Sośnicki K, Pedagogika ogólna- Ablewicz


1. K. SOŚNICKI - JAK STUDIOWAĆ DZIEŁO PEDAGOGICZNE?

DWA ETAPY:

  1. Studiowanie reprodukcyjne:

  • Samodzielne rozważania i ( dopiero po 1 etapie):

    1. naświetlamy myśli autora przez własne doświadczenia

    2. staramy się o rozszerzenie i kontynuację myśli autora swoimi myślami;

    3. uświadamiamy sobie ogólne cechy i charakter ( układ treści, sposób argumentowania, dialog z innymi dziełami, Styl, język itp)

    4. włączamy studiowane dzieło do odpowiedniego kierunku pedagogicznego.

    2. K. ABLEWICZ- METODOLOGICZNE HORYZONTY SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ

    - W procesie poznawania człowieka oraz sytuacji wychowawczej zasadnicza rola adekwatności metody do przedmiotu.

    - Przedmiot w świecie przyrody czy kultury zatem pytamy o przyczynę czy intencję? WAŻNE: Rzetelność domaga się równoważenia wszystkich istotnych aspektów trzeba utrzymać poznawczą harmonię między paradygmatami badawczymi (cele badacza).

    SYTUACJA WYCH. JAKO PODSTAWOWY PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI:

    - 2 interpretacje procesu wychowania: szerokie i wąskie (kryterium intencjonalność) [Cichoń]

    - Ściśle: przedmiot bad. ped. = człowiek (dorastający) w sytuacji wychowawczej, która stanowi konstytutywny element codziennego życia człowieka.

    BADANIA:

    - rzeczywistość należy poddać zobiektywizowanej deskrypcji.

    - obszar podlegający badaniom ped.: sytuacje i procesy wychowania w wąskim i szerokim znaczeniu ad szerokie- szczególna rola zdarzeń losowych zmuszają człowieka do określenia się, są problemem moralności, wzywają do odpowiedzialności; dają silną podstawę do kształtowania się „osobistego ja” człowieka.

    te obszary poddaje się badaniom diagnostycznym (na ich podstawie formułuje się) cele ogólne i cząstkowe opracowanie właściwego doboru działań i metod wychowawczo- dydaktycznych.

    CECHY RZECZYWISTOŚCI, które konstytuują jej założenia ontologiczne oraz warunkują dobór metod:

    1. dynamika i procesualność zjawisk społ- kult.;

    2. przypadkowość, niepowtarzalność, odmienność zjawisk;

    3. dynamika i procesualność doświadczenia potocznego człowieka, związane z doświadczeniem czasu;

    4. subiektywny charakter doświadczenia naturalnego;

    5. uczestnictwo człowieka w obiektywnie istniejącej rzeczywistości zaangażowanie aksjologiczne (interpretacja rzeczywistości przez człowieka)

    Każdy uczestnik życia społecznego jest „skażony” subiektywnością i przedrozumieniem- badacz też!

    Wyrazem przedrozumienia jest emotywno (cokolwiek to znaczy- o maj gad)- intelektualne nastawienie wobec świata, wyrażające się w języku. SŁOWO- „skrzynka”, ZNACZENIE- „klucz” (z naszym doświdzczeniem)- apogeum niezrozumienia

    Człowiek chce przekazać drugiemu człowiekowi swoje doświadczenie. Czyni to za pomocą słowa, które coś znaczy (bardzo odkrywcze) jest to naprowadzanie człowieka na doświadczenie źródłowe poprzez odsłanianie przed nim istoty danego fenomenu ( fenomenologia).

    ważność języka jakim posługuje się badacz!

    DOŚWIADCZENIA A METODOLOGICZNE HORYZONTY badań syt. wych.

    3 aspekty potocznego doświadczenia świata (w uproszczeniu):

    1. (empiryczne) fizyczność, policzalność nauki przyrodnicze [ILOŚĆ]

    2. (empiryczne) indywidualność, subiektywność, historia, duch nauki kulturowe [JAKOŚĆ]

    3. doświadczenie metafizyczne, duchowe, aprioryczne filozofia [ISTOTA]

    a priori:

    => wyznaczają określony horyzont badań

    => nie są rozłączne!!!

    KAŻDY CZŁOWIEK, KAŻDA SYTUACJA WYCHOWAWCZA
    ZAWIERA 3 ASPEKTY!!!

    POSTULAT STOSOWANIA ZASADY KOMPLEMENTARNOŚCI PARADYGMATÓW BADAŃ:

    - warunkowość i perspektywiczność dokonywanego oglądu- cecha przynależna każdemu z paradygmatów

    -> badania ilościowe: powtarzalna, policzalna, obserwowalna kategoria. WYNIK- dot. nasilenia i korelacji.

    -> badania jakościowe (interpretatywne): rozumienie. Geistewissenschaften- nauki o duchu (społeczne i humanistyczne).

    Poznanie w naukach humanistycznych- spirala hermeneutyczna (poznanie nielinealne)

    - w każdym opisie trzeba dostrzec część i całość oraz wiążącą je relację „od - do”

    - 2 nurty:

    „socjologiczny”- indukcyjny tok postępowania, bazowanie na kategoriach obserwowalnych, ale brak wstępnych hipotez, „epoche” wynikające z przyjęcia założeń o cechach rzeczywistości społecznej; wyjaśnienie + rozumienie; kryteria skuteczności, funkcjonalności.

    „? i jaki jeszcze ?”- fenomenologiczny w ramach badań jakościowych - ? (cytowane dosłownie, te pytajniki są stawiane przez Kasie)

    Czy badania empiryczne pozwalają dotrzeć do istoty? NIE

    Potrzebna metoda umożliwiająca człowiekowi uchwycenie istoty zjawisk, która jest dana w apriorystycznym doświadczeniu potocznym, lecz ukrywa się za empirią; domaga się ona odsłonięcia

    Potrzeba antropologicznej „metaperspektywy”; kluczem są wartości (Tischner)

    Założenie:

    Świat przeżywany ma ukrytą, duchową strukturę. Dociera się do niej na drodze intuicji i fenomenologicznej epoche i innych redukcji.

    HORYZONT BADAŃ FENOMENOLOGICZNYCH (ISTOTNOŚCIOWYCH):

    - fenomenologia:

    - w ramach b. jakościowych: codzienność jako punkt wyjścia i dojścia

    - w ramach b. istotnościowych: codzienność- punkt wyjścia, ale punkt dojścia- istota rzeczy, sens.

    - BADANIA ISTOTNOŚCIOWE umożliwiają interpretację i porządkowanie danych uzyskanych na poziomie badań jakościowych i ilościowych.

    uzasadnienie potrzeby tych badań w pedagogice: potrzeba egzystencjalno- aksjologicznej propozycji życia (do przedłożenia młodzieży).

    - Przedstawiciele w PL:

    - R. Ingarden, J. Tischner, W. Cichoń, W. Stróżewski, T. Gadacz, J. Filek.

    - w perspektywie b. istotnościowych o prawdziwości zjawisk decyduje naoczne doświadczenie sensu fenomenu; ono też uzasadnia jego istnienie.

    - fenomenolog szuka doświadczeń źródłowych.

    - potrzebna „wrażliwość intelektualna”, „intuicja apriorycznego sensu”;

    - opis fenomenologiczny jest zarazem opisem kontekstualnym (zgodnie z zasadą hermeneutyki) i badaniem w działaniu- badacz w środku życia codziennego.

    WARUNKI STOSOWANIA ZASADY KOMPLEMENTARNOŚCI PARADYGMATÓW:

    1. otwartość na różne rodzaje danych pochodzących z różnych metodologii

    2. świadomość metodologiczna badacza:

    - świadomość istnienia możliwości wielostronnego opisu

    - świadomość wzajemnej nieredukowalności tych opisów.

    - hierarchia metodologii- zarówno b. jakościowe jak i ilościowe domagają się b. istotnościowych, które odsłaniają nieempiryczne podstawy doświadczenia i umożliwiają interpretację końcową wyników.

    - konieczność aksjologicznej penetracji zmieniającej się rzeczywistości wynika z silnego odniesienia pedagogiki do indywidualnej egzystencji człowieka oraz kulturalno- społecznego rozwoju ludzkości. Dlatego ta penetracja obowiązuje i wychowawcę i polityka


    Ablewicz K., Metodologiczne horyzonty sytuacji wychowawczej, „Przegląd badań edukacyjnych”, nr 1 (1) 2005

    W procesie poznawania zasadniczą rolę odgrywa adekwatność przyjętej metodologii oraz procedur badawczych. Podobnie z opisem owego poznania, który zależy od tego, czy w momencie precyzowania przedmiotu badań i dokonywania redukcji tematycznej zostanie on zinterpretowany jako istota ze świata przyrody, czy kultury i czy w ślad za tym postawione zostanie pytanie o przyczynę jego postępowania, czy o intencję.

    Gł. problem badacza tkwi w trudności umiejętnego zespolenia metody z przedmiotem oraz utrzymaniu poznawczej harmonii pomiędzy paradygmatami badawczymi (czyli harmonii pomiędzy badaniami ilościowymi, jakościowymi i istotnościowymi) => stąd podjęta przez prof. Ablewicz próba, naszkicowania metodologicznych horyzontów (na tle każdego z nich stają się bardziej widoczne określone zjawiska - fenomeny wychowania i edukacji. Celem jest rzetelność poznawcza , która warunkuje trafność podejmowanych decyzji.

    Ustalając przedmiot badań pedag. należy uwzględnić 2 interpretacje procesu wychowania (szerokie i wąskie), których kryterium różnicującym jest INTENCJONALNOŚĆ

    (1)ujęcie szerokie - wychowanie to wszelkiego rodzaju wpływy, oddziaływania, których człowiek doświadcza w ciągu całego życia. Mimo, iż wpływy te pozbawione są konkretnych zamierzeń wychowawczych, nie są ukierunkowane świadomie na jakiś cel wychowawczy, to i tak wychowują. Skutki tych działań nie muszą być analizowane z pedag. punktu widzenia, aczkolwiek ta niepedagogiczna, w sensie intencjonalnym, rzeczywistość kulturowo-społeczna stanowi przedmiot badań pedag.

    (2)ujęcie wąskie - wychowanie jako obszar działań ściśle intencjonalnych, zamierzonych i celowych, nastawionych na realizację wartości potwierdzających i rozwijających fizyczne, psychiczne i duchowe dyspozycje człowieka dorastającego, konstytuujących jego osobowe „ja”.

    Przedmiotem badań pedag. będzie więc dorastający człowiek w sytuacji wychowawczej, która stanowi, tak jak cały proces wychowania, konstytutywny komponent rzeczywistości, a tym samym - codziennego życia człowieka.

    *pierwszy jest łączony najczęściej z instytucjami wychowawczo-edukacyjnymi, gdyż jest związany z konkretnymi intencjami, przemyśleniami i działaniami

    *drugi uwzględnia sytuacje i procesy, które nie mają charakteru wychowawczo-intencjonalnego; zaliczyć tu można zarówno te zjawiska i ludzkie działania, jakie zachodzą w obszarze całej „niepedagogicznej” rzeczywistości, jak i wszelkie zdarzenia losu

    0x08 graphic

    (a)dynamika i procesualność (temporalność) zjawisk społ.-kulturowych

    (b)przypadkowość, niepowtarzalność i odmienność zjawisk obiektywnie istniejącego świata życia

    (c)dynamika i procesualność doświadczenia potocznego człowieka, ściśle związana z doświadczeniem czasu

    (d)sfera emocjonalno-uczuciowych, intelektualnych i wolicjonalnych doświadczeń człowieka

    (e)uczestnictwo człowieka w obiektywnie istniejącej rzeczywistości


    Wobec takiej rzeczywistości pedagog uprzytamnia sobie, że nie tylko cały świat społ.-kulturowego życia człowieka, łącznie z wypełniającymi go sytuacjami wychowawczo-edukacyjnymi, są „skażone” intencjonalnością ich uczestników, ale i że on sam jest uczestnikiem tej społeczności oraz że wnosi do badanej sytuacji własne jej rozumienie i własne, subiektywne odniesienie do jej uczestników.

    0x08 graphic
    Badacz sam pochodzi z jakiegoś świata, zatem jego badania będą zawsze naznaczone „przedrozumieniem” (zakorzenionym w najbardziej podstawowym odniesieniu człowieka do świata.

    0x08 graphic
    Wyrazem tego jest emotywno-intelektualne nastawienie wobec świata

    Jest ono wyrażane, odsłaniane i ujawniane w języku, który oswaja świat (Gadamer) i odsłania „klimat” świata

    DOŚWIADCZENIE CZŁOWIEKA A METODOLOGICZNE HORYZONTY BADAŃ SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ

    Można wyróżnić 3 aspekty potoczno-badawczego doświadczania świata (są podłożem dla 3 perspektyw badawczych)

    (1)aspekt odnoszący się do fizyczności i policzalności świata, a przede wszystkim jego „widzialności”, zmysłowego czucia => nauki przyrodnicze, scjentystyczne (ilościowe), z perspektywą badań empiryczno-analitycznych

    (2)aspekt związany z postrzeganiem przez człowieka siebie samego jak istoty zindywidualizowanej i historycznej, samodzielnie tworzącej kulturę materialną i duchową => nauki kulturowe, gł. historyczne - hermeneutyczne (interpretatywne, jakościowe) z całą procedurą badań humanistycznych

    (3)aspekt poznania filozoficznego - wykracza poza wąsko rozumianą empirię i transcenduje ku temu, co nieempiryczne, co do swego istnienia nie potrzebuje zmysłowego potwierdzenia, a przede wszystkim ilościowego. To rodzaj doświadczenia którego realność mierzona jest doświadczeniem metafizycznym, duchowym, apriorycznym.

    Powyższe odmiany doświadczania świata nie są rozłączne. Przeżywane są przez człowieka jako całości, „wypełnione” zarówno tym, co empiryczne, jak i tym co poza empiryczne, co aprioryczne.

    Wracając do swoistości sytuacji wychowawczej, trzeba zaznaczyć, że jest ona doświadczana zarówno w sposób empiryczny, jak i nie empiryczny, aprioryczny. Konsekwencją tego doświadczenia jest, że każda z powyższych perspektyw wyznacza badaniom pedag. określony horyzont, na którego tle poznawane są określone fenomeny wychowania.

    TUTAK POWINIEN BYĆ RYSUNEK ALE ŹLE SIĘ KOPIUJE WIĘC MUSICIE SOBIE ZOBACZYĆ W ORYGINALE NOTATEK OD MARTY

    Sytuacje wychowawcze jako całość stanowią konkretny przedmiot badań pedag. Jego metodologiczna „obróbka” odnosi się do wskazanych trzech horyzontów badawczych.

    Przykład zjawiska AUTORYTETU na tle trzech horyzontów badawczych:

    HORYZONT BADAŃ ILOŚCIOWYCH

    HORYZONT BADAŃ INTERPRETATYWNYCH

    Dzieje oraz swoiste poszczególnym epokom procesy społ.-kulturowe poznawane są wg toru spirali hermeneutycznej - proces poznawania i rozumienia przebiega w nieustannym, kolistym odniesieniu części i całości. W każdym opisie trzeba dostrzec ową część i całość oraz wiążącą je wzajemną relację „od-do”: od doświadczanego przez człowieka fragmentu rzeczywistości do całości, jak jego horyzontu czy kontekstu.

    W tym sensie doświadczam czyjegoś autorytetu jako całości, ale zarazem zdaję sobie sprawę, że na autorytet danego człowieka składa się szereg, wzajemnie warunkujących się elementów, że są one dynamiczne w swych współzależnościach i staram się je jako takie objaśnić.

    Gł. probierzem jest trafność doboru metody do przedmiotu oraz umiejętność wykorzystywania wyników badań ilościowych jako pomocniczych do przeprowadzania badań jakościowych, ale też i odwrotnie.

    W badaniach interpretatywnych mimo, iż badacz włącza również procedury hermeneutyczno-fenomenologicznej postawy (nie stawia na początku jednoznacznych hipotez, lecz po przyjęciu „pojęć ramowych” pozostaje otwartym na wydarzenia zmiennej rzeczywistości), to sposób postępowania jest tu nadal indukcyjny, a poszczególne zjawiska zredukowane do kategorii obserwowalnych. Co ważne: obserwowalna rzeczywistość jest wystarczającym kryterium do orzeczenia o prawdziwości i zasadności istnienia jakiegoś zjawiska.

    Zatem paradygmat badań interpretatywnych, jakkolwiek pozwala uchwycić jakieś zjawisko w jego niepowtarzalności i rozpisać na części pierwsze (wskazać wewnętrzne, swoiste mu mechanizmy i powiązania, które niewątpliwie mogą posłużyć do budowania teorii), nie dostarczy nam zadowalających odpowiedzi, dzięki którym człowiek będzie mógł sensownie porządkować rzeczywistość itd.

    Z samej analizy rzeczywistości społecznej, zwł. wychowawczo-edukacyjnej, człowiek nie jest w stanie wyprowadzić ani celów, ani zadań, które mogą sensownie prowadzić do ich realizacji. W tym miejscu musi się posiłkować jeszcze jedną perspektywą badawczą, która pochodzi jednak z rzeczywistości pozaempirycznej.

    HORYZONT BADAŃ FENOMENOLOGICZNYCH (ISTOTNOŚCIOWYCH)

    0x08 graphic
    Jest to właśnie horyzont opisu antropologicznego, który pozwala opisać rzeczywistość jako spójną (nie tylko logicznie ale i aksjologicznie).

    Konecki antropologiczną perspektywę teoretyczną określa „triangulacją teoretyczną” (metodologiczny metapoziom) - umożliwia merytoryczne i kontekstowe porządkowanie rzeczywistości, które odbywa się za pomocą pewnego klucza aksjologicznego, którym wg Tischnera są wartości

    Świat życia posiada pewne ukryte struktury (umożliwiają człowiekowi w ogóle rozpoznawanie zjawisk jako takich) => dane są one człowiekowi w doświadczeniu potocznym => w drodze do ich uchwycenia, poznania musi posiłkować się intuicją

    0x08 graphic

    Dzięki niej badacz odsłania to, co aprioryczne - istota danego fenomenu (natury apriorycznej) dana jest człowiekowi w bezpośredniości doświadczenia świata

    WZAJEMNE UWARUNKOWANIA METODOLOGICZNYCH HORYZONTÓW

    Aby realizować postulat rzetelności poznawczej, należy przybliżyć warunki jego ewentualnej realizacji:

    @otwartość na różne rodzaje danych dostarczanych przez odmienne procedury metodologiczne - prowadzone w ich ramach badania stają się rzeczywiście horyzontami dostarczającymi wiedzy z zakresu wychowania i edukacji oraz wszelkich zjawisk i procesów z nimi związanych. Wydaje się, że wiedza ta jest schierarchizowana, przynajmniej z punktu widzenia jej „przydatności” w diagnozowaniu i prognozowaniu pracy edukacyjno-wychowawczej. Dzieje się tak dlatego, iż istnieje pewna hierarchia w sposobach poznawania rzeczywistości

    @świadomość metodologiczna samego badacza - chodzi tutaj o świadomość nie tylko wycinkową, dotyczącą jednego paradygmatu, ale świadomość istnienia epistemologicznego faktu możliwości wielostronnego opisu danego fenomenu oraz świadomością wzajemnej nieredukowalności tych opisów.

    Badacz w zależności od cech samego przedmiotu badań, dokonuje adekwatnego wyboru metodologicznego, zdając sobie przy tym sprawę z tego, co mu się uda zbadać przy pomocy wybranej procedury. Przy tym zarówno w badaniach ilościowych, jak i jakościowych, istnieje potrzeba przeprowadzania badań istotnościowych, które pozwolą: (1)odsłonić dane nieempiryczne, wg których formułowane są w sposób uzasadniony wskaźniki empiryczne oraz (2)umożliwią sensowną interpretację końcową, czyli porządkującą teoretyczno-filozoficzną triangulację.

    3. ABLEWICZ - Teoretyczne i metodologiczne.... → CHARAKTER I ZNACZENIE BADAŃ ISTOTNOŚCIOWYCH W PEDAGOGICE

    1. Pedagogika w pułapce metodologicznej:

    Albo obiektywizm w naukach przyrodniczych

    Albo hermeneutyka postmodernistyczna

    (jednorodność metodologiczna vs. Żelazna zasada równoważności wszystkich interpretacji (pluralizm)

    1. Potrzeba odnalezienia metody odkrywania prawdy możliwej do zastosowania w warunkach życia codziennego

    2. trudna sytuacja pedagoga: musi łączyć poznanie i uczestnictwo ( w 100% niemożliwe ale trzeba próbować → „poznawczo - egzystencjonalny paradoks

    wiedza egzystencjonalna → pedagog : człowiek ← wiedza naukowa

    w tradycyjnym rozumieniu te rodzaje wiedzy konkurują. Należy tę konkurencję przezwyciężyć na drodze badań istotnościowych

    DLACZEGO ONE?

    Dlatego, że dają możliwość wnikliwego poznania sytuacji wychowawczej w całej jej złożoności aksjologicznej i antropologicznej; poznania korzystającego z wewnętrznego sensu życia

    → trzeba prowadzić systematyczne rozważania nt. „świata przeżywanego” (Lebenswelt) oraz wiedzy przez niego „dostarczanej”- doxy.

    LEBENSWELT:

    → ogólna i uniwersalna struktura świata przeżywanego (chroni przed pułapką absolutyzacji techne)

    DOXA - wiedza dostarczana przez Lebenswelt - może stanowić pole badań istotnościowych, gdyż jest jej pierwszym wyrazem wiedzy istotnościowej

    - ? - Co warunkuje sens wychowania, co stanowi jego niezbywalne warunki

    Pl. : Lebenswelt - świat życia - świat doświadczany (doświadczenie = przeżycie + refleksja)
    (nie wiem o co chodzi z tym skrótem Pl. - ale to co jest dalej jest w tekście na stronie 101-102 u Ablewicz oczywiście ;) )

    DOŚWIADCZENIA - materiał tworzący aksjologiczny zrąb charakteru człowieka

    Doświadczenie posiada pewne CECHY, które domagają się respektowania w procesie wychowania (tak jak prawa przyrody)

    MOMENT DOŚWIADCZENIA I ICH NASTĘPSTWO - materiał wychowania miejsce pracy pedagoga

    METODA BADAŃ ISTOTNOŚCIOWYCH:

    Fenomenologiczna podstawa i deskrypcja

    → PED. OPISOWA - cel: istotnościowe poznanie faktu ped., przedmiot poznania: sens tego, co „pedagogiczne”

    - ? - jaka jest swoistość bycia „pedagogicznym”?

    Tischner: świadomość jest zawsze świadomością czegoś.

    → w badaniach pedagogicznych trzeba utrzymać łączność z tym, co jest dane spostrzeżeniu, ale bytowo znajduje się poza badaczem

    przedrozumienie

    rozumienie potoczne

    rozumienie naukowe

    → rozumienie odsłaniania jakości i ich wzajemną nieredukowalność.

    Sens zawsze jest czyjś (bo zakorzeniony w czyjejś świadomości czegoś)

    obudzić wrażliwość na to, co w doświadczeniu jest naoczne i bezpośrednio dane

    [ E. Stein - na wykładzie ]

    FENOMENOLOGIA WYCHOWANIA:

    Sytuacja wychowawcza nie jest wyłącznie stanem mojej świadomości, lecz samodzielnym obiektem mojego odniesienia , w którym uczestniczę (!)

    Istotą tego uczestnictwa jest doświadczenie odpowiedzialności zastępczej!

    Sytuacja wymaga mojego czynu; czyn jest nieodwracalny (ludzka bezradność wobec czasu)

    → świadomość tego jest podstawą odpowiedzialności

    → obcowanie z rzeczami takimi, jakimi są

    EPOCHE - zawieszenie (nie negacja!) wiedzy naukowej i potocznej

    Etapy epoche: (redukcje)

    1. zawieszenie wiedzy naukowej

    2. zawieszenie wiedzy potocznej

    3. redukcja ejdetyczna - co jest podstawowe dla badanego fenomenu?

    (4. redukcja transcendentalna) - jak wartość jest dana swej świadomości?

    PODSTAWOWY ETAP: badanie pojęć, opracowanie ich zasadności i odpowiedzialności ich ISTOTY

    → te ustalenia uprzedzają pojęciową strukturę teorii

    WARUNKI BYCIA FAKTEM PED.: