Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Pedeutologia — dział pedagogiki zajmujący się nauczycielem. W założeniu miała to być nauka badająca samokształcenie, czy też doskonalenie się nauczycieli. Dziś jest to jedna z dynamicznie rozwijających się części pedagogiki i obejmuje nie tylko samokształcenie nauczycieli, lecz także badania nad:

• cechami osobowości nauczycieli (wychowawców) i wpływem tych cech na proces kształcenia i wychowania,

• rolą społeczną nauczyciela (wychowawcy) - oczekiwaniami społecznymi wobec nauczycieli, trudnością roli społecznej itp.,

• efektywnością kształcenia jako wynikiem pewnej pracy nauczyciela.

Pedeutologia - obszar interdyscyplinarny, subdyscyplina pedagogiki powstała w wyniku intensywnego rozwoju szkoły, domagającego się wiedzy o nauczycielu, jego kształcenia i doskonalenia.

Kierunki badań pedeutologicznych:

• historyczno - porównawcze (kształcenie i dziejowy rozwój zawodu nauczyciela)

• psychologiczno - pedagogiczne (dotyczą badań nad osobowością, postawy, stosunki personalne)

• socjologiczno - pedagogiczne (dotyczy badań nad nauczycielstwem jako grupą społeczną; status, rola, funkcje nauczyciela w środowisku lokalnym)

• komparatystyczne (porównania z innymi krajami, tendencje rozwojowe)

• podejmujące problemy szczegółowe (dotyczące efektywności pracy)

Wg Kwaśnicy:

Kształcenie - wyposażanie kandydatów na nauczycieli w pełne kwalifikacje zawodowe.

Dokształcanie nauczycieli - uzupełnianie tych kwalifikacji prowadzące do pełnego przygotowania zawodowego.

Doskonalenie nauczycieli - dostarczenie nauczycielom wiedzy i takich umiejętności, które pozwolą wzbogacić pełne kwalifikacje i wykroczyć poza nie.

Współczesne znaczenia pojęcia pedeutologia:

1. Jako nauka - odwołuje się do ontologii badanego przedmiotu i z niej wyprowadza własną metodę badawczą. Metoda jest funkcją problemu i właściwości ontycznych przedmiotu badań.

• Relacyjność - nauczyciel zawsze pozostaje w określonej relacji z uczniem jako podmiotem wychowania; poza tym układem nauczyciel jako przedmiot badań nie istnieje:

monolog - uczeń pełni rolę słuchacza, nauczyciel - władca, autokrata

dialog - uczeń i nauczyciel zajmują pozycje na przeciwko siebie, są partnerami

dialogiczność - nauczyciel i uczeń obok siebie, współbycie, partnerstwo

• Oporność - wobec parametrów i wskaźników liczbowych (należy je rozpatrywać w kategoriach np. obserwacji wnętrza).

• Potencjalność - nauczyciel jest wiecznym uczniem (dobór i wybór własnej orientacji życiowej).

• Nieprzewidywalność - zachowania nie da się w pełni wytłumaczyć.

• Istnienie w zawieszeniu - ciągłe dylematy np. dyscyplina czy luz.

1. Jako refleksja filozoficzna - nawiązuje do źródeł wywodzących się z filozoficznych pytań o człowieka i jego miejsce w świecie.

2. Jako wiedza o nauczycielu - wiedzę określa jako zespół przekonań i przeświadczeń zobiektywizowanych i utrwalonych w społecznej świadomości.

Orientacje pedeutologiczne:

1. Osobowościowa - czynności nauczania i wychowania zależne od cech osobowych nauczyciela. 

Przedstawiciele:

• J. W. Dawid - ojciec polskiej pedeutologii; rozpatruje powołanie.

• Z. Mysłakowski - przyjmuje kontaktowość, talent pedagogiczny.

• Kreutz - wprowadza pojęcie zdolności sugestywnej, traktuje jako zdolności wrodzone.

• S. Baley - zdatność wychowawcza - zbiór cech umożliwiających i ułatwiających wychowanie innych; krytykuje koncepcję cech idealnych.

• Pozytywistyczna - pytanie o sprawność operacyjną nauczyciela, zwracanie uwagi na mechanizm adaptacji jako skuteczną drogę poznania, nabywania sprawstwa zawodowego.

• Humanistyczna - dobra edukacja nauczycieli jest procesem indywidualizowania osobowości.




Orientacja osobowościowa:

• Inspiracją tego podejścia były teorie biologiczno - psychologiczne, fenomenologiczne, pedagogika i nurt nowego wychowania.

• Językiem jest język psychologii - indywidualność, subiektywność, wczucie, misja lub powołanie.

Orientacja pozytywistyczna (technologiczna):

• Pojęcie dobrego nauczania łączone z fachowością.

• Kopiowanie strategii działań dobrych nauczycieli.

• Opracowanie wykazu specjalnych kompetencji nauczycieli.

• Kwalifikacje to sprawności bezpośrednio użyteczne w działaniu.

• Likwidacja pojęcia wartości.

Orientacja humanistyczna:

• Opozycja przeciwko nauczycielowi - technologowi.

• Dobry nauczyciel to przede wszystkim człowiek.

• Wiedza specjalistyczna jest podstawowym warunkiem kompetencji.

• Kształcenie nauczycieli ma być procesem stawania się nauczycielem.

Model nauczyciela

• Etosowy punkt widzenia na zawód nauczyciela.

• Model profesjonalisty.

• Model refleksyjnego praktyka (refleksyjne profesjonalista).

Rys historyczny zawodu nauczyciela

Pedeutologia

Nauczyciel:
- wychowawca, instruktor, wykładowca, profesor, pedagog, lektor, guwerner, korepetytor, mentor;
- to specjalność zawodowa, odpowiednio przygotowany specjalista do prowadzenia pracy dydaktyczno - wychowawczej w instytucjach oświatowo - wychowawczych.

Chiny:

• Nauczycielem mógł zostać każdy, kto osiągnął pewien poziom wiedzy.

• Trójstopniowy egzamin

• Konfucjusz - „król nauczycieli”; promował nowy sposób myślenia, szerzył wiedze na temat kultu rodziny, promował zależność od rodzica, jak i władcy.

• Kobiety nie były poddawane nauce (kobieta wykształcona to kobieta niemoralna).

Indie:

• Kasty (bramini, książęta, rycerze, siudrowie).

• Nauczają kapłani.

• Bramini narzędziem boskiej potęgi.

• Księgi rytualno - teologiczne podstawą kształcenia braminów.

• Celem wychowania - asceta.

Grecja:

• Sparta:

• Nauczycielem każdy dorosły.

• Wychowanie dla państwa.

• Wychowanie wojskowe.

• Pogarda dla niewolników.

• Nie dbano o wychowanie umysłowe.

• Ateny:

• Wychowanie w służbie muz.

• Pedagog - niewolnik.

• Niska pozycja nauczyciela.

• Arystoteles - ojciec dydaktyki.

• Sztuka nauczania jako dar.

• Sofiści - nauczyciele etyki

Rzym:

• Literatorzy - nauczyciele pisania i czytania.

• Marek Fabiusz Kwintylian.

• Nauczyciele zwolnieni z podatków, służby wojskowej.

Średniowiecze:

• Dekadencja umysłowa.

• Kościół decyduje kto ma nauczać i czego.

• Pierwsze uniwersytety.

• Szkolnictwo chrześcijańskie.

• Szkoły katedralne i parafialne.

• Wychowanie rycerskie.

Renesans:

• Wzorzec nauczyciela - erudyty.

• Szkoły innowiercze.

• J. A. Komeński - ojciec dydaktyki.

• Szkoły jezuickie.

Wiek XX

• Pajdocentryzm.

• Nauczyciel wykształcony pedagogicznie.

• Wykształcenie i przygotowanie do realizacji zadań dydaktyczno - wychowawczych (lata 60-te).

• Nauczyciel badacz (lata 90-te).




Kto jest nauczycielem?

1. Nauczyciele realizujący proces dydaktyczno - wychowawczy:

przedszkola, oddziały przedszkolne dla 6-latków, szkoły podstawowe, gimnazja, licea, szkoły zawodowe, policealne, kolegia,szkoły specjalne, biblioteki szkolne, centra kształcenia ustawicznego.

2. Wychowawcy:

w placówkach oświatowo - wychowawczych, opiekuńczo - wychowawczych, w domach opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, w placówkach resocjalizacyjno - wychowawczych i rewalidacyjnych, pedagodzy szkolni.

3. Specjaliści wspomagający proces nauczania i wychowania:

psychologowie i pedagodzy w poradniach psychologiczno - pedagogicznych, placówkach opiekuńczo - wychowawczych, szkołach, logopedzi, doradcy zawodowi, bibliotekarze.

Raport o systemie oświaty - stworzenie systemu kształcenia kadr dla zmodernizowanego systemu szkolnictwa oraz dokształcenie kadry nauczycieli obecnie pracujących, zwłaszcza tych poniżej 40 r. ż.

Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela 27. 01. 1882 r.

Na stanowisko nauczyciela lub wychowawcy może być powołana osoba, która:

• ukończyła studia w szkole wyższej kształcącej nauczycieli

• ukończyła studia w innej szkole wyższej i posiada przygotowanie pedagogiczne uzyskane podczas studiów lub na kursie.

Koncepcje, na których oparto powoływanie nowych szkół, uniwersytetów:

1. ogólnokształcąca - wyposażenie kandydatów w bogata wiedzę ogólną, wszechstronną;

2. personalistyczna - kształtowanie silnej osobowości kandydata;

3. pragmatyczna - wyposażenie w system sprawności dydaktycznych, przydatnych w codziennej pracy zawodowej;

4. kompetencyjna - kształcenie wąskie, specjalistyczne, pogłębione:

5. progresywna - zmienność wiedzy i zawodność wyćwiczonych sprawności umysłowych; są źródłem obaw dotyczących dobrego przygotowania do zawodu.

Jaki powinien być nauczyciel, absolwent uczelni kształcącej nauczycieli?

Wg J. Kuźma: Nauczyciel przyszłej szkoły powinien być również człowiekiem wielowymiarowym, a więc wszechstronnie wykształconym, twórczym, ekspansywnym, wolnym, autonomicznym, a zarazem komunikatywnym, elastycznym i samodzielnym.

Kwalifikacje i kompetencje nauczycieli

Kwalifikacje zawodowe - ogół wiedzy o zawodach, umiejętności i doświadczenia z pracy warsztatowej jako przesłanki do kwalifikowanego uczestnictwa w społecznym procesie pracy. Przez uwzględnianie fizjologicznych i psychologicznych możliwości osiągnięć pracujących, kwalifikacje określają możliwości pracujących. Powstają one w ścisłym związku ze świadomością odpowiedzialności, postawą wobec pracy i moralna dojrzałością pracownika.

wg O.Lange:

Kwalifikacje - umiejętność, zręczność, wprawa, wysiłek cielesny, umysłowy, wymagane przy wykonywaniu prac przez poszczególne zawody.

wg T. Nowacki:

Kwalifikacje zawodowe - opanowane przez dana osobę lub grupę osób, jednego lub więcej układu umiejętności umysłowych, praktycznych opartych na odpowiadających im układom wiedzy teoretycznej, praktycznej, dostosowanych do skutecznego rozwiązywania różnych lecz określonych klas zadań zawodowych, wspieranych przez odpowiednie układy osobowości.

Kwalifikacje:

• Rozważania formalne, akty prawne, stanowiska pedagogów w odniesieniu do sylwetek zawodowych absolwentów.

• Związek z kształceniem instytucjonalnym.

• Nowe dyscypliny naukowe.

• Postrzeganie człowieka pracującego jako złożonego, funkcjonalnego subsystemu.

• Analiza użyteczności systemu na kontinuum: sukces - niepowodzenie.

Kompetencje - są to ogólne dyspozycje jednostki sprawiające, że jest ona uznana za zdolną do wykonywania zadań bądź pełnienia funkcji.

Kompetencje - to cechy bycia funkcjonalnie przystosowanym do wypełniania ról i zadań, które wyłaniają się podczas działalności produkcyjnej człowieka, a wynikają z przemian w danym zawodzie i samym pracowniku oraz z przyjęcia właściwej postawy zgodnie z wiedzą, sprawnością, sądami i niezbędnymi wartościami. Dwa wymiary:

• Wymiar statyczny - cechy osobowe absolwenta w chwili ukończenia uczelni niezbędne do wykonywania zawodu, w sposób gwarantujący osiągnięcie dobrej sprawności.

• Wymiar dynamiczny - dotyczy przemian dokonujących się w samym pracowniku, który dział w określonym środowisku pracy na danym stanowisku, który nieustannie nabywa nowe doświadczenia.

Kompetencje - zdolność do czegoś zależna od znajomości wchodzących w nią umiejętności, sprawności, jak i od przekonania o możliwościach posługiwania się zdolnością.

Kompetencja - swoista dyspozycja do poprawnego spełniania jakiejś roli, rozwiązywania problemów, analizowania nieznanych wcześniej sytuacji.

Definicje o charakterze instrumentalnym - bazują na takich pojęciach jak: umiejętności, zdolności, sprawności, z zastrzeżeniem że chodzi o sprawność wyższego rzędu, złożoną- predysponującą jednostkę do skutecznego wykonywania określonych zadań, rozwiązywania problemów, pokonywania trudności.

Definicje podkreślające komponent emocjonalno - normatywny wyrażający pozytywny, akceptujący stosunek do określonego zadania, celu, sytuacji lub problemu, wyrażający się w gotowości i chęci do działania na rzecz jego realizacji, rozwiązania.

Definicje integratywne, kompleksowe - kompetencje jako wypadkowe wiedzy, umiejętności, postaw, motywacji, emocji, wartościowania.




Właściwości kompetencji:

• to kategoria podmiotowa (czyje kompetencje nas interesują)

• mają ograniczony zasięg podmiotowy i społeczny (wskazują czego dotyczą, wobec kogo są przejawiane)

• należą do dyspozycji wyuczanych

• proces ich nabywania zachodzi w określonym kontekście

• mają charakter dynamiczny, podlegają przeobrażeniom w toku życia jednostki

• istnieje ich możliwość przenoszenia się na inne dziedziny aktywności jednostki i tworzenia nowych kompetencji (generatywność i transferowalność).

Rozwój zawodowy nauczyciela

Rozwój - proces kierunkowych przemian, w którego toku obiekty przechodzą od form lub stanów prostszych, mniej doskonałych do form lub stanów bardziej złożonych, doskonalszych pod określonym względem.

Rozwój - socjologia:

• biologiczny (cechuje ludzi i zwierzęta)

• kulturowy (charakterystyczny tylko dla ludzi)

Rozwój - psychologia:

• wszechstronny

• jednostronny

• wąski

• szeroki

• ukierunkowany

Rozwój - nauki pedagogiczne:

• Proces polegający na dokonywaniu się w danym podmiocie określonych zmian ilościowych i jakościowych; jest procesem przemian następujących pod wpływem wzajemnych oddziaływań podmiotów na siebie, czynników wewnętrznych (osobowościowych) i zewnętrznych (środowiskowych).




Okresy:

1. Okres wstępny (przygotowawczy), w którym jednostka nabywa kompetencji bazowych od uniezależnienia się od otoczenia.

2. Okres pełnej realizacji planów i projektów życiowych oraz oczekiwań społecznych.

3. Okres schyłkowy, w którym dokonuje się analiza, bilans swojego życia z uwzględnieniem sukcesów i porażek.

wg T. Nowackiego:

Zawód - wykonywanie zespołu czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy i umiejętności, powtarzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania dla pracownika i jego rodziny.

wg J. Szczepańskiego:

Zawód - jest systemem czynności wewnętrznie spójnych, opartym na określonej wiedzy i umiejętnościach skierowanym na wytworzenie pewnego przedmiotu lub usług zaspokajających potrzeby. Czynności lub praca są wykonywane przez pracownika systematycznie i trwale. Wykonywanie tych czynności jest podstawą ekonomicznego bytu pracownika, utrzymania dla niego i ewentualnie dla jego rodziny. Czynności i związane z nim konsekwencje społeczne są podstawą prestiżu i pozycji społecznej pracownika.

*wg Śliwerskiego:

Zawód:

• Jako zespół kompetencji specjalistycznych.

• Jako stan rozczarowania z wykonywanej pracy.

• Jako konkurowanie, współzawodniczenie z innymi profesjonalistami.

Rozwój zawodowy człowieka - to społecznie pożądany proces przemian kierunkowych jednostki (ilościowych i jakościowych), które warunkują jego aktywny i społecznie oczekiwany udział w przekształcaniu siebie samego i przez to swojego otoczenia materialnego, społecznego i kulturowego.

Formy aktywności zawodowej pracujących:




• Dojrzewanie decyzji do podjęcia pracy zawodowej.

• Adaptacja społeczno - zawodowa.

• Identyfikacja społeczno - zawodowa.

• Stabilizacja społeczno - zawodowa.

• Dokształcanie i doskonalenie zawodowe.

• Szczytowe osiągnięcia społeczno - zawodowa.

• Stopniowy regres aktywności społeczno - zawodowej.

• Wycofanie z czynnej pracy zawodowej.

Pięć etapów rozwoju zawodowego człowieka:

1. Okres preorientacji zawodowej dzieci i młodzieży (od urodzenia do 10 r. ż.)

2. Okres orientacji zawodowej młodzieży (11-15 r. ż.)

3. Okres szkolnego uczenia się zawodu (16-25 r. ż.)

4. Okres kwalifikowanej pracy zawodowej dorosłych (17-70 r. ż.)

5. Okres reminiscencji i refleksji społeczno - zawodowej emerytów (po przejściu na emeryturę).

Rozwój zawodowy nauczyciela:

• proces, którego pomyślny przebieg uwarunkowany jest zdolnością i gotowością do stałego podnoszenia poziomu wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz podwyższania i doskonalenia kwalifikacji zawodowych, działania społeczno - zawodowego. 

• ustawiczne podnoszenie własnych umiejętności, doświadczeń, kwalifikacji, wiedzy, dzielenie się swoimi doświadczeniami i korzystanie z doświadczeń innych. 

• poszukiwanie nowych rozwiązań medycznych, rozwój osobowości - tworzenie wizerunku dobrego nauczyciela i człowieka 

• otwieranie się na potrzeby uczniów i rodziców

Faza wzorów metodycznych:

• poszukiwanie i odtwarzanie gotowych schematów działania

• posługiwanie się gotowymi scenariuszami zajęć, narzędziami kontroli, zestawami ćwiczeń

Faza refleksji krytycznej:

• dostrzeganie błędów

• poszukiwanie przyczyn sukcesów i niepowodzeń

Faza twórczości:

• nowatorskie i niestandardowe działania

• samoocena praktyki pedagogicznej

• modyfikowanie sposobów działania

Koncepcja rozwoju profesjonalnego wg J. Butler'a:

• rozwinięta struktura analizy osobowej dla wyciągania wniosków

• docenianie roli refleksji

• wiązanie treści i procesów przedmiotu nauczania z doświadczeniem

• umiejętność sprzedania wiedzy

• dystans wobec programu nauczania

Trzy rodzaje refleksji:

• refleksja ukierunkowana na działanie

• refleksja w działaniu

• refleksja ponad działaniem

Etapy rozwoju wg J. Butler'a:

• Nowicjusz - zachowanie odtwórcze

• Zaawansowany początkujący

• Kompetentny przyjaciel - postawa analityczna

• Biegły nauczyciel - działa z perspektywy doświadczeń

• Ekspert - z bagażem doświadczeń




Osobowość nauczyciela

Kierunki badań osobowości nauczyciela:

1. Ocena osobowości nauczyciela - próba rozstrzygnięcia, czy w procesie dydaktyczno - wychowawczym ważniejszą rolę odgrywa osobowość czy umiejętności zawodowe.

2. Style postępowania wychowawcy wobec uczniów - dwa przeciwstawne style: demokratyczny i autokratyczny i ich zależności w stosunku do motywacji.

3. Poszukiwanie zależności między cechami osobowości a rezultatami uzyskiwanymi przez uczniów - przyjęto pogląd, że wartości właściwości osobowych nauczyciela należy oceniać w konfrontacji z terenem jego działalności czy wychowankami.

4. Struktury poznawcze osobowości - analiza od strony istniejących w psychice nauczyciela kategorii i wymiarów spostrzegania, charakteryzowania i oceniania uczniów (osiągnięcia szkolne, posłuszeństwo i uspołecznienie).

5. Postawy wobec uczniów:

• Podejście „nadawczo - opiekuńcze” - polega na sztywnym sposobie ustosunkowania wobec uczniów (presja wychowawcza; szkoła jako instytucja autokratyczna).

• Podejście „humanistyczne” - eksponuje samodyscyplinę ucznia, indywidualny rozwój, dla nauczyciela - inspiracja, motywacja.

Doskonalenie zawodowe nauczycieli

Dwa modele:- Inicjatywa wychodzi od nauczyciela - Decyduje o tym pracodawca, proponując np. Kursy, studia podyplomowe, szkolenia.

Edukacja permanentna - ogół procesów oświatowo - wychowawczych występujących w całym okresie życia człowieka, prowadzonych we wszystkich możliwych formach organizacyjnych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich.

Kształcenie ustawiczne dorosłych - proces systematycznego uczenia się następujący po zakończeniu obowiązku szkolnego lub wydłużonej edukacji stacjonarnej i trwający przez cały okres aktywności zawodowej, a także dłużej w okresie „trzeciego wieku”.

Typy nauczycieli:

• Pożeracz - wytrwały i aktywny uczeń korzystający ze wszystkich formalnych i nieformalnych możliwości, wzbogacający życie zawodowe i osobiste.

• Aktywny konsument - mniej aktywny niż pożeracz, ale uczący się aktywnie i korzystający ze sposobności by się rozwijać.

• Konsument bierny - uczący się w czasie praktyk i kursów, które odbywa, rzadko wykazujący własna inicjatywę.

• Niedostępny - rzadko uczestniczy w kursach lub praktykach, chyba że za wynagrodzeniem.

• Maruder - nie bierze żadnego udziału w przedsięwzięciach służących rozwojowi zawodowemu, nie zmienia obyczajów osobistych i zawodowych raz wcześniej ustalonych.

Dokształcanie - to aktywność podejmowana w celu uzupełniania wiedzy i umiejętności wymaganych na stanowisku pracy. Może polegać na zdobywaniu kwalifikacji w systemie edukacji pionowej lub tez poszerzaniu i pogłębianiu kwalifikacji w systemie edukacji poziomej, umożliwiającej zdobycie różnych kwalifikacji i specjalizacji w zawodzie. Może tez wynikać z potrzeby zmiany specjalizacji dotychczasowej.

Doskonalenie - podwyższanie kwalifikacji zarówno formalnych jak i rzeczywistych, niezbędnych do spełniania zadań zawodowych w sytuacji zwiększenia wymagań. To kolejny etap edukacji nauczycielskiej, kontynuacja kształcenia i dokształcania oraz uczestnictwo w procesie kształcenia ustawicznego.

Samokształcenie - prowadzone jest samodzielnie z wykorzystaniem pomocy innych osób i instytucji edukacyjnych w celu uzupełnienia wiedzy lub zdobycia nowych umiejętności, może więc realizować zadania dokształcania i doskonalenia zawodowego.

współczesność - MENiS, (CDN - Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, CMPP - Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej, OCEN - Ogólnopolskie Centrum Edukacji Niestacjonarnej, KOWEZ - Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej); wojewódzkie placówki doskonalenia, gminne i powiatowe ośrodki doskonalenia, WDN - Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli.

Podstawy prawne organizacji i działalności doradztwa metodycznego:

• Ustawa z dnia 07.09.1991 r. O Systemie Oświaty (Dz.U. Z 1996 r. Nr 67, poz. 329).

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23.04.2003 r.

• Rozporządzenie z dnia 02.11.2000 r. w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli.

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11.05.2000 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli.

Kto może być doradcą metodycznym?




Mogą być zatrudnieni nauczyciele w publicznych szkołach/placówkach posiadający:

• kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela

• stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego

• co najmniej 5-letni staż pracy

Awans w zawodzie nauczyciela

Czy nauczyciel powinien awansować?

• system awansu zastąpił w 2000 r. system stopni specjalizacji zawodowej

• stopnie specjalizacji zawodowej są atutem w zdobywaniu awansu zawodowego

• związany jest z systemem wynagrodzeń nauczycielskich

Podstawy prawne:

• Rozdział 3a Karta Nauczyciela

• Artykuły 7-10 Ustawy z 18.02.2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 03.08.2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego

• Ustawa z dnia 15.07.2004 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela - weszło w życie 13.08.2004 r.

Faza mistrzostwa zawodowego:

• nauczyciel dyplomowany

• profesor oświaty

1. Stażysta (9 miesięcy) - rozmowa kwalifikacyjna przed komisją, 2 lata pracy w szkole

2. Kontraktowy (2 lata 9 miesięcy) - egzamin przed komisją egzaminacyjną, 1 rok pracy w szkole

3. Mianowany (2 lata 9 miesięcy) - ocena dorobku, uzyskanie akceptacji komisji

4. Dyplomowany

5. Profesor oświaty (20 lat pracy, w tym co najmniej 10 lat jako dyplomowany)

Stopnie nadaje:

• Stażyście - dyrektor szkoły

• Kontraktowemu - organ prowadzący szkołę

• Mianowanemu - organ sprawujący nadzór pedagogiczny (kuratorium)

• Dyplomowanemu - minister oświaty




Stres w zawodzie nauczyciela

Stres - nieswoista reakcja organizmu na stawiane mu wymagania.

Na stres składają się:

• warunki obiektywne

• indywidualne strategie pokonywania stresu

Stres dzieli się na:

• biologiczny - zespół zmian fizjologicznych o charakterze przystosowawczym mających na celu obronę przed czynnikami szkodliwymi (pocenie, żołądek, czerwienienie się, trzęsące ręce). Definicję stresu biologicznego wymyślił Seley.

• psychologiczny - są to zmiany w psychologicznych mechanizmach regulacyjnych i czynnościach pod wpływem różnego rodzaju trudności

Eustres - stres pozytywny, objawy: np. Mobilizacja, odpieranie zagrożenia.

Dystres - chroniczny, prowadzący do komplikacji np. kiedy zagrożenie, przeciążenie jest długotrwałe, przybywa czynników szkodliwych, organizm traci umiejętność samoregulacji.

Reakcje:

• fizjologiczne - wzmożona aktywność serca i układu krążenia, zaburzenia trawienia, zwiększone napięcie mięśni.

• psychiczne - podwyższona uwaga i szybkość reakcji, zwiększona zdolność percepcji w związku z oczekiwanymi wydarzeniami, uczucie podniecenia i napięcia, lęk, trema lub wesołość

Przyczyna stresu u nauczycieli jest ilość podejmowanych decyzji oraz stany konfliktowe.

Dwa typy ludzi podatnych na stres:




Typ A:

• niecierpliwość

• wybujała ambicja

• ciągłe konkurowanie ze wszystkimi o wszystko

• agresywność

• wymagający od siebie i innych

Typ B:

• opanowany

• zrównoważony

• spokojny

• nie przejawiający nadmiernych ambicji




Fazy rozwoju stresu:

1. Mobilizacji (stadium alarmowe) - pozytywny stres, do pokonywania trudności

2. Rozstrojenia (stadium odporności) - pojawiają się czynniki, których nie potrafimy pokonać

3. Destrukcji - rozregulowanie mechanizmów regulujących np. agresja

Sytuacja trudna - gdy brak jest odpowiedniości pomiędzy zadaniem, czynnościami i warunkami zewnętrznymi i/lub wewnętrznymi człowieka. Może być obiektywna lub subiektywna.

Typy sytuacji trudnych:

• deprywacja - związana z niemożnością zaspokojenia potrzeb, brak czegoś, utrata

• przeciążenie - pracą, nauką; psychiczne i fizyczne

• utrudnienie - wszelkie przeszkody

• zagrożenie - jest skutkiem trzech poprzednich

• konflikty motywacyjne - wybór między rzeczami

Stres zawodowy - subiektywna, negatywna reakcja na te aspekty pracy zawodowej, które zagrażają samoocenie nauczyciela oraz jego dobremu samopoczuciu.




Stresory:

• Przeciążenie pracą zawodową

• Brak uznania dla nauczycieli ze strony społeczeństwa

• Nieracjonalne wymagania przełożonych

• Warunki materialne

• Brak współpracy z rodzicami

• Zachowania dysfunkcjonalne uczniów

• Brak motywacji uczniów do nauki

Strategie obronne:

• Socjalizacja

• Dominacja

• Negocjacje

• Fraternizacja

• Nieobecność i wycofywanie się

• Moralizowanie

• Rytuał i rutyna

• Terapia zajęciowa




Wypalenie zawodowe (burn - out):

• skutek przewlekłego stresu, niezmodyfikowanego własna aktywnością zaradczą

• kryzys - gdy cele pozostają niespełnione przez długi czas

• konflikt osiągnięć - wysiłek sprzeczny sam w sobie, motywacja osiągnięć blokowana przez świadomość daremności działań

Przyczyny wypalenia:

• naruszenie równowagi pomiędzy celami indywidualnymi a celami instytucji

• wysokie oczekiwania społeczne a niski status

• brak zrozumienia problemów osobistych przez dyrektorów szkół

• konflikty i „układy” w zespołach nauczycielskich

• konfrontacja ideałów z realiami

• poczucie niekompetencji

Zespół wypalenia zawodowego:

• Wyczerpanie emocjonalne - jest wynikiem przeciążenia, zbyt częstych konfliktów interpersonalnych

• Depersonalizacja - polega na zmianie nastawienia do ludzi (obojętność, negatywny stosunek)

• Obniżenie potrzeby osobistych sukcesów - spadek satysfakcji zawodowej

Typy objawów:

• Fizyczne - poczucie zmęczenia, choroby

• Emocjonalne i behawioralne

• Rodzinne i społeczne - zakłócone relacje w rodzinie

• Związane z pracą

Etapy wypalenia zawodowego:

1. dostrzeganie ograniczeń płynących z wykonywanego zawodu

2. fizyczne zmęczenie, emocjonalna pustka lub intensywny lęk

3. zachowania obronne o charakterze dysfunkcjonalnym

1. Awans zawodowy nauczyciela

Awans zawodowy uruchomił mechanizmy do podnoszenia kwalifikacji

Czy nauczyciel powinien awansować?

• system awansu zastąpił w 2000 r. system stopni specjalizacji zawodowej

• stopnie specjalizacji zawodowej są atutem w zdobywaniu awansu zawodowego

• związany jest z systemem wynagrodzeń nauczycielskich

Stażysta (9 miesięcy) - rozmowa kwalifikacyjna przed komisją, 2 lata pracy w szkole

Nauczyciel stażysta otrzymuje nauczyciela opiekuna- wspólnie przygotowują plan zawodowy, obserwacja u opiekuna; raz w miesiącu jest hospitowany przez opiekuna. Stażysta pisze konspekty, które są sprawdzane przez opiekuna stażu.

Kontraktowy (2 lata 9 miesięcy) - egzamin przed komisją egzaminacyjną, 1 rok pracy w szkole

Nauczyciel kontraktowy ma nadal opiekuna stażu (2 lata i 9 m-cy), potem składa się wniosek, aby otworzyć procedure przemianowania. Dokumentacja trafia do dyrektora szkoły. Skład komisji kwalifikacyjnej: dyrektor szkoły, opiekun stażu, przedstawiciel organu nadzorującego, przedstawiciel związków zawodowych. Termin egzaminu wyznacza się indywidualnie.

Mianowany (2 lata 9 miesięcy) - ocena dorobku, uzyskanie akceptacji komisji; Stabilizację nauczyciel ma od momentu mianowania (bardzo trudno go zwolnić). Pierwsze 4 lata- weryfikacja przydatności zawodowej nauczyciela. Ma on swoją dokumentację- osiągnięcia, ale też np. niezrealizowanie stażu (jeśli 2 razy niepomyślnie odbył staż, to może po raz 3 ale w innej placówce)

Dyplomowany

Profesor oświaty (20 lat pracy, w tym co najmniej 10 lat jako dyplomowany)

Zawód nauczyciela od starożytności na współczesności.

Zawód ten należy do najstarszych zawodów świata. Historyczne dowody na to znajdujemy w Chinach. Cesarz Szum przekazując pieniądze z własnej kasy szkolił społeczeństwo. W pierwszej kolejności udzielano wiedzy o społeczeństwie, przygotowując w ten sposób urzędników. W pierwszej kolejności

1. moralności,

2. podstawy polityki,

3. literatura i historia ojczysta,

4. język inny niż kantoński.

Nauczyciel za najmniejsze przewinienie karał, byli oni nazywani „Bogiem piekieł” Kara była narzędziem motywującym.

INDIE

Funkcje nauczyciela wykonywali brahmani (kapłani), którzy byli uprawnieni do przekazywania wiedzy kastom niższym, do których zaliczano rzemieślników i kupców. Najniższa warstwa paliasi nie miała dostępu do wiedz. Nauczanie odbywało się Świerzym powietrzu i obejmował wiek od 12 do 48 lat.

Przedmioty to: pisanie, czytanie, uczenie na pamięć świętych ksiąg „Wedy”.

Nastawienie nauczyciela było przyjazne. Najważniejsi w państwie monarchowie byli naznaczeni przez Boga i nie musieli się uczyć.

MEZOPOTAMIA

Nauczycielami byli również kapłani. Szkoły były zakładane w kościołach, kaplicach aryjsko - babilońskich. Uczono w nich:

- zasad religijności,

- arytmetyki,

- statystyki,

- architektury,

- astronomii,

- geografii,

- gramatyki,

- historii,

- przyrody,

- handlu.

Kapłani pracowali na potrzeby państwa i dbali o to aby młodzież, którą im powierzono spełniała role w życiu państwa jak i wżyciu osobistym.

EGIPT

Nauczycielem był kapłan ale również był i nauczyciel świecki. Głównym celem pracy nauczyciela egipskiego była praca wyłącznie dla celów społeczno - państwowych, a celem nauczania było przyswojenie przez uczniów następujących elementów z programu.

- sztuka czytania,

- sztuka pisania,

- podstawowe działania arytmetyczne.

Nauczyciel był bardzo surowy i wymagania swoje uzyskiwał karząc ucznia.

NAUCZYCIEL ŻYDOWSKI

Nauczyciel u żydów stal się wychowawca całego narodu. Był jego najlepszym obrońcą oraz wiernym stróżem tradycji narodowych. Powszechnie znaczenie edukacji w życiu narodu postawiło nauczyciela żydowskiego wysoko w hierarchii zawodów. W nauczycielu widziano prawdziwego obrońcę i czczono go tak jak u innych narodów czczono nieustraszonych rycerzy. Do zawodu nauczycielskiego wybierano osoby posiadające wysokie wymagania w zakresie nienagannych obyczajów oraz o niezwykłej dojrzałości intelektualnej, umysłowej. Nauka w szkole żydowskiej trwała od bardzo wczesnego ranka do zachodu słońca. Była jedna krótka przerwa obiadowa. Nieznano w szkole żydowskiej wakacji. Z wielkim szacunkiem przestrzegano wszystkie święta. Nauczanie w szkołach żydowskich było bezpłatne.

GRECJA

Nauczycielem najczęściej był wędrowny śpiewak, którego uznawano za mędrca (Homer). Był to człowiek niezwykłej wiedzy, mędrca, stróż obowiązujących w państwie zasad moralnych. Osoba potrafiąca sterować sumieniami, Zajmował się kształceniem synów królewskich (szkolnictwo prywatne).

Uczono ich m.in.

- sztuki wojennej,

- umiejętności wymowy (przemówienia) - retoryka.

Rozwój przyszłego władcy powierzono rodzinie.

ATENY

Nauczanie było powszechne, ogólny dostęp. Każdy kto miał predyspozycje mógł zostać nauczycielem. Nauczycielom płacono za pracę. Wymagano od nich dużej dyscypliny i surowo go rozliczano.

Podstawowe przedmioty to:

- pisanie,

- czytanie,

- gramatyka,

- muzyka - gra na lutni.

W szkołach ateńskich rozwijają się specjalności, nacisk na gramatykę - gimnasion, muzyka, gimnastyka - parbileta.

Epoka HELLENISTYCZNA

Nauczyciel w tej epoce jest uznawany przez społeczeństwo jako niezwykle ważny i potrzebny z powodu badania społeczeństwa nowej jakości życia. Zgromadzenie ludowe jako najwyższy organ władzy społecznej w starożytnej Grecji powołuje tzw. pedenomów, których obowiązki można porównać do obowiązków współczesnych wizytatorów, zadaniem, których jest kontrola obowiązujących programów obowiązujących we wszystkich szkołach. Nauczyciel był utrzymywany przez miasto otrzymując za to pensje. Do szkoły przychodziły dzieci podzielone ze względu na wiek. Po raz pierwszy wprowadzono naukę na tablicy ściennej.

Przedmioty w szkołach to:

- pisanie (na tabliczkach, rylcem),

- czytanie,

- gramatyka.

RZYM republikański

Nauczycielem w tych szkołach jest ubogi litterator (niewolnik wyzwolony) zakładał on szkołę pobierając niewielka odpłatność od uczniów. Uczył dwóch rzeczy:

- pisania podstawowego i czytania podstawowych tekstów (do tych szkół uczęszczało biedne społeczeństwo). Bywało również tak, że sprowadzono do gospodarstw domowych nauczycieli, których zadaniem było nauka indywidualna dzieci. Na takie zachowanie mogli sobie pozwolić tylko arystokraci. Byli to prywatni nauczyciele uczący pisania, czytania, historii, geografii, arytmetyki, muzyki, teatru, filozofii. Zazwyczaj był to gracki nauczyciel. Nauczyciel nie mógł kształtować osobowości.

Rzymski nauczyciel szkoły średniej

Rola nauczyciela prywatnego zakończyła się w I wieku po Chrystusie bowiem jest to czas kiedy większość rzymian wychowywanych na ważniejszych dziełach greckich stali się samodzielni do wykonywania zawodu nauczyciela. Dlatego też zaczęto tworzyć wyższe struktury organizacyjne, co wskazywało na to, że szkoła rzymska z prywatnej zaczęła zmieniać się na państwową pod nadzorem władzy cesarskiej. A nauczyciele stawali się urzędnikami miejskimi. W tych szkołach nauczyciel pracował codziennie 6 godzin. Było bardzo wiele wolnych dni oraz 4 miesiące wakacji.

Pierwsi profesorowie szkół wyższych.

Rzymska szkoła średnia w II wieku po Chrystusie zaczęła dzielić się na 2 odrębne części. Nauczanie gramatyki wraz z lekturą stało się podstawą do wyodrębnienia w strukturze szkoły średniej a retoryka zaczęła tworzyć podstawę szkoły wyższej dającej początki uniwersytetom. Powstały w tamtych czasie pierwsze katedry, które były powiązane;

- katedra języka greckiego,

- katedra języka łacińskiego,

- katedra filozofii,

- katedra prawa

Po 20 latach pracy w tym czasie profesorowie mogli odejść na emeryturę otrzymując dalej wynagrodzenie.





8

---