2. Platońska a arystotelesowska koncepcja człowieka
Platon:
człowiek jest istotą duchową,
człowiek jako osoba ludzka JEST nią od momentu narodzin; człowiek jest osobą, której dusza myśli i czuje od urodzenia,
człowieczeństwo tkwi w nowo narodzonej osobie; cel rodzicielskiego wychowania sprowadza się do odsłonięcia jego atrybutów,
wiedza pewna wyprowadzona jest z czystego rozumu, zaś wiedza niepewna- z danych zmysłowych.
Arystoteles:
człowiek jest zwierzęciem rozumnym,
dziecko jako nowo narodzone zwierzę nierozumne aktowo, STAJE SIĘ osobą przez społeczno- kulturową edukację,
w momencie rodzenia dziecko jest pozbawione człowieczeństwa; nabywa je w ramach edukacji społeczno- kulturowej,
wszystko co w umyśle musi przejść przez zmysły.
4. Teoria człowieka Nietzschego
Antropologię Nietzschego charakteryzuje witalizm, aktywizm, sensualizm i relatywizm.
Człowiek stanowi jeden ze składników świata
Poznanie zmysłowe stanowi jedyne i wiarygodne źródło ludzkiej wiedzy
Afirmacja zdrowia, przyszłości, rozwoju mocy, życia
Kwestionuje człowieczą duchowość (nie masz rozumu, ani myślenia, ani świadomości, ani duszy, ani woli, ani prawdy)
Celem życia człowieka jest samo życie, z jego witalistyczną wolą mocy
Funkcje zwierzęce są milion razy ważniejsze aniżeli piękne stany ducha i szczyty świadomości
Człowiek jest zwierzęciem, tyle że rozumnym
Redukuje człowieka do sfery cielesnej i psychicznej
Koncepcja antropologiczna Nietzschego to wypadkowa teorii Darwina i Schopenhauera
5. Psychizm Nietzschego a psychizm Freuda
Nietzsche i Freud odrzucają człowieczą duchowość.
Nietzsche redukuje człowieka do sfery cielesnej i psychicznej
* kwestionuje człowieczą duchowość (nie ma rozumu, myślenia, świadomości, duszy, woli, prawdy)
* człowiek to składnik świata
* nie ma poznania bezinteresownego i obiektywnego
* poznanie zmysłowe to jedyne wiarygodne źródło wiedzy
* celem życia jest samo życie z witalistyczną wolą mocy
* upadek wiary w Boga - zwycięstwo ateizmu
Freud kwestionując sferę duchową człowieka redukuje jego życie do sfery wegetatywno - psychicznej, warunkowanej nieświadomymi popędami (id, ego, super ego, seksualny, śmierci)
* człowiek wyzbyty jest wolnej woli i wolności
* poznanie przez materialny organ mózgu
* celem życia jest program rozkoszy
* nieświadomość jest prymarna (obejmuje biologiczną sferę popędową)
* świadomość sekundarna (oparta na regułach logicznych)
Psychizm króluje w europejskim myśleniu !
7. Nietzschego krytyka etyki chrześcijańskiej
tak jak dla chrześcijaństwa Bóg jest najwyższą wartością, tak dla Nietzschego jest On największym zagrożeniem człowieka,
konsekwencją odrzucenia etyki chrześcijańskiej jest odrzucenie idei miłości bliźniego oraz nadczłowiek, czyli człowiek chrześcijańskiej idei miłosierdzia,
religia jest wyrazem infantylizmu.
8. Nietschego koncepcja nadczłowieka
zredukowany do człowieczej zwierzęcości, kierowany `wolą mocy', znajduje się poza dobrem i złem,
człowiek tak jak inne gatunki w rodzaju zwierząt, podlega hodowli i tresurze, a nie wychowaniu moralnemu,
hodowla i tresura sprowadzają się do odpowiedniej aktywizacji sfery psychicznej, czyli instynktów, emocji, popędów,
nadczłowiek jest aktywny, nowatorski, popiera inicjatywę,
nadczłowiek jest odarty z człowieczej duchowości.
9. Nietzscheański problem moralności
nie wpisuje się w tradycję europejskiej filozofii moralności,
formuła `moralności' nie wpisuje się w filozofię, lecz w psychologię behawioralną, dlatego też nie ma w niej miejsca na wolną wolę oraz wartości i normy moralne,
koncepcja mocy woli odwołuje się nie do człowieczej duchowości, lecz do człowieczej psychiczności.
11. Teoria człowieka Freuda
Sigmunt Freud jest przedstawicielem materialistyczno-witalistycznej koncepcji człowieka. Życie człowieka sprowadza się do kategoryzacji dwóch podstawowych popędów Eros jest instynktem życia i tanatos jest instynktem śmierci, które względem siebie są w opozycji, ale i równocześnie dopełniają się. Inne popędy stanowią odmiany czy wypadkowe dwóch wymienionych popędów i w życiu człowieka stanowią drugorzędne role. Życie człowieka Freud redukuje do sfery wegetatywno psychicznej, warunkowanej nieświadomymi popędami. Człowiek w ujęciu Freuda przez prymarność podświadomości i biologicznych popędów - wyzbyty jest wolnej woli, a tym samym wolności, człowiek jest bezsilny wobec rządzących nim kompleksów. Tym co określa cel życia, jest po prostu program rozkoszy. Za niepokonanego wroga ludzkiego szczęścia uznał biologiczną przemijalność człowieka oraz autodestrukcji ludzkości.
14. Freuda wykładnia popędu id, popędu ego, popędu super ego
Wedle Freuda popędy współtworzą życie psychiczne człowieka:
Popęd id stanowi tajemniczą sferę biologicznych impulsów, instynktów, nieuświadomionych dążeń: „Jego treścią jest to wszystko, co dziedziczymy, co rodząc się przynosimy ze sobą, co jest konstytucjonalnie stałe, przede wszystkim wywodzące się z organizacji cielesnej popędy". To nie świadomość jest pierwotna, lecz id jako sfera popędowo - instynktowa. Popęd ten również objawia się pragnieniem zaspokojenia głodu.
Popęd ego [ja] jest pierwotnie generowany z id, choć w dalszym rozwoju ego oddziela się od id: „Ego reprezentuje to, co można nazwać rozumem i rozwagą, w przeciwieństwie do id, obejmującego wszelkie namiętności”. Zarazem ego pośredniczy pomiędzy sferą biologicznych popędów a światem zewnętrznym, umożliwiając człowiekowi zajęcie aktywnej postawy wobec rzeczywistości. Ego dąży do samozachowania i samokontroli . Władza ego nad sferą id nie jest absolutna, zaś nadmierna ingerencja świadomości prowadzi do patologii psychicznych. Świadome ego czuje się zagrożone przez świat zewnętrzny, wewnętrzne libido, ale i ingerencję społecznego cenzora, co może wywołać stan lęku lub depresji.
Popęd super ego (nad-ja) ma charakter społeczny. Źródłem super ego jest autorytet ojca, nauczycieli - wychowawców, instytucji społeczno-państwowych, opiniotwórcze środowiska . Jednostka znajduje się pod ustawiczną presją społeczeństwa: wzorców kulturowych, norm religijnych, nakazów i zakazów. Zewnętrzna presja czy przymus z czasem ulegają interioryzacji i wyznaczają podstawę konstytucji 'sumienia' . Wpływ super ego na jednostkę jest ambiwalentny: z jednej strony formuje w nim wzorce kulturowo-społeczne, zaś z drugiej strony ogranicza jej prawa. To zaś generuje konflikt i nerwice: społeczny strażnik super ego może „zaszczuć ego na śmierć".
15. Freuda wykładnia popędu seksualnego i popędu śmierci
Popęd seksualny:
inaczej zwany libido,
ukierunkowuje człowiecze życie na przeżywanie przyjemności; popęd ten może ulec stłumieniu czy sublimacji,
aktywizacja popędu seksualnego wywołuje tzw. kompleks Edypa (w starogreckim micie o Edypie syn nieświadomie zabija swego ojca, by poślubić swoją matkę),
Freud dopuszcza możliwość sublimacji libido, stanowiącej podstawę kultury rodzinnej i społecznej,
libido z jednej strony jest współtwórcą kultury, zaś drugiej strony owa kultura może stanowić zagrożenie dla funkcjonowania popędu seksualnego,
popęd seksualny stanowi podstawowe źródło ludzkiej aktywności.
Popęd śmierci:
inaczej zwany tanatos,
jest instynktem śmierci,
stanowi naturalny popęd do niszczenia oraz samozniszczenia, dlatego wyzwala różne formy agresji,
dysponuje potężną energią,
16. Freuda wykładnia nieświadomości
Freud wyróżnia trzy formy życia psychicznego: nieświadomość, przedświadomość i świadomość,
w wykładni psychoanalizy Freuda nieświadomość jest prymarna,
nieświadomość obejmuje biologiczną sferę popędową,
w psychoanalizie pojęcie nieświadomości stanowi podstawową kategorię; psychoanaliza redukuje całokształt życia ludzkiego do życia psychicznego, do popędów znajdujących się poniżej progu świadomości, czyli nieświadomości ludzkiej psychiki.
17. Freuda wykładnia kultura w kontekście popędu libido
w wykładni Freuda kultura to te wszystkie względy, w których życie człowieka wzniosło się ponad stan zwierzęcy i w których różni się od życia zwierząt,
elementami kultury są: religia, etyka, nauka, sztuka i filozofia,
człowiek ma potrzebę tworzenia kultury,
Freud wszelką aktywność człowieka wywodzi z popędu libido,
libido stanowi źródło kultury i zachowań społecznych.
18. Freuda wykładnia etyki jako składnika kultury
występuje tu problem tzw. sumienia wywodzącego się z `tabu',
sumienie stanowi efekt ścierania się interesów jednostkowego ego i społecznego super ego,
członek hordy pierwotnej lękał się przywódcy, człowiek współczesny lęka się naruszenia społecznych norm,
podstawowymi formami życia społecznego są rodzina i naród.
20. Schelera teoria człowieka
Osoba ludzka jest jedynie „centrum aktowym”, które może - choć nie musi- ukonstytuować się w człowieku, człowiek nie rodzi się jako osoba - to raczej osoba może „zrodzić się” w człowieku, o ile zostaną spełnione określone warunki.
Scheler wyróżnia w człowieku cztery warstwy, którym odpowiadają cztery poziomy uczuć w jego życiu emocjonalnym:
ciało i odpowiadające mu uczucia zmysłowe,
jedność cielesna i życiowa, której odpowiadają uczucia witalne,
dusza, której odpowiadają uczucia psychiczne,
osoba duchowa, której przynależą uczucia duchowe lub metafizyczno- religijne.
Warstwy strukturalne człowieka są zhierarchizowane w ten sposób, że najniższa jest warstwa cielesna, a jej uczucia zmysłowe są wyłącznie biernymi stanami uczuciowymi, natomiast najwyższą w hierarchii jest osoba duchowa, której uczucia nie są biernymi stanami uczuciowymi, lecz aktywnymi intencjonalnymi przeżyciami emocjonalnymi.
21. Aksjologia w ujęciu Schelera
Wątek aksjologiczny obejmuje on cały szereg zagadnień związanych z filozofią wartości (zwaną aksjologią).
W aksjologii Schelera wartości są bytem idealnym istniejącym poza czasem i przestrzenią, są niezmienne i obiektywne. To znaczy, że są od nas niezależne. Natomiast zależy od nas nasze trafne lub nie, precyzyjne lub nie, rozpoznanie tych wartości. Te przejawy idealnych wartości są uzależnione historycznie, społecznie, obyczajowo itp. Mamy więc podział na obiektywnie istniejące wartości idealne, i obrazy tych wartości, i to właśnie te ostatnie są używane w życiu. Scheler podzielił wartości na cztery kategorie:
wartości religijne (świętość),
wartości duchowe, czyli estetyczne (piękno-brzydota),
wartości porządku prawnego (słuszność-niesłuszność),
wartości poznawcze(prawda-fałsz),
wartości witalne związane z użytecznością i utylitaryzmem,
wartości hedoniczne (przyjemność).
22. Etyka w ujęciu Schelera
Etyka Schelera opiera się na wartościach, są one realnym (materialnym) fundamentem na którym możemy się oprzeć w naszym życiu. Scheler skrytykował formalizm Kanta w etyce, czyli budowanie jej na imperatywach i poczuciu obowiązku, jako nadmiernie restryktywnej, subiektywnej, nie dającej pewności co do konkretnych decyzji. Oparcie się na wartościach daje większą pewność i łatwość w posługiwaniu się nimi, o ile trafnie się je rozpoznaje. Obiektywna hierarchia wartości była dla Schelera podstawą etyki. Jeśli wiemy, co jest dobre i co lepsze, to wiemy też, jak należy postępować, jedno z drugiego wynika. Tak pojmowana etyka mogła być obiektywna i powszechnie obowiązująca, w przeciwieństwie do relatywistycznej etyki poprzedniego pokolenia, widzącej w wartościach tylko reakcje subiektywne jednostek czy grup ludzkich. Ta obiektywna etyka fenomenologów bardziej odpowiadała naturalnemu przekonaniu ludzi niz. tamta relatywistyczna, a także niż trudna etyka Kanta i innych filozofów nowoczesnych i przyczyniła się niemało do powodzenia fenomenologii.
Z ogólnych swych tez Scheler usiłował wyciągnąć szczegółowe konsekwencje etyczne. Sądził, ze prowadzą one nie do nowej moralności, lecz przeciwnie, do dobrze znanej, mianowicie do moralności katolickiej, i podjął przede wszystkim rehabilitacje cnót katolickich.
23. Schelera wykładnia osoby jako centrum aktowego
Osoba ludzka - jako centrum aktowe człowieka - nie ma charakteru substancjalnego.
Osoba ludzka jest jedynie „centrum aktowym”, które może - choć nie musi- ukonstytuować się w człowieku, człowiek nie rodzi się jako osoba - to raczej osoba może „zrodzić się” w człowieku, o ile zostaną spełnione określone warunki.
W wykładni Schelera serce jest prawomocnym jest prawomocnym źródłem poznania. Serce czuje zasady , na których rozum z konieczności musi się opierać, mimo że w żaden sposób nie jest w stanie ich wyjaśnić ani udowodnić ich prawdziwość.
24. Warstwy strukturalne człowieka wedle Schelera
Scheler wyróżnia w człowieku cztery warstwy, którym odpowiadają cztery poziomy uczuć w jego życiu emocjonalnym:
ciało i odpowiadające mu uczucia zmysłowe,
jedność cielesna i życiowa, której odpowiadają uczucia witalne,
dusza, której odpowiadają uczucia psychiczne,
osoba duchowa, której przynależą uczucia duchowe lub metafizyczno- religijne.
Warstwy strukturalne człowieka są zhierarchizowane w ten sposób, że najniższa jest warstwa cielesna, a jej uczucia zmysłowe są wyłącznie biernymi stanami uczuciowymi, natomiast najwyższą w hierarchii jest osoba duchowa, której uczucia nie są biernymi stanami uczuciowymi, lecz aktywnymi intencjonalnymi przeżyciami emocjonalnymi.
25. Warunki stawania się osoby wedle Schelera
pojęcie osoby stosuje się do określonego stopnia ludzkiej egzystencji,
jednostka staje się osobą dopiero na pewnym szczeblu rozwoju,
Scheler wymienia trzy czynniki warunkujące `zrodzenie się' osoby w człowieku czy też umożliwiające człowiekowi stanie się osobą ludzką:
pełnia władz umysłowych,
pełnoletniość i dojrzałość, gwarantująca rozumienie odmienności własnego i cudzego aktu chcenia, czucia i myślenia oraz bezpośredniej możliwości ich rozróżnienia,
panowanie nad sobą i nad swoim ciałem, mocą świadomych działań wolitywnych.
26. Schelera wykładnia miłości
miłość jest spontaniczna i stanowi podstawowe poruszenie serca,
miłość w której nie ma miejsca na indywidualne zaangażowanie woli osoby- jest właśnie `uniwersalną siłą', ale i elementarnym przeżyciem emocjonalnym, które odsłania osobie świat wartości i pozwala mu osiągnąć właściwą dla niego doskonałość,
miłość nie jest człowiekowi zadana, lecz dana,
wg Schelera jest zawsze budzicielką poznania i chcenia, matką ducha i samego rozumu,
miłość wyznacza przedmiot poznania i przedmiot woli.
27. Teoria człowieka wedle Wojtyły
każdy człowiek jest osobą, czyli jednostkową substancją natury rozumnej,
na strukturę osoby składają się: ciało, psychika oraz duch,
człowiek rodzi się już jako osoba i jest nią zawsze, a przez swoje czyny o charakterze moralnym aktualizuje swoją potencjalną osobowość, przez kształtowanie charakteru oraz cnót moralnych,
osoba nie jest przedmiotem czy osobnikiem, jak zwierzę. Osoba nie jest czymś, lecz kimś umie rozumnie myśleć, posiada wolną wolę i potrafi samodzielnie decydować o tym, kim chce się stać,
u człowieka poznanie i pożądanie przybierają charakter duchowy i dlatego przyczyniają się do ukształtowania prawdziwego życia wewnętrznego, co u zwierzą nie zachodzi,
człowiek ma pozycję nadrzędną w stosunku do całej przyrody, stoi ponad wszystkim, z czym spotykamy się w widzialnym świecie,
28. Znamiona integralności człowieka wedle Wojtyły
integracja zdaje się bowiem wskazywać nie tyle na łączenie się w jedną całość tego, co przedtem było rozłączne, ile na urzeczywistnienie się i manifestowanie się całości i jedności na podłożu pewnej złożoności,
integracja osoby w czynie opiera się na uwarunkowaniu psychiki przez soma tykę, stąd też człowiek czerpie swą integralność,
integralność człowieka to nie tylko obecność w nim wszystkich składników w sferze soma tyki i psychiki, ale także system wzajemnych uwarunkowań, które umożliwiają właściwe człowiekowi funkcje jednej i drugiej,
integralność jest dynamiczna, ale nie statyczna.
29. Dynamizm somatyczny i emotywny a duchowa wola wedle Wojtyły
dynamizm somatyczny i emotywny „uczynniają się” niezależnie do duchowej woli,
wewnętrzna struktura ducha ludzkiego decyduje o tym, iż osoba może stanowić samo o sobie; na osobową strukturę samostanowienia składają się samo- posiadanie oraz samo- panowanie,
osoba spełnia się ontologicznie w każdym czynie, zaś aksjologicznie tylko w czynach dobrych,
za sprawą wewnętrznej struktury samostanowienia osoba zdolna jest do daru z samej siebie dla dobra innej osoby.
30. Godność, wolność i rozumność wedle Wojtyły
osoba nie jest rzeczą ani zwierzęciem, lecz jest kimś, obdarzonym godnością, wolnością i rozumnością, dlatego sama siebie posiada, samo sobie panuje oraz sama stanowi o sobie,
osoba urzeczywistnia swoją osobowość przez swoje czyny; spełniając czyny dobre w aktach wolnej woli spełnia się jako osoba, osiągając szczęście,
osoba nie jest czymś, lecz kimś, umie rozumnie myśleć, posiada wolną wolę i potrafi samodzielnie decydować o tym, kim chce się stać
31. Samo-posiadanie, samo-panowanie, samo-stanowienie wedle Wojtyły
wewnętrzna struktura ducha ludzkiego decyduje o tym, iż osoba może stanowić sama o sobie; na osobową strukturę samostanowienia składają się: samo-posiadanie oraz samo- panowanie,
za sprawą wewnętrznej struktury samostanowienia osoba zdolna jest do daru z samej siebie dla dobra innej osoby,
punktem wyjścia samostanowienia osoby jest doświadczenie czynu ludzkiego: `ja działam',
człowiecze działanie odróżnia się od tego, co w człowieku `dzieje się',
moment wolnego działania decyduje o samostanowieniu człowieka, czyniąc bowiem coś, decyduje on jednocześnie o sobie samym,
swobodne działania człowieka możliwe jest:
dzięki wolności woli, której akty decydują o samostanowieniu,
dzięki wewnętrznej strukturze osoby, na którą składają się samo- posiadanie i samo-panowanie,
samostanowienie sprowadza się do posługiwania się wolną wolą, umożliwiającą świadome dokonywanie wyboru pomiędzy wartościami oraz decydowanie o wartości własnego czynu,
samostanowienie osoby ujawnia wewnętrzną strukturę samo posiadania oraz samopanowania osoby; żadnej inny byt:
nie posiada siebie samego,
nie panuje sobie samemu, a to z tej racji, że z bytów tylko osoba jest obdarzona życiem duchowym, w tym rozumnością i wolitywnością, co sprawia, że może stanowić sama o sobie,
samo posiadanie i samopanowanie warunkują samostanowienie, choć uwidaczniają się w wolitywnym akcie samostanowienia,
samo posiadanie jest warunkiem samopanowania;… osoba jest z jednej strony tym, kto panuje nad sobą samym, z drugiej zaś strony tym, nad kim ona sama panuje.
32. Wojtyły norma personalistyczna
Personalizm oznacza „rozpatrywanie człowieka nie z punktu widzenia jego istoty, lecz na podstawie wypowiedzi i działań”. Karol Wojtyła swoje poszukiwania personalistycznej koncepcji człowieka oparł na głębokim, mistyczno - religijnym ujęciu fenomenu osoby ludzkiej. Punktem wyjścia normy personalistycznej K. Wojtyły staje się pojęcie doświadczenia, poprzez które człowiek objawia się jako osoba, będąca zarówno jego podmiotem, jak i przedmiotem, gdyż „doświadczenie każdej rzeczy, która znajduje się poza człowiekiem, łączy się zawsze z jakimś doświadczeniem samego człowieka”. Niezwykle istotnym aspektem dynamizmu osoby z punktu widzenia myśli antropologicznej K. Wojtyły, jest również etyczny wymiar działania człowieka. Bez tego elementu nie może być mowy o godności osoby ludzkiej, która z kolei stanowi fundament chrześcijańskiej normy personalistycznej. Etyka chrześcijańska wskazuje człowiekowi, w jaki sposób może i powinien on nadawać swojemu działaniu wartość obiektywnego dobra. Według Wojtyły „całe życie moralne człowieka upływa na przeżywaniu wartości, z których czerpie ono swój - jeśli tak można rzec - koloryt”. Norma personalistyczna K. Wojtyły opiera się zatem na podstawowej koncepcji, zgodnie z którą „osoba i czyn stanowią głęboko spójną rzeczywistość dynamiczną, w której osoba ujawnia się i tłumaczy poprzez czyn, a czyn poprzez osobę”.
33. Wojtyły aksjologia personalistyczna
Karol Wojtyła swoją teorię aksjologiczną sformułował jak się generalnie przyjmuje pod wpływem Maxa Schelera.
Wartość oznacza to, co przeżywane należy więc do sfery podmiotowości człowieka.
Wartości wyższe to wartości duchowe, które wiążą się z obiektywnie wyższym bytem, bytem doskonalszym od materii i wręcz stanowiącym o doskonałości człowieka.
Wartości duchowe (prawda, dobro moralne) wymagają od człowieka większego wysiłku, nie narzucają mu się bowiem z taką siłą i koniecznością, jak wartości niższe.
Najwyższą pozycję wśród wartości zajmują wartości moralne. Wartości moralne docierają do samej istoty człowieka, doskonalą jego człowieczeństwo, umożliwiają jego spełnienie jako osoby.
K. Wojtyła w swojej aksjologii personalistycznej odwołuje się również do momentu prawdy. Prawda nie stanowi jednej z wartości przedmiotowych, ona stoi nad nimi wszystkimi. Wszystkie naczelne wartości - wolność, dobro i miłość - żyją w przestrzeni prawdy, w jej świetle.
34. Człowiek jako twórca samego siebie wedle Wojtyły
Człowiek dokonując czynu będącego manifestacja sprawczości kształtuje samego siebie ale i stanowi o sobie jako że samostanowienie jest właściwością czynu ludzkiego. Zarazem samostanowienie osoby stanowiące istotę człowieczej wolności dokonuje się przez akty woli jako centralnej władzy duszy ludzkiej. Człowiek skierowując się tym aktem ku określonej wartości, stanowi nie tylko o tym skierowaniu ale również stanowi o sobie. Człowiek nie tylko jest sprawcą swoich czynów, ale przez te czyny jest twórcą samego siebie.
Człowiek przez swoje czyny skierowane ku danym wartościom:
jest twórcą samego siebie,
staje się sobą,
decyduje się kim będzie.
35. Wojtyły teoria czynu
czyn jest świadomym działaniem, w którym osoba angażuje swoją wolność w spełnienie czynu,
osoba urzeczywistnia swoją osobowość przez swoje czyny; spełniając czyny dobre w aktach wolnej woli spełnia się jako osoba, osiągając szczęście,
osoba w czynach zmierza ku prawdzie i dobru; przez podporządkowanie własnej wolności tym wartościom człowiek może się odnaleźć w świecie i może być sobą,
człowiek rodzi się już jako osoba i jest nią zawsze, a przez swoje czyny o charakterze moralnym aktualizuje swoją potencjalną osobowość, przez kształtowanie charakteru oraz cnót moralnych.
36. Samo-spełnienie osoby przez czyn wedle Wojtyły
spełnić tzn. doprowadzić coś do pełni, czyli zaktualizować potencjalność,
osoba jest sprawcą swoich czynów,
czyn jest świadomym działaniem, w którym osoba angażuje swoją wolność w spełnienie czynu,
spełnienie się człowieka dokonuje się wyłącznie przez czyn, a ponieważ czyn osoby jest z istoty swojej czynem moralnym dobrym lub złym, więc spełnienie się osoby jest również procesem o charakterze moralnym,
człowiek może spełniać czyny dobre lub złe,
kiedy mówimy o spełnianiu czynu, wtedy osoba przedstawia nam się jako podmiot i sprawca a czyn to skutek tej sprawczości,
osoba i czyn to nie dwie a jedna spójna i głęboka rzeczywistość.
37. Czyn a wartości moralne wedle Wojtyły
czyny ludzkie trwają w człowieku dzięki wartościom moralnym,
człowiek przez swoje czyny skierowane ku danym wartościom:
jest twórcą samego siebie,
staje się sobą,
decyduje się, kim będzie.
człowiek jako osoba jest dobry lub zły,
dobro i zło są urzeczywistniane w czynach ludzkich, a fakt ich urzeczywistniania ,a realny wpływ na samą osobę.
38. Istotny związek między prawdą a dobrem wedle Wojtyły
człowiek prawdziwie staje się człowiekiem, czyli jest w pełni sobą, gdy swoją wolność podporządkowuje prawdzie o dobru,
„spełnienie osoby w czynie zależy od czynnego i wewnątrztwórczego zespolenia prawdy z wolnością”,
osoba spełnia się o tyle tylko, o ile swoją wolność podporządkowuje poznanej przez siebie prawdzie,
być sobą to przekraczać siebie w stronę prawdy i dobra, czyli w pełni świadomie i dobrowolnie podejmować trud trwania w poznanej przez siebie prawdzie o dobru,
afirmacja poznanej prawdy o tym, co dobre, oraz spełnienie jej w czynach, jest jednoznaczna ze spełnieniem się osoby; osoba staje się sobą, czyli osiąga wewnętrzny spokój i szczęście.
39. Wolność i miłość wedle Wojtyły
miłość domaga się wolnego aktu jego woli, czyli nie jest spontanicznym uczuciem, niezależnym od wpływu wolnej woli,
miłość jest ściśle związana z wolą: akty miłości spełniają się przez chcenie.
40. Wojtyły wykładnia wolnej woli w działaniu moralnym
Człowiek jest osobą. Osoba nie jest przedmiotem czy osobnikiem danego gatunku, jak zwierzę. Osoba nie jest czymś, lecz kimś, umie rozumnie myśleć, posiada wolną wolę i potrafi samodzielnie decydować o tym, kim chce się stać. K. Wojtyła za św. Tomaszem:
Przedmiotem rozumu jest poznawana prawda, dobro natomiast jest właściwym przedmiotem wolnej woli. Rozum człowieka poznaje prawdę o tym ,co dobre, a dzięki wolnej woli może dążyć ku temu, co dobre. Swobodne działanie człowieka możliwe jest dzięki wolnej woli, której akty decydują o samostanowieniu. Samostanowienie sprowadza się do posługiwania się wolną wolą, umożliwiającą świadome dokonywanie wyboru pomiędzy wartościami oraz decydowanie o wartości własnego czynu. Wola jest władzą samostanowienia osoby i przejawia się w przeżyciu `ja chcę' Miłość domaga się wolnego aktu jego woli, czyli nie jest spontanicznym uczuciem, niezależnym od wpływu wolnej woli. Miłość jest ściśle związana z wolą, akty miłości spełniają się przez chcenie. O sprawczości da się mówić kiedy osoba sama ustanawia sobie przedmiot chcenia i cel własnej woli
41. Wojtyły wykładnia wartości jako rezultatu norm wartościowania
wartość jest rezultatem norm wartościowania,
sama norma dana jest w doświadczeniu etycznym przed wartością,
etyka Wojtyły jest etykę normatywną, w której specyficznie pojmowane wartości są wtórne względem norm,
wartości moralne: dobro- zło, są urzeczywistniane w czynach, ponieważ mają charakter przedmiotowy; osoba powinna pragnąć własnego dobra moralnego.
42. Szołtyska teoria trójjedni człowieka
Koncepcja człowieczej trójjedni Adolfa Szołtyska ukazuje człowieka jako osobę ludzką, człowieka jako istotę społeczną i człowieka jako obywatela.
Człowiek doświadcza działania funkcji wegetatywnych, funkcji psychicznych i władz duchowych.
Podstawą rozumienia trójmianu: moralność - etyka - legalność jest:
*człowiek jako osoba osadzony w moralności,
*człowiek jako istota społeczna osadzony w etyce,
*człowiek jako obywatel osadzony w legalności.
Osoba może, lecz nie musi się ukonstytuować w człowieku. Nie każdy człowiek jest osobą. Osoba aktywizuje się w poznających aktach rozumu, poznających aktach serca oraz aktach woli.
Poznanie wartości personalnych jest możliwe w aktach duchowych serca.
Poznanie wartości kulturowo-społecznych jest możliwe drogą edukacji.
Poznanie wartości doktrynalno-politycznych jest możliwe drogą edukacji obywatelskiej.
43. Szołtyska koncepcja fundowania osoby w człowieku
człowiek doświadcza działania funkcji wegetatywnych, funkcji psychicznych i władz duchowych,
funkcje wegetatywne, odnoszące się do ciała ludzkiego, działają wedle zasady życia wegetatywnego,
funkcje psychiczne działają wedle zasady życia psychicznego,
władze duchowe działają wedle zasady życia duchowego,
zasadę życia oraz ogół funkcji i władz da się nazwać duszą,
w tym sensie ontyczna struktura duszy ludzkiej i ontyczna struktura ludzkiej jest jednym i tym samym.
44. Metafizyczna trójjednia duszy ludzkiej wedle Szołtyska
Trójjednia duszy ludzkiej zawiera:
duszę wegetatywną, odpowiedzialną za życie wegetatywne i wzrost cielesny. Dusza wegetatywna ma charakter zjawiskowy, czasowo- przestrzenny, a więc jest mierzalna. Ta dusza spełnia potrzeby człowieczego ciała;
duszę psychiczną, zajmującą się organizacją człowieczej zwierzęcości ze względu na stale zmieniające się wymagania środowiska. Dusza psychiczna stanowi sublimację duszy wegetatywnej, ma charakter zjawiskowy, czasowo- przestrzenny, a więc jest mierzalna. Dusza psychiczna spełnia potrzeby człowieczej ciała, człowieczej inteligencji, emocji i popędów;
duszę duchową, manifestującą się aktywnością władz rozumu, serca oraz woli; dusza ta jest ufundowana na duszy psychicznej. Zarazem dusza duchowa posiada pewną władzę umożliwiającą sublimację stanów i funkcji człowieczej psychiczności. Dusza psychiczna kreuje kulturę masową, która zarazem stanowi podstawę zachowań społecznych, etycznych, politycznych, natomiast dusza duchowa wyzwala moralność i kulturę duchową, znaczoną śladami wirtuozów muzyki i baletu, sztuki i literatury, ale i znaczoną przełomowymi, czyli fundamentalnymi teoriami nauk, które są istotnymi składnikami ducha ludzkiego.
45. Człowieka władze psychiczne i duchowe wedle Szołtyska
Jeżeli człowiecza duchowość jest autonomiczna względem człowieczej psychiczności; to sfera duchowa jest istotnie różna od sfery psychicznej:
różnicę pomiędzy rozumem sfery duchowej a inteligencją sfery psychicznej da się ująć następująco:
rozum ujmuje myśl konieczną, zaś inteligencja- myśl przygodną,
psychosomatyce przysługuje inteligencja (psychiczny intelekt), natomiast człowieczej duchowości- rozum,
typowe dla inteligencji jest myślenie empiryczne, wnioskowanie indukcyjne, natomiast typowe dla rozumu jest: ogląd istotnościowy, wnioskowanie dedukcyjne, rozumowanie aprioryczne,
przedmiotem badań rozumu są nauki formalne oraz filozofia i teologia, natomiast przedmiotem badań inteligencji są nauki empiryczne, technologiczne, techniczne,
rozum posługuje się metodami dedukcyjnymi, zaś inteligencja- metodami indukcyjnymi,
rozum odwołuje się do rozumowania, zaś intelekt- do sądów,
rozum dysponuje intuicyjnym rozumieniem, zaś intelekt odwołuje się do danych zmysłowych,
rozum posługuje się sądami apriorycznymi, zaś inteligencja- sądami aposteriorycznymi,
różnicę pomiędzy wartością sfery duchowej a potrzebą sfery psychicznej da się ująć następująco:
w uczuciowych aktach serca są poznawane wartości; przy czym akty miłości warunkują ujmowanie wartości pozytywnych, natomiast akty nienawiści warunkują ujmowanie wartości negatywnych,
potrzeba psychiczna to odczuwany brak czegoś (któremu może towarzyszyć frustracja jako stan przykrego napięcia emocjonalnego), wyznaczający motyw do działań, mających na celu wypełnienie tego braku,
różnicę pomiędzy aktem wolitywnym sfery duchowej a instynktem sfery psychicznej da się ująć następująco:
akty wolitywne sfery duchowej sprowadzają się do urzeczywistniania wartości poznanych w aktach serca,
instynkt sfery psychicznej sprowadza się do zaspokojenia konkretnej potrzeby,
różnicę pomiędzy czuciowymi aktami sfery duchowej a funkcjami emocjonalnymi sfery psychicznej da się ująć następująco:
miłość stanowi podstawę czuciowych aktów, zaś same akty są nastawione na poznanie wartości,
funkcje emocjonalne sfery psychicznej są warunkowane fizjologią oraz potrzebami rzeczywistymi czy urojonymi,
różnicę pomiędzy sferę duchową a psychiczną da się ująć następująco:
sfera duchowa jest przede wszystkim nakierowana na rozwój dyscyplin formalnych oraz refleksję i medytację,
sfera psychiczna jest przede wszystkim nakierowana na zdrowy rozsądek oraz rozwój dyscyplin empirycznych ze względu na chęć panowania za pomocą różnorodnych technologii oraz technicznych osiągów.
46. Człowieczeństwo w wykładni Szołtyska
Człowieczeństwo bytu ludzkiego wyznaczone jest pierwotnymi i bezwzględnymi prawami naturalnymi. Do niezbywalnych i oczywistych praw naturalnych da się zaliczyć:
naturalne prawo do życia,
naturalne prawo do rozwoju,
naturalne prawo do myślenia,
naturalne prawo do godności,
naturalne prawo do wolności,
naturalne prawo do suwerenności,
naturalne prawo do sprawiedliwości,
naturalne prawo do miłości,
naturalne prawo do formacji duchowej
człowieczeństwo wkomponowane jest w byt ludzki,
rdzeń człowieczeństwa tkwi w miłości bytu ludzkiego, jako że miłość stanowi pierwotną moc człowieczeństwa,
wszelkie atrybuty człowieczeństwa są możliwe do rozpoznania w świetle miłości,
fundowanie człowieczeństwa w człowieku jest stałe, nienaruszalne i obiektywne.
47. Podmiot egzystencjalny w wykładni Szołtyska
Podmiot egzystencjalny próbuje rozwiązać `kwadraturę koła' ludzkiej egzystencji, a przecież człowiek siebie nie może pojąć z powodu co najmniej trzech antynomicznych syntez jego współtworzących:
skończoność- nieskończoność,
teraźniejszość- wieczność, zdeterminowanie- wolność.
Zazwyczaj człowiek zdaje sobie sprawę z tego, że istnieje, ale nie zdaje sobie sprawy, że może temu istnieniu wytyczyć egzystencjalną, czyli dynamiczną i ukierunkowaną drogę,
Egzystencja to istnienie w ruchu ukierunkowanym człowieczą duchowością.
Podmiot egzystencjalny charakteryzuje wewnętrzna sprzeczność i działa wedle metafizycznej zasady sprzeczności, natomiast podmiot refleksyjny i rozumiejący charakteryzuje wewnętrzna niesprzeczność i działa wedle logicznej zasady niesprzeczności.
Podmiot egzystencjalny jako człowieczy duch w sensie egzystencjalnym jest źródłem i siedliskiem tego, co ciemne i mętne, sprzeczne i irracjonalne, natomiast podmiot refleksyjny jako człowieczy duch w sensie esencjalnym jest źródłem i siedliskiem tego, co jasne i jawne, niesprzeczne i racjonalne,
Podmiot egzystencjalny sprowadza się nie tylko do istnienia człowieka ducha, ale i do możliwych sposobów jego istnienia, szczególnie w zakresie wyznaczania duchowych celów oraz środków ich urzeczywistnienia
48. Metafizyczność człowieczej duchowości wedle Szołtyska
człowiecze władze duchowe przejawiają się w:
aktach rozumu, czyli intuicji rozumu, dającej się wtórnie ująć w wiedzy dyskursywnej rozumu,
aktach serca, czyli intuicji czucia wartości, dającej się ująć w jakości wartości, hierarchii wartości oraz dualności wartości,
aktach wolnej woli, czyli intuicyjności wolitywnych chceń, przejawiających się w postępowaniu i czynach wartościowych, przy czym duchowa miłość stanowi podstawę aktów duchowych.
człowiecza duchowość przekracza pęd życia, który da się traktować jako jeden z wielu manifestacji zasady świata,
człowiecza duchowość powoduje egzystencjalne uwolnienie się od tego, co w człowieku psychosomatyczne,
człowiecza duchowość wnosi wolność, umożliwiającą oderwanie się od tego, co psychiczne, w tym od popędów czy popędowej inteligencji,
człowiecza duchowość jest wolna od otoczenia, gdyż jest otwarta na świat,
wraz z człowieczą duchowością człowiek uzyskuje samoświadomość, dzięki której może stawiać opór popędom i instynktom przez ich hamowanie,
człowiecza duchowość ma możliwość nie tylko uprzedmiotowienia siebie w świadomości, ale i procesów psychicznych wraz z aparatem sensomotorycznym,
człowiecza duchowość nie jest `częścią', własnością czy cechą człowieczej psychosomatyki, gdyż jest pozbawiona jakiegokolwiek umiejscowienia czasowo- przestrzennego,
człowiecza duchowość posiada zdolność oddzielenia istoty od istnienia.
49. Moralność - etyka - legalność w wykładni Szołtyska
Człowiek działa w trzech porządkach:
Jako osoba ludzka działa w porządku personalnym i moralnym
Jako istota społeczna działa w porządku kulturowo- społecznym i etycznym
Jako obywatel działa w porządku doktrynalno- politycznym i prawnym
Podstawowe problemy moralności:
Moralność jest rozłączna od legalności: moralność dotyczy człowieka wewnętrznego, czyli człowieka jako osoby.
Refleksja nad moralnością stanowi immanentny składnik filozofii lub teologii (uniwersalne wartości duchowe i normy moralne nie mają statusu faktów empirycznych, a tym samym nie mogą stanowić przedmiotu badań empirycznych w ramach biologii, psychologii, socjologii czy politologii).
Moralność z istoty jest personalna (zanegowanie normy moralnej jest równoważne z zanegowaniem siebie jako osoby, a więc zanegowanie człowieczej duchowości, człowieczeństwa).
Moralność odwołuje się do transcendentalnego i ahistorycznego dobra moralnego, wyprowadzonego z człowieczeństwa.
Postępowanie moralne gwarantuje poczucie prawości człowieka jako osoby.
Podstawowe problemy etyki:
Etyka człowieka jako istoty społecznej stanowi klamrę spinającą moralność z legalnością.
Etyka osadzona jest w sferze badań kulturowo- społecznych obyczajów czy zwyczajów, dlatego może być przedmiotem analiz psychologii społecznej i socjologii.
Etyka z istoty jest społeczna, obejmująca sferę powinności jako kulturowych konwencji (zakwestionowanie lub zanegowanie powinności czy konwencji grozi jedynie brakiem akceptacji społecznej).
Przedmiotem postępowania etycznego jest dobro etyczne, pojmowane jako zachowanie poprawności społecznej, zgodnej z przyjętym obyczajem i zwyczajem oraz nakazem i zakazem, czyli regulacjami kulturowo- społecznymi, przyjętymi w danym środowisku.
Etyka odwołuje się do historycznie i społecznie warunkowanego obyczaju.
Postępowanie etyczne- wynikające z powinności przestrzegania społeczno- kulturowych obyczajów- gwarantuje poczucie akceptacji społecznej.
Podstawowe problemy legalności:
Istota legalności zakłada, że człowiek nie należy do samego siebie, owszem człowiek jako obywatel przyporządkowany jest państwu.
Legalność jest rozłączna od moralności: legalność dotyczy człowieka zewnętrznego.
Legalność jest warunkowana ustawami, rozporządzeniami, obwieszczeniami czy rozporządzeniami.
Legalność nakłada na człowieka jako obywatela obowiązki obywatelskie wobec państwa.
50. Człowiek jako osoba
Osoba pojmowana jest w perspektywie trójjedni człowieka: osoba- istota- obywatel.
Człowiek jako osoba:
jest istotą moralną,
rodzi się i umiera,
staje się wraz z osiągnięciem dojrzałości duchowej, co zazwyczaj pokrywa się z otrzymaniem świadectwa dojrzałości, ale i otrzymaniem konstytucyjnych praw i obowiązków obywatelskich,
rodzi się jako istota wegetatywna, stanowiąca podstawę dla wzrostu i dojrzewania psychosomatycznego.
W człowieku da się wyróżnić:
sferę cielesną,
sferę psychiczną,
sferę duchową.
Nie każdy człowiek jest osobą
Człowieka jako osoby dotyczą:
duchowe akty rozumu (rozumienie rozumu oraz rozumowanie rozumu)
duchowe akty serca (akty oglądu, ufundowanie w obrębie wartości; modalności wartości; jakości wartości, refleksyjną konstytucję systemu aksjologicznego, fundowanie w człowieku człowieczeństwa, konstytucję osoby moralnej),
duchowe akty miłości .
51. Człowiek jako istota społeczna
Osoba pojmowana jest w perspektywie trójjedni człowieka: osoba- istota- obywatel.
Człowiek jako istota społeczna:
stanowi dynamiczny zwornik, bufor czy spoiwo, wiążące istotę moralną z istotą polityczną,
nie rodzi się i nie umiera,
pełni określone funkcje społeczne,
Społeczeństwo jest to taka wspólnota istot społecznych, która osadzona jest w wartościach kulturowych, edukacyjnych i politycznych, integrujących grup i zbiorowości wchodzące w ich skład.
Społeczeństwo charakteryzowane jest przez:
więzi społeczne jako ogół zależności (język etniczny, wartości kulturowe, normy etyczne),
procesy społeczne,
ład społeczny.
52. Człowiek jako obywatel
Osoba pojmowana jest w perspektywie trójjedni człowieka: osoba- istota- obywatel.
Człowiek jako obywatel:
jest istotą polityczną osadzoną w więziach państwowych,
nie rodzi się i nie umiera,
przestrzega doktryny politycznej i norm prawnych, narzuconych przez państwo (w różnym stopniu identyfikuje się z doktryną polityczną ujętą w konstytucji, działa w porządku prawnym, wyznaczonym przez konstytucję oraz kodeksy pochodne, jest zobligowany do uznawania i respektowania konstytucji oraz ustaw pochodnych).
Obywatel nie należy do siebie, lecz do państwa.
Dobro człowieka jako obywatela w kontekście dobra państwa, jest rozłączne od dobra człowieka jako osoby ludzkiej.
Nie jest możliwe wykazanie, że obywatel jest osobą.
53. Moralność człowieka jako osoby
Człowiek działa w trzech porządkach:
Jako osoba ludzka działa w porządku personalnym i moralnym
Jako istota społeczna działa w porządku kulturowo- społecznym i etycznym
Jako obywatel działa w porządku doktrynalno- politycznym i prawnym
Podstawowe problemy:
Moralność jest rozłączna od legalności: moralność dotyczy człowieka wewnętrznego, czyli człowieka jako osoby.
Refleksja nad moralnością stanowi immanentny składnik filozofii lub teologii (uniwersalne wartości duchowe i normy moralne nie mają statusu faktów empirycznych, a tym samym nie mogą stanowić przedmiotu badań empirycznych w ramach biologii, psychologii, socjologii czy politologii).
Moralność z istoty jest personalna (zanegowanie normy moralnej jest równoważne z zanegowaniem siebie jako osoby, a więc zanegowanie człowieczej duchowości, człowieczeństwa).
Moralność odwołuje się do transcendentalnego i ahistorycznego dobra moralnego, wyprowadzonego z człowieczeństwa.
Postępowanie moralne gwarantuje poczucie prawości człowieka jako osoby.
54. Etyka człowieka jako istoty społecznej
Człowiek działa w trzech porządkach:
Jako osoba ludzka działa w porządku personalnym i moralnym
Jako istota społeczna działa w porządku kulturowo- społecznym i etycznym
Jako obywatel działa w porządku doktrynalno- politycznym i prawnym
Podstawowe problemy:
Etyka człowieka jako istoty społecznej stanowi klamrę spinającą moralność z legalnością.
Etyka osadzona jest w sferze badań kulturowo- społecznych obyczajów czy zwyczajów, dlatego może być przedmiotem analiz psychologii społecznej i socjologii.
Etyka z istoty jest społeczna, obejmująca sferę powinności jako kulturowych konwencji (zakwestionowanie lub zanegowanie powinności czy konwencji grozi jedynie brakiem akceptacji społecznej).
Przedmiotem postępowania etycznego jest dobro etyczne, pojmowane jako zachowanie poprawności społecznej, zgodnej z przyjętym obyczajem i zwyczajem oraz nakazem i zakazem, czyli regulacjami kulturowo- społecznymi, przyjętymi w danym środowisku.
Etyka odwołuje się do historycznie i społecznie warunkowanego obyczaju.
Postępowanie etyczne- wynikające z powinności przestrzegania społeczno- kulturowych obyczajów- gwarantuje poczucie akceptacji społecznej.
55. Legalność człowieka jako obywatela
Człowiek działa w trzech porządkach:
Jako osoba ludzka działa w porządku personalnym i moralnym
Jako istota społeczna działa w porządku kulturowo- społecznym i etycznym
Jako obywatel działa w porządku doktrynalno- politycznym i prawnym
Podstawowe problemy:
Istota legalności zakłada, że człowiek nie należy do samego siebie, owszem człowiek jako obywatel przyporządkowany jest państwu.
Legalność jest rozłączna od moralności: legalność dotyczy człowieka zewnętrznego.
Legalność jest warunkowana ustawami, rozporządzeniami, obwieszczeniami czy rozporządzeniami.
Legalność nakłada na człowieka jako obywatela obowiązki obywatelskie wobec państwa.
75. Etyka jako nauka
Etyka (gr. ethos - obyczaj, zwyczaj, ethikos - obyczajowy) jest to nauka filozoficzna, obejmująca zespół zagadnień moralności w relacji do moralnego dobra i zła; określa istotę powinności moralnej człowieka oraz jej szczegółowej treści (słuszności moralnej) i ostatecznie wyjaśnia fakt moralnego działania.
Etyka jako nauka teoretyczna:
na wzór innych nauk pozytywnych musi opierać się na faktach świata realnego, musi zajmować się badaniem istniejącej rzeczywistości moralnej i na tej podstawie wyprowadzić zasady postępowania.
Etyka jako nauka stosowana:
opiera się na uprzednio uzasadnionych normach; w tym przypadku etyka ogranicza się do stosowania norm w życiu praktycznym.
Etyka jako nauka empiryczna:
nie może niczego normować czy zalecać,
ma jedynie badać stan faktyczny, opisać go, zanalizować i wyjaśnić,
nie interesuje się tym, co jest dobre a co złe, lecz tylko tym, co za dobre i złe jest uważane.
86. Podstawowe dylematy wychowania
Czy zachodzi istotny związek między filozofią a pedagogiką?
Między pedagogiką a filozofią zachodzi istotny związek. Pedagogika uprawiana w sposób rzetelny nie może obyć się bez filozofii. W pedagogice zawiera się teoria nauczania i teoria wychowania, gdzie pierwsza musi się wspierać na psychologii oraz metodyce wyprowadzanej z dydaktyki, natomiast druga, w zależności od typu, wspiera się na filozofii i wtedy mamy do czynienia z filozofią wychowania, wychowaniem personalnym, wychowaniem aksjologicznym, czy wychowaniem moralnym. Teoria wychowania, jeżeli ni chce być wychowaniem ideologicznym w swoich licznych tzw. pracach teoretyczno- metodologicznych musi wspierać się na takich działach filozofii jak: aksjologia, etyka, antropologia filozoficzna.
Czy zachodzi istotny związek między polityką a pedagogiką?
Należy stwierdzić, iż nie zachodzi związek między polityką, a wychowaniem moralnym w rodzinie, zaś między polityką a wychowaniem obywatelskim czy wychowaniem doktrynalnym w szkole zachodzi istotny związek. Personalne wychowanie moralne w rodzinie jest z istotny czymś różnym od obywatelskiego wychowania doktrynalnego czy społecznego wychowania etycznego.
90. Wychowanie moralne w rodzinie
Wychowanie moralne w rodzinie przede wszystkim sprowadza się do wydobywania i uświadamiania dziecku jego duchowych cnót i wartości, zaś podstawą wychowania jest spontaniczna miłość rodzicielska. Miłość umożliwia harmonijny `wzrost' sfery duchowej w kontekście względnie rozwiniętej sfery psychicznej. Wychowanie moralne odsłania młodemu człowiekowi prawo do poznania prawdy serca oraz prawo do poznania prawdy rozumu. Wychowanie w rodzinie odsłania dziecku jego prawo do wolności, która umożliwia i warunkuje zachowania i czyny. Podstawą wychowania moralnego są miłość rodzicielska i więzi rodzinne.
93. Duchowe źródło wychowania personalnego
wychowanie personalne to wy-dobywanie-na-jaw-tego-co-w-duszy-chowane
wychowanie personalne obejmuje:
1. Naturalne ujawnianie i wydobywanie tego co dla dziecka skryte,
2. Formowanie tego co już nieskryte,
3. Fundowanie osoby w człowieku.
w ramach fundowania sfery duchowej rozwijają się takie władze, jak:
a/ duchowa władza serca - poznawanie wartości duchowych
b/ duchowa władza woli - panowanie duchowości nad zwierzęcością
c/ duchowa władza rozumu - wiedza aprioryczna
warunkiem koniecznym wychowania personalnego jest:
1. Miłość rodzicielska
2. Refleksja filozoficzna lub miłość chrześcijańska rodziców
3. Otwarcie się rodziców na rozmowy intymne, prywatne, publiczne
4. Bycie dla dziecka autentycznym wzorcem do naśladowania
5. Dyscyplinowanie myśli i postaw, zachowań i czynów dziecka
Wykrzesana miłość w duszy dziecka stanowi właściwy grunt dla formowania duszy duchowej lub osoby w człowieku
Rodzicielska miłość wyzwala człowieczą duchowość dziecka
Sfera duchowa aktywizuje się i rozwija przez lata, a dojrzałość osiąga między 16-19 r.ż (dylematy egzystencjalne, nie oznacza to jednak końca dojrzewania duchowego
Przebudzenie duchowe jest skorelowane z wychowaniem personalnym i moralnym i tkwi w 5 źródłach: miłość rodzicielska (pierwsze i pierwotne źródło), myślenie, język, wiedza, wyzwalanie dobra dzięki słowom i czynom
94. Wychowanie personalne
Wychowanie personalne to formowanie osoby w człowieku, czyli formowanie człowieka jako osoby. Wychowanie personalne obejmuje:
naturalne ujawnianie i wydobywanie tego, co dla dziecka było skryte,
formowanie tego, co już nieskryte,
fundowanie osoby w człowieku.
W człowieku wyróżnia się:
człowieczą zwierzęcość ( sfera fizjologiczna warunkuje sferę psychiczną),
człowieczą duchowość (fundowanie takich władz jak:
duchowa władza serca,
duchowa władza woli,
duchowa władza rozumu.)
Warunkiem koniecznym wychowania personalnego jest:
miłość rodzicielska,
refleksja filozoficzna lub miłość chrześcijańska rodziców,
otwarcie się rodziców na rozmowy intymne, prywatne, publiczne,
bycie dla dziecka autentycznym wzorcem do naśladowania,
dyscyplinowanie myśli i postaw, zachowań i czynów dziecka.
Wyróżnia się:
chrześcijańskie wychowanie personalne, którego celem jest duchowa formacja młodego człowieka na teologicznym gruncie wiary w Boga,
filozoficzne wychowanie personalne, którego celem jest fundowanie osoby w człowieku, czyli wydobycie z nieświadomego ukrycia władz duchowych oraz im przyporządkowanych aktywności.
95. Cel wychowania moralnego
Celem ogólnym wychowania moralnego jest:
taka formacja osobowości na gruncie człowieczeństwa, praw naturalnych i miłości rodzicielskiej, która ma zagwarantować przygotowanie młodego człowieka do życia godnego i odpowiedzialnego.
Cele szczegółowe:
pobudzenie i zdynamizowanie miłości duchowej,
formacja miłości duchowej, stanowiącej grunt dla pobudzenia i zdynamizowania `głosu serca', `głosu rozumu', `głosu woli',
wydobywanie i uświadamianie walorów człowieczeństwa poprzez wydobywanie i uświadamianie praw naturalnych,
formacja osobowości,
formacja kryterium umożliwiającego rozpoznanie dobra moralnego w kontekście zła moralnego,
zaniechanie postaw i czynów amoralnych oraz zapobieganie agresywności i przestępczości,
nabywanie umiejętności pielęgnowania zdrowia fizycznego, psychicznego i duchowego,
naturalne odsłanianie, wydobywanie i formowanie człowieczej psychiczności, czyli: (zmysłowości, inteligencji, popędów, emocji, potrzeb psychospołecznych, pamięci, komunikacji psychicznej, kultury psychospołecznej),
naturalne odsłanianie, wydobywanie i formowanie człowieczej duchowości, czyli: (rozumu - rozumienia i rozumowania, serca, woli, rozumu- poznanie, wartości i norm moralnych, sumienia, empatii, miłości i kultury duchowej).
96. Definicja wychowania moralnego
Wychowanie moralne, dokonujące się na gruncie miłości rodzicielskiej, jest to mozolne wydobywanie człowieczeństwa i praw naturalnych oraz wartości duchowych i norm moralnych, umożliwiające formowanie w człowieku osoby, czyli formowanie człowieczej duchowości, w tym charakteru i cnót.
97. Formowanie charakteru moralnego w rodzinie
Rodzina, jako kolebka wychowania moralnego to niezastąpione i istotne miejsce, w którym człowiek przychodzący na świat otrzymuje warunki i całą treść wychowania moralnego. W początkowym okresie życia człowieka, w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym formowanie charakteru moralnego jednostki spoczywa na rodzicach i rodzinie.
Wychowanie moralne w rodzinie przede wszystkim sprowadza się do wydobywania i uświadamiania dziecku jego duchowych cnót i wartości, zaś podstawą wychowania jest spontaniczna miłość rodzicielska. (…) Wychowanie moralne - pobudzane miłością rodziców - odsłania dziecku jego niezbywalne prawo nie tylko do życia, ale i prawo do godnego życia.
Formowanie charakteru dziecka może odbywać się na gruncie psychosomatycznego temperamentu lub na gruncie fundowania moralnego, czyli fundowania sfery duchowej w ramach wychowania moralnego.
Reasumując formowanie charakteru sprowadza się do minimalizacji wewnętrznych rozdwojeń, czyli samorzutnej i samoczynnej dążności do uzyskania wewnętrznego ładu, ale i do panowania nad rozbieżnymi czy sprzecznymi tendencjami drążeniowymi w obrębie własnej osobowości osoby.
98. Wychowanie etyczne w szkole
Problemy edukacyjne szkoły związane są z wychowaniem i nauczaniem. Nauczanie jest warunkowane standaryzacją, testowaną skalą ocen, natomiast wychowanie jest jakby poza standaryzacją, choć wystawia się z niego ocenę. Istota edukacji tkwi w jedności nauczania i wychowania. Celem nauczania jest opanowanie metod naukowych, umożliwiających rzetelne poznanie prawdy, natomiast celem wychowania jest ukonstytuowanie postawy moralno-etycznej, skłaniającej do kreacji czynów dobrych. Niezwykle ważne jest posiadanie kompetencji nauczyciela: zewnętrzne i wewnętrzne, wśród których można wyróżnić kompetencje: w zakresie kultury logicznej, w zakresie metodyki, względem uczniów, profilaktyki.
100. Istota wychowania etycznego
Wychowanie etyczne formułuje w młodym człowieku cnoty lub wady jako względnie stałe usposobienia etyczne, w kontekście czynów etycznie dobrych lub etycznie złych. Owe usposobienia dotyczą utrwalania cnót etycznych, ale i uwalniania się od wad nagannych etycznie.
Wychowanie etyczne sprowadza się do świadomego kształtowania wartości kulturowych i norm etycznych, postaw społecznych i zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi, ale i poczucia godności, odpowiedzialności i sprawiedliwości społecznej. Wychowanie etyczne jest procesem kulturowo -społecznym, metodycznie realizowanym w szkole. Wychowaniu etycznemu zawsze towarzyszy naśladowanie kulturowo -społeczne oraz dyscyplinowanie wedle wzorców kulturowo -społecznych.
Wychowaniu etycznemu ucznia w szkole towarzyszy zazwyczaj spontaniczne naśladowanie koleżanek, kolegów i nauczycieli w przyswajaniu wartości kulturowych i norm etycznych, społecznych zachowań i postaw. Naśladowanie zachowań wpływa na mniej lub bardziej świadome kształtowanie zachowań młodego człowieka.
Nie należy zapominać o tym, że wychowanie etyczne stanowi istotne dopełnienie wychowania moralnego, nigdy zaś odwrotnie..
101. Definicja wychowania etycznego
Wychowanie etyczne jest to kształtowanie świadomości i postaw społecznych, wedle czasowo obowiązujących wartości kulturowych i norm etycznych, regulujących działania polityczno- gospodarcze, polityczno- edukacyjne, polityczno- kulturowe, nakierowane na wszechstronny rozwój człowieka jako istoty społecznej, ze względu na jego istotne współuczestniczenie w życiu społecznym.
80. Problem praw człowieka
Wyrażenie „prawa człowieka” jest wieloznaczne, a przez to mętne . Mówiąc o prawach człowieka, należy określić, czy mamy na uwadze:
prawa człowieka jako osoby ludzkiej
prawa człowieka jako istoty społecznej
prawa człowieka jako obywatela
Prawa osoby mają status praw naturalnych, z których wyprowadzone są wartości i normy moralne. Prawa osoby są rozłączne od praw obywatelskich, choć osoba jest człowiekiem i obywatelem jest człowiekiem.
Prawa człowieka jako obywatela są ujęte w ustawach i rozporządzeniach.
Prawa człowieka zawierają w sobie:
wartości duchowe i normy moralne człowieka jako osoby
wartości kulturowe i normy etyczne człowieka jako istoty społecznej
wartości doktrynalne i normy prawne człowieka jako obywatela