SPIS TREŚCI

WSTĘP ...........................................................................................................................3

ROZDZIAŁ I

CHARAKTERYSTYKA CZYNNOŚCI BANKOWYCH...........................................5

1. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ ........................... 6

2. PRZYJMOWANIE WKŁADÓW .................................................................... 8

1. UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO ....................................................... 8

2. OTWIERANIE I FUNKCJONOWANIE RACHUNKÓW BANKOWYCH ................................................................................................11

3. DYSPONOWANIE RACHUNKIEM .............................................................14

1. ROZLICZENIA GOTÓWKOWE ..................................................................14

2. ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE .........................................................17

ROZDZIAŁ II

OBSŁUGA BANKOWA LUDNOŚCI W ZAKRESIE PRZYJMOWANIA WKŁADÓW ................................................................................................................. 21

2.1. KOMUNIKACJA BANKU Z OTOCZENIEM ................................................. 21

2.2. WKŁADY OSZCZĘDNOŚCIOWE I DEPOZYTY A'VISTA ........................ 26

2.3. LOKATY TERMINOWE .................................................................................... 32

2.4. RACHUNKI OSÓB MAŁOLETNICH .............................................................. 36

ROZDZIAŁ III

EFEKTYWNOŚĆ DZIAŁALNOŚCI BANKU W ZAKRESIE PRZYJMOWANIA WKŁADÓW ................................................................................................................. 39

3.1. OPROCENTOWANIE WKŁADÓW I LOKAT ............................................... 39

3.2. ODSETKI OD WKŁADÓW I LOKAT ............................................................. 42

3.3. PROWIZJE OD WKŁADÓW I LOKAT .......................................................... 45

ROZDZIAŁ IV

GWARANCJE BEZPIECZEŃSTWA .......................................................................49

4.1. BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY ..................................................... 49

4.2. RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ I METODY JEGO OGRANICZANIA ....................................................................................................... 51

ZAKOŃCZENIE ......................................................................................................... 62

BIBLIOGRAFIA ......................................................................................................... 64

WSTĘP

W ostatnich latach w Polsce rozwinęła się działalność depozytowa. Bankom dla wykonywania statutowych zadań rozwoju, a także osiągnięcie korzystniejszych wyników finansowych, potrzeba coraz więcej pieniędzy. Jedną z form pozyskania tych pieniędzy jest działalność depozytowa banków. Wśród depozytów wyróżniamy : wkłady oszczędnościowe płatne na żądanie - a'vista, a także wkłady terminowe - nazwane lokatami.

Przedmiotem analizy w części teoretycznej pracy jest charakterystyka czynności bankowych - jakie należy spełnić warunki, aby rachunek bankowy między bankiem a klientem został zawarty, jak on funkcjonuje i jak można nim dysponować, przedstawione zostały również rodzaje ryzyka bankowego i metody jego ograniczania.

Cześć empiryczna to przedstawienie poszczególnych rodzajów depozytów oferowanych przez wybrane banki, oprocentowanie tych depozytów, a także ilość odsetek jakie płacą banki za złożone w nich depozyty.

Celem pracy jest przedstawienie kategorii depozytu, warunków jakie należy spełnić by go w banku założyć, a także jego rodzajów oferowanych przez wybrane banki.

Niniejsza praca składa się z czterech rozdziałów :

Pierwszy rozdział charakteryzuje czynności bankowe, podstawy prawne działalności bankowej.

Drugi rozdział przedstawia rodzaje wkładów, lokat - depozytów.

Rozdział trzeci zawiera dane o oprocentowaniu, odsetkach płaconych przez banki za depozyty ulokowane w tych bankach przez swoich klientów. Przedstawiona została również kategoria prowizji jako przychód banku za otwarcie, prowadzenie rachunku przez bank.

Ostatni czwarty rozdział opisuje funkcje, zadania jakie spełnia Bankowy Fundusz Gwarancyjny, a także formy ryzyka związane z prowadzeniem działalności bankowej.

Praca kończy się wnioskami i spostrzeżeniami jakie powstały w toku jej pisania.

ROZDZIAŁ I

CHARAKTERYSTYKA CZYNNOŚCI BANKOWYCH

Zgodnie z art.5 Prawa bankowego¹ czynnościami bankowymi w szczególności jest :

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

• prowadzenie innych rachunków bankowych,

• udzielanie kredytów,

• udzielanie gwarancji bankowych,

• emitowanie bankowych papierów wartościowych,

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Bankowa oferta czynności bankowych charakteryzuje się wieloma cechami specyficznymi. Generalnie są to działania typowe i polegają na proponowaniu przez bank wykonania określonej czynności np. przyjęcia depozytu, udzielenia kredytu. Przeważnie są one realizowane w drodze operacji pieniężnych, a nie rzeczowych. Większość czynności, szczególnie masowych jest realizowana przez banki według tych samych standardów.

Jedną z wyżej wymienionych czynności bankowych jest przyjmowanie depozytów, wśród których wyróżniamy : wkłady oszczędnościowe płatne na żądanie (a'vista) oraz wkłady terminowe nazwane lokatami.

1. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ

Prawo bankowe w szerokim znaczeniu jest zbiorem norm prawnych, ujętych w kilku ustawach i licznych aktach wykonawczych². Oprócz prawa bankowego istnieje ustawa o Narodowym Banku Polskim, która reguluje nie tylko jego działalność, ale także działalność pozostałych banków. Łącznie tworzą one podstawę prawną systemu bankowego.

Zarządzenia wykonawcze są wydawane przede wszystkim przez prezesa NBP i ogłaszane w „Monitorze Polskim” lub w „Dzienniku Urzędowym NBP”. Istotne znaczenie mają przypisy wydawane przez prezesów poszczególnych banków w formie regulaminów bankowych nazywanych tradycyjnie instrukcjami bankowymi. Regulaminy bankowe są nienormatywnymi aktami prawnymi. Dotyczą one np. zasad przyjmowania wkładów oszczędnościowych, udzielania różnych rodzajów kredytów, prowadzenia rachunków bankowych, udostępniania skrytek sejfowych itp.

Prawo bankowe z 1982 r.³, realizując pierwsze założenia reformy gospodarczej, usamodzielniło aparat bankowy, ograniczając wobec niego usprawnienia ministra finansów. Ustalono, że stosunki między bankiem a przedsiębiorstwem powinny się układać na płaszczyźnie umownej, a z kredytów bankowych mogą korzystać jedynie przedsiębiorstwa mające zdolność kredytową, czyli zdolność spłaty zaciągniętych kredytów.

Prawo bankowe⁴ obowiązujące od lutego 1989r., stworzyło formalne

podstawy pogłębiania reformy i przebudowy struktury bankowości. Przyjęto założenie, że nowe rozwiązania w funkcjonowaniu organizacji bankowości będą wyprzedzać zmiany modelu gospodarczego oraz staną się czynnikiem sprzyjającym przywracaniu równowagi ekonomicznej, zwiększeniu efektywności gospodarczej i pogłębianiu stosunków rynkowych.

Nowe prawo bankowe⁵, obowiązujące od 1 stycznia 1998 r., określa zasady działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego i likwidacji banków. Wprowadzono dalsze zmiany w polskiej bankowości, przystosowując ją do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Ramowe przepisy dotyczące operacji bankowych zawierają następujące rozdziały ustawy :

• rachunki bankowe;

• bankowe rozliczenia pieniężne ;

• gwarancje bankowe, poręczenia i akredytywy ;

• emisja bankowych papierów wartościowych.

Wykonując te operacje, banki są ustawowo zobowiązane do utrzymania płynności płatniczej, zapewniającej wywiązywanie się z wszystkich zobowiązań zgodnie z terminem ich płatności.

Do podstawowej działalności banków ustawa zalicza prowadzenie środków pieniężnych, udzielania kredytów i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych. Nowe prawo bankowe formalnie dopuściło elektroniczną technikę rozliczeń i jej zastosowanie w dokumentacji bankowej. Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane przy użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji, w tym również przy użyciu kart płatniczych.

Banki mają obowiązek przestrzegania tajemnicy obrotów i stanów rachunków bankowych⁶, w tym udzielania kredytu. Mogą one jednak przekazywać sobie nawzajem informacje o udzielonych kredytach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie potrzebnym w związku z udzieleniem kredytu, poręczeń i gwarancji bankowych. Nie mogą natomiast być udzielane informacje dotyczące wkładów oszczędnościowych osób fizycznych, chyba że zażąda ich sąd lub prokurator w związku z toczącym się postępowaniem karnym lub karno - skarbowym oraz w innych szczegółowo określonych przypadkach. Wkłady oszczędnościowe ludności korzystają ze szczegółowych przywilejów i ochrony ze strony państwa. Informacje dotyczące rachunków bankowych i czynności bankowych osób prawnych mogą być udzielane na żądanie sądu i prokuratora oraz wymienionych w ustawie urzędów w szczegółowo określonym zakresie.

1.2. PRZYJMOWANIE WKŁADÓW

1.2.1. UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO

Podstawą prawną dla prowadzenia przez banki rachunków jest art.49 prawa bankowego⁷, który stanowi, że : 1. Banki prowadzą rachunki bankowe dla osób fizycznych i osób prawnych oraz dla jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, jeśli posiadają zdolność prawną.

2. Rachunki są prowadzone w złotych i w walutach obcych.

3. Bank swobodnie dysponuje powierzonymi środkami pieniężnymi, a w zamian dokłada wszelkich w zakresie bezpieczeństwa powierzonych środków pieniężnych bankowi.

Ogólne warunki prowadzenia rachunków bankowych ustalone są w zasadach prowadzenia rachunków bankowych, opracowanych przez poszczególne banki, oraz w regulaminach. Uprawnienie to wynika m.in. z art.109 prawa bankowego, który mówi, że bank w zakresie swojej działalności może wydawać ogólne warunki umów lub regulaminy określające warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych. Stają się one wiążące dla stron, jeśli nie zostaną ustalone odmienne prawa i obowiązki.

Otwieranie rachunku bankowego następuje przez zawarcie z bankiem umowy na piśmie, która powinna określać w szczególności⁸:

• strony umowy,

• rodzaj otwieranego rachunku,

• walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony,

• czas, na jaki rachunek został otwarty,

• wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany,

• sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku,

• terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek,

• terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku,

• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe

przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku,

• tryb i warunki dokonywania zmiany umowy,

• zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów.

W umowie rachunku bankowego wskazuje się zasady i sposób ustalania wysokości prowizji oraz opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku. Zgodnie z polskim prawem bankowym⁹, w celu przechowywania środków pieniężnych i przeprowadzania rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą są prowadzone cztery podstawowe rodzaje rachunków bankowych. Są to rachunki:

- bieżące,

- pomocnicze,

- lokat terminowych,

- oszczędnościowe.

Rachunki bieżące mają podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych. Wpływają na nie należności od odbiorców za sprzedane towary i świadczone usługi, podejmowane są z nich środki na wypłatę wynagrodzeń, pokrywanie zobowiązań wobec dostawców, podatki, opłaty itp. Umowa rachunku może przewidywać wyodrębnienie na rachunku bieżącym środków pieniężnych przeznaczonych na określone cele, a także przeprowadzanie rozliczeń w tym zakresie.

Rachunek pomocniczy służy do przeprowadzania przez jego posiadacza rozliczeń w innych bankach. Operacje dokonywane za pośrednictwem tego rachunku zazwyczaj ograniczają się do ściśle określonych celów, co jednak nie jest regułą. Otwarcie rachunku pomocniczego nie wymaga zgody banku prowadzącego rachunek bieżący jednostki gospodarczej¹⁰.

Rachunki lokat terminowych służą do przechowywania środków pieniężnych przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem. Korzystają z nich zazwyczaj przedsiębiorstwa obywające się bez pomocy kredytowej, lokując na nich wolne środki pieniężne. Zachęca je do tego wyższe oprocentowanie tych rachunków niż rachunków bieżących.

Rachunki oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych. Mogą być prowadzone również dla szkolnych kas oszczędności i pracowniczych kas zapomogowo - pożyczkowych.

Środki pieniężne na rachunku bankowym mogą być oprocentowane według stopy stałej lub zmiennej w wysokości i na zasadach określonych w umowie¹¹. Do obliczenia odsetek przyjmuje się że miesiąc liczy 30 dni, a rok 365 dni.

1.2.2. OTWIERANIE I FUNKCJONOWANIE RACHUNKÓW BANKOWYCH

Aby otworzyć rachunek bankowy jednostka gospodarcza składa w oddziale banku wniosek umowy rachunku bankowego, który zazwyczaj sporządzony jest na specjalnym formularzu. Natomiast osoba prawna ma obowiązek przedstawić bankowi udokumentowane podstawy prawne prowadzenia swojej działalności oraz wskazać osoby upoważnione do jej reprezentowania i dysponowania środkami pieniężnymi.

Przez zawarcie umowy rachunku bankowego bank zobowiązuje się do przechowywania środków posiadacza rachunku oraz ich oprocentowania na zasadach zawartych w regulaminie banku. W wyniku podpisania umowy o prowadzenie rachunku z klientem bank ponosi pełną odpowiedzialność za środki przyjęte na przechowanie i jest zobowiązany zapewnić im należytą ochronę. Odpowiedzialność banku nie obejmuje jednak strat, które wynikają z działalności posiadacza rachunku oraz działania siły wyższej.

Podczas otwierania konta jesteśmy zobowiązani do złożenia wzoru podpisu. W przypadku rachunków dla firm niezbędna jest również pieczęć i podpisy osób uprawnionych. Składając wzór podpisu, posiadacz rachunku zobowiązuje oddział banku do honorowania wyłącznie tych dyspozycji, które podpisane są zgodnie z załączonym wzorem. Złożony wzór podpisu ma przede wszystkim na celu potwierdzenie, że osoba znajdująca się przed pracownikiem jest tą, za którą się podaje.

Rachunki bankowe są numerowane jednolicie ,a każdy rachunek ma numer składający się z trzech zasadniczych elementów¹²:

• numeru oddziału,

• numeru porządkowego rachunku klienta,

• numeru konta syntetycznego oraz numeru subkonta.

Podpisanie umowy rachunku bankowego i nadanie mu numeru upoważnia do przeprowadzania za jego pośrednictwem różnych operacji rozliczeniowych¹³. Prawo bankowe definiuje bankowe rozliczenia pieniężne jako operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które a mocy prawa powodują takie zmiany. Bankowym rozliczeniom pieniężnym towarzyszą zapisy na rachunkach bankowych, powodujące zwiększenie lub zmniejszenie stanu posiadania, czyli salda. Zapisy dokonywane są, zależnie od ich charakteru, po stronie debet lub credit rachunku, a saldo występuje po stronie, która wykazuje mniejsze obroty :

1. po stronie debet (winien ) :

• wpływy, czyli obciążenia rachunku,

• saldo kredytowe,

2. po stronie credit (ma ) :

• wpływy, czyli uznania rachunku,

• saldo debetowe.

Zapisy w księgowości bankowej są dokonywane odwrotnie w stosunku do odpowiednich księgowań przedsiębiorstwa. Wypłata z rachunku bieżącego będzie księgowana w przedsiębiorstwie po stronie credit, jako zmniejszenie stanu posiadania. Natomiast w banku występuje zapis po stronie debet, ponieważ zmniejszy się zobowiązanie banku wobec przedsiębiorstwa.

Rachunkiem dysponują tylko osoby upoważnione, których wzory podpisów złożono w banku¹⁴. Bank może pobierać bez dyspozycji klienta odsetki i opłaty lub przeprowadzać storna mylnych księgowań, wynikłych z jego winy. Bez dyspozycji klienta pokrywane są zobowiązania wynikające z tytułów wykonawczych (sądowych i administracyjnych ). Ponadto władze sądowe, prokuratorskie i organa finansowe mogą zablokować lub zająć określoną kwotę na rachunku bieżącym. Bank jest obowiązany uwzględnić ich żądania i nie może redysponować tej kwoty nawet na wyraźne polecenie posiadacza rachunku.

1.3. DYSPONOWANIE RACHUNKIEM

1.3.1. ROZLICZENIA GOTÓWKOWE

W dniu 1 stycznia 1995 r. przeprowadzono w Polsce denominację złotego: stara waluta została zamieniona na nową w stosunku 10.000 : 1. Stare złote przestały być prawnym środkiem płatniczym od 1 stycznia 1997 r. Podlegają one jednak bez żadnych ograniczeń wymianie do końca 2010 r. w oddziałach NBP, a także w innych bankach, zobowiązanych do tego przez Prezesa NBP.

W nowych polskich złotych (PLN) gotówka obejmuje:

• banknoty o nominałach 10,-; 20,-; 50,-; 100,-; 200,- ;

• monety o nominałach 0,01; 0,02; 0,05; 0,10; 0,20; 0,50; 1; 2; 5.

Obrót gotówkowy banku polega na przyjmowaniu i wydawaniu znaków pieniężnych, a głównie na przyjmowaniu wpłat i dokonywaniu wypłat. Wpłaty pieniędzy mogą odbywać się w różnej formie :

• wpłat do kasy banku,

• wpłat do skarbca nocnego,

• wpłat za pośrednictwem inkasa samochodowego.

Klient dokonując wpłaty do kasy banku, jest obecny przy jego przyjmowaniu przez kasjera. Może wtedy wyjaśnić lub zlikwidować ewentualną różnicę pomiędzy rzeczywistą kwotą gotówki a kwotą wpisaną na dowodzie wpłaty. Kasjer nie wyda klientowi potwierdzenia wpłaty, gdy kwota rzeczywista nie jest zgodna z kwotą wymienioną w potwierdzeniu.

Wpłaty do skarbca nocnego (zwanego trezorem ) polegają na tym, że klient otrzymuje specjalny, numerowany pojemnik (tzw. portfel ) zamykany na klucz. Jeden klucz ma klient, a drugim posługuje się bank. Z tej formy wpłaty klient może korzystać nawet wtedy, gdy bank jest zamknięty, a firmy pracujące wieczorem i nocą mają możliwość wpłacania pieniędzy do banku w każdym czasie. Portfel powinien zawierać wypełniony dowód wpłaty, umieszczony w naszytej na portfelu kieszonce. Wyjmowanie portfeli, ich otwieranie, przeliczanie i ustalanie stanu gotówki w portfelu odbywa się komisyjnie. Z każdej czynności sporządza się protokół, podpisany przez osoby uczestniczące. Gotówka jest przeliczana zasadniczo bez udziału klienta. Ewentualna różnica podlega ewidencji i wyrównaniu za pośrednictwem rachunku bieżącego klienta.

Wpłaty za pośrednictwem inkasa samochodowego polegają na tym, że przygotowana przez klienta wpłata :

• przeliczona, ułożona według wymogów gotówka, zapakowana w określony pojemnik oraz

• sporządzony dowód wpłaty

są odbierane od klienta przez upoważnione osoby. Osoby te, inkasując pieniądze posługują się samochodem przystosowanym do takiego transportu. Taką formę wpłat musi regulować umowa zawarta pomiędzy bankiem a przedsiębiorstwem świadczącym usługi inkasenta samochodowego. Bank otrzymuje wykaz jednostek gospodarczych obsługiwanych przez firmę wykonującą inkaso samochodowe oraz zobowiązania klientów, na rzecz których będą zaliczane wpłaty, do uzyskania protokołu banku jako dowodu ewentualnych różnic i obciążenia ich rachunku bankowego ewentualnym niedoborem¹⁵.

Drugą grupę operacji gotówkowych stanowią wypłaty¹⁶. Przed podjęciem gotówki dysponent rozliczeń sprawdza dokument będący podstawą wypłaty oraz pokrycie w środkach znajdujących na rachunku klienta, legitymuje klienta i wydaje mu żeton kasowy. Kasjer wzywa posiadacza żetonu, a po sprawdzeniu dokumentu będącego podstawą wypłaty, ponownie legitymuje pobierającego gotówkę i po pokwitowaniu jej odbioru dokonuje wypłaty. Klient ma obowiązek przeliczenia całości wypłaty.

Podstawowym dokumentem uprawniającym do podjęcia gotówki w banku jest czek gotówkowy. Wystawcą czeku ( trasantem ) może być każda osoba prawna i fizyczna posiadająca rachunek bankowy i mająca zdolność do działań prawnych¹⁷. ponieważ czek jest poleceniem właściciela rachunku bankowego skierowanym do jego banku, trasatem czeku może być wyłącznie określony bank. Remitentem, inaczej beneficjentem czeku, czyli osobą, na której rzecz czek wystawiono, może być każda osoba prawna lub fizyczna. Czek może być zrealizowany przez bank w formie wypłaty gotówki - czek gotówkowy, inaczej kasowy. Czek gotówkowy jest poleceniem wystawcy czeku skierowanym do banku, aby wypłacił oznaczoną na nim kwotę osobie wskazanej w treści czeku - czek imienny lub jego okazicielowi - czek na okaziciela.

Dowód wpłaty - stanowi dyspozycję wpłaty, która może być dokonywana w kasach banku czynnych w godzinach obsługi klientów, w kasach uruchomionych wieczorem i za pośrednictwem wrzutni do skarbca nocnego. Rozróżnia się wpłaty :

• otwarte - przeliczane przez kasjera bankowego w obecności klienta,

• w formie zamkniętej - przeliczane pod nieobecność klienta, z reguły następnego dnia.

Za pomocą dowodu wpłaty posiadacz rachunku lub dłużnik dokonuje wpłaty na rachunek własny lub wierzyciela.

1.3.2. ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE

Pieniądz bezgotówkowy nie posiada postaci fizycznej, jest obiektem ewidencji księgowej. Rozliczenia bezgotówkowe są przeprowadzane za pomocą:

• polecenia przelewu,

• polecenia zapłaty,

• rozliczenia za pomocą czeków,

• rozliczenia kompensacyjnego,

• kart płatniczych,

Polecenie przelewu polega na złożeniu przez odbiorcę w jego banku polecenia przekazania określonej sumy pieniężnej na rachunek dostawcy¹⁸. Omawiana forma rozliczeń jest bardzo wygodna dla banku ze względu na jej prostotę i małą pracochłonność. Umożliwia ona także przyśpieszenie przebiegu rozliczeń, gdyż płatności przechodzą tylko przez trzy ogniwa ( bank odbiorcy - bank dostawcy - dostawca ).

Polecenie zapłaty jest dyspozycją płatniczą udzielaną bankowi przez wierzyciela¹⁹, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nią rachunek wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela zawiera równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dokonanego rozliczenia, gdyby dłużnik odwołał polecenie zapłaty. Przeprowadzanie rozliczeń w tej formie wymaga, aby wierzyciel i dłużnik mieli rachunki w bankach, które zawarły porozumienie o stosowaniu tej formy rozliczeń, a dłużnik wyraził zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty przy rozliczeniu określonych zobowiązań w umowach terminowych.

Czek jest pisemnym poleceniem bezwzględnego wypłacania określonej kwoty²⁰, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Czeki są wystawiane przez banki na specjalnych blankietach. Klient ma prawo wystawić czeki tylko do wysokości salda jego rachunku. Rozliczenia bezgotówkowe są przeprowadzane za pomocą czeków rozrachunkowych, którymi mogą być także zwykłe czeki, oznaczone napisem „tylko do rozrachunku”, „przelać na rachunek” czy „ przekazać na rachunek”, który oznacza, że posiadacz czeku nie otrzyma wypłaty w gotówce, a jedynie kwota określona na czeku zostanie przekazana na jego konto²¹. Istotną

odmianą czeku jest czek potwierdzony, na którym jest oświadczenie banku o potwierdzeniu na koncie wystawcy czeku kwoty określonej na czeku. Jednocześnie z potwierdzeniem bank zabezpiecza na koncie wystawcy kwotę pieniędzy określoną na czeku, do momentu realizacji czeku.

Rozliczenia kompensacyjne polegają na tym²², że znaczna część zobowiązań między przedsiębiorstwami wyrównuje się wzajemnie w określonym czasie i nie obciąża to ich rachunków rozliczeniowych.

Instrumentem obrotu płatniczego są karty płatnicze, które umożliwiają wypłatę gotówki i dokonywanie zapłaty. Karta płatnicza jest to plastikowy pieniądz, można je podzielić na :

• karty debetowe, które upoważniają do dokonywania płatności do wysokości salda,

• karty kredytowe, które umożliwiają dokonywanie płatności do wysokości salda własnych środków plus przyznany kredyt,

• karty bankomatowe, które upoważniają do pobrania gotówki z bankomatów.

Karty płatnicze są najdynamiczniej rozwijającą się formą rozliczeń bezgotówkowych w Polsce. Ostatnie lata przyniosły znaczny wzrost zarówno liczby kart w obiegu, jak również liczby operacji dokonanych przy ich użyciu. Pomimo dynamicznego wzrostu liczby wyemitowanych kart płatniczych, ich udział w płatnościach bezgotówkowych pozostał na bardzo niskim poziomie. Jednakże, biorąc pod uwagę fakt, że coraz więcej polskich banków oferuje karty płatnicze, przewiduje się w najbliższej przyszłości dalszy wzrost liczby wyemitowanych kart, a także liczby transakcji dokonywanych przy ich użyciu.

Karty emitowane przez polskie banki są zazwyczaj opatrzone logo jednego z międzynarodowych systemów organizacji, tj. VISA International lub Eurocard/MasterCard International, co umożliwia łatwiejszy dostęp do punktów akceptujących karty płatnicze. Karty krajowe mogą być opatrzone logo PolCard lub jedynie logo emitującego banku.

W przypadku kart płatniczych schemat rozliczeń jest podobny, jak dla kart debetowych i kredytowych. Jedyna różnica między nimi leży w układzie bank - klient. Usługodawca, jeżeli nie dysponuje elektronicznym terminalem typu POS (odczytującym informacje z karty, umożliwiającym dokonanie autoryzacji transakcji i transmitującym dane niezbędne do rozliczenia transakcji) musi dostarczyć papierowy wydruk ze szczegółami transakcji do centrum rozliczeniowego, z którym jest związany umową (umowa może być zawarta bezpośrednio z centrum rozliczeniowym lub z najbliższym oddziałem banku uczestniczącego w systemie.) Umowa z centrum rozliczeniowym przewiduje termin wykonania powyższej czynności.

Karty emitowane przez polskie banki wyposażone są w pasek magnetyczny. Właściciel karty musi złożyć podpis w momencie dokonywania zakupu lub wprowadzić PIN - kod w przypadku wypłaty z bankomatu.

Na początku 1989r.funkcjonowało w Polsce ponad milion kart płatniczych polskich banków.

ROZDZIAŁ II

OBSŁUGA BANKOWA LUDNOŚCI W ZAKRESIE PRZYJMOWANIA WKŁADÓW

2.1. KOMUNIKACJA BANKU Z OTOCZENIEM

Komunikowanie się banku z otoczeniem jest niczym innym jak komunikowaniem się z nabywcami. Stosowanie tego terminu oznacza chęć zwrócenia uwagi na samą istotę oddziaływania na nabywców, czyli na to, że polega ona na przekazywaniu potencjalnym lub rzeczywistym nabywcom odpowiednio opracowanych informacji, które różnymi kanałami informacyjnymi do nich docierają²³.

Komunikując się z szerokim gronem klientów, bank stara się zaproponować im szereg usług, które stanowią efekt ich wyobrażeń i oczekiwań. Istnieje opinia, że stała klientela banku to istotna część jego kapitału. Zwiększenie kapitału następuje jednak wówczas, gdy dobrze ulokujemy nasze zasoby pieniężne. Oznacza to, że bank powinien dokładnie zbadać swoje otoczenie, swoich klientów w celu odpowiedniej komunikacji i dać im to czego oczekują.

Ogólna sytuacja ekonomiczna, wywierająca tak silny wpływ na działalność i na wyniki finansowe banku, oddziałuje na warunki egzystencji i zachowania ogółu podmiotów działających na rynku. Powoduje ona wzrost lub spadek oszczędności, zwiększenie lub zmniejszenie tendencji do inwestowania, zwiększenie lub zmniejszenie zapotrzebowania na kredyty. Decyduje zatem w znacznej mierze o tym, jak będą postępować partnerzy banku, czego będą żądać i oczekiwać, a także o tym, jaka będzie ich kondycja finansowa.

Przez partnerów banku rozumiemy tutaj:

- klientelę korzystającą z jego usług;

- pozostałe banki występujące na tym samym rynku, współpracujące lub konkurujące, albo też pełniące obie role jednocześnie;

- różne instytucje współpracujące, zajmujące się ubezpieczaniem kredytów, gwarantowaniem wkładów, pośrednictwem w operacjach giełdowych, dokonywaniem rozrachunków międzybankowych²⁴.

Układanie właściwych stosunków z partnerami jest ważną częścią pracy banku. Starania i zabiegi podejmowane przez bank na tym polu mają na względzie nie tylko klientelę już posiadaną, ale także klientelę potencjalną, która może znaleźć się w gronie podmiotów korzystających z jego usług. Bank podejmuje kroki, które zmierzają do tego, by przystosować go do wymogów rynku, czyli do potrzeb i możliwości klienteli. Kroki te są określane jako działalność marketingowa banku i polegają one między innymi na prowadzeniu świadomej i gruntownie przemyślanej polityki asortymentowej. Chodzi tu o oferowanie operacji i usług, zwanych w tej dziedzinie „ produktami bankowymi ”, które spotkałyby się z zainteresowaniem klienteli, zaspokajały jej zapotrzebowanie lub budziły nowe potrzeby, a jednocześnie były dla banku opłacalne. Działanie to nie sprowadza się do mechanicznego naśladowania instytucji konkurencyjnych, banki opracowują bowiem nowe „ produkty ”, np.: nowe formy oszczędzania .

Przystosowanie do wymogów rynku leży u podstaw starań o zapewnienie właściwej jakości „ produktów ”, sprawne, szybkie i bezbłędne wykonywanie operacji, odpowiednie traktowanie klientów, tworzenie atmosfery zachęcającej do korzystania z usług banku.

Banki obsługują obrót pieniężny i kredytowy, będący wyrazem nie tylko działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, lecz również pracy organów administracyjnych, życia społecznego i kulturalnego, gromadzenia i wydatkowania zasobów pieniężnych przez ogół obywateli. W toku wszystkich tych procesów powstają i formują się stosunki między bankami i jego klientelą. Ponieważ potrzeby klientów są ogromnie zróżnicowane, także stosunki między bankiem i jego klientelą wymagają zróżnicowania. Bank układający świadomie stosunki ze swymi partnerami musi zdawać sobie sprawę z tego, do jakich klientów adresuje oferty, to znaczy brać pod uwagę ich wymagania, możliwości finansowe, przyzwyczajenia, poziom kultury i solidności.

Podstawowe grupy, na które można podzielić podmioty korzystające z usług banku, to:

- przedsiębiorstwa wszelkiego typu, reprezentujące różne dziedziny działalności gospodarczej, o bardzo zróżnicowanym potencjale finansowym;
- pozostałe instytucje nie będące przedsiębiorstwami, w tym urzędy, stowarzyszenia, instytucje działające w sferze kultury, nauki, ochrony zdrowia, opieki społecznej;

- osoby fizyczne określane jako klientela indywidualna;

Przedsiębiorstwa są dla większości banków typu uniwersalnego grupą klienteli o szczególnym znaczeniu. Korzystają one z usług bankowych w szerokim zakresie: deponują nadwyżki środków pieniężnych w postaci lokat terminowych, otwierają rachunki bieżące, za pośrednictwem których dokonywane są rozliczenia, korzystają z kredytów.

Banki rozwijające swą działalność starają się o poszerzenie grona obsługiwanych przedsiębiorstw. Celom tym służą akcje informacyjno - reklamowe, w tym również rozsyłanie ofert i skróconych sprawozdań rocznych, a nawet podejmowanie bezpośrednich rozmów z kierownictwem wybranych przedsiębiorstw²⁵. Pozyskiwane przedsiębiorstwa traktowane są przede wszystkim jako potencjalne źródło dopływu lokat terminowych²⁶.

Instytucje nie będące przedsiębiorstwami są w większości przypadków uznawane za dobrych i mało wymagających klientów. Korzystają one z usług bankowych w dość wąskim zakresie. Z reguły posiadają rachunki bieżące, za pośrednictwem których dokonują rozliczeń. Często dysponują znacznymi kwotami środków pieniężnych, które powierzają bankom w postaci lokat terminowych lub po prostu wpłat na rachunki bieżące. Niektóre instytucje, np.: fundacje lub fundusze ubezpieczeń społecznych, nierzadko dysponują wielkimi zasobami. Obsługa tych instytucji uważana jest przez banki za działalność wysoce korzystną.

Liberalizacja i „ dereglamentacja ” obrotu pieniężnego w latach 60-tych i 70-tych doprowadziła w krajach Wspólnoty Europejskiej do odrzucenia sztucznego podziału instytucji kredytowych na banki kredytu długoterminowego, krótkoterminowego i kasy oszczędnościowe. Banki, które dzięki temu uzyskały prawo przyjmowania wkładów oszczędnościowych, wykazały w większości przypadków duże zainteresowanie obsługą klienteli indywidualnej, tzn. osób fizycznych. Tę grupę klienteli uznano za dostarczyciela dużej masy tanich środków pieniężnych w postaci wkładów oszczędnościowych oraz wpłat na rachunki czekowe, nisko oprocentowane lub całkowicie bezprocentowe. Banki zaczęły konkurować z kasami oszczędnościowymi. Utworzono wiele placówek bankowych - oddziałów i agencji - nastawionych na obsługę osób fizycznych. Stało się jednak faktem wyraźnie widocznym i powszechnie odczuwalnym, że obsługa tej grupy klientów jest zadaniem uciążliwym oraz dość kosztownym.

Szeroki rozwój obsługi bankowej osób fizycznych doprowadził do wzrostu zainteresowania banków tą grupą klienteli i jej specyfiką. Zainteresowanie to przejawiło się w szczególny sposób w latach 70 - tych, w okresie trudności ekonomicznych intensywnych poszukiwań dróg dalszego wzrostu obrotów i formowania się marketingu bankowego. Wiele uwagi poświęcono wówczas badaniu zachowań klienteli indywidualnej, jej potrzeb i cech charakterystycznych. Stwierdzono, że skłonność do oszczędzania oraz zainteresowanie usługami bankowymi zależą od różnych czynników: poziomu zamożności, środowiska zawodowego, a także od wieku. W wyniku badań wyróżniono co najmniej trzy podgrupy populacji:

- osoby młode, na wczesnym etapie kariery zawodowej,

- osoby dojrzałe, osiągające szczyty swych możliwości życiowych,

- osoby w wieku przedemerytalnym.

Uznano, że dla każdej z tych grup należy opracować inną ofertę usług bankowych, zastosować inną argumentację i inne formy obsługi. Stwierdzono również, że doskonałą klientelą bankową mogą być dwie dalsze podgrupy, nie brane wcześniej pod uwagę: osoby w wieku emerytalnym i młodzież studiująca, pod warunkiem opracowania dla każdej z tych podgrup odpowiednio przemyślanej oferty oraz stosownych zasad obsługi.

Według powszechnie uznanych opinii obsługą klienteli indywidualnej powinien zajmować się w każdym banku oddzielny, wyspecjalizowany pion operacyjny. Do zadań tego pionu powinna należeć nie tylko sprzedaż produktów bankowych ale także opracowywanie taktyki działania oraz formułowania koncepcji zdobywania nowych klientów.

Należy zadać sobie pytanie: „ jak pozyskać nowego klienta, jak się z nim komunikować i utrzymać stały kontakt ”. Przede wszystkim trzeba poznać otoczenie banku ( rynek ), wybrać segment nas interesujący i oddziaływać na niego tak by zachować trwałe więzi.

Udziały poszczególnych grup klientów banków komercyjnych, w aktywach i pasywach są wyraźnie zróżnicowane. Nie przeszkadza to jednak w stwierdzeniu, że zarówno klienci indywidualni, jak i przedsiębiorstwa są po pierwsze poważnymi dostarczycielami środków gromadzonych na rachunkach bankowych, a po drugie, zwłaszcza w przypadku osób fizycznych, kredytobiorcami.

2.2. WKŁADY OSZCZĘDNOŚCIOWE I DEPOZYTY A'VISTA

Operacje bankowe świadczone na rzecz ludności polegają przede wszystkim na obsłudze obrotu oszczędnościowego i udzielanych kredytów, prowadzeniu rachunków bankowych oraz przeprowadzaniu rozliczeń pieniężnych. W ostatnich latach pojawiły się karty płatnicze i wzrasta ich popularność. Ludność gromadzi wkłady oszczędnościowe na książeczkach oszczędnościowych i w postaci bonów oszczędnościowych, a także na rachunkach bankowych prowadzonych w złotych i w walutach obcych. Jej rozliczenia pieniężne, oprócz już wymienionych, obejmują płatności o charakterze powszechnym, do których należą czynsze, opłaty za świadczenia komunalne, opłaty radiowe i telewizyjne, telefoniczne itp. Z drugiej strony - miliony osób otrzymują za pośrednictwem banków i poczty emerytury, renty, zapomogi, stypendia itp. Wprawdzie do korzystania z usług bankowych w dziedzinie rozliczeń pieniężnych nie jest konieczne posiadanie rachunku bankowego, ale posiadanie takiego rachunku ułatwia rozliczenia i umożliwia ich nowoczesną obsługę, a ponadto przynosi korzyść w postaci odsetek płaconych przez banki.

Wkłady oszczędnościowe ustawowo korzystają z przywilejów²⁷. Przede wszystkim określone wkłady oszczędnościowe ludności są gwarantowane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny i przez państwo, a nadzór bankowy z urzędu czuwa nad ich bezpieczeństwem. Wkłady osoby fizycznej złożone w banku są wolne od zajęcia na podstawie tytułu wykonawczego sądowego i administracyjnego do wysokości trzykrotnej średniej miesięcznej płacy w okresie poprzedzającym zajście. W przypadku śmierci wkładcy bank ma obowiązek wypłacić a jego wkładów kwoty niezbędne na pokrycie kosztów pogrzebu. Poza tym wkładca może zażądać, aby po jego śmierci wypłacić najbliższej rodzinie określoną kwotę.

Dowodem zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego może być książeczka oszczędnościowa lub inny dokument, który zawsze jest wystawiony jako dokument imienny. W nazwie dokument powinien być użyty wyraz „oszczędnościowy”. Bank może zamknąć rachunek oszczędnościowy, jeżeli w ciągu 5 lat nie dokonano na nim żadnych zapisów, poza okresowym dopisywaniem odsetek, a jego stan nie przekracza minimalnej kwoty ustalonej w umowie, pozwala to bankowi likwidować tzw. martwe rachunki.

Tradycyjną formą oszczędności są książeczki oszczędnościowe, służące ewidencjonowaniu wkładów. Inną formą oszczędzania są bony oszczędnościowe wydawane przez banki na dowód ulokowania wkładu oszczędnościowego.

Wkłady a'vista to przede wszystkim przejściowe nadwyżki finansowe, którymi klient banku może dysponować w każdym momencie²⁸. Prowadząc rachunek a'vista bank ponosi poważne koszty, musi bowiem często rejestrować operacje w związku ze zmieniającą się wysokością wkładu. W wielu krajach stopa obowiązkowej rezerwy od tych wkładów jest bardzo wysoka. Dlatego też oprocentowanie wkładów a'vista jest niskie, a w niektórych krajach nie są one w ogóle oprocentowane.

Kredyt Bank oferuje następujące rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe EKSTRAKONTO : jest to rachunek otwierany dla osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. W zależności od wysokości deklarowanych wpłat , bank prowadzi następujące rodzaje EKSTRAKONTA :

1. EKSTRAKONTO „S”- jest rachunkiem przeznaczonym dla osób korzystających z produktów i usług bankowych w podstawowym stopniu i deklarujących wpłaty w wysokości określonej w Komunikacie.

2. EKSTRAKONTO - JUNIOR - jest rachunkiem służącym do przechowywania środków pieniężnych przeznaczonych na potrzeby osób małoletnich, które ukończyły 13 rok życia i posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz zostały upoważnione przez Posiadacza rachunku do dysponowania tymi środkami na podstawie udzielonego im pełnomocnictwa stałego.

3. EKSTRAKONTO - STUDENT - jest rachunkiem przeznaczonym dla studentów, uczniów szkół policealnych oraz pomaturalnych, otwieranym na czas pobierania nauki nie dłużej niż do ukończenia 26 roku życia.

4. EKSTRAKONTO - PROFIT -jest rachunkiem przeznaczonym dla osób deklarujących wpłaty, w wysokości określonej w Komunikacie lub posiadających depozyty terminowe w Banku w wysokościach określonych w Komunikacie.

5. EKSTRAKONTO - VIP - jest rachunkiem przeznaczonym dla osób deklarujących wpłaty, w wysokości określonej w Komunikacie lub posiadających depozyty terminowe w Banku w wysokościach określonych w Komunikacie lub w ocenie Banku posiadają wysoki prestiż społeczno- zawodowy w środowisku lokalnym.

Posiadaczom EKSTRAKONTA Bank wydaje obligatoryjną kartę bankomatową Cirrus (Rys. 2.1 ) Kredyt Banku S.A., która pełni między innymi funkcję karty identyfikacyjnej. Karta Cirrus umożliwia dokonywanie wypłat dostępnych środków, w granicach dziennego limitu. Wypłaty gotówki mogą być realizowane we wszystkich bankomatach oznaczonych symbolem Cirrus kraju i za granicą. Z bankomatów Kredyt Banku , posiadacz karty Cirrus wydanej przez Kredyt Bank S.A., może pobierać gotówkę bez prowizji.

Rys 2.1. KARTA BANKOMATOWA CIRRUS

Natomiast Bank PKO BP S.A., oferuje rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy „ SUPERKONTO”, który umożliwia :

• przechowywanie środków pieniężnych;

• przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem rozliczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej;

• bezgotówkowe przekazywanie na konto części lub całości wynagrodzenia, emerytury lub renty, a także dochodów z innych źródeł;

• uzyskanie kredytu odnawialnego oraz gotówkowego;

• zlecanie Bankowi regulowania jednorazowych lub okresowych zobowiązań i płatności wobec osób trzecich (np. opłata za czynsz, gaz, światło, radio i telewizor, telefon, ubezpieczenia, spłata kredytów itp.);

• otwieranie rachunków walutowych, w ramach tej samej umowy rachunku;

• przelewanie z rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego dowolnych kwot na inne konto osobiste, rachunek walutowy, rachunek bankowy i książeczkę oszczędnościową,

• korzystanie z bezpłatnej ochrony ubezpieczeniowej.

Otwarcie SUPERKONTA następuje przez zawarcie pisemnej umowy pomiędzy PKO BP S.A. a osobą występującą o jego otwarcie. W umowie tej, osoba występująca o otwarcie SUPERKONTA zobowiązuje się do wnoszenia systematycznych wpłat na SUPERKONTO. Może także złożyć dyspozycję przelewania na rachunek całości lub części wynagrodzenia. Wpłaty na SUPERKONTO MOGĄ BYĆ wnoszone w formie :

• wpłat gotówkowych wnoszonych w oddziałach PKO BP SA i innych bankach oraz placówkach pocztowych;

• bezgotówkowej (z rachunków bankowych i przekazów z zagranicy

Wypłaty z SUPERKONTA mogą być dokonywane:

• w formie gotówkowej,

• w formie bezgotówkowej.

Posiadacz SUPERKONTA może dokonywać wypłat przekraczających stan środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku, nie większych jednak niż średnia miesięcznych wpływów o charakterze stałym wniesionych w ostatnich trzech miesiącach kalendarzowych (dopuszczalne saldo debetowe). Dopuszczalne saldo debetowe powinno być wyrównane do 30 dni od daty jego powstania.

Rachunku a'vista w złotych Kredyt Banku S.A. oferuje i definiuje jako: rachunek a'vista jest, rachunkiem płatnym na żądanie. Środki zgromadzone na rachunku są oprocentowane w wysokości 6 % w stosunku rocznym. Kapitalizacja odsetek następuje na koniec każdego miesiąca. Bank wpłaca na ten rachunek również:

• odsetki naliczane od lokat,

• nie podjęte części lokat w przypadku dokonania wypłaty przed terminem.

Rachunek a'vista w walutach wymienialnych jest rachunkiem płatnym na każde żądanie. Kapitalizacja odsetek następuje na koniec każdego miesiąca. Służy do gromadzenia środków w walutach wymienialnych oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem rozliczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Minimalne pierwsze wpłaty na rachunek a'vista w walutach obcych wynoszą :

• 100 USD,

• 150 DEM,

•   600 FRF,

•   150 CHF,

•    60 GBP,

• 3000 BEF,

•   100 EUR.

Jak wynika z wyżej przedstawionych przykładów banki oferują szereg różnorodnych rachunków : dla osób pełnoletnich jak i dla osób , które ukończyły 13 rok życia.

2.3. LOKATY TERMINOWE

Możliwość składania w bankach wolnych środków pieniężnych w formie lokat terminowych, posiadają w Polsce podmioty prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby fizyczne. Aktualnie banki oferują klientom bardzo szeroką gamę różnych form lokat terminowych .

Lokatami - depozytami terminowymi nazywamy takie rachunki²⁹, przy których jest podany czas, na jaki depozytariusz ulokuje swoje pieni¹dze w banku. Lokaty terminowe są najpopularniejszą formą oszczędzania. Podstawową ich zaletą jest bezpieczne ulokowanie pieniędzy, jak i różnorodność form ich deponowania w poszczególnych bankach. Terminy depozytów i wysokości oprocentowania zależą wyłącznie od banku.

Za pierwsze kryterium podziału lokat można przyjąć czas ich trwania - wyróżniamy lokaty : krótkoterminowe i długoterminowe.

Krótkoterminowe to te, których okres deponowania nie przekracza miesiąca, czyli jedno-,kilku- i kilkunastodniowe lokaty.

Kolejne kryterium podziału uwzględnia rodzaj oprocentowania lokat. I tak wyróżniamy lokaty o stałym i zmiennym oprocentowaniu.

Lokaty terminowe w bankach są także przyjmowane w walutach obcych, najczęściej w dolarach amerykańskich (USD) i w markach niemieckich (DEM).

Poniżej zostaną przedstawione rodzaje lokat (dla osób fizycznych) oferowane przez niektóre banki³⁰:

Bank Zachodni S.A. - RACHUNEK OSZCZĘDNOŚCIOWY PLUS:

• czas trwania: 3, 6, 9, 12 miesięcy,

• minimalna wpłata: 600 PLN później 200 PLN lub x-krotność 200 PLN,

• możliwość dopłat uzupełniających w czasie trwania lokaty, we wszystkich bankach lub na poczcie,

• oprocentowanie według rzeczywistego trwania lokaty,

• wpłata oszczędności możliwa w oddziale prowadzącym rachunek, w gotówce lub przelewem,

• automatyczne przedłużanie lokaty w przypadku braku dyspozycji.

Powszechny Bank Kredytowy S.A. - LOKATY PROGRESYWNE ZŁOTOWE:

• czas :39 tygodni,

• minimalna wpłata 500 PLN zwiększenie kwoty możliwe o 100 PLN lub x- krotność tej kwoty,

• warunkiem wpłaty jest utrzymanie lokaty przez 4 tygodnie,

• oprocentowanie wzrasta co tydzień ,

• oszczędności można podjąć przed upływem terminu.

LOKATY PROGRESYWNE WALUTOWE:

• czas trwania : 9 miesięcy,

• minimalna wpłata 200 USD lub 400 DEM, możliwe zwiększenie o100 USD lub 100 DEM lub x- krotność tej kwoty,

• warunkiem wpłaty jest utrzymanie wpłaty przez miesiąc,

• oprocentowanie wzrasta co miesiąc,

• oszczędności można podjąć przed upływem terminu.

Bank PeKaO S.A. - lokata „PROFIT”:

• czas trwania : 1, 2, 3 tygodnie, miesiąc,

• oprocentowanie uzależnione od wysokości, wpłaconego kapitału do 5000 PLN inne i powyżej 5000 PLN inne.

Bank PKO BP - LOKATA TERMINOWA „ PROGRESJA” :

• czas do 12 miesięcy,

• oprocentowanie uzależnione od okresu utrzymywania lokaty oraz od wysokości wpłaty do 5000 PLN, od 5000 - 100 000 PLN i powyżej.

Jak wynika z wyżej przedstawionych przykładów lokaty różnią się między innymi : czasem trwania lokaty, wpłatą, oprocentowaniem.

Banki przedstawiają swoim klientom coraz większe możliwości w zakresie lokat terminowych. W wielu bankach można ulokować pieniądze nie tylko na standardowych lokatach terminowych, ale także na specjalnych lokatach krótkoterminowych na przykład 2- dniowych o dość korzystnym oprocentowaniu, są to tak zwane lokaty negocjowane.

Z krótkoterminowych lokat negocjowanych korzystają przede wszystkim przedsiębiorstwa. Tylko one potrafią sprostać wysokim, minimalnym wpłatom i często im właśnie zależy na tym, aby pieniądze nie leżały bezczynnie, a przez cały czas przynosiły zysk. Tylko w niektórych bankach na rachunkach negocjowanych pieniądze mogą złożyć osoby fizyczne.

Oferta banków jest różna, ale w każdym przypadku charakteryzuje ją jedno: negocjowany czas trwania lokaty jak i wysokość jej oprocentowania. Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze wysokość oprocentowania jest uzależniona od bieżącej sytuacji gospodarczej i zmian na rynku pieniężnym, a po drugie jest zależna od wysokości lokowanej przez klienta kwoty. W przypadku gdy klient lokuje w danym banku minimalny wkład, który może wynieść 200.000 zł otrzymuje oczywiście inne oprocentowanie niż klient, który wpłaca 1.000.000 zł. Obecnie można powiedzieć, że oprocentowanie lokat, szczególnie na krótki termin, wynosi około 16 procent.

Bank Austria Creditanstalt posiada w swej ofercie lokaty negocjowane skierowane wyłącznie do podmiotów gospodarczych, a wkład minimalny jaki klient musi wnieść wynosi 250.000 zł³¹. W BIG Banku Gdańskim lokaty negocjowane są dostępne zarówno dla klientów indywidualnych jak i dla firm. Klienci indywidualni mogą zawierać taką lokatę od 3 do 180 dni natomiast firmy od 1 do 180 dni. W obu przypadkach minimalny w kład wynosi 20.000 zł. Pierwszy Polsko Amerykański Bank SA kieruje swoje lokaty negocjowane wyłącznie do firm, a minimalny wkład tutaj wynosi 50.000 zł. Z kolei Bank Przemysłowo-Handlowy kieruje swoją propozycje zarówno do osób fizycznych jak i do podmiotów gospodarczych. Natomiast minimalna suma, jaką musimy ulokować w BPH wynosi 100.000 zł. W Pekao SA możemy negocjować czas trwania naszej lokaty od 2 do 365 dni, a kwota jaką musimy dysponować minimalnie może wynieść 20.000, tak dla osób fizycznych jak i dla firm. Z kolei Wielkopolski Bank Kredytowy negocjuje jedynie z firmami i to jedynie w przypadku gdy minimalny wkład wynosi 200.000 zł. W PKO kwota lokaty nie może być niższa niż 100.000, natomiast minimalna kwota każdego kolejnego powiększenia lokaty wynosi 10.000 zł. Niestety, w PKO BP kwota poniżej 1 miliona jest oprocentowana według zmiennej stopy procentowej natomiast powyżej tej sumy jest ustalana na drodze negocjacji.

Jak widać banki oferują szereg lokat na różnych warunkach, o różnym oprocentowaniu , kwocie wkładu. Każdy więc może znaleźć i wybrać dla siebie odpowiednią formę lokowania swoich pieniędzy.

2.4. RACHUNKI OSÓB MAŁOLETNICH

Rachunki osób małoletnich prowadzone są według ogólnych zasad³², dotyczących prowadzenia rachunków oszczędnościowych dla osób fizycznych.

Umowę w imieniu osoby małoletniej zawiera przedstawiciel ustawowy, którym może być :

• każdy z rodziców, jeżeli nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej,

• opiekun ustanowiony przez sąd opiekuńczy, w przypadku gdy małoletni nie pozostaje pod władzą rodzicielską,

• kurator wyznaczony przez sąd opiekuńczy do zarządu majątkiem osoby małoletniej.

Z chwilą zawarcia umowy środki zgromadzone na rachunku są własnością osoby małoletniej, która nie może dysponować nimi do 13 roku życia. Po ukończeniu 13 lat, jeśli nie sprzeciwi się temu na piśmie przedstawiciel ustawowy, osoba małoletnia może dysponować środkami na rachunku.

Po osiągnięciu pełnoletności przez posiadacza rachunku, powinien on niezwłocznie zgłosić się do banku z dowodem tożsamości w celu podpisania umowy. Jego rachunek będzie prowadzony na zasadach ogólnych.

Kredyt Bank oferuje EKSTRAKONTO - JUNIOR - do, którego jest

wydawana karta VISA ELEKTRON ( RYS 2.2.) :

RYS. 2.2. Karta VISA ELEKTRON

Do EKSTRAKONTA - JUNIOR może być wydana karta VISA Electron dla młodzieży o zasięgu międzynarodowym. Za jej pomocą młody człowiek może płacić w sklepach i restauracjach oznaczonych symbolem VISA Electron oraz pobrać gotówkę w bankomatach oznaczonych tym samym symbolem lub znakiem PLUS. Od wypłat dokonywanych w bankomotach Kredyt Banku S.A. nie jest pobierana prowizja. VISA Electron dla młodziezy jest kartą debetową, co umożliwia wypłaty jedynie w granicach dostępnych środków na EKSTRAKONCIE-JUNIOR.

ROZDZIAŁ III

EFEKTYWNOŚĆ DZIAŁALNOŚCI BANKU W ZAKRESIE WKŁADÓW

3.1. OPROCENTOWANI WKŁADÓW I LOKAT

Pieniądz na rynku bankowym jest przedmiotem kupna i sprzedaży. Banki pozyskują środki w postaci depozytów, a sprzedają w formie kredytów. Relacje pomiędzy zapotrzebowaniem na pieniądz a ich ilością na rynku pozwalają na określenie jego ceny. Zyskiem z tytułu obrotu pieniądza jest różnicą pomiędzy kosztami jego pozyskania a ceną sprzedaży³³.

Z punktu przyjęcia depozytu banki ponoszą pewne koszty, do których możemy zaliczyć koszty działalności banków, jak i obowiązek utrzymania obowiązkowych rezerw. Odprowadzane rezerwy są istotnymi kosztami dla banków, ponieważ kwota rezerwy obowiązkowej nie podlega oprocentowaniu.

Odprowadzona przez bank kwota jest czynnikiem wpływającym na poziom opłacalności przyjętych depozytów. Wysokość odprowadzanej rezerwy ustalona jest przez Rade Polityki Pieniężnej. W razie spadku ilości depozytów zmniejsza się udział rezerwy obowiązkowej. W praktyce dla banku oznacza to że, mają one do dyspozycji około 80 % zgromadzonych środków. Odprowadzone rezerwy w znaczny sposób wpływają na poziom ceny pieniądza, jednak nadal stanowią podstawowe źródło finansowania banku.

Podstawą powodzenia banków, jest utrzymanie odpowiedniej wartości aktywów i pasywów. Oczywiście dla banku istotny jest ostateczny koszt pozyskania owych środków. Jeżeli dochodzi do sytuacji, w której dochód z inwestycji znacznie przekracza koszt pozyskania pieniądza, oczywiste jest, że opłaca się wówczas bankowi wprowadzić działania marketingowe w celu ich pozyskania. Banki jednak zawsze w takiej sytuacji muszą rozważać, jakie ewentualnie ponoszą ryzyko. Dla obliczenia średniego kosztu pozyskania pieniądza banki stosują następujące metody³⁴ :

• Obliczenie średniego kosztu pozyskania pieniądza z uwzględnieniem środków własnych. Kosztem pozyskania depozytów jest wartość wypłaconych odsetek.

• Obliczenie wyłącznie kosztów pozyskania pieniądza z zewnątrz. W tym przypadku przyjmuje się założenie, że środki własne nie odgrywają większej roli w zakresie inwestycji w aktywa przynoszące dochody.

Kolejnym krokiem jest obliczenie średniego kosztu pozyskania poszczególnych składników aktywów ( tj. lokat bieżących, depozytów, lokat międzybankowych ), ich struktury procentowej i ich poszczególnego kosztu. Następnie udział każdego ze składników zostaje pomnożony przez jego koszt, a otrzymane iloczyny sumujemy. Wynikiem jest średni koszt pozyskania pieniędzy jest większy bądź równy niż zysk spodziewany z inwestycji, bank nie podejmuje oczywiście ryzyka. Gdy mamy do czynienia z przypadkiem, w którym koszt pozyskania depozytów jest znacznie niższy od przychodu z inwestycji, bank podejmuje ryzyko. W takiej sytuacji opłaca się często bankowi podnieść oferowane klientom oprocentowanie.

Na wysokość oprocentowania oprócz kosztów ma znaczny wpływ także czas trwania lokaty.

Oprocentowanie jest oczywiście zróżnicowane w zależności od banku i tego, w czym się on specjalizuje. I tak w Invest Banku oprocentowanie lokaty jednomiesięcznej wynosi 15,1 procent i jest ono stałe. W Banku Zachodnim ta sama lokata jest oprocentowana na 13,2 procent, w Pekao SA 11,75 procent i jest zmienne, w PKO BP natomiast 11,7 procent o stałej stopie procentowej, a w WBK SA oprocentowanie jest również stałe i wynosi 13 procent.

Na lokatach miesięcznych oszczędza się tylko przez jeden miesiąc. Po upływie tego terminu większość banków automatycznie odnawia rachunki. Oznacza to, że po wygaśnięciu umowy nie trzeba jeszcze raz stawić się w banku, żeby po raz drugi ją podpisać. Lokaty odnawia się automatycznie w Banku Zachodnim, w Invest Banku oraz w WBK SA. Nieco inne zasady obowiązują w Pekao SA. PKO BP. W obu bankach przy podpisywaniu umowy klient zastrzega czy chce, aby bank wznowił rachunek. Dodatkowo klienci muszą określić, czy na nowej lokacie ma znaleźć się kwota wpłacana miesiąc temu wraz z odsetkami czy tylko sam kapitał.

Każdy z banków przy odpowiednio wysokim wkładzie daje możliwość negocjowania wyższego oprocentowania albo też wyższe oprocentowanie gwarantuje od razu. Bank Zachodni przystąpi do negocjacji pod warunkiem, że na koncie ulokuje się co najmniej 20.000 zł. Z kolei Invest Bank podwyższy oprocentowanie w przypadku, gdy wpłaci się co najmniej 10.000 zł. Wówczas oprocentowanie wzrasta o 0,2 punkta, gdy kwota będzie wynosić 50.000 oprocentowanie będzie wyższe o 0,3 procenta. Natomiast gdy ulokowana kwota będzie wyższa niż 100.000 zł, to oprocentowanie zostanie podwyższone o ponad 0,3 procenta. W Pekao SA, gdy wpłaci się więcej niż 10.000 zł, oprocentowanie wkładu zostanie podniesione z 11,7 procenta na 12 procent. Negocjacje można rozpocząć, gdy minimalna kwota będzie wynosić 20.000 zł. Miesięczna lokata negocjowana w Pekao SA nie jest odnawiana automatycznie. W PKO BP, gdy wpłaci się 100.000 zł, można negocjować zarówno oprocentowanie jak i czas jej trwania. Wielkopolski Bank Kredytowy automatycznie podniesie oprocentowanie lokaty, jeśli ulokuje się na niej co najmniej 20.000 zł (czyli zamiast 13% oprocentowanie wyniesie 13,25 punktów).

Bank Zachodni 13,2 % stałe odnawiana automatycznie możliwość negocjacji wyższego oprocentowania przy wkładach powyżej 20.000 zł. Invest Bank 15,1 % stałe odnawiana automatycznie może być podwyższone w przypadku wkładów wyższych niż: 10.000 zł o 0,2%, 50.000 zł o 0,3%; powyżej 100.000 zł negocjowane, wyższe niż 0,3%. Pekao SA 11,75 % zmienne odnawiana automatycznie i daje możliwość negocjacji przy wkładach powyżej 20.000 zł. Również bank PKO BP 11,7 % stałe odnawiana automatycznie przy wkładach powyżej 10.000 zł oprocentowanie jest podniesione o 0,3%; możliwość negocjacji przy wkładach powyżej 100.000 zł. WBK SA 13 % stałe odnawiana automatycznie podnoszone oprocentowanie o 0,25% w przypadku co najmniej 20.000 zł.

3.2. ODSETKI OD WKŁADÓW I LOKAT

Banki pobierają odsetki od udzielonych kredytów oraz płacą odsetki klientom od przyjmowanych wkładów i lokat terminowych. Różnica między odsetkami pobranymi a płaconymi stanowi główne źródło dochodów banku.

Wysokość i sposób naliczania odsetek wywiera istotny wpływ na decyzję o wyborze banku przez klienta. Kształtują się one na różnym poziomie w poszczególnych bankach, które w ten sposób konkurują o klienta³⁵.

Wysokość oprocentowania kredytów i wkładów zależy od polityki kredytowej i depozytowej poszczególnych banków. Kierują się one poziomem stopy procentowej od kredytu refinansowego ustalonej przez NBP oraz względami konkurencyjności. Wobec występowania w ostatnich latach zjawisk inflacyjnych, banki stosują zmienną stopę procentową od kredytów, wkładów i lokat terminowych.

Zasady obliczania odsetek nie są uregulowane ogólnie obowiązującym aktem prawnym, ale wynikają z wieloletniej praktyki. Banki wydają regulaminy stanowiące - między innymi - że odsetki od wkładów i lokat oblicza się według stóp procentowych obowiązujących w okresach umownych.

Kierując się potrzebą ujednolicenia ogólnej zasady obliczania odsetek na

rachunku bankowym, przyjęto w prawie bankowym, że od roku 1998 miesiąc liczy 30 dni, a rok 365 dni. Polskie banki obliczają odsetki według

wzoru³⁶ :

Odsetki = kapitał x stopa procentowa x liczba dni / 365 x 100

Przy obliczeniu odsetek zgodnie z zasadą procentu prostego ustalona kwota odsetek nie jest doliczana do kapitału i nie bierze udziału w obliczaniu odsetek za następny okres. Natomiast przystosowaniu zasady procentu składowego odsetki są doliczane do kapitału i procentują łącznie z nimi w następnym okresie obrachunkowym.

Odsetki dla wkładów a'vista są naliczane za okresy roczne lub kwartalnie wówczas na koniec każdego kwartału dolicza się je do kwoty wkładu, a następnym kwartale są one procentowe łącznie z wkładem, co oznacza kwartalną kapitalizację odsetek. Odsetki wkładów terminowych zazwyczaj są dopisywane po upływie czasu określonego w umowie i podlegają oprocentowaniu od początku następnego okresu umownego. Odsetki dopisane za ostatni okres mogą być podjęte w całości lub części w następnym okresie umownym, z zachowaniem prawa do oprocentowania.

W PKO BP w momencie zakładania lokaty na dowolny okres trzeba zdecydować, co bank ma zrobić po zakończeniu lokaty. Istnieją trzy możliwości: kapitał wraz z odsetkami może zostać zrolowany ,a więc wszystkie należne klientowi pieniądze zostaną ulokowane na taki sam jak poprzednio okres, na nowo może być ulokowana tylko pierwotna kwota lokaty -bez odsetek- albo wszystkie środki mogą być przelane na wskazany rachunek. Jeśli klient wybierze pierwszą z tych możliwości, a mimo to kilka dni po upływie okresu lokaty zechce jednak podjąć same odsetki, bank potraktuje to jako zerwanie umowy przed terminem. Jeżeli lokata była założona na okres krótszy niż jeden miesiąc, to w takiej sytuacji klient w ogóle nie dostanie odsetek. W przypadku lokat o dłuższych terminach - do 12 miesięcy - nalicza się oprocentowanie w wysokości połowy stopy procentowej określonej dla wkładów płatnych na każde żądanie. Natomiast oprocentowanie zerwanej lokaty dłuższej niż roczna odpowiada stopie procentowej dla wkładów na rachunkach awista, obowiązującej w okresie trwania umowy.

Z kolei w Kredyt Banku przy lokacie Standard (1-, 2-, 3-, 4-, 6-, 9- i 12-miesięcznej) klient ma 10 dni od upływu terminu lokaty na podjęcie decyzji, czy chce, aby została ona przedłużona na taki sam okres, a jeśli tak, to czy wraz z naliczonymi odsetkami czy też bez nich. W ciągu tych 10 dni bank nalicza takie oprocentowanie, jakie przysługuje lokacie o pierwotnie zadeklarowanym terminie. W BIG Banku z kolei klient ma 5 dni na podjęcie podobnej decyzji. W obu bankach, jeśli klient nie zjawi się i nie złoży dyspozycji, lokata zostanie przedłużona na taki sam okres na warunkach obowiązujących pierwszego dnia po wygaśnięciu poprzedniej lokaty. Jeśli natomiast ktoś zgłosi się na przykład po dwóch tygodniach i zechce odebrać pieniądze, bank potraktuje to jako zerwanie lokaty i za te dwa tygodnie nie wypłaci odsetek.

W Pekao SA standardowo przyjmuje się, że wszystkie lokaty po upływie terminu są rolowane. Jeżeli klient nie chce, aby bank odnowił jego lokatę, może złożyć dyspozycję przelania całości środków lub tylko odsetek na wskazany rachunek. Tak więc jeżeli ktoś chce wypłacić narosłe odsetki, a kapitał pozostawić na lokacie, to musi złożyć taką dyspozycję przed upływem terminu lokaty.

3.3. PROWIZJE OD WKŁADÓW I LOKAT

Prowizja bankowa są przychodami banku za świadczone usługi i czynności bankowe ustalone z reguły procentowo w stosunku do wartości usługi wykonywanych na rzecz klienta³⁷.

Banki ogłaszają tabele opłat i prowizji. Stawki zawarte w tabelach są różne w poszczególnych bankach, ponieważ ich ustalenie jest autonomiczną decyzją danego banku. Taryfy powinny być ogłoszone w miejscach ogólnie dostępnych. Tabele prowizji i opłat podawane są do wiadomości klientów w oddziałach operacyjnych w sposób ogólnie dostępny, np. przez wywieszenie na tablicy ogłoszeń. Taryfy wskazują także operacje wykonywane przez banki bezpłatnie np. wpłaty wkładów oszczędnościowych, wpłaty na cele społeczne. Opłaty są zazwyczaj zryczałtowane, a ich kwoty stanowią przeważnie zwrot kosztów ponoszonych przez bank, np. za wydanie karty płatniczych³⁸.

Banki pobierają prowizje i opłaty przy każdej operacji lub okresowo przez obciążenie rachunku klienta, ale mogą one być także płacone w gotówce. Stawki mogą być sztywne lub do negocjacji.

Banki stosują także formę zaniechanych opłat według umowy, w której ustala się, że bank oraz klient rezygnują ze swojej należności np:. bank rezygnuje z pobierania opłat za prowadzenie rachunku, a klient z oprocentowania rachunku.

Trzeba tu jednak wziąć pod uwagę porównywalność dochodów i kosztów.

Taryfa zawiera bardzo szczegółowy wykaz czynności bankowych, za które pobierane są opłaty. Podstawowe czynności wymienione w tych taryfach są następujące :

• prowadzenia rachunków bankowych,

• wypłat i wpłat,

• prowadzenia rachunków pomocniczych,

• obrót wartościami dewizowymi,

• opłaty maklerskie,

• akredytywy, gwarancje,

• opłaty sejfowe,

• opłaty za wydanie kart,

• opłaty za wydanie czeku itd.

Niezależnie od prowizji, banki pobierają zryczałtowane opłaty pocztowe, telekomunikacyjne oraz prowizje i opłaty banków pośredniczących przy wykonywaniu zleconej czynności.

Zasady pobierania opłat reguluje art. 110 prawa bankowego, który mówi że ³⁹: bank może pobierać prowizje z tytułu wykonywanych czynności bankowych oraz opłaty za wykonywanie innych czynności, w tym także opłaty za przygotowanie, sporządzenie i przekazanie informacji stanowiących tajemnicę bankową uprawnionym przez ustawę osobom, organom i instytucjom, z wyłączeniem przypadków, gdy udzielenie informacji następuje na żądanie :

1. sądu lub prokuratora w związku z toczącą się sprawą karną lub karną skarbową przeciwko osobie fizycznej, będącej stroną umowy,

2. prokuratora⁴⁰ w sprawach dotyczących wykorzystania działalności banków do celów mających związek z przestępstwem, o którym mowa w art. 299 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny.

3. osób upoważnionych uchwałą Komisji Nadzoru Bankowego oraz inspektora nadzoru bankowego.

Prowizje pobierane od wkładów i lokat są przychodami banku otrzymanymi za świadczone usługi i mogą być pobierane przy każdej operacji lub okresowo, obciążając rachunek klienta, mogą być także płacone w gotówce.

O wyniku finansowym decyduje saldo prowizji i opłat, które powinno być korzystne dla banku, gdyż kwota dochodów operacyjnych - w tym odsetek - powinna z nadwyżką pokryć ponoszone koszty. Operowanie poziomem prowizji i opłat bywa wykorzystane jako instrument konkurencji międzybankowej. Ich wysokość, sposób naliczania i zapłaty wpływają na koszty usług bankowych ponoszone przez klientów, np. łączny koszt kredytu obejmuje odsetki oraz prowizję.

ROZDZIAŁ IV

GWARANCJE BEZPIECZEŃSTWA

4.1. BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

Oprócz wysokości stopy procentowej decydujący wpływ na skłanianie ludności do oszczędzania ma poczucie bezpieczeństwa wkładów powierzonych bankowi. W związku z tym w Polsce został powołany 17 lutego 1995 r. ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Przynależność banku do tego funduszu jest obowiązkowa. Każdy z banku ma obowiązek płacić określony procent sumy aktywów ważonych ryzykiem⁴¹ W przypadku trudności banku może on zwrócić się do funduszu o wsparcie finansowe. Najistotniejsze jest jednak to, że fundusz gwarantuje wypłatę niedużych depozytów. Gdy bank upada, z funduszu wypłacone zostają pieniądze depozytariusza.

Do podstawowych funkcji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego należą :

• funkcja gwarancyjna,

• funkcja pomocnicza,

• funkcja analityczno - diagnostyczna,

• funkcja koncesyjno - nadzorcza.

Dla klientów banku oznaczają one tyle, że zgromadzone oszczędności, jak i cały sektor bankowy, podlegają bieżącej analizie.

Podstawowymi zadaniami Funduszu są:

• ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego,

• udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują samodzielną sanację,

• wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,

• gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń.

Obowiązkowy system gwarantowania obejmuje imienne wkłady pieniężne, zgromadzone na rachunkach bankowych, jak i należności deponentów, wynikające z innych czynności bankowych, potwierdzone wystawionymi przez bank dokumentami imiennymi z wyłączeniem papierów wartościowych i listów zastawnych.

Górna granica środków gwarantowanych w 90% będzie w kolejnych latach ulegała podwyższaniu i wynosi⁴² :

• 11 000 euro od 1 stycznia 2000 roku,

• 15 000 euro od 1 stycznia 2001 roku,

• 17 000 euro od 1 stycznia 2002 roku,

• 20 000 euro od 1 stycznia 2003 roku.

Organami Funduszu są Rada Funduszu oraz Zarząd Funduszu, powoływany przez Radę na 3 lata i składający się z pięciu członków⁴³, mających odpowiednie wyższe wykształcenie i co najmniej 5 - letni staż pracy w bankowości. Rada wyznacza kierunek oraz sprawuje kontrolę i nadzór nad Funduszem, a Zarząd kieruje bieżącą działalnością Funduszu.

4.2. RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ I METODY JEGO OGRANICZANIA

Nieodłącznym i nieuniknionym elementem działalności bankowej jest ryzyko. Mimo pewnych różnic istota ryzyka w interesach bankowych jest taka sama, jak w przypadku innych obszarów działalności gospodarczej. W nich wszystkich ryzyko interpretuje się jako negatywne odchylenie osiągniętej wielkości celowej od poziomu wcześniej zaplanowanego⁴⁴. Wielkością tą jest z reguły zysk. Maksymalizacji zysku towarzyszy jednak wyższy poziom ryzyka, który związany jest ze wzrostem skali osiąganych dochodów. I przeciwnie znacznie mniejsze szanse dochodowe banku wynikają z bardziej bezpiecznego lokowania jego środków i wyższych wymagań w stosunku do zabezpieczeń. W przypadku tym zachodzi konkurencja między dwoma celami maksymalizacją zysku i bezpieczeństwem w działalności banku.

Rozwój banków, zwiększanie zakresu operacji bankowej, przyrost sumy bilansowej obciążenia związane z rozbudową sieci placówek, zwiększają ryzyko bankowe.

Według specjalistów, w bankach występuje aż kilkanaście podstawowych typów ryzyka. Ich rzeczywiste znaczenie zależy od aktualnej sytuacji gospodarczej kraju, a także od takich czynników, jak poziom kadr bankowych i jakość pracy zarządów.

W bankach dobrze zarządzanych ryzyko jest zwykle znacznie mniejsze niż w pozostałych a jego skutki - dużo mniej dotkliwe⁴⁵.

Uważa się, że największe znaczenie mają następujące typy ryzyka:⁴⁶

1. Ryzyko płynności.

2. Ryzyko stopy procentowej.

3. Ryzyko walutowe inaczej kursowe.

4. Ryzyko kredytowe.

Ryzyko płynności

W odniesieniu do banków pojęcie płynności utożsamiane jest z ich wypłacalnością czyli zdolnością do sprostania bieżącym zobowiązaniom⁴⁷. Tak więc płynność jest to zdolność do zapewniania ciągłości spłat zobowiązań. Zaangażowanie dużych środków, pochodzących z wpłat bezterminowych i krótkoterminowych, w operacje na dłuższy okres stwarza potencjalne ryzyko⁴⁸.

To potencjalne ryzyko teoretycznie jest niewielkie, jeśli bank dokładnie obserwuje zachowanie deponentów, a bankowy Komitet Aktywów i Pasywów prowadzi racjonalną politykę. Banki starannie obliczają jaka będzie sytuacja w dziedzinie płynności w przyszłości. Co jakiś czas wyliczenia te wskazują, że dojdzie do wytworzenia się potencjalnej luki płynności (wydatki bieżące są wtedy przejściowo większe od wpływów), ale bank ma ukryte rezerwy, jakie stanowią rozmaite papiery wartościowe o dużym stopniu rzeczywistej płynności (np.: bony i obligacje skarbowe czy certyfikaty depozytowe) i sprzedając je w ostatniej chwili, odzyskuje wypłacalność⁴⁹. Wyróżniamy więc „potencjalną lukę płynności”, wtedy gdy przewidywane wydatki bieżące są wyższe od wpływów (i rezerwy kasowej) oraz lukę płynności, która może wystąpić dopiero wtedy , gdy pasywa wymagalne (czyli przewidziane na dany okres wydatki związane z pozyskaniem pieniądza z pasywów) są wyższe od aktywów zapadalnych (czyli przewidziane na dany okres wpływy z aktywów). Jeśli jesteśmy w stanie przewidzieć wystąpienie tej luki płynności, bank może podjąć odpowiednie środki zaradcze; najprostszym jest podniesienie stopy procentowej, płaconej za lokaty międzybankowe, co dobremu bankowi pozwoli na szybkie pozyskanie dodatkowych środków⁵⁰.

Zawsze mogą zaistnieć sytuacje wyjątkowe, które mogą prowadzić do prawdziwej utraty płynności. Wynikać to może np.: z równoczesnego wystąpienia trudności ze spłatą kredytów przez kilku dużych kredytobiorców; wtedy nagle zmniejszają się wpływy banku i pojawia się duża luka płynności. Do utraty płynności prowadzi też masowe wycofywanie depozytów, które powoduje zachwianie sytuacji finansowej banku. Gwałtowny spadek depozytów może być spowodowany np. negatywnym artykułem o danym banku w prasie. Jeżeli bank posiada dobre wyniki, a zarząd prowadzi dobrą politykę to taka sytuacja nie powinna zagrozić istnieniu banku. Z reguły, w takiej sytuacji Narodowy Bank Polski i Bankowy Fundusz Gwarancyjny przychodzą takiemu bankowi z pomocą (np. przez pożyczki), co przywraca płynność i daje czas na odzyskanie zaufania klientów.

Przejściowa utrata płynności nawet w najlepszej sytuacji prawie zawsze doprowadza do zakłóceń w pracy banku ponieważ zmusza go do utrzymania dużych, kosztownych rezerw i do zawieszenia na dłuższy czas dochodowych lecz ryzykownych operacji. W przypadku gdy praca zarządu jest niezbyt dobra lub gdy bank boryka się z prawdziwymi problemami, krótkotrwała utrata płynności jest już bardzo groźna, wskazują na to przykłady upadku banków z lat 1993-1995.

Posiadanie przez bank dostatecznej płynności to przede wszystkim kwestia bezpieczeństwa jego działalności. Bank musi być w każdej chwili przygotowany na konieczność pokrycia swoich zobowiązań pieniężnych i niespodziewanych wypłat. Z drugiej jednak strony płynność nie powinna być nadmierna, gdyż utrzymanie zbyt dużej płynności kosztuje. Ceną jest dochód nie uzyskany od tej części posiadanych zasobów⁵¹.

Działalność kredytowa nie jest jedynym źródłem utraty płynności przez bank. Na utratę płynności wpływa również: nieefektywny system rozliczeń wewnątrz bankowych i międzybankowych, kwestie techniczne związane z zasilanie gotówkowym, brak aktywów łatwych do spieniężenia, brak wiedzy o typowym zachowaniu się wkładów bankowych.

RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ

Ryzyko stopy procentowej to ogólnie mówiąc wrażliwość zaksięgowanych dochodów banku na przyszłe zmiany stopy procentowej.

W odróżnieniu od większości krajów zachodnich, w Polsce tzw. ryzyko niedopasowania stopy procentowej jest niezbyt niskie - bankom udaje się prawie całe to ryzyko przerzucić na klientów. Sytuacja ta jednak będzie się zmieniać wraz z wprowadzeniem nowych instrumentów finansowych o stałym oprocentowaniu (np.: certyfikatów depozytowych) na polski rynek finansowy. Ryzyko to wynika z możliwości spadku stopy oprocentowania depozytów lub wzrostu oprocentowania kredytów (albo innych pozycji aktywów) w sytuacji, kiedy bank zaangażuje się w operacje o stałej stopie procentowej. Po stronie pasywów ryzyko wystąpi np. w sytuacji, kiedy bank emituje dużą liczbę bonów bankowych lub certyfikatów depozytowych o gwarantowanej, stałej stopie procentowej, a następnie na rynku finansowym stopa procentowa ulegnie obniżeniu. Dla banku oznacza to stratę; mógłby on przecież w nowej sytuacji pozyskać pieniądze taniej. Taką samą stratę można ponieść, jeśli się przyjmie depozyty i zagwarantuje deponentom oprocentowanie, a stopa procentowa spadnie. Nasze banki z nielicznymi wyjątkami tego jednak nie robią - zastrzegają sobie w regulaminach rachunków terminowych prawo do obniżenia oprocentowania w razie konieczności i z prawa tego korzystają. Ryzyko niedopasowania stopy procentowej występuje także wtedy, gdy bank udzieli kredyty na określony procent, a następnie rynkowa stopa procentowa wzrośnie. Oznacza to spadek marży kredytowej banku, a być może nawet straty netto na kredytach już udzielonych. Ponieważ w Polsce przez ostatnie lata stopa procentowa nigdy nie rosła, niebezpieczeństwo takie nie ujawniło się dotychczas (może to jednak nastąpić w przyszłości)⁵².

Przy realnej stopie oprocentowania i w warunkach wysokiej inflacji ustalenie sztywnych stawek oprocentowania jest mocno ryzykowne dla banku i dla klienta, a wielkość ryzyka zależy od wysokości i kierunku zmian inflacji. W sytuacji takiej zasadą jest zawieranie umów według stawki zmiennej i korygowanie wysokości stopy procentowej od kredytów i lokat. Korygowanie powinno być parametryczne, odniesione w umowie do parametru niezależnego od banku. Parametr ten powinien się zmieniać w zależności od poziomu inflacji, a nie według uznania banku.

Rolę miernika poziomu inflacji w okresie stosowania zasady realnej stopy procentowej spełnia w Polsce ustalona przez Prezesa NBP stopa podstawowa banku centralnego. Zmiana tej stopy powoduje zmianę oprocentowania kredytu refinansowanego dla banku i jednocześnie zmianę jego własnych stawek oprocentowania, ale również może powodować straty, które wynikają z trzech zasadniczych przyczyn⁵³.

Pierwsze to niedostosowanie terminowe odpowiadających sobie pozycji aktywnych i pasywnych. Dotyczy to sytuacji, kiedy udzielane kredyty są finansowane za pomocą środków, których termin wymagalności nie odpowiada okresowi zwrotu kredytu. W sytuacji gdy kredyt długoterminowy o stałym oprocentowaniu został udzielony ze środków ulokowanych w banku na krótki termin wtedy może się okazać, że w przypadku wzrostu rynkowej stopy procentowej - jego dalsze refinansowanie wymagać będzie ponoszenia wyższych kosztów pozyskania kapitału, np.: płacenia klientom wyższych odsetek od ulokowanych przez nich wkładów. Prowadzi to do bezpośredniego ograniczenia marży procentowej, rozumianej jako różnica między oprocentowaniem kredytów i depozytów. Również odwrotna sytuacja, polegająca na inwestowaniu długoterminowych lokat w kredyty lub inne przedsięwzięcia krótkoterminowe może pociągnąć za sobą podobne niekorzystne następstwa dla sytuacji dochodowej banku. Przy stałym oprocentowaniu długoterminowych wkładów spadek stopy procentowej pociąga za sobą redukcję dochodów z operacji czynnych banku.

Po drugie, ryzyko strat na zmianach stopy oprocentowania powstaje także w sytuacji, gdy występuje co prawda dostosowanie terminowe odpowiednich pozycji aktywnych i pasywnych, ale ich oprocentowania zostały ustalone w odmiennych warunkach. Ma to miejsce wtedy, gdy przynajmniej część operacji bankowych przeprowadzana jest przy zmiennym oprocentowaniu, zorientowanym na wahania rynkowej stopy procentowej. Ale bank może tracić dochody również w sytuacji, gdy zarówno przy operacjach aktywnych jak i pasywnych stosuje się zmienne oprocentowanie. Zazwyczaj bowiem operacje te reagują z różną elastycznością na zmiany zewnętrznych parametrów rynku pieniężnego i kapitałowego.

Trzecia możliwość strat na zmianach stopy procentowej powstaje w wyniku zagrożenia przedwczesnym wypowiedzeniem umowy z bankiem przez klientów. W przypadku operacji aktywnych ryzyko nieprzewidzianego spadku dochodów rośnie wraz ze spadkiem rynkowej stopy procentowej. Wtedy bowiem część dłużników może zdecydować się na przedterminową spłatę kredytu, korzystając z możliwości tańszego refinansowania się u innych dostawców kapitału. Uwolnione w ten sposób kapitały bank będzie mógł jeszcze raz zainwestować w inne przedsięwzięcia.

Najlepszym zabezpieczeniem przed ryzykiem niedopasowania stopy procentowej jest zrównanie wielkości pozycji pasywów i aktywów o stałej stopie procentowej. Wtedy przy zmianie stopy procentowej w jakąkolwiek stronę bank ponosi straty na oprocentowaniu jednych operacji, ale automatycznie tyle samo zyskuje na innych⁵⁴.

RYZYKO KURSOWE

Od 1994 roku, wraz ze zmniejszaniem się ryzyka kredytowego, zaczęło wzrastać zagrożenie ze strony innych form ryzyka. Dotyczy to m. in. Ryzyka kursowego, czyli ryzyka niekorzystnej dla banku zmiany kursu dewiz. Ma ono wiele form; dla banku ryzykowny może być zarówno wzrost, jak i spadek kursu. Załóżmy, że bank pożyczy przedsiębiorstwu 1 mln koron szwedzkich na pół roku, na 12% - wtedy odda ono 1mln 60 tyś. Koron (plus prowizja). Jeśli bank przed udzieleniem pożyczki zakupi korony po 0,45 PLN, a ich kurs spadnie do 0,42 PLN za 1 koronę, oznacza to, że bank wyda na zakup koron 1000000 x 0,45 = 450000 PLN, natomiast po zwrocie pożyczki sprzeda on korony za 1060000 x 0,42 = 445200 PLN. Bank ponosi więc stratę netto (w rzeczywistości strata jest dużo wyższa, bo bank kupił korony za pieniądze z depozytu, a za ten depozyt trzeba przecież płacić odsetki).

Innym przykładem ryzyka kursowego może być przyjmowanie przez bank depozytów dewizowych. Załóżmy, że bank przyjął depozyt w koronach szwedzkich i dewizy te szybko odsprzedał. Jeśli kurs korony szybko wzrósł, a klient wkrótce potem wycofa swoje pieniądze --bank będzie musiał odkupić korony po znacznie wyższej cenie i oczywiście poniesie stratę⁵⁵.

Niepożądana zmiana kursu walutowego, która może znacznie pogorszyć wynik osiągany przez bank, jeżeli jest on zobowiązany do wykonania zlecenia klienta po innym kursie, niż to było w momencie powstania umowy. Konsekwencje takiej zmiany kursu walutowego zależą w dużym stopniu od różnicy kwotowej między płatnościami a wpływami w tej walucie. Przy zmieniającym się z dnia na dzień kursie walutowym, w codziennych czynnościach nawet ogólne kompensowanie się operacji z tytułu należności i zobowiązań może doprowadzić bank do strat⁵⁶.

Ryzyko walutowe⁵⁷, występuje w szczególnie ostry sposób w bankach przyjmujących depozyty w różnych walutach i udzielających kredytów w wielu walutach wymienialnych. Ryzyko kursowe wynika z tego, że stan aktywów dewizowych nie jest równy pasywom, a spodziewane przychody i koszty w dewizach też nie pokrywają się kwotowo.

RYZYKO KREDYTOWE

W każdym portfelu kredytowym powstawać mogą złe kredyty⁵⁸. Pojawia się więc problem ryzyka. Ryzyko określa się zwykle jako prawdopodobieństwo poniesienia straty, czyli ma konotację negatywną. Inną natomiast wymowę ma jako synonim niepewności. Ta definicja jest bardziej adekwatna do działalności bankowej.

Ryzyko kredytodawcy może być dwojakiego rodzaju: strukturalne i koniunkturalne. Strukturalne związane jest z sytuacją ekonomiczno - finansową, tj. pasywami kredytobiorcy: poziomem funduszy własnych w stosunku do zobowiązań, uzyskiwaniem zysku umożliwiającego spłatę kredytu oraz niezbędną płynnością aktywów. Ryzyko koniunkturalne analizuje się z punktu widzenia wrażliwości na nie przewidywane sytuacje rynkowe, jak np. spadek popytu, silna konkurencja itp. Właściwe zarządzanie ryzykiem kredytowym i minimalizację strat z tego tytułu zapewnia odpowiedni profil portfela kredytowego. Jakość zarządzania ryzykiem kredytowym zależna jest od wielu czynników:

• Polityki kredytowej, wiele kredytów dla sektora prywatnego bez historii kredytowej prowadzącego działalność handlową są z reguły obarczone większym ryzykiem niż pozostałe, również wyspecjalizowana działalność kredytowa niesie większe ryzyko,

• Procedur przyjętych do oceny wniosków kredytowych, np. standardowej listy kontrolnej,

• Kompletności dokumentacji kredytowej; kompletna dokumentacja to możliwość przeprowadzenia pełniejszej i bardziej wiarygodnej analizy ryzyka,

• Monitorowania sytuacji kredytowej,

• Zasięgu i zakresu szkolenia inspektorów kredytowych,

• Funkcjonowania komitetów kredytowych, które eliminują arbitralność i stronniczość i zapewniają obiektywne rozpatrzenie wniosku wg kryteriów ekonomicznych, a nie jakichkolwiek innych,

• Niezależnej wyceny zabezpieczenia. Rzeczoznawca nie powinien być uzależniony od klienta i nie powinien stosować porównań z transakcjami już zawartymi,

• Utrzymywania bazy danych o kredytobiorcach.

Instrumentami ochrony przed ryzykiem kredytowym mogą być też wywiadownie gospodarcze. Perspektywa dochodów wiąże się zawsze z akceptacją ryzyka. Równowaga między ryzykiem a dochodami musi być jednak zachowana. Ryzyko kredytowe jako jedno z rodzajów ryzyk bankowych określane jest zwykle jako to związane z niemożnością wywiązania się kredytobiorcy ze swych zobowiązań.

Ryzyko kredytowe wynika z trudnej sytuacji kredytobiorcy⁵⁹ lub - w skrajnej sytuacji - z chęci wyłudzenia kredytu. W związku z tym konieczne jest stworzenie odpowiednich zabezpieczeń dostosowanych do przewidywanych strat z tytułu kredytów nieściągalnych. Ten rodzaj zabezpieczeń określony jest jako rezerwy.

Istnienie ryzyka związanego z udzielaniem kredytów, powodują że banki jeszcze przed podpisaniem umowy kredytowej, próbują zabezpieczyć interesy swoje jak i swoich depozytariuszy poprzez szczegółową analizę ewentualnego kredytobiorcy. Analiza kredytobiorcy obejmuje badanie wiarygodności kredytobiorcy oraz jego kondycji finansowej. Przed udzieleniem kredytu bank musi odpowiedzieć na pytanie: Czy kredytobiorca będzie mógł wywiązać się z warunków umowy kredytowej. Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie i zabezpieczyć swoje interesy bank podejmuje szereg działań, które określa zdolność kredytobiorcy do spłaty zaciągniętego kredytu.

ZAKOŃCZENIE

Ludzie zawsze lokowali swoje nadwyżki finansowe w lokaty, wkłady, książeczki oszczędnościowe. W obecnych czasach banki dysponują w tych dziedzinach coraz bogatszą ofertą, proponują nam więcej tzw. produktów bankowych czyli najogólniej - różnorodnych form oszczędzania. Każdy obywatel powierzający swoje pieniądze bankowi ma możliwość wyboru odpowiedniej formy oszczędzania dla siebie tj. może zdecydować się na rachunek a'vista, czyli taki z którego swoje pieniądze może wybrać w każdej chwili, jest to jednak rachunek o niskim oprocentowaniu, może również zdecydować się na lokatę terminową, która daje możliwość lepszego oprocentowania.

Lokaty, rachunki może założyć każdy zarówno przedsiębiorstwo jak i osoba fizyczna. Posiadanie rachunków bankowych przez osoby fizyczne rozszerza zakres rozliczeń czekami, będąc równocześnie wyrazem polityki sprzyjającej rozwijaniu oszczędności i rozliczeń bezgotówkowych, połączonych bezpośrednio z rachunkami oszczędnościowo - rozliczeniowymi.

Każdy bank za cel stawia sobie dążenie do :

• konieczności zachowania płynności, tj. zachowania zdolności do nieograniczonej wypłacalności w każdym przypadku wyrażenia przez klientów banku życzenia wycofania swych wkładów,

• konieczność przestrzegania przepisów finansowych i rozliczeniowych ustalonych przez kompetentną władzę,

• konieczność takiego działania, które by zapewniło zaufanie do banku i przeciw działało np. możliwości nagłego wycofania wkładów oszczędnościowych.

Jak wynika z ostatnich badań przeprowadzonych przez Bank PKO S.A. w Polsce dominują lokaty terminowe, zaś wkłady na rachunkach a'vista stają się mniej popularne. Może to wynikać z tego że my Polacy uczymy się oszczędzać, a nie wydawać swoje nadwyżki finansowe.

BIBLIOGRAFIA

1.Chudzik R. Kategorie ryzyka bankowego-próba klasyfikacji zjawiska, Bank i Kredyt, nr 1/93

2. Z. Dobosiewicz. Podstawy bankowości. PWN. Warszawa 1999r.

3. Gazeta Poznańska. Luty 2000

4. W. L. Jaworski. Bankowość. Poltext. Warszawa 2000r. .

5. W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński. Banki. Poltext. Warszawa 1999r.

6. B. Kosiński. Bank komercyjny: organizacja, polityka, strategia. Poltext, Warszawa 1995

7. B. Kosiński . Zarządzanie przedsiębiorstwem bankowym Poltext, Warszawa 1998.

8. A. Komosa. Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 1993 r.

9. Z. Krzyżkiewicz. Operacje bankowe, Poltext, Warszawa 1998r.

10. Praca zbiorowa prof. dr hab. K. Opolski , prof. dr hab. R . Wierzba. Olympus, Warszawa 1996r.

11. Praca zbiorowa. Vademecum bankowca, Centrum Informacji Managerskiej, W-wa 1992.

12.Rajczyk M. Banki komercyjne - Produkty - Finanse - Organizacje. Fundacja Edukacji Narodowej, Warszawa Katowice 1992.

13. A. Sznajder. Promocja i jej formy jako element marketingu. Międzynarodowa Szkoła Menadżerów , Warszawa 1995.

14. Wąsowski W. Złe kredyty. Restrukturyzacja i ewidencja. Biblioteka Managera i Bankowca, W-wa 1994.

15. Zabielski K. Ryzyko w międzynarodowej działalności bankowej. Bank i Kredyt, nr 4/91

AKTY PRAWNE

1. Ustawa z dnia 26 lutego 1982r. Prawo bankowe, Dz. U. 1982, Nr 7, Poz. 56.

2. Ustawa z dnia 31 stycznia 1989r Prawo bankowe, Dz. U. 1992, Nr 72, poz.359.

3. Ustawa z dnia 31 stycznia 1989r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. 1989, nr4, poz. 21 i 22.

4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553 i Nr 128, poz. 840.

5. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, Dz. U. 1977, nr 140, poz. 939.

¹ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, Dz. U. 1977, nr 140, poz. 939.

² Z. Krzyżkiewicz. Operacje bankowe, Poltext, Warszawa 1998r., s. 25.

³ Ustawa z dnia 26 lutego 1982r. Prawo bankowe, Dz. U. 1982, Nr 7, Poz. 56.

⁴ Ustawa z dnia 31 stycznia 1989r. Prawo bankowe oraz ustawa z dnia 31 stycznia 1989r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. 1989, nr4, poz. 21 i 22. Tekst, po nowelizacji, opublikował prezes NBP : Obwieszczenie z dnia20 lipca 1992 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo bankowe ( Dz. U.1992, nr72,poz.359) oraz Obwieszczenie z dnia 20 lipca 1992r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. 1992, nr72, poz.360).

⁵ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, Dz. U. 1977, nr 140, poz. 939.

⁶ Z.Krzyżkiewicz..., op. cit., s.28.

⁷ Prawo bankowe 29 sierpnia 1997r...., opt. cit.

⁸ Prawo bankowe 29 sierpnia 1997r...., opt. cit.

⁹ Z.Krzyżkiewicz. Operacje...opt. cit., s.44.

¹⁰ W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński. Banki.Warszawa 1999r. Poltext. S.150.

¹¹ Prawo bankowe 29 sierpnia 1997r...., opt. cit....

¹² W.L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński. Banki...opt. cit., s.152

¹³ Z. Krzyżkiewicz. Operacje...opt. cit., s. 46.

¹⁴ W.L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński. Banki...opt. cit., s.153.

¹⁵ Tamże...

¹⁶ W.L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński. Banki... opt. cit., s. 175.

¹⁷ Praca zbiorowa prof. dr hab. K. Opolski , prof. dr hab. R . Wierzba.Olympus,Warszawa 1996r. s.116.

¹⁸ W. L. Jaworski. Bankowość. Poltext. Warszawa 2000r. s.167.

¹⁹ W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński. Banki...opt. cit., s 165.

²⁰ Z. Dobosiewicz. Podstawy bankowości. PWN. Warszawa 1999r. s.161.

²¹ A. Komosa. Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 1993 r. s. 21.

²² W. L. Jaworski. Bankowość...opt. cit., s.170.

²³ A. Sznajder „Promocja i jej formy jako element marketingu” Międzynarodowa Szkoła Menadżerów

Warszawa 1995. s. 25.

²⁴ B. Kosiński „Bank komercyjny: organizacja, polityka, strategia” Poltext, Warszawa 1995. s.73.

²⁵ B. Kosiński „Zarządzanie przedsiębiorstwem bankowym” Poltext, Warszawa 1998. s. 34.

²⁶ B. Kosiński „Bank komercyjny: organizacja, polityka, strategia” Poltext, Warszawa 1995.s.51.

²⁷ Z. Krzyżkiewicz. Operacje... opt. cit., s. 114.

²⁸ W.L.Jaworski. Bankowość... opt. cit., s.161.

²⁹ Poradnik Gazety Prawnej. Nr 28...opt. cit., s.2.

³⁰ Tamże...

³¹ Gazeta Poznańska. Luty 2000.

³² Tamżę...

³³ Poradnik Gazety Prawnej... op. cit., s. 7.

³⁴ Tamże...

³⁵ W.L.Jaworski. Bankowość... opt. cit., s. 106.

³⁶ Z. Krzyżkiewicz. Operacje... opt. cit., s.57.

³⁷ Praca zbiorowa prof. Dr hab. K. Opolski, prof. Dr hab. R. Wierzba ..., op. cit., s. 123.

³⁸ W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński ... op. cit., s. 157.

³⁹ Prawo bankowe 29 sierpnia 1997r...., opt. cit....

⁴⁰ Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 i Nr 128, poz. 840),

⁴¹ Poradnik Gazety Prawnej..., op. cit., s. 8.

⁴² Tamże...

⁴³ W.L. Jaworski, Z.Krzyżkiewicz, B.Kosiński...,op. cit.,s. 148.

⁴⁴ Rajczyk M., Banki komercyjne - Produkty - Finanse - Organizacje,Fundacja Edukacji Narodowej, Warszawa Katowice 1992, s. 103

⁴⁵ Dobosiewicz Z., Podstawy Bankowości, Wydawnictwo Naukowe PWN W-wa 1997, s. 195

⁴⁶ Chudzik R., Kategorie ryzyka bankowego-próba klasyfikacji zjawiska, Bank i Kredyt, nr.1/93

⁴⁷ Praca zbiorowa. Vademecum bankowca, Centrum Informacji Managerskiej, W-wa 1992, s. 75

⁴⁸ Dobosiewicz Z., Podstawy Bankowości, Wydawnictwo Naukowe PWN W-wa 1997, s. 196

⁴⁹ Tamże s. 196

⁵⁰ Dobosiewicz Z., Podstawy Bankowości, Wydawnictwo Naukowe PWN W-wa 1997, s. 196

⁵¹ Praca zbiorowa. Vademecum bankowca, Centrum Informacji Managerskiej, W-wa 1992, s. 77

⁵² Dobosiewicz Z., Podstawy Bankowości Wydawnictwo Naukowe PWN W-wa 1997 s. 199

⁵³ Chudzik R., Kategorie ryzyka kredytowego - próba klasyfikacji, Bank i Kredyt, nr 1/93

⁵⁴ Dobosiewicz Z., Podstawy..., op. cit., s. 199

⁵⁵ Dobosiewicz Z., Podstawy..., op. cit., s. 198

⁵⁶ Jaworski W. L., Bankowość opt. cit., s. 231

⁵⁷ Zabielski K., Ryzyko w międzynarodowej działalności bankowej, Bank i Kredyt, nr 4/91

⁵⁸ Wąsowski W., Złe kredyty. Restrukturyzacja i ewidencja, Biblioteka Managera i Bankowca, W-wa 1994, s. 20-24

⁵⁹ Wąsowski W., Złe kredyty.opt. cit., s. 21.

37

---