają sobie za cel interes publiczny, który w pełni na podstawie prawa zaspokaja z jednej strony prawne działania organów administracji, a z drugiej strony potrzeby wszystkich obywateli naszego państwa.

BIBLIOGRAFIA:

AKTY PRAWNE

1. Konstytucja RP z dnia 02 kwietnia 1997 roku.

2. Karta Praw podstawowych z dnia 7 grudnia 2000 r.

3. Europejski Kodeks Dobrej Administracji z dnia 6 września 2001 r.

LITERATURA

1. Boć J. (red), Prawo administracyjne, Wyd. Kolonia Limited, Wrocław 2007.

2. Boć J. (red), Administracja publiczna, Wyd. Kolonia Limited, Wrocław 2004.

3. Izdebski H. Kulesza M., Administracja publiczna - zagadnienia ogólne, Wyd. Liber, Warszawa 1999 i 2004.

4. Ochendowski E, Prawo administracyjne - cześć ogólna, Wyd. Atelier Toruń 2001.

5. Zieliński E. Administracja rządowa w Polsce, Wyd. Elipsa, Warszawa 2001.

6. Wielka Encyklopedia PWN, Wyd. Naukowe PWN SA, Warszawa 2002.

INTERNET:

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Kodeks_Dobrej_Praktyki_Administracyjnej.

Dr Andrzej Warmiński

Tel. [phone]

ORGANIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja publiczna jest częścią aparatu państwowego, ustroju i aparatem wykonawczym władzy publicznej. Dlatego tez można powiedzieć, że administracja to równocześnie struktura i działanie, w której zawiera się organizatorsko- wykonawcza działalność, to zespół działań, czynności i przedsięwzięć na rzecz interesu publicznego, realizowanych przez podmioty, organy i instytucje. A całość struktur administracyjnych składa się z dwóch podmiotów: organów i urzędów.

Na wstępie rozważania na ten temat należy rozpocząć od wyjaśnienia podstawowych pojęć, niezbędnych dla zrozumienia problematyki organizacji administracji publicznej. Dlatego też na podstawie analizy ogólnodostępnej literatury należy stwierdzić, że:

1. ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: to osoba( lub grupa osób, kolegium) znajdująca się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego; powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego; działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji- polegających na działalności wykonawczo- zarządzającej w zakresie stanowienia i stosowania prawa; działający w imieniu i na rachunek państwa lub samorządu terytorialnego, uprawniony do posługiwania się środkami władczymi ( nakazami, zakazami, poleceniami, itd.).

2. URZĄD ORGANU ADMINISTRACJI. Z kolei Urząd nie jest organem, a składa sie z komórek organizacyjnych i pracowników urzędu. Ich zakres działania ( zadania, czynności, obowiązki) regulują ( ustalają ) statuty, regulaminy i zarządzenia organizacyjne. W oparciu o literaturę urząd występuje w trzech znaczeniach:

• jako wyodrębniony zespół kompetencji ( praw i obowiązków związanych z danym (określonym) organem administracji publicznej. Stąd też w tym znaczeniu mówimy o urzędzie prezydenta, ministra, wojewody, rektora,itd.;

• jako szczególna nazwa organu administracyjnego: np. urząd celny, morski, górniczy. W tym przypadku organ administracji jest zazwyczaj jednoosobowy i utożsamiany jest z całym urzędem, a organem tu jest kierownik urzędu;

• jako zorganizowany zespół osób i środków materialnych, przydatny organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji: np. ministerstwo, rektorat, urząd wojewódzki, urząd gminny, urząd marszałkowski, starostwo, stacje sanitarno- epidemiologiczne, kancelaria premiera, itd.. W tym trzecim znaczeniu urząd jest aparatem pomocniczym i wykonawczym organu administracji. Natomiast w tym znaczeniu ministerstwo jest urzędem naczelnego jednoosobowego organu administracji państwowej zwanym MINISTERSTWEM.

3. POJĘCIE ORGANU ADMINISTRUJĄCEGO. Organ administrujący to każdy podmiot, któremu prawo przyznaje (przyznało) funkcje administrowania lub któremu prawo stwarza podstawy do administrowania. Do organów administracyjnych zaliczają się:

• wszystkie organy administracyjne,

• organy państwowe czy też publiczne, np. Prezydenta RP, który zgodnie z kompetencjami nadaje odznaczenia, tytuły honorowe,

• odpowiednie organy wykonawcze samorządu terytorialnego: sołectwa, dzielnic miejskich i osiedli,

• upoważnione podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego ( fundacje i stowarzyszenia), itd.

4. KOMPETENCJE ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ. Kompetencje to nic innego jak zdolność do skonkretyzowanego działania, zobrazowanego poprzez odpowiednie postępowanie sformułowane (określone) przez prawo. Zatem można powiedzieć i wynika z tego, że:

• kompetencje są zawsze regulowane prawem,

• kompetencje są równoznaczne z obowiązkiem,

• kompetencje służą organowi w zależności od uwarunkowania w konkretnej sprawie i w zakresie przyznanym danemu organowi, np. w przypadku wyjazdu burmistrza za granicę i braku upoważnienia do wydania decyzji - żadna nie może być wydana.

5. APARAT ADMINISTRACJI: to zbiorcze zestawienie (zbiór, zestaw, całość) różnych

jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji rządowej i samorządowej, zakłady użyteczności publicznej i w mniejszym zakresie (ograniczonym) inne podmioty: typu przedsiębiorstwa państwowe, organizacje społeczne (Polski Czerwony Krzyż), korporacje (np. Spółka prawa handlowego), fundacje, itd. Wobec tego aparat administracyjny tworzą wszystkie jednostki organizacyjne (podmioty), niezależnie od tego czy są one państwowe, bądź też samorządowe.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że aparat administracyjny dzieli się na różne organy i jednostki z uwagi na następujące czynniki:

• funkcjonalne- inne wymagania stawia się służbie zdrowia i inne administracji obrony, spraw zagranicznych i wewnętrznych,

• terytorialne- ze względu na rangę różne wykonuje się zadania w terenie i inne zadania stają przed gminną, powiatem, województwem oraz w skali całego kraju,

• organizacyjne- w zależności od zadań organu administrującego mamy do czynienia z różnym stopniem powiązania administracyjnego, np. między samorządem a administracja rządową.

6. STRUKTURY ORGANIZACYJNE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ. O

strukturach organizacyjnych można mówić (i je rozpatrywać) w skali MAKRO I MIKRO.

W skali MAKRO to układ wszystkich jednostek administracyjnych, ich wzajemne powiązanie, zależność w sensie hierarchicznym i funkcjonalnym. Natomiast w skali MIKRO to układ stanowisk kierowniczych i wykonawczych, komórek organizacyjnych (wydziałów, referatów, sekcji) w danym urzędzie, wraz z wzajemnymi relacjami, powiązaniami, zależnościami ( więzią hierarchiczną, funkcjonalną, informacyjną).

ZASADY BUDOWY I FUNKCJONOWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Do budowy i funkcjonowania administracji publicznej odnoszą się określone zasady. Według Z. Leońskiego zasady, to reguły postępowania oraz zasady (reguły) formułowania zadań przy określaniu celów, środków działania, przyjmowania rozwiązań strukturalnych i ustalania poczynań organizacyjnych. Są to reguły określające podstawowe prawidłowości w organizacji i funkcjonowaniu administracji publicznej, oparte na rozwiązaniach teoretycznych, koncepcjach ideowych i politycznych, służących budowie ustroju społecznego.

Jak pisze i wskazuje E. Zieliński do głównych zaliczamy następujące zasady:

• CELOWOŚCI - oznacza, że nie można tworzyć instytucji bez określonego (wyznaczonego) celu. To cel inspiruje potrzebę utworzenia instytucji, dla realizacji celu i zadań z nich wynikających. Należy ją odnosić do budowy ( tworzenia) organów i aparatu administracji publicznej.

• KOLEGIALNOŚCI I JEDNOOSOBOWOŚCI- oznaczają, że poszczególne podmioty aparatu administracyjnego należy budować w oparciu o te zasady. Należy stwierdzić,że zasady te, określają budowę organów i są sobie przeciwstawne. Natomiast kryterium składu osobowego wyróżniają nam organy kolegialne i jednoosobowe, nazywane jako organy monokratyczne. Kolegialność, jako metoda działania oznacza współpracę wielu osób (np. kolegium doradzające: fachowców, ekspertów), np. organ kolegialny- Rada Ministrów, organ pomocniczy lub doradczy- kolegium wojewody, ministra.

• CENTRALIZACJI I DECENTRALIZACJI. Zasady te są sobie przeciwstawne. Centralizacja- to sposób zorganizowania aparatu administracyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia (rzędu) są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyższego. Przejawia się to w zależności służbowej i osobowej. Tu organ niższy nie posiada prawnej samodzielności i niezależności. Organ wyższy może zwalniać, karać dyscyplinarnie, wydawać polecenia służbowe. Natomiast decentralizacja- to taki sposób działania aparatu, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Decentralizacja oznacza faktyczną samodzielność i niezależność ( przede wszystkim- zwłaszcza finansową) organów niższego stopnia oraz wyposażenie we własne kompetencje, np. rada gminny powołuje swoje wewnętrzne organy i decyduje o obsadzie personalnej. Należy zaznaczyć, że w systemie administracji organ wyższy nie może wkraczać w działalność niższego rzędu, nim kierować i wydawać polecenia.

• KONCENTRACJI I DEKONCENTRACJI. Zasady te odnoszą się do rozmieszczania (rozdzielenia) zadań ogniwom w układzie pionowym. Skupienie kompetencji w rękach jednego lub wielkiej grupy nazywamy koncentracją i dotyczy koncentracji ( umieszczenia głównego ciężaru odpowiedzialności wyłącznie na organach naczelnych i centralnych). Z kolei rozmieszczenie zadań i kompetencji na większą i szerszą liczbę organów określa się mianem dekoncentracji. Inaczej rzecz biorąc, to dekoncentracja polegająca na podziale zadań , w którym załatwienie większości spraw bieżących przesuwa się (przechodzi) z jednostek (ogniw) centralnych na wyższe szczeble. Dlatego też wyróżnia się dwa rodzaje dekoncentracji: rzeczową- rozdzielającą kompetencje jednego organu na kilka z tego samego szczebla i dekoncentracje terytorialną- polegającą na przemieszczeniu kompetencji organu wyższego na podległe mu organy terenowe.

• ZASADA ZAKRESU DZIAŁANIA I KOMPETENCYJNOŚCI: oznacza, że zakres działania organu określają przepisy prawa i obejmuje on wyliczenie praw jakimi organ się zajmuje, np. przepisy prawa budowlanego, ochrony środowiska, prawo geodezyjne, itp. Chodzi tu o przepisy tzw. kompetencyjne zawarte w regułach ustaw prawa materialnego, które wskazują w jakiej formie prawnej organ działa w powierzonej sprawie. Kompetencje wiążą się z właściwością organu i uprawnieniami (obowiązkami) do działania. Stąd też można mówić o kilku rodzajach właściwości (kompetencji):

• miejscowej (terytorialnej) - oznaczającej, że organ może działać na obszarze jednostki podziału terytorialnego dla której został ustanowiony (np. wojewoda w województwie),

• rzeczowej - która polega na przyznaniu organowi administracji prawa rozstrzygania w określonych sprawach, np. sprawami rejestracji pojazdów i wydawania dokumentów zajmuje się starosta - a z jego upoważnienia kierownik wydziału komunikacji,

• właściwości instancyjnej - która dotyczy prawa do wskazania i ustalania, jaki organ I czy II instancji jest organem odwoławczym, np. pozwolenie na pozyskanie drewna w lasach nie należących do Skarbu Państwa wydaje starosta, a odwołanie od decyzji rozpatruje wojewoda,

• właściwości funkcjonalnej - stanowiącej o tym (określa, oznacza), który z przedstawicieli sprawy, a regulują to uwarunkowania prawne danego podmiotu.

Generowanie jednak zasadą powszechną jest obowiązek przestrzegania z urzędu przez wszystkie organy administracji publicznej swojej właściwości, a mówi o tym art. 19 kodeksu postępowania administracyjnego, że organy administracji publicznej przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej.

• ZASADA RESORTOWOŚCI I TERYTORIALNOŚCI. Zasady te dotyczą podziału pracy w aparacie administracyjnym. Uwzględniają funkcje oraz zadania administracji publicznej z uwagi na jednorodność i pokrewieństwo spraw, grupując je w jedynym resorcie jako sprawy rzeczowo pokrewne(zbieżne przedmiotowo). W związku z powyższym wyodrębnia się dział administracji państwowej, skupiającej sprawy jednorodne i pokrewne. W ujęciu organizacyjnym chodzi o poszczególne resorty jako działy administracji kierowane przez ministrów lub członka rządu. Można powiedzieć, że podział na resorty w administracji jest podziałem pionowym, obejmującym w sobie organy administracji państwowej (rządowej) ze szczebla centralnego i terenowego oraz podległe im jednostki organizacyjne, załatwiające (obsługujące) sprawy należące do danego resortu. Natomiast kryterium terytorialności dotyczy przede wszystkim wielkości (rozmiaru) zasięgu oddziaływania organów administracji. W nim nie obowiązuje zasada pionowego podporządkowania, a jednostki administracji samorządowej funkcjonują (działają) na zasadzie niezależności w sposób samodzielny. Jest to więc terytorialna struktura administracji poziomej podziału administracyjnego państwa.

• ZASADA SUBSYDIARNOŚCI. Zasada ta dotyczy podziału zadań i kompetencji między organami administracji publicznej różnych szczebli, w tym aż po szczeble samorządu terytorialnego. Zgodnie z tą zasadą, przydzielenie zadań i kompetencji należy zaczynać od najniższych organów , kończąc na najwyższych (kompetencjach). Zatem jeżeli zadaniem publicznym podoła gmina, wtedy (wówczas) nie należy angażować innego szczebla samorządu terytorialnego - wojewódzkiego. A więc państwo powinno wkraczać tylko wtedy, gdy jest to konieczne i wynika z nieskutecznej działalności organów samorządu najwyższego szczebla.

• ZASADA ZESPOLENIA ADMINISTRACYJNEGO: oznacza, że pod zwierzchnictwem wojewody zespolono terenowe orany administracji specjalnej (Policję, Inspekcję budowlaną, Ochrony Roślin, Weterynaryjną, Ochrony Środowiska, itp.). Z kolei w powiecie starosta jest zwierzchnikiem państwowych służb, inspekcji i straży: Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Inspektoratu Weterynarii, Inspektora Nadzoru Budowlanego. Należy jednak wskazać, że zespolenie to pojawia się na:

płaszczyźnie organizacyjnej - poprzez wyłączenie regulacji organizacyjnych służb do statutów i regulaminów województw, starostwa, powiatu,

na płaszczyźnie osobowej: związanej z prawem powoływania kierowników organów przez wojewodę i starostę (oprócz Komendanta Policji i Państwowej Straży Pożarnej),

kompetencyjnej: zakładającej, że wojewoda jest organem zespolonej administracji rządowej w województwie, a starosta zwierzchnikiem służb, inspekcji i straży.

• ZASADA ZWIĄZANIA ADMINISTRACJI PRAWEM: oznacza, że organy administracji publicznej działają na podstawie przeciwieństwa i w granicach zakreślonych przepisami prawa. Mówi o tym art. 7 Konstytucji RP głosząc, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Z zasady tej wynika, że wszystkie organy władzy publicznej powstają i funkcjonują na podstawie norm prawnych, które określają organizację, kompetencje i granice aktywności organów

• ZASADA KIEROWNICTWA: stanowi, że przez kierowanie należy rozumieć oddziaływanie (wpływanie) obiektu kierującego na obiekt kierowany, aby zachowywał się (działał) w kierunku postawionego przed nim celu. W administracji publicznej obiektem kierującym (nadrzędnym) jest organ administracji, a kierowanym jest aparat wykonawczy- urząd. Istotą kierowania jest osiągnięcie celów, a kompetencje kierownicze to obowiązki i uprawnienia władcze. Są to również działania władcze organu kierowniczego w celu realizacji zadań przez aparat wykonawczy administracji. To także prawo wydawania aktów indywidualnych poleceń, zarządzeń, przepisów prawa, dyrektyw. To prawo doboru i zatrudniania ludzi, awansowanie, wyróżnianie i zwalnianie. W zakresie tej zasady kompetencje określają zakres zadań, sprawy motywowania, koordynacji, nadzoru i oceny wyników, kształtowania osobowości, wychowania, współżycia, podnoszenia poziomu kultury, itd.

• ZASADA SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA. Zasadę tę należy odnosić do efektywności i skuteczności działania, w dziedzinie zapewnienia obywatelom podstawowych świadczeń społecznych oraz w celu , aby aparat państwowy posiadał zdolność świadczeń deklarowanych praw przysługujących obywatelom konstytucyjnie. Zasadę tą należy również odnosić do jakości rozstrzygnięć administracyjnych i skuteczności tworzonego prawa przez administracją. Zatem można przyjąć, że działania są sprawne, kiedy prowadzą do osiągnięcia zamierzonego, jak najmniejszym nakładem. Innymi słowy - działać sprawnie- to działać skutecznie i szybko, ekonomicznie przy niewielkim nakładzie sił, energii i środków. Dlatego zasada ta obowiązuje i dotyczy administracji publicznej. Należy tu brać pod uwagę koszty przedsięwzięć realizacji zadań, utrzymywanie aparatu administracyjnego, z uwzględnieniem w szczególności kosztów społecznych (czyli sumę kosztów ponoszonych przez społeczeństwo w związku z działalnością administracyjną państwa).

• ZASADA PLANOWANIA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: polega na obmyślaniu kierunków działania, umożliwiającego administracji publicznej realizację celów. Musi opierać się na dyrektywach budowy i planowania planów, organów państwa, (zamierzeń, prerogatywach państwa). Chodzi o planowanie w aspekcie zewnętrznym przewidzianym ustawą, obejmującym sprawy (kwestie, problemy) obywatela oraz planowanie w aspekcie wewnętrznym, jako formie (sposobie) aktywności administracji publicznej, np. planowanie w sferze finansowej regulowane ustawą z dn. 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych, planowaniu przestrzennym (strategicznym, długoplanowym, na różnych szczeblach) zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym. Dlatego planowanie jest funkcją wewnętrzną każdego kierownika zakładającą możliwość rozwiązań różnych celów, przyjęcia kierunków polityki, procedur i programów, jak np. planowanie rozwoju infrastruktury (budowy dróg, rozwoju sieci szkolnictwa i placówek kulturalnych, kanalizacji, wodociągów, miejsc utylizacji- wysypisk śmieci, itd.)

• ZASADA KOORDYNACJI: w administracji publicznej oznacza harmonizowane działania różnych organów administracji i urzędów publicznych dla wypracowania jednolitego stanowiska i zamierzonego celu. Sprowadza się do wspólnego uwzględniania działań, usunięcia powstałych rozbieżności, wykluczenie dublowania (nakładania się) działań różnych jednostek i zapobieganie takim zjawiskom ( przypadkom). Albowiem aparat administracji publicznej wymaga działań racjonalnych w warunkach rozczłonkowania. Koordynacja ma zapewnić spoistość i jednolitość działań. Jednolitość służy organizacji celów poprzez właściwe powiązanie organizacyjne, np. ogniw aparatu administracji scentralizowanej- rządowej i w układzie zdecentralizowanym- administracji samorządowej, przy czym koordynację na szczeblu centralnym w skali całego państwa zapewnia Rada Ministrów, ale tylko wobec administracji państwowej- rządowej.

• ZASADA NADZORU I KONTROLI. Nadzór- to zespół kompetencji (uprawnień i obowiązków) nadrzędnych organów państwowych w celu wywarcia wpływu za pomocą różnych środków na prawidłowe funkcjonowanie organów podporządkowanych lub nadzorowanych. Nadzór jest pojęciem szerszym do kontroli gdyż zawsze obejmuje kontrolę i z drugiej strony wykonywanie kontroli nie musi się łączyć z prawem stwarzania środków nadzorczych. Celem nadzoru jest usuwanie i zapobieganie powstawaniu nieprawidłowości w działaniach organów nadzorczych. Na przykład nadzór nad działalnością wojewody dotyczy: zgodnego działania z prawem, zgodnego działania z polityką rządu pod względem rzetelności i gospodarności. Natomiast kontrola służy rządzeniu, zarządzaniu i administrowaniu. Obejmuje proces kierowania, planowania i koordynację. Polega na obserwowaniu, ustalaniu, wykonywaniu, porównywaniu stanu faktycznego, rzeczywistości z celami, przyczyn różnic i formułowaniu zaleceń w celu usunięcia złych, niepożądanych zjawisk, na sygnalizowaniu dokonanych spostrzeżeń właściwym jednostkom. Kontrola może mieć formę:

- inspekcji, czyli kontroli bezpośredniej podmiotu kontrolowanego, przebiegu i rezultatów działania,

- lustracji, czyli kontroli określonego przedmiotu- jego stanu i cech w porównaniu z wzorcem pożądanym,

- rewizji- polegającej na kontroli finansowej i porównaniu faktycznych środków finansowych z dokumentacją oraz oceny prawdziwości dysponowania środkami,

- wizytacji, czyli kontroli całokształtu działalności jednostki kontrolowanej.

Reasumując można powiedzieć, że kontrola wewnętrzna spełnia trzy funkcje :

• instruktarzową (wyjaśniającą) na czym polega błąd w działaniu,

• profilaktyczną (prewencyjną) zapobiegającą nieprawidłowościom,

• sygnalizującą, dostarczającą kierownikowi jednostki organizacyjnej informacji o istniejących nieprawidłowościach.

ORGANY NACZELNE, CENTRALNE I TERENOWE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Wyróżnia się cztery określenia naczelnych organów:

1. ORGANY NACZELNE: to organy administracji rządowej spośród organów administracji publicznej powoływane bezpośrednio przez Prezydenta lub po wyborze przez sejm,

2. to organ zwierzchni wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej (np. Premier),

3. to organy powoływane przez Prezydenta lub Sejm, których właściwość działania obejmuje obszar całego państwa,

4. to organy wobec innych organów w strukturze administracji rządowej, których właściwość terytorialnie obejmuje obszar całego państwa.

Mając na uwadze powyższe cztery rozumienia, biorąc pod uwagę jedynie pierwszy i drugi punkt tej klasyfikacji, to mówimy tylko o organach naczelnych (Prezydent i Rada Ministrów). Natomiast mając na uwadze trzeci i czwarty punkt wyróżnia się centralne organy administracji państwowej (rządowej ) i organy administracji rządowej w terenie (inaczej organy administracji publicznej terenowe). Należy jednak zaznaczyć, że klasyfikacja ta nie obejmuje Prezydenta, który zgodnie z Konstytucją jest organem podstawowym zwierzchnikiem dla państwa.

PREZYDENT JAKO NACZELNY ORGAN ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

Prezydent jako naczelny organ administracji państwowej jest zgodnie z postanowieniami Konstytucji centralnym konstytucyjnym organem państwa. W ramach sprawowanego urzędu sprawuje szereg kompetencji:

• w sferze stosunków zagranicznych jest najwyższym przedstawicielem RP (zwierzchnikiem), np. co do ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych,

• w sferze prawodawstwa nadzwyczajnego: wprowadza stan wojny i wyjątkowy,

• w sferze prawodawstwa zwykłego: posiada słabe (znikome możliwości) kompetencje, może jedynie wydawać rozporządzenia, ale za zgodą Sejmu, przy czym zarządzenia te nie regulują one praw i obowiązków obywatelskich,

• w sferze obsadzania stanowisk: ma szerokie uprawnienia np. zgodnie z art. 126 Konstytucji powołuje i odwołuje Premiera, Radę Ministrów,

• w sferze uprawnień organizacyjnych: może zwoływać i przewodniczyć Radzie Gabinetowej, nadawać obywatelstwo i zwolnić z obywatelstwa, nadawać ordery, może stosować prawo łaski (ale nie z obszaru wymiaru sprawiedliwości- władzy sądowej).

RADA MINISTRÓW JAKO NACZELNY ORGAN ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

W skład Rady Ministrów wchodzą: PREZES jako przewodniczący Rady, WICEPREZES, Rady Ministrów, MINISTROWIE, PRZEWODNICZĄCY KOMITETÓW: Komitet Badań Naukowych(jako naczelny organ administracji rządowej zwany Ministrem Nauki z Urzędem- Ministerstwo Nauki i Informatyzacji) oraz Komitet Integracji Europejskiej.

Podobnie jak Prezydent również RADA MINISTRÓW posiada określone kompetencje. Kompetencje Rady Ministrów wynikają z Konstytucji, ustawy o Radzie Ministrów i aktów normatywnych. Kompetencja także można pogrupować w sfery działania. Zatem wyróżnia się kompetencje związane z bezpieczeństwem porządku publicznego, związane z nadzorem, kontrolą i koordynacją działań, funkcje kierownicze, kompetencje normotwórcze, związane z wydawaniem rozporządzeń, uchwał, uchwał wewnętrznych, statutów, rozpatrywaniem sprawozdań, itd.

Zgodnie z art. 146 ust. 4 Konstytucji Rada Ministrów:

-zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, kontroluje i koordynuje pracę organów administracji rządowej,

-chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu państwa- kieruje jego wykonaniem i wykorzystaniem,

-zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, bezpieczeństwo zewnętrzne państwa, utrzymując w tym zakresie dobre stosunki z innymi państwami i organizacjami,

-zawiera umowy międzynarodowe i określa organizację oraz tryb swojej pracy.

W świetle powyższych sprawowanych kompetencji można powiedzieć, że Rada Ministrów spełnia trzy funkcje: organizowania, działań merytorycznych i decydowania.

Do organów wewnętrznych RADY MINISTRÓW zalicza się:

-Komitet Stały Rady Ministrów, który przygotowuje, inicjuje i uzgadnia rozstrzygnięcia Rady Ministrów,

-Komitet do rozpatrywania określonej sprawy lub spraw,

-Rady i zespoły opiniodawcze i doradcze,

-Komisje wspólne dla wypracowania wspólnego stanowiska w ważnej sprawie dla polityki rządu, np. ochrony zdrowia,

-Komisje, np. powoływane w drodze rozporządzenia do opracowania projektów kodyfikacji z określonych dziedzin prawa.

PREZES RADY MINISTRÓW

Zgodnie z art. 148 Konstytucji Prezes kieruje i kontroluje pracę członków rządu. Jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej i odpowiada za wykonanie polityki rządu. W związku z zapewnieniem wykonania polityki rządu Prezesowi przyznano szereg kompetencji. Wyróżnia się następujące sfery działania Prezesa Rady Ministrów:

- w zakresie zwierzchności osobowej: wnioskuje o powołanie i odwołanie członków Rady Ministrów: sekretarzy i podsekretarzy stanu, centralnych organów administracji państwowej, wojewodów i wicewojewodów, członków grup doradczych,

- w zakresie zwierzchnictwa służbowego: ustala zakres działania wicepremierów, kieruje i organizuje pracę Rady Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę ministrów, komitetów doradczych, udziela upoważnienia do reprezentowania w sejmie sekretarzy lub podsekretarzy, wydaje zarządzenia, wytyczne, polecenia służbowe, nadaje statuty,

- w zakresie kompetencji normotwórczych: wydaje rozporządzenia (w stanie wojennym porządkowe),

- w zakresie nadzoru, nap. Ma prawo zawieszenia organów gminy, ustanawiania zarządu komisarycznego, itd.,

- kompetencje organizacyjno- porządkowe, np. może zezwalać osobom zaproszonym na przysłuchiwanie się posiedzeniom, itd.

Zgodnie z rozdziałem nr 5 ustawy o Radzie Ministrów urzędem obsługującym Prezesa jest Kancelaria Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów również obsługuje wiceprezesów, kolegium do spraw służb specjalnych, organy pomocnicze, radę legislacyjną. Do zadań kancelarii w szczególności należy:

- koordynacja współpracy (współdziałanie) z Sejmem i Senatem, Prezydentem,

- obsługa i koordynacja spraw kadrowych,

- wydawanie Dziennika Ustaw RP i Dziennika Urzędowego Monitor Polski,

- obsługa informacyjna (prasowa),

- działalność kontrolna i z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa.

MINISTROWIE

Art. 149 Konstytucji stanowi że Minister kieruje określonym działem administracji rządowej. Z uwagi na różnorodną politykę personalną w praktyce wyróżnia się ministrów: kierujących działami (obrony zdrowia, sprawami wewnętrznymi i administracją, finansami, zagranicznymi i innymi), ministrów w składzie rady ministrów, ministrów członków Rady Ministrów, ministrów- kierowników urzędów centralnych.

Ministrowie kierują określonymi działami na podstawie Ustawy z dnia 4 września 1897 roku o działaniach administracji rządowej. Kierując działami administracji rządowej wypełniają zadania zlecone przez Prezesa Rady Ministrów. Można stwierdzić, że w świetle ustawy zajmują jednocześnie dwie pozycje:

-jest członkiem kolegialnego organu administracji rządowej- Rady Ministrów,

-jest organem kierującym określonym działem administracji rządowej- resortem.

Swoje zadania wykonuje przy pomocy sekretarzy, podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego. Powoływany jest wraz z całą Radą Ministrów lub osobno. Przy ministrze może działać komitet doradczy. Zadania i kompetencje ministra określa:

-rozporządzenie ustalające szczegółowy zakres działania ministra,

-rozporządzenie określające statut ministra,

-inne ustawy i różne akty normatywne, np. kodeks postępowania administracyjnego.

Z chwilą odwołania ministra, wraz z rządem traci moc rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów. Chodzi tu o szczegółowy zakres działań ministra w myśl art. 149 ust.1 Konstytucji.

CENTRALE ORGANY ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ (URZĘDY CENTRALNE)

Są to organy spoza organów naczelnych, którym nie przypisuje się pozycji organów naczelnych. Tworzą one szczebel bezpośrednio niższy w stosunku do organów rządowych (naczelnych). To organy podporządkowane ministrom w strukturze działów administracyjnych aczkolwiek wyłączone ze struktury ministerstw, wyodrębnione z ram działów ministerstw, ale podlegające Radzie Ministrów - Prezesowi. W związku z powyższym centralne organy dzielą się na resortowe i poza resortowe. Sprawują nad nimi nadzór naczelne organy administracji rządowej.

Posiadają różny kształt strukturalny i funkcjonalny. Wśród nich występują organy monokratyczne, jak Szef Państwowej Straży Pożarnej, Szef Obrony Cywilnej, Komendant Głównej Policji, Straży Granicznej i organy kolegialne - np. Komisja Papierów Wartościowych. Organy centralne, są więc ważnymi składnikami administracji i w terenie wchodzą w skład administracji niezespolonej oraz administracji zespolonej. Jednak niektóre z nich nie mają odpowiedników przedstawicieli terenowych organów, jak np. Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej.

Po wejściu ustawy z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej występuje szereg organów centralnych w państwie. Mając na względzie podporządkowanie wyróżnia się następujące :

- podległe sejmowi: Główny Inspektor Pracy, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,

- podległe Radzie Ministrów: Komitet Obrony Kraju (częściowo), Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Szef Służby Cywilnej, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, itd.,

- podległe ministrom finansów: Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Prezes Papierów Wartościowych i Giełdy, Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,

- podległe ministrowie infrastruktury: Główny Inspektor Transportu Drogowego, Główny Geodeta Kraju.

Do innych urzędów centralnych organów administracji zalicza się Agencję Rynku Rolnego, Komendę Główną Policji, Straży Granicznej, Państwową Straż Pożarną, Polską Akademię Nauk, Urząd Regulacji Energetyków, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Komitet Obrony Kraju, Rządowe Centrum Legislacji, Urząd Służby Cywilnej i inne.

ORGANY TERENOWE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W WOJEWÓDZTWIE

Ogólne podstawy organizacji i zasady funkcjonowania administracji publicznej w Polsce określa Konstytucja PR z 1997 roku, a całkowite skonkretyzowanie nastąpiło w ustawodawstwie powszechnym i aktach wykonawczych. Swój wyraz dała również ustawa z 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, która weszła w życie 1 stycznia 1999 roku, ustalając nowy podział terytorialny na jednostki: gminy, powiatu i województwa samorządowe. Utworzono też 16 województw z administracją rządową w osobie wojewody.

Następnym aktem prawnym wprowadzającym reformę w administracji publicznej była ustawa z 1998 roku o administracji rządowej w województwie i według niej w art. 1 administrację publiczną w województwie wykonują:

- organy administracji rządowej: wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej i organy administracji niezespolonej,

- organy samorządu województwa.

Zatem składnikami (ogniwami) administracji publicznej jest administracja rządowa i samorządowa i organy działające w obrębie (zakresie) tych administracji : są wykonawcami administracji publicznej. Administracja rządowa - wojewoda w administracja niezespolona i zespolona. Ponadto administracja samorządowa - gminne, powiatowe i wojewódzkie organy samorządu terytorialnego oraz działające pod zwierzchnictwem starosty kierownic powiatowych służb, inspekcji i straży stanowiący część administracji zespolonej.

ADMINISTRACJA RZĄDOWA W WOJEWÓDZTWIE

Zadania administracji rządowej w województwie wykonują (zgodnie z ustawą z dn. 05 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie) :

- wojewoda,

-działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb i straży,

- organy administracji nie zespolonej,

- organy samorządu terytorialnego ( gdy zadania wynikają z ustawy lub z porozumienia),

- działający pod zwierzchnictwem starosty, kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży wykonujące zadania i kompetencje określone w ustawach,

- organy innych samorządów na podst. Ustawy lub porozumienia

WOJEWODOWIE- powołuje ich i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, a wicewojewodów powołuje i odwołuje również Prezes Rady Ministrów, ale na wniosek wojewody. Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów dlatego odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze całego województwa. W tym zakresie:

- kontroluje wykonywanie zadań przez organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej,

- kontroluje zadania wykonywane przez samorząd terytorialny (zgodnie z ustawą) w zakresie administracji rządowej,

- zapewnia współdziałanie wszystkich podmiotów i kieruje ich działalnością zapobiegając, klęskom żywiołowym, zagrożeniem życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa,

- ogłasza i odwołuje stany przeciwpowodziowe i powodziowe,

- reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach,

- reprezentuje skarb państwa co do powierzonego mienia,

- jest organem założycielskim przedsiębiorstw państwowych do chwili przejęcia uprawnień przez Ministra Skarbu Państwa,

- inne: chroni prawa i swobody obywatelskie, itd..

WOJEWÓDZKA ADMINISTRACJA ZESPOLONA. Należy nadmienić, że zespolenie to nastąpiło wskutek reformy administracji w 1998 roku. Zwierzchnikiem administracji rządowej zespolonej jest WOJEWODA, który wykonuje zadania przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Chodzi tu o zwierzchnictwo osobowe i służbowe. Stąd to wojewoda powołuje i odwołuje kierowników służb, ale poza Policją i Państwową Strażą Pożarną. Do administracji rządowej zespolonej na stopniu wojewódzkim zalicza się:

- Inspekcję Handlową, Ochrony Środowiska, Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych, Budowlaną, Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Geodezyjną i Kartograficzną,

-Policję i Państwową Straż Pożarną,

-Kuratora Oświaty i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody,

WOJEWÓDZKA ADMINISTRAJCA NIEZESPOLONA. W przeciwieństwie do zależności występujących w obszarze administracji zespolonej, administracja niezespolona w województwie jest pod bezpośrednim zwierzchnictwem właściwych naczelnych lub centralnych organów administracji rządowej. Ponadto zgodnie z ustawą o administracji rządowej w województwie podporządkowana jest właściwemu ministrowi lub kierownikowi państwowych jednostek organizacyjnych. Do organów rządowej administracji należą:

- dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowi komendanci uzupełnień,

- komendanci oddziałów Straży Granicznej, placówek i dywizjonów SG,

-dyrektorzy izb skarbowych, naczelnych urzędów skarbowych, kontroli skarbowej,

-dyrektorzy izb celnych i naczelnych urzędów celnych,

-dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

-dyrektorzy okręgowych urzędów publicznych,

-dyrektorzy urzędów morskich, regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

-dyrektorzy urzędów statystycznych,

-okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,

-państwowi inspektorzy sanitarni,

-powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii,

-wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.

Jak widać jest to liczna grupa organów o zróżnicowanym charakterze działalności.

Generalnie zgodnie z art. 15 pkt. 4 Ustawy, to do wojewody należy zapewnie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa państwa i nadzwyczajnym zagrożeniom.

INNE ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

ORGANY PRZEDSIĘBIORSTW JAKO ORGANY ADMINISTRUJĄCE, których to zadaniem przedsiębiorstw jest produkcja, bądź świadczenie innych usług materialnych. Dlatego bo wykonując funkcje z zakresu administracji publicznej stają się też podmiotami realizującymi zadania administracji. Chodzi tu o przedsiębiorstwa państwowe, komunalne i prywatne.

ZAKŁADY ADMINISTRACYJNE: to jednostki organizacyjne powołane do świadczenia usług niematerialnych na podstawie stosunku zawartego (nawiązanego) z użytkownikiem.

W rozumieniu potocznym zakład administracyjny utożsamiany jest z przedsiębiorstwem, spółką lub po prostu miejscem pracy. Generalnie zakłady administracyjne powołane są do świadczenia usług niematerialnych w dziedzinie: oświaty, kultury, nauki, wychowania, reedukacji, ochrony zdrowia, opieki społecznej, itd. Mają one na celu realizację konstytucyjnych praw społecznych obywateli. W dziedzinie kultury funkcjonują biblioteki, w oświacie szkoły, w dziedzinie wychowania są przedszkola, w dziedzinie reedukacji działają więzienia, izby wytrzeźwień, w dziedzinie ochrony zdrowia: szpitale, przychodnie zdrowia, kliniki, w dziedzinie opieki społecznej: domy dziecka, domy opieki dla ludzi starszych. Charakteryzują się one (odznaczają się) pewnymi cechami:

- można powiedzieć że powoływane są one do świadczenia usług niematerialnych,

- na realizacji swych zadań zależy każdemu państwu,

- tworzone są w różny sposób i różne organy administracji publicznej na podstawie różnych podstaw prawnych, np. uczelnie państwowe wyższe w drodze ustawy (dotyczy to również łączenia i znoszenia),

- korzystanie z nich jest ograniczone, np. dostępność do korzystania z biblioteki lub kliniki jest mniej lub bardziej możliwa,

- korzystanie z wielu jest dobrowolne, np. ze szpitala albo wręcz przymusowe np. ze szpitala chorób gruźliczych,

- działalność zakładów finansowana jest z budżetu centralnego lub samorządowego, a więc w zależności od tego kto jest organem zwierzchnim,

Podsumowując można powiedzieć, że zakłady administracyjne nie mają osobowości prawnej, gdyż z uwagi na zadania jakie realizują i do których zostały powołane jest im niepotrzebna. Jedynie osobowość prawną z mocy prawa mają szkoły wyższe i instytuty naukowo- badawcze (gdy zaliczane są do zakładów administracyjnych).

ORGANIZACJE SPOŁECZNE WYKONUJĄCE FUNKCJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ. W Polsce występuje duża liczba organizacji społecznych. Wyróżnia się dwie podstawowe grupy:

- pierwsza grupa to organizacje społeczne, które stawiają sobie za cel rozwój zainteresowań grupy ludzi. Dla państwa są one obojętne, gdyż nie realizują celów państwa.

- z kolei druga grupa organizacji społecznych dla państwa jest ważna, ponieważ ich działalność jest zbieżna z celami i zadaniami państwa, bo wypływa na ich rozwój i kierunki działalności. Dlatego zleca się im zadnia z zakresu administracji publicznej, np. w sferze ochrony środowiska. Zgodnie z prawem ochrony środowiska funkcjonują organizacje ekologiczne, które posiadają nawet uprawnienia występowania na prawach strony w postępowaniach administracyjnych.

STOWARZYSZENIA. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 1989 roku prawo o stowarzyszeniach, stowarzyszenie jest organizacją o celach nie zarobkowych mogącym prowadzić działalność zarobkową (gospodarczą), ale dochody zobowiązane jest przeznaczać na własne cele. Prawo zrzeszenia się w stowarzyszeniach przysługuje nie tylko obywatelom polskim, ale i cudzoziemcom posiadającym miejsce zamieszkania w Polsce.

Z definicji ustawowej stowarzyszenia wynika również możliwość dobrowolnego, trwałego zrzeszania się i ta dobrowolność daje swobodę wstępowania do istniejącej organizacji.

Oprócz tego ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim zezwalają na tworzenie stowarzyszeń zgodnie z ustawami i prawem o stowarzyszeniach. Dzięki temu funkcjonują stowarzyszenia jako jednostki samorządu terytorialnego w postaci: stowarzyszeń zwykłych, stowarzyszeń i związków stowarzyszeń. Wszystkie świadczą usługi z zakresu: lecznictwa, leczenia, terapii, opieki społecznej i medycznej, pomocy chorym i niepełnosprawnym, osobom z problemami społecznymi. Ich idea opiera się na samopomocy- cechuje ich samodzielność, działalność na rzecz ogólno społecznego, zakaz podziału zysku pomiędzy członków.

Mogą funkcjonować zrzeszenia. Przykładem zrzeszeń ( związków stowarzyszeń) są: Polski Czerwony Krzyż, Polski Związek Harcerski, Kluby Sportowe i Związki Sportowe- PZPN ( na podstawie odrębnych przepisów), organizacje pomocy katolickiej- CARITAS, charytatywne, ipt.

Przykładem wyjątkowego stowarzyszenia jest STOWARZYSZENIE EDUKACJI ADMINISTRACJI PUBLICZBNEJ, które zgodnie ze statutem zawiązane zostało w czerwcu 2000 roku. Posiada swoją siedzibę w Białymstoku. Terenem działania jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej. Posiada osobowość prawną. Celem stowarzyszenia jest działalność na rzecz zapewnienia jakości kształcenia w zakresie administracji publicznej, w szkolnictwie wyższym w ramach programu studiów licencjackich, magisterskich i podyplomowych. Zajmuje się ustalaniem minima programowego, prowadzeniem badań naukowych, współpracą z międzynarodowymi organizacjami ( Instytutem Nauk Administracyjnych). W strukturze stowarzyszenia znajduje się Komisja Akredytacyjna, dla programów nauczania. Od marca 2002 jest Polską Sekcją Międzynarodowego Instytutu Nauk Administracyjnych w Brukseli.

FUNDACJE funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach.

Jeśli chodzi o fundacje to należy podkreślić, że w zapisie ustawy brak jest definicji fundacji. Aczkolwiek mówi się, że; celem fundacji jest, aby jej działalność miała charakter ogólno społeczny i użyteczny. Fundacja musi posiadać fundatorów, wywodzących się spośród osób fizycznych i prawnych, polskich i zagranicznych. Powinna posiadać swobodę prawną- po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego oraz posiadać majątek, przeznaczony na realizacje celów ( pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchome). Podsumowując działalność fundacji zgodnie z ustawą powinna wspierać działalność państwa i realizować cele ogólnospołeczne.

ORGANIZACJE POŻYTKU PUBLICZNEGO działają na bazie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W myśl ustawy przez działalność pożytku publicznego należy rozumieć działalność społecznie użyteczną. Działalność prowadzoną przez organizacje porządkowe w sferze zadań publicznych określonych ustawą. Status organizacji pożytku publicznego nabywają organizacje porządkowe, osoby prawne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego oraz kościołów i związków wyznaniowych.

W swej działalności organizacje pożytku publicznego kierują się dwiema zasadami:

- ZASADĄ WYŁĄCZNOŚCI, która oznacza że działalność pożytku publicznego jest wyłączoną statutową działalnością organizacji i dotyczy realizacji zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub podmiotów, ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa. Dlatego mogą prowadzić działalność gospodarczą, a przychód przeznaczać na realizację celów pożytku publicznego,

- ZASADĄ ALTRUIZMU: nakłada obowiązek dla organizacji pożytku publicznego przestrzegania dyscypliny finansowej i zobowiązuje do właściwego sposobu zarządzania majątkiem organizacji (zgodnie ze statutem). Statut ten zabrania (zakazuje): udzielania pożyczek, zabezpieczania zobowiązań majątkiem, wykorzystywania i przekazywania majątku na rzecz członków, pracowników i organów. Pieczę nad tym sprawuje statutowy organ kolegialny.

Reasumując można powiedzieć, że organizacje pożytku publicznego to struktury niezależne od organów administracji publicznej, samorządowe, realizujące cele pożytku publicznego i oparte na zakazie podziału zysków pomiędzy członkami organizacji. Ich działalność podlega obligatoryjnemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

SAMORZĄD TERYTORIALNY

Zdaniem T. Rabskiej samorząd to:

- wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkowstwo powstaje z mocy prawa,

- powołana do wykonywania zadań administracji publicznej grupa społeczna, na podstawie i granicach prawa oraz w sposób samodzielny,

- jest to organizacja o charakterze przedstawicielskim, pozostająca pod kontrolą grupy która je wybrała ( mieszkańców),

- to organizacja samorządu zdecentralizowana na podstawie prawa, będąca pod nadzorem organów państwowych,

- to organy samorządu nie będące organami administracji państwowej, a wchodzące w skład jednolitego aparatu państwowego.

Samorząd terytorialny charakteryzuje się pewnymi cechami. W literaturze wymienia się trzy cechy modelu polskiego samorządu terytorialnego:

- jest to model trójstopniowy ( gmina, powiat, województwo),

- przyjęty model ma charakter dualistyczny. Wynika z tego, że z jednej strony do zadań gminy należy realizacja wszystkich spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, a z drugiej strony realizacja spraw niezastrzeżonych ustawami na rzecz innych podmiotów ( dowodem jest fakt, że inne sprawy realizuje gmina a inne powiat),

- jest to model ingerencji państwa w zakres własnych i zleconych zadań dla jednostek samorządu terytorialnego co oznacza, że organy administracji rządowej mają prawo nadzoru i weryfikacji co do działań zgodnie z prawem.

Podsumowując można stwierdzić, że rola samorządu wyraża się we władztwie administracyjnym, mającym na celu kształtowanie i rozwój życia publicznego jednostki, samorządu ( gmina, powiat) w ramach prawa regulowanego ustawami ( o samorządzie gminnym, powiatu i województwa).

USTRÓJ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO. Ustrój samorządu terytorialnego określony został aktami prawnymi, w szczególności trzema ustawami z dnia 5 czerwca 1998 roku:

- o samorządzie powiatowym,

- o samorządzie wojewódzkim,

- o administracji rządowej w województwie.

Wymienione ustawy stworzyły nowy kształt terenowej administracji publicznej, która zaczęła funkcjonować w takim wymiarze od 1 stycznia 1999 roku. Aktualnie ustrój samorządu terytorialnego wygląda następująco:

- na stopniu wojewódzkim mamy: SEJMIK, ZARZĄD WOJEWÓDZTWA oraz MARSZAŁKA,

- na stopniu powiatowym: RADĘ, ZARZĄD POWIATU ( miasta na prawach powiatu), oraz STAROSTĘ,

- na stopniu podstawowym ( gminnym); RADĘ GMINY, ZARZĄD GMINY ( MIASTA), WÓJTA (BURMISTRZA I PREZYDENTA).

GMINA

Gmina funkcjonuje w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 8 marca1990 roku o samorządzie gminnym ( tekst jednolity z 2001r ). Wskazana ustawa przytacza definicję gminy.

Zgodnie z artykułem 1 gmina to wspólnota samorządowa, posiadająca określone terytorium, w skład której wchodzą mieszkańcy, tworzący zbiorowość samorządową. Zatem jest to związek wszystkich mieszkańców i zbiorowość o charakterze terytorialnym ( dlatego samorządowe) oraz obszarowym. A więc mieszkańcy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową (mieszkańcy powiatu i gminy- lokalną, a mieszkańcy województwa regionalną).

Jednostki te wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, posiadają osobowość prawną, a jej samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Do zadań gminnych należy:

- w zakresie infrastruktury technicznej (zadania dotyczą budowy dróg, ulic, mostów, placów, wodociągów, kanalizacji, utrzymania czystości, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, wysypisk śmieci, utylizacja odpadów szkodliwych i rakotwórczych, odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną, realizacja budownictwa komunalnego, lokalny transport zbiorowy, targowiska i hale targowe, obiekty- szkoły, pływalnie itp.

- w zakresie infrastruktury społecznej- zajmuje się odnową zdrowia, pomocą społeczną, oświatą kultura i kultura fizyczną,

- w zakresie utrzymywania porządku i bezpieczeństwa publicznego ( ładem i porządkiem publicznym, spokoju, organizacja ruchu drogowego, ochrony przeciwpożarowej, zadania związane z bezpieczeństwem sanitarnym, itp.,

- w zakresie planowania przestrzennego i ekologicznego ( planowanie przestrzenne, gospodarka terenami i sprawami ochrony środowiska),

- zgodnie z artykułem 8 ustawy samorządowej, gmina wykonuje zadania zlecone przez administrację rządową, a więc pochodzące od innych podmiotów ( np. jakim jest państwo), wtedy środki finansowe na realizacje tych zadań zapewnia administracja rządowa.

- gmina może również rozstrzygać w sprawach lokalnych i orzekać w sprawach dla dobra publicznego.

WŁADZE GMINY- RADA GMINY, WÓJT ( BURMISTRZ, PRTEZYDENT MIASTA)

Władze gminy wybierane są na mocy ustawy z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz 985). Właśnie ten akt prawny jest sposobem co do wyboru władz gminy w drodze Referendum Lokalnego. Określa on kto może brać udział i kto posiada prawo wyborcze zgodnie z ordynacja wyborczą do rad gminy, powiatów i sejmików wojewódzkich.

RADA GMINY- jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie. Rada gminy wykonuje szereg zadań: Wśród nich przede wszystkim zawierają się zadania:

- organizacyjne: gmina uchwala statut gminy, ustala zakres działania jednostki, podejmuje uchwały w sprawach tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni, rozwiązywanie, likwidacja i reorganizacja przedsiębiorstw, zakładów, uchwały w sprawach współdziałania z innymi organami,

- planistyczne: uchwala budżet gminy, plany zagospodarowania przestrzennego, programy społeczno- gospodarcze,

- finansowo majątkowe: ustala zasady korzystania z mienia, podejmuje uchwały w sprawach majątkowych, w sprawach podatków i opłat, itp.,

- osobowe: powołuje i odwołuje sekretarza gminy, decyduje o kierunkach działania wójta, przyjmuje sprawozdania z jego działalności, rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu, udziela absolutorium wójta,

- inne: podejmuje uchwały w sprawach herbu gminy, nazwy ulic, placów publicznych, nadaaje tytuł honorowego obywatela gminy.

Rada gminy składa się z przewodniczącego oraz 1 do 3 wiceprzewodniczących. Rada nie jest organem. Do niej należy zwoływanie sesji rad gminy, organizowanie pracy i prowadzenie obrad. Szczegółowy zakres działania przewodniczącego i zastępców określa statut gminy ( który podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym).

W radzie gminy działają komisje będące organami wewnętrznymi rady. Ich Istnienie, działanie i składy osobowe zależą od uznania rady gminy. Mogą być powoływane komisje stałe ( jak np. komisje rewizyjne dla kontroli działalności Wójta) i komisje doraźne do zadań nadzwyczajnych. Po omówieniu spraw w komisjach trafiają one na obrady rady gminy.

Nadzór nad działalnością gminy sprawowany jest co do działań zgodnych z prawem, a organami nadzoru są premier i wojewoda. Natomiast w sprawach finansowych organem kontrolnym jest REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA (RIO). Prezes rady ministrów sprawuje nadzór w granicach i formach zgodnie z konstytucją i ustawami.

WÓJT ( burmistrz, prezydent miasta)- zgodnie z artykułem 26 ustawy o samorządzie gminnym jest organem wykonawczym gminy. Kadencja wójta rozpoczyna się z kadencją rady gminy lub wyboru przez radę gminy i kończy się (upływa) z dniem końca kadencji rady gminy. Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania określone przepisami. Wójt realizuje swoje zadania przy pomocy urzędu gminy, którego jest kierownikiem. Wójt w drodze zarządzeń nadaje regulaminy organizacyjne, określa organizację urzędu i zasady działania. W swoich działaniach podlega gminie (radzie gminy), która wyznacza mu kierunki jeoo działania. Do zadań wójta w szczególności należy:

- przygotowanie projektów uchwał rady oraz sposoby ich wykonania,

- gospodarka mieniem komunalnym i uchwalanie budżetu,

- zatrudnianie i zwalnianie zastępców i kierowników innych jednostek organizacyjnych,

- wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej,

- reprezentuje rząd ( gminy) jednoosobowo na zewnątrz,itd.

ORGANY POMOCNICZE GMINY . Organami pomocniczymi gminy są sołectwa, rady osiedla i dzielnicy. Jak widać gmina dzieli się terytorialnie na jednostki pomocnicze: sołectwa na obszarach wiejskich, dzielnice czy osiedla w miastach oraz miasta na terenie gminy ( zgodnie z artykułem 5 ustawy gminnej). Podział ten następuje w drodze uchwały rady gminy, z urzędu lub po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami, albo też z inicjatywy samych mieszkańców.

Jeśli chodzi o sołectwa to organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, w którym uczestniczą rozstrzygając swoim głosem wszyscy mieszkańcy gminy, ale tylko zamieszkani na terenie sołectwa. Organem wykonawczym sołectwa jest sołtys, którego wspomaga rada sołectwa. To sołtys administruje majątkiem sołectwa na podstawie statutu sołectwa i organizuje z mieszkańcami wspólne przedsięwzięcia. Wykonuje on również uchwały zebrania wiejskiego i zwołuje zebranie wiejskie. Rada sołectwa jest organem opiniodawczym - doradczym, jest organem wspomagającym działalność sołtysa.

Z kolei organem uchwałodawczym dzielnicy lub osiedla jest rada- jako organ przedstawicielski. Natomiast organem wykonawczym rady dzielnicy ( osiedlowej) jest Zarząd z przewodniczącym na czele. Podział zadań określa statut dzielnicy, czyli osiedle. Przewodniczący rady dzielnicy może uczestniczyć w obradach i pracach rady gminy, posiadając jednocześnie prawo do głosowania.

POWIAT

Art.164 konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dopuszcza możliwość tworzenia w drodze ustawy innych jednostek samorządu regionalno-lokalnego niż gmina. Chodzi tu o jednostki-powiaty. Regulacje te zawiera Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Z 2001 roku Dz. U. Nr 142 por.1592). Art. 1 ustawy stwierdza ,że powiat jest lokalną wspólnotą (samorządową) określoną odpowiednim terytorium.

W myśli ustawy wyróżnia się dwie kategorie powiatów:

- powiat jako zasadniczą jednostkę podziału terytorialnego, obejmującego cały obszar graniczących gmin (powiat ziemski),

-obszar całego miasta (miasto na prawach powiatu).

Kompetencje w zakresie tworzenia ,łączenia ,podziału lub znoszenia powiatów posiada Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii rad gmin ,rad powiatów i sejmików województw ,rozstrzyga o tym , wydając stosowne rozporządzenia.

Zadania powiatu określa artykuł 4 ustawy powiatowej. Z dyspozycji artykułu wynika, że do powiatu należą zadania podejmowane w sprawach:

- infrastruktury technicznej (transport i drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, urządzeniami użyteczności publicznej),

- infrastruktury społecznej (edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna osobom niepełnosprawnym, rodzinom wielodzietnym ,zwalczanie bezrobocia ,itd.)

- utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego (bezpieczeństwo obywateli ,ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, o zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom wykonywanie zadań służb ,inspekcji i straży),

- ładu przestrzenno-ekologicznego (ochrona środowiska, geodezja, zapewnienie hydrantów gospodarka wodna itd.).

WŁADZE POWIATU - rada, zarząd powiatu-starosta. Są wybierane w referendum powiatowym na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym i ordynacji wyborczej do rad gmin, powiatów i sejmików województwa. W referendum mieszkańcy poprzez głosowanie wyrażają swoja wolę: co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty, zakresu zadań i kompetencji organów powiatu oraz w sprawie odwołania rady powiatu. Referendum jest ważne, gdy udział w nim weźmie co najmniej 30% upoważnionych mieszkańców do głosowania.

RADA POWIATU

Jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. Kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek poprzez komisję rewizyjną powoływaną w tym celu. Składa się z radnych powiatu. Statut powiatu reguluje organizacja wewnętrzna i tryb pracy rady. Do Rady należy uchwalanie statutu, budżetu, tworzenie, przekształcanie i likwidacja jednostek ,sprawy podatków i innych opłat, dzierżawienie danego obiektu, o wynajęcie danej nieruchomości na okres dłuższy niż 3 lata, ustalanie pożyczek i poręczeń, wybór i odwoływanie zarządu powiatu, powoływanie na wniosek starosty sekretarza i skarbnika powiatu, stanowienie o kierunku działań zarządu ,przyjmowanie sprawozdań z działalności zarządu, podejmowanie uchwał co do herbu i flagi powiatu itd.

Radą kieruje przewodniczący oraz 1 lub 2 wiceprzewodniczących, przy czym funkcji tej nie wolno łączyć z członkowstwem zarządu powiatu. Obraduje podczas sesji. W składzie rady są organy wewnętrzne: komisje stałe (rewizyjna do kontroli zarządu i powiatowych jednostek) i doraźne do zadań nadzwyczajnych.

ZARZĄD POWIATU

Jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu starostwa wchodzą: przewodniczący, vice starosta i pozostali członkowie od 3 do 4 osób. Zarząd taki wybierany jest przez radę powiatu. Gdy rada nie dokona wyboru członków zarządu w okresie 3 miesięcy, ulega rozwiązanie z mocy prawa i wtedy wojewoda w ciągu 3 miesięcy zarządza wybory. Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania określone przepisami przy pomocy starostwa powiatowego. Jego organizację i zasady funkcjonowania określa regulamin organizacyjny uchwalony(przyjęty) przez Radę Powiatu na wniosek zarządu powiatu.

STAROSTA jest przewodniczącym zarządu powiatu a zarazem jego kierownikiem, czyli zwierzchnikiem służbowym pracowników starosty i kierownikiem jednostek organizacyjnych powiatu. Kieruje bieżącymi sprawami powiatu, reprezentuje powiat na zewnątrz oraz jest zwierzchnikiem powiatowych służb inspekcji i straży. W tym zakresie powołuje i odwołuje kierowników jednostek po uzgodnieniu z Wojewodą i zatwierdza ich program działania .Może on podejmować decyzje w sprawach nie cierpiących zwłoki, np. bezpośredniego zagrożenia interesu publicznego. O tym powiadamia zarząd na jak najbliższym posiedzeniu.

Pod zwierzchnictwem starosty funkcjonuje administracja zespolona. Fakt zespolenia wynika z art. 33 ustawy powiatowej. W myśli tej zasady zarząd powiatu-Starosta przy pomocy starostwa powiatowego, wraz z kierownikami powiatowych służb inspekcji i straży tworzą powiatową administrację zespoloną. Starosta jest dla niej zwierzchnikiem przez co ma prawo wpływania na obsadę stanowisk administracji zespolonej i kierowników jednostek po wspólnym uzgodnieniu z organem wojewódzkim. Organami nadzoru jest prezes rady ministrów, wojewoda i w sprawach finansowych regionalna izba obrachunkowa.

WOJEWÓDZTWO

Obecnie na terenie kraju występuje 16 województw. Do województwa odnosi się Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim (tekst jedn. z 2001 roku Dz. U. Nr 142.poz.1580 z późniejszymi zmianami). Art. 1 stanowi ,że województwo jest jednostką samorządu terytorialnego-regionalną, tworzącą wspólnotę samorządową, jako największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego państwa. Zmiana granic województwa następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych organów samorządu terytorialnego.

Zadania samorządu wojewódzkiego wyznacza art. 14 ustawy wojewódzkiej. Chodzi o sprawy podobne do wykonywanych przez gminę i powiat: w zakresie infrastruktury technicznej, społecznej, bezpieczeństwa publicznego, ładu przestrzennego i ekologicznego (drogi publiczne transport, modernizację, terenów wiejskich ,itd.).

WŁADZE

Wspólnota samorządowa podejmuje i rozstrzyga w głosowaniu powszechnym (wyborów i referendum). Jednakże ustawa o referendum lokalnym zastrzega referendum wyłącznie w sprawie odwoływania sejmiku województwa przed upływem kadencji. Tymczasem referendum wojewódzkie może być przeprowadzone w każdej ważnej sprawie dla województwa. Decyduje o tym sejmik. Referendum jest ważne, gdy udział weźmie co najmniej 30% osób upoważnionych, a zapada wynik rozstrzygający, jeśli oddano więcej niż połowę głosów.

SEJMIK WOJEWÓDZTWA

Sejmikiem województwa kieruje przewodniczący przy pomocy do 3 wiceprzewodniczących. Przewodniczący Sejmiku, jak rady gminy i powiatu nie zalicza się do organów województwa. Jego zadaniem ustawowym jest organizowanie pracy sejmiku i prowadzenie obrad. Obraduje na sesjach. Przewodniczący i członkowie sejmiku otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę.

Wewnętrznymi organami są komisje. Ich istnienie, przedmiot działania i skład osoby zależy od uznania Sejmiku. Powołuje się w nim komisje stałe i rewizyjną do kontroli zarządu oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz doraźne do wykonywania zadań nadzwyczajnych. Sejmik spełnia funkcję stanowiącą i kontrolną. Wykonuje następujące zadania:

- prawotwórcze (stanowi akty prawa miejscowego, decyduje o strukturach województwa, ustala zasady z gospodarowania mieniem i korzystania z urządzeń użyteczności publicznej),

- organizacyjne: podejmuje uchwały w sprawie zadań i kompetencji samorządu,

- planistyczne: w zakresie uchwalania strategii rozwoju województwa i wieloletnich programów rozwoju, uchwalania budżetu,

- finansowo-majątkowe: rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu,

- osobowe: w sprawie wyboru i odwoływania zarządu, powoływania i odwołania skarbnika na wniosek marszałka województwa,

- w zakresie współpracy zagranicznej - podejmuje uchwały w sprawie priorytetów współpracy z podmiotami zagranicznymi, zrzeszeniami regionalnymi i o sposobach współpracy.

ZARZĄD WOJEWÓDZTWA

Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa liczącym 5 osób, w tym Marszałek jako przewodniczący, od 1 do 2 wiceprzewodniczących oraz pozostałych członków. Marszałek jest wybierany przez sejmik spośród radnych. Marszałek organizuje pracę zarządu województwa i urzędu pomocniczego-urzędu marszałkowskiego. Kieruje bieżącymi sprawami oraz reprezentuje województwo na zewnątrz. Jest on kierownikiem urzędu marszałkowskiego, więc zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Organami nadzoru działalności samorządu województwa są podobnie Prezes Rady Ministrów ,Wojewoda i Regionalna Izba Obrachunkowa w sprawach finansowych. Statut województwa uchwalany jest również po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów.

W zakresie odwoławczym samorządu terytorialnego funkcjonuje Samorządowe Kolegium Odwoławcze.

SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE działa na podstawie Ustawy z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych (tekst jednolity z 2001 roku Dz. U. Nr 79, poz.6856). Kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia, w zakresie administracji publicznej co do rozstrzygnięcia indywidualnych przepisów o postępowaniu administracyjnym i podatkowym. Zajmuje się rozpatrywaniem odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, zarządzania wznowienia postępowania lub stwierdzenia nienaruszalności decyzji oraz skargi i w wniosku. Kolegium to orzeka w składach trzyosobowych na posiedzeniach lub rozprawach. Wydane przez Kolegium Odwoławcze rozstrzygnięcia mogą być zaskarżone do sądu administracji - Wojewódzkiego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Formą współdziałania i współpracy między lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego może być Związek Komunalny i Porozumienie Komunalne.

ZWIĄZEK KOMUNALNY. Utworzenie związku komunalnego lub przystąpienia samodzielnie decyduje gmina kierująca się interesem społeczności lokalnej (niekiedy ustawa może być źródłem obowiązku utworzenia związku). Decyduje o tym Rada Gminy uchwałą o określonej treści (jest to akt jednobrzmiący). Rada Gmin dla takiego związku określa statut związku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Wskazując na nazwę i siedzibę, uczestników i czas tworzenia, zadania, organy, zakres, tryb działania strukturę, zasady korzystania z obiektów i urządzeń, udział w kontraktach, zyskach i

pokrywanie wspólnych strat. Ponadto przystępowanie i występowanie członków, rozliczenia majątkowe i zasady likwidacji. Z chwilą ogłoszenia statutu związek nabywa osobowość prawną , a nadzór nad nim sprawuje wojewoda pod kątem zgodności z prawem. Związek utrzymuje się ze środków gminy. Związek posiada własne organy. Organem stanowiącym i kontrolnym jest zgromadzenie związku (do którego należą wójtowie - burmistrzowie i prezydenci), a organem wykonawczym jest zarząd powoływany przez zgromadzenie spośród jego członków. Związki mogą być miedzy gminne i wykonują zadania publiczne. Mogą wykonywać czynności prawne (wydawać akty normatywne lub akty indywidualne w celu załatwienia sprawy), prowadzić działalność gospodarczą, jak również wykonywać zadania z zakresu administracji świadczącej.

POROZUMIENIE KOMUNALNE. Celem działania gmin zawierając porozumienie jest powierzenie (przekazanie) jednej z nich jako stronie określonych zadań. Wtedy gmina ta przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, przejmując zadania do realizacji. Strony mogą ze sobą współpracować i ich pozycja (sytuacja dla nich) staje się równorzędna. Porozumienie takie nie jest (nie stanowi czynności) umową prawną cywilnego, a jedynie rodzi stosunek prawny pomiędzy stronami w trybie zawartego porozumienia o charakterze (znaczeniu) trwałym. Współdziałanie na szczeblu powiatowym jest podobne do gminnej. Różni się wyłączenie składem podmiotów współdziałających ze sobą. Są to związki i porozumienia komunalne powiatów.

Natomiast ustawa o samorządzie województwa wyklucza te regulacje. Aczkolwiek ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o narodowym planie rozwoju (Dz. U. Nr 116. Poz. 1206) umożliwia formę współdziałania zwanego kontraktem wojewódzkim, który wyznacza rozwój regionalny. Kontrakt ma postać umowy administracyjnej (publicznej). Obejmuje współdziałanie na szczeblu wojewódzkim z Radą Ministrów, w celu zwiększonego oddziaływania rządu (wpływając na rozwój regionalny). Wyrazem tego są kontrakty wojewódzkie, między samorządem a Radą Ministrów, realizujące regularne programy operacyjne. W tym przypadku kontrakt odzwierciedla procedury rokowań i przedstawia (obrazuje) planowanie wynikające przede wszystkim z tzw. Narodowego Planu Rozwoju. W praktyce chodzi o właściwy (prawidłowy)podział(rozdział)istniejących środków finansowych.

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

J. Boć (red), Administracja Publiczna, Wyd. Kolonia LIMITED, Wrocław 2004, s. 20 - 21.

J. Boć (red), Prawo administracyjne, Wyd. Kolonia LIMITED, Wrocław 2007, s. 10.

J. Boć, Prawo administracyjne (red), Wyd. Kolonia LIMITED, Wrocław 2007, s. 10 - 11.

J. Boć, Administracja publiczna, Wyd. Kolonia LIMITED, Wrocław 2004, s. 23 - 47.

Dz. U. z 1997r. , Nr 78 poz. 483.

Wielka Encyklopedia PWN, Wyd. Naukowe PWN SA, Warszawa 2002, s. 196 - 198.

J. Boć (red.), Administracja publiczna .......... Wrocław 2004, s. 41 - 46.

E. Zieliński, Administracja rządowa w Polsce, Wyd. ELIPSA, Warszawa 2001. s. 9 - 11.

J. Boć, Prawo administracyjne .......... Wrocław 2007, s. 12,

J. Boć, Prawo administracyjne ........ Wrocław 2007, s. 15.

H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna - zagadnienia ogólne, Wyd. LIBER, Warszawa 1999, s. 79.

H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna - zagadnienia ogólne, Wyd. LIBER, Warszawa 2004, s. 95.

E. Zieliński, Administracja rządowa ........... Warszawa 2001, s. 19 - 21.

E. Ochendowski, Prawo administracyjne - część ogólna, Wyd. ATELIER, Toruń 2009, s. 21 - 27.

H. Izdebski, M. Kulesza , Administracja publiczna ........ Warszawa 2004, s. 100 - 101.

Dz. U. z 1997r. , Nr 78 poz. 483.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (ang. Charter of Fundamental Rights of the European Union, fr. Charte des droits fondamentaux de l'Union Européenne) to zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany w dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady oraz Komisji, powtórnie, z pewnymi poprawkami, podpisany przez przewodniczących tych organów podczas szczytu w Lizbonie 12 grudnia 2007 r. Moc wiążąca dokumentu została mu nadana przez Traktat lizboński podpisany 13 grudnia 2007 roku.^[1], który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski_Kodeks_Dobrej_Praktyki_Administracyjnej.

1

---