NERWICE
A. Kępiński „Psychopatologia nerwic” - postaci nerwic; objawy osiowe- do egzaminu
*Aleksandrowicz „Zaburzenia nerwicowe”*
M. E. P. Seligmann - rozdział o nerwicach - do egzaminu
Stanley Rachman „ Zaburzenia lękowe” GWP - rozdz.1 - do egzaminu
Obuchowska „ Dynamika nerwic” - cz. 1 rozdz. 1 i 2; cz.2 rozdz.5 - do egzaminu
K. Horney - „Neurotyczna osobowość naszych czasów” rozdz.1-5; „Nasze wewnętrzne konflikty”-„Nerwica a rozwój” - przyczyny, mechanizmy rozdz.1-6- do egzaminu
Dollard i Miller „Osobowość a psychoterapia”- 214 stron (koniec rys. schematy mech. nerwic)- do egzaminu
M. Sokolik „Pacjenci z pogranicza nerwicy i psychozy”
E. Goldstein „ Zaburzenia z pogranicza/borderline”
Pytania:
Funkcje Eksternalizacji
Struktura mechanizmów obronnych
Rola wyidealizowanego obrazu siebie
Mechanizm nerwicowy
Błędne koło
Własności potrzeb neurotyka
Struktura zaburzeń nerwicowych w koncepcji Karen Horney
Struktura objawów nerwicowych
Dynamizm zaburzeń nerwicowych wg D&M
Struktura nerwicowa
POSTACI NERWIC *KĘPIŃSKI*
Na czym polegają nerwice, co w nich jest specyficznego?
Lęk nie musi być uświadamiany przez osobę i dostrzegany przez terapeutę
Człowiek odczuwa lęk, ale nie zawsze wie, czego się boi
Nieadekwatny lęk ze względu na nasilenie
Lęk ciągle się pojawia
Osoba nadmiernie skoncentrowana na sobie
Reakcje na lęk mogą być różne
Zaburzenia wegetatywne- człowiek ma dolegliwości, które nie mają źródła w fizjologicznym uszkodzeniu. Mimo, że nie choruje, odczuwa dolegliwości i nie udaje, ale faktycznie cierpi z powodu bólu. Zaburzenie to ma niekiedy charakter uniemożliwiający/utrudniający mu funkcjonowanie
Nerwica neurasteniczna
poczucie ciągłego zmęczenia
rozdrażnienie
najbardziej zmęczony rano
nuda i pośpiech
Postać hiopsteniczna- dominuje osłabienie
Postać hipersteniczna- dominuje rozdrażnienie, nadwrażliwość na bodźce
próba interpretacji neurofizjologicznej: nadmiar Sbrak filtracjichaoszmęczenie
Nerwica hipochondryczna
pacjent skarży się na różne dolegliwości, które nie mają fizjologicznego podłoża
pacjent cierpi, jest skoncentrowany na własnym ciele, chce zwrócić na siebie uwagę, ale ludzie mają do niego postawę pobłażliwo-pogardliwą
słuchanie swego ciała
zaburzenia wegetatywne, lęki związane z konkretną chorobą, bóle „wędrujące” nie do końca zlokalizowane
ucieczka w chorobęfaktyczna choroba jest, ale objawy ostrzejsze i mimo leczenia utrzymują się
Nerwica depresyjna
dominuje obniżenie nastroju
smutek w nerwicy jest wtórny do konfliktów, poczucia krzywdy, winy, sfrustrowanych ambicji
zahamowanie psychoruchowe, tłumiona agresja
negatywne nastawienie do otoczenia i do siebie
syntonia z w/w pacjentami jest trudna, oceniamy
Nerwica natręctw
Postaci:
Fobie = lęki
Obsesje = myśli natrętne
Kompulsje = czynności przymusowe
Myśli natrętne:
uciążliwe
nawracające
ma się poczucie, że są one niechciane
tematyka myśli natrętnych Kępiński str.60
natrętne myśli pociągają za sobą natrętne działania(przymus, sztywność- te same sekwencje; lęk, jeśli okoliczności nie pozwolą na wykonanie działania, mają ścisły związek z myślami)
reguły działań myśli natrętnych są ściśle określone
czynności natrętne mają postaci rytuałów
czynności natrętne mogą się urozmaicać( od mycia rąk do….)
myśli natrętne dotyczą rozważań związanych z chorobą nieuleczalną lub, że zachoruje się na chorobę nowotworową albo, że ktoś chce nas zdradzić lub zdradza
co myślą natrętną a urojeniami?
myśli natrętne to myśli, których pacjenci nie chcą, walczą z nimi i są wobec nich krytyczni, wobec nich podejmują zachowania
urojenia charakteryzują się brakiem krytycyzmu, są traktowane jako coś własnego,
są silnymi przekonaniami na różne sposoby uzasadnionymi sądami
myśli natrętne mogą być-obojętne emocjonalnie np. liczenie do 4
myśli natrętne mogą być-istotne emocjonalnie np. dotyczyć: wyobrażenia katastrofy; rozważania tego, kim jestem, dlaczego jestem; czynności np. zamykanie drzwi
uporczywe myśliczynności natrętne np. sprawdzenie czy drzwi są zamknięte-dotyczyć czynności rutynowych, automatycznych
Lęki a strach
LĘK |
STRACH |
skąd się wzięła panika
|
|
*objawy fizjologiczne takie same dla lęku jak i dla strachu
Natręctwa charakteryzują się:
przymusem
perseweracją - powtarzalność
myśleniem magicznym
skrystalizowany lęk
*modelowanielęk nie jest groźny i nie ma żadnych następstw*
Zaburzenia o charakterze histerycznym
dolegliwości somatyczne niemające podłoża biologicznego
pacjent nie słyszy, nie mówi, nie może się ruszać, zaburzenia ruchu i czucia, paraliże, miejsce na ciele gdzie nic nie odczuwazależne od naszej woli, czyli jest prawdopodobne, że zaburzenie jest spowodowane przez czynniki psychiczne( bóle głowy, krzyża nie są zależne od naszej woli)
pacjent nerwicowy mniej się przejmuje dolegliwościami, objawami, jest obojętny
choroba jest zgeneralizowana a nie chory tylko kawałek ciała, ogólnie czują się chorzy
obraz kliniczny jest inny, bardziej złożony
przypadkowo, jeśli pacjent się zapomni może się poruszyć, przy dużym pobudzeniu emocjonalnym „odblokowuje się”
Zaburzenia histeryczne:
zaburzenia ruchu,
zaburzenia czucia,
zaburzenia psychiczne, np., gdy związane z pamięcią(amnezja)
zaburzenia świadomości, np. zmącenia, zawężenia pola świadomości, poduszki histeryczne
Co wyróżnia tzw. histeryków:
silna ekspresja emocjonalna(tiki) albo brak ekspresji(stupor)
egzaltacja(teatralni, przerysowani)
zaburzenia wegetatywne
generalnie w zaburzeniach nerwicowych trudno jest odróżnić je od tzw. nerwicy rzekomej (zwiastun jakiejś choroby np. guz mózgu lub choroba psychiczna)
OBJAWY OSIOWE
Egocentryzm
Egocentryzm dziecięcyw czasie rozwoju postawa „biorę” potem może dawać- poznawanie świata
Egocentryzm psychotyczny subiektywny sposób postrzegania rzeczywistości poprzez pryzmat swego wew. świata, głównym punktem odniesienia jest jego wewnętrzny świat i w tym sensie są najważniejsi
Egocentryzm nerwicowy „ja najbardziej cierpię, choruję, mnie najbardziej boli”- przez to skupia uwagę otoczenia na sobie
Kliniczny przejaw egocentryzmu
są najbardziej skupieni na własnym ciele- całym w przeciwieństwie do osób chorych somatycznie
zakłócenie równowagi w postawie daję i biorę- nerwicowy pacjent nastawiony na branie
egoizm- krzywdzenie innych, pełne korzyści postępowanie, negatywne podejście a przy tym pełna akceptacja siebie
egocentryzm- wobec siebie ambiwalentny „kocham” i „nienawidzę'- intensywne emocje, które się kumulują, lubię/ nie lubię siebie; „ja” układ odniesienia, skupienie uwagi na sobie
neurotyk- wszystko chore, nie różnicuje ciała
Egocentryzm w nerwicy hipochondrycznej
Egocentryzm zauważalny w ciągłym narzekaniu na zdrowie, wsłuchiwaniu się w swój organizm(wędrujące bóle), podkreślanie, że oni najbardziej cierpią
przez takie postępowanie zyskuje uwagę otoczenia i ma z tego korzyści: troska, opieka, zdjęcie odpowiedzialności
zaczyna być uciążliwy dla otoczenia, następuje wycofanie opieki i troski, osoby przebywające z pacjentem są podirytowani
neurotyk uzyskuje odrzucenie, złości się, bo nie są zaspokajane jego potrzeby
objawy robią się coraz gorsze i nasilają się, co prowadzi do jeszcze większej niechęcibłędne koło(sprzężenie zwrotne dodatnie), nasilenie objawów i nasilenie niechęci otoczenia
Egocentryzm w neurastenii
nie jest emocjonalnie zaangażowany w to, co się wokół niego dzieje
wycofanie z życia codziennego
poczucie pośpiechu i nudy powoduje, że nie angażują się, wiecznie się nudzą, są osłabieni i brak im mobilizacji-inni myślą, że czegoś nie dopełnili, gdyż tak nudno czują się oni w ich towarzystwie; czują się odpowiedzialni za to żeby lepiej się poczuli, ale do pewnego momentu(zniechęcenie, irytacja) i dostaje to samo, co hipochondryk, czyli dystans, odrzucenie i objawy też mogą się nasilić
Zaburzenia nerwicowe o charakterze depresyjnym
smutek, pod którym kryje się dużo złości i agresjiwspółczujemy takiej osobiepomagamyzaczynamy się niecierpliwićdystansujemy się
od neurotyka(sprzężenie zwrotne dodatnie)
Nerwica natręctw
natręctwa, które koncentrują uwagę w otoczeniu
lęk w przypadku fobii
Nerwica histeryczna
zaburzenia o charakterze organicznym: paraliże, zaburzenia czucia i mowy
Błędne koło
sprzężenie zwrotne dodatnie
Zaburzenia wegetatywne
zaburzenia snu- jeden z głównych objawów np. bezsenność, częste wybudzanie się, krótki sen, utrzymująca się senność(w depresyjnej), z bezsennością wiążą się określone myśli nieprzyjemne-katastroficzne, związane z przeżywaniem lęku w nocy
zaburzenia łaknienia np. niejedzenia- anoreksja, nadmierne jedzenie
zaburzenia seksualne np. nadmierna pobudliwość vs ograniczona, anorgazmia(zaburzenia rozładowania), impotencja(zaburzenia pobudzenia)
bóle głowy- uporczywe- obręcz; gwóźdź
bóle żołądka
bóle serca
bóle ok. lędźwiowo-krzyżowej
zaparcia
mrowienia
zawroty głowy
trudności w oddawaniu moczu
Lęk
w neurastenii stały niepokój z dysforią i z rozdrażnieniem
w nerwicy depresyjnej obawa przed przyszłością- ”jestem do niczego, w niczym nie byłem dobry”- wiąże się ze smutkiem, poczuciem własnej wartości, poczuciem winy, lęk przed potępieniem
w hipochondrycznej lęk o własne zdrowie, przed zagrożeniem, przed śmiercią
w histerii lęk często nieświadomy, dotyczy brania odpowiedzialności, pacjent może sobie go nie uświadamiać, może mieć postać uogólnionego niepokoju; odczuwa lęk przed tym, co teraz, przed konkretna sytuacją
STRUKTURA NERWIC *OBUCHOWSKA*
Struktura objawów nerwicowych:
liniowa
rozgałęziona
kołowa
spiralna
Struktura liniowa Gdy zaburzenie rozwija się w ten sposób, że objaw rozwija się np. dziecko moczy się: 1 tydzień…3 tydzień… objaw nasila się-przez to obserwujemy zaburzenie
Struktura rozgałęziona Dziecko moczy się w nocy, potem pojawia się fobia szkolna, jąkanie itp. Pojawia się szereg różnych objawów, najpierw jeden a potem kolejne.
Obuchowska-jak zareaguje otoczenie: jeśli zauważy i skoncentruje się na objawie, ale przy tym nie skoncentruje na sytuacji kryzysowej to pojawi się inny objaw a jeśli nie zauważy objawów to dziecko nasila objaw
Struktura kołowa Widzieliśmy omawiając egocentryzm, chodzi o sprzężenie zwrotne dodatnie
Struktura spiralna Występujący objaw ma strukturę kołową i wywołuje następne objawy o strukturze kołowej, które się na siebie nakładają np. dziecko przeżywa bardzo silny lęk w kontakcie z innymi i spotyka się z określoną reakcją negatywną, która nasila lękdo tego dołącza się reakcja nauczyciela oraz reakcja rówieśników i powstaje kolejny objaw np. ucieczkaim bardziej negatywna reakcja tym bardziej będzie unikała szkoły. 1 objaw 2 objaw 3 objaw…..
Nerwice sytuacyjne a charakteru
Nerwice sytuacyjne |
Nerwice charakteru |
|
|
Neopsychoanaliza a psychoanaliza współczesna:
zostało: idea nieświadomości (objaw ma swoje źródło w nieświadomości), mechanizmy obronne, idea konfliktu wewnętrznego, objaw nerwicowy - konflikt wewnętrzny, branie pod uwagę dzieciństwa dla rozwoju zaburzeń, ale etapów nie ma.
W różnych kulturach jest różny próg uznawania jakichś zachowań za normalne bądź nie. Kultura u Freuda ogranicza popędy; kultura, czyli przyzwolenie na coś.
Relatywizm kulturowy- normalność/ nienormalność a wzorzec kulturowy
Możemy mówić o normalności/nienormalności w stosowaniu do określonego wzorca kulturowego. My jesteśmy uczestnikami kultury, która produkuje jakieś wzorce np. wzorzec zachowań seksualnych- swobodny. Na ile czujemy się normalni zależy od kultury, związku z pewnym ideałem, który funkcjonuje w naszej świadomości jacy powinnyśmy być.
Lęki pojawiające się u człowieka często związane są z tabu, z kulturą. Z punktu widzenia kulturowego są one czymś normalnym, naturalnym. Kultura produkuje określone lęki, ale i produkuje pewnego rodzaju broń, która daje ochronę przed lękiem mechanizmy obronne:
zaprzeczanie np. idziemy ulicą, boimy się i gwiżdżemy
racjonalizacja np. ochrania poczucie własnej wartości- okoliczności były niesprzyjające
odurzanie np. sex, praca, towarzystwo
unikanie np. sytuacji, myśli
Lęk podstawowy
jest ważnym elementem w genezie nerwicy
dziecko znajduje się w otoczeniu, które nie jest przyjazne, brak bezpieczeństwa, brak życzliwości otoczenia
Freud - lęk traumatyczny - prototyp lęku podstawowego
Horney:
lęk wynika z poczucia, że jest się bezbronnym, bezradnym w zagrażającym świecie
zagrożeniem dla małego dziecka są rodzice-to cały ich świat-rodzice, którzy nie realizują czy nie dają poczucia bezpieczeństwa; dziecko na tego rodzaju zagrożenie reaguje w określony sposób
reaguje wrogością do świata, który go otacza
konflikt dążenie vs unikanie, potrzeba zaspokojenia tylko przez to otoczenie
dziecko wypiera wrogość, bo jest zależne od rodziców, potrzebuje ich: motywy wyparcia-bezradność, strach przed karą ze strony rodziców, utrata miłości, czyli że jeżeli okaże wrogość to utraci miłość i życzliwość rodziców, poczucie winy, że będzie złym dzieckiem, zależność, podporządkowanie, że będzie dobrym dzieckiem, zwracanie na siebie uwagi, wycofanie się, zw. z tworzeniem własnego świata, koncentracja na świecie rzeczy, już nie walczy, w tym świecie mu ok
nasilenie nieżyczliwości, neralizowanie potrzeb dziecka prowadzi do tego, że musi ono sobie jakoś poradzić w takim nieżyczliwym świecie
dziecko może:
a) podporządkować się
b) niegrzecznie zachowywać się
c) wycofać się(tworzenie własnego świata fantazji, koncentracja na tym świecie rzeczy, zabawek, co prowadzi do bardzo silnego lęku)
niezależnie, co robi i tak tego nie dostaje i czuje się jeszcze bardziej zagrożone
to, co dziecko wybierze zależy od metod prób i błędów, jakie zastosuje a jakie pomogą; od czynników wrodzonych np. temperament
Lęk podstawowy występuje u każdego z nas tylko ma różny zasięg i intensywność
Typy lęków wg Horney
Źródło zagrożenia jest wewnątrz czy na zewnątrz
Niebezpieczeństwo skierowane przeciwko niemu czy skierowane przeciwko innym:
źródło zewnętrzne--niebezpieczeństwo dotyka mnie np. lęk przed burzą, bandytami
źródło zewnętrzne--niebezpieczeństwo zagraża innym osobom np. nadopiekuńcza matka
źródło wewnętrzne--niebezpieczeństwo dotyczy mnie np. fobia związana z przymusem skoczenia z wysokości
źródło wewnętrzne--niebezpieczeństwo dotyczy innych np. jesteśmy skłonni wyrządzić krzywdę, chowanie noży
Dziecko stara się radzić sobie z lękiem na wszelkie sposoby i co dalej się dzieje?
Postawy(wycofanie…) utrwalają się
dziecko radzi sobie z tą sytuacją jakoś i dalej utrwalają się sposoby radzenia sobie
świat rozszerza się na innych
stosuje sztywne sposoby radzenia sobie niezależnie od sytuacji, brak elastyczności
taki sposób bycia w świecie utrwala się
kształtuje się osobowość w jakiś sposób ograniczona, na której strukturę składają się określone potrzeby, postawy, wola, indywidualne schematy poznawcze…
osobowość ogranicza się do jednego zachowania np. podporządkowanie, nie wyrażanie własnych potrzeb, niski wgląd w siebie, uległość itp.
kształtują się potrzeby: zależności, uległości, akceptacji, uwagi, aprobaty, afiliacji, przynależności, miłości -- gdy osoba dominuje to w/w potrzeby są wyparte -- na bazie radzenia sobie powstają potrzeby
pozostałe potrzeby zostają wyparte, ale ujawniają się poza świadomością np. w zachowaniu a osoba nie jest świadoma tego, czego one dotyczą; osoba taka dla obserwatora jest niespójna, sprzeczna w zachowaniu
radzenie sobie za pomocą wycofania może być realizowane w fantazjach
jawna, główna potrzeba to potrzeba izolowania się, niezależności a wyparta potrzeba bliskości, zależności
unikanie służy dziecku po to, aby zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa
kształtuje się postawa wobec ludzi: „ku” „ od” „przeciwko” ludziom
powstaje kolejny konflikt: konflikt potrzeb, który kształtuje się na bazie osobowości neurotycznej, jest to centralny konflikt w nerwicy a te potrzeby kształtujące się w nerwicy to potrzeby neurotyczne
Konsekwencje sztywnego sposobu zachowania się:
nie moduluje swojego zachowania
zachowanie jest nieadekwatne
zaburza to funkcjonowanie
nie potrafi dostosować się do zmieniających warunków
narażony na dodatkowe konflikty: wewnętrzne, których nie rozpoznaje i zewnętrzne konflikty
powiększa się lęk
neurotyk działa poniżej swoich możliwości lub ich w ogóle nie realizujae
występuje rozbieżność pomiędzy możliwościami a osiągnięciami
Czy jest w stanie sam sobie uświadomić swój konflikt?
Wg. Horney nie, uświadomienie konfliktów pacjentowi to pozbawienie go wszystkich obron pomoc to wzmacnianie „ja”
Lęk podstawowy wrogość sposoby radzenia sobie potrzeby na bazie radzenia sobie postawy kolejne zewnętrzne konflikty w wyniku tak ukształtowanej osobowości nerwica charakteru nie jest w stanie dokonać wglądu
Zaburzenia nerwicowe
u podstaw zaburzenia leży lęk, który powstaje w niesprzyjających warunkach (brak zaspokojonych potrzeb)
pojawia się tez złość, wrogość wobec niezaspokojonych potrzeb
wrogość i lęk są ze sobą bardzo mocno związane i dziecko musi sobie jakoś z tym poradzić pojawia się konflikt: „do” i „od” ludzi (otoczenie zagrażające i tylko ono może zaspokoić potrzeby dziecka)
konflikt między postawami to konflikt podstawowy, jest najbardziej pierwotny i nieświadomy
najbardziej pierwotna potrzeba to potrzeba bezpieczeństwa
dziecko radzi sobie z lękiem i jednocześnie utrwalają się potrzeby, które związane są ze sposobem radzenia sobie; inne potrzeby zostają wyparte, ponieważ przeczą temu obrazowi, który wraz ze strukturą osobowości tworzy się; te potrzeby są równie silne, ale wyparte
występuje konflikt z potrzebami uświadomionymi a nieświadomymi albo konflikt między postawami te konflikty mają swoje konsekwencje:
lęki
utrata energii życiowej
sztywność reakcji nerwicowych
neurotyk działa poniżej swoich możliwości
zachowuje się nieadekwatnie np. zachowuje się wbrew sobie szkodząc swoim interesom
poczucie beznadziejności, bezradności
te postawy i potrzeby, które się kształtują są pewnego rodzaju mechanizmem obronnym, nie rozwiązują konfliktu, ale pozwalają go ominąć
mechanizmy obronne: usztywnienie pierwszej postawy, postępowanie sprzeczne, idealizowanie siebie, projekcja, eksternalizacja
stałe używanie mechanizmów obronnych prowadzi do powstawania nowych lęków, bo wpływają one na zaburzenia kontaktu z otoczeniem, który jest źródłem wtórnego lęku i może pojawić się psychoza
NERWICA
def. Nerwica zaburzenie nerwicowe to zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się nasilonymi lękami oraz mechanizmami obronnymi wykorzystywanymi w celu poradzenia sobie z lękiem oraz charakteryzujące się konfliktami, w rozwiązaniu, których człowiek szuka kompromisu.
potrzeby neurotyczne — bo dążą do czegoś innego, do zaspokojenia innej potrzeby — potrzeby bezpieczeństwa
Zaburzenia nerwicowe charakteryzują się objawami nerwicowymi:
zewnętrznymi: sztywność zachowań i rozbieżność między możliwościami a osiągnięciami
wewnętrznymi: lęk, cierpienie, konflikt, mechanizmy obronne
Postawy „od” i „do” są normalne do momentu, gdy nie zaczynają służyć obronie i zmniejszeniu lęku podstawowego, wtedy zmieniają swoje własności. Te dążenia pod wpływem lęku zmieniają się w popędy(cos, co musi być zaspokojone), których celem jest uwolnienie od napięcia, od cierpienia.
Neurotyczne potrzeby, dążenia charakteryzują się:
kompulsywnością neurotyk musi być kochany za wszelką cenę, nietolerancja na samotność, uzyskanie miłości od drugiej osoby to coś koniecznego, niezbędnego do życia. Środki neurotyka do zdobycia miłości (prócz uległości) to szantaż np. bardzo Cię kocham i Ty też musisz, tak się dla Ciebie poświęcam; groźby, samobójstwa, uszkodzenia, odwołanie się do litości, do poczucia sprawiedliwości. Potrzeba miłości musi być zaspokojona za wszelką cenę i może zapłacić za to każdą cenę
nienasyceniem zachłanność i zazdrość w miłości, wymaga bezwarunkowej miłości np. bez względu na to, co robię musisz mnie kochać; neurotyk nie ma świadomości, że innym stawia wymagania a sobie nie; dopatruje się czegoś ukrytego pod spodem; nie ma szans zaspokojenia. Konsekwencje: wycofanie, wrogość, poczucie odrzucenia czy odtrącenia. Zagrożenia niezaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa zaspokojenie potrzeby miłości i wymagania z tym związane poczucie odtrącenia wrogość wyparcie jej, aby tej miłości nie utracić napięcie lęk wzrost potrzeby bezpieczeństwa zagrożenie niezaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa…widać sprzężenie zwrotne dodatnie.
Brak umiejętności przyjmowania ani dawania miłości; uważa, że chce mało od życia, żeby go ktoś pokochał a przecież to tak niewiele. Miłość mu się należy, bo jest dobry a tak naprawdę postawa wobec świata jest inna- negatywna. Nie znoszą krytyki, bo ich się poniża. Stawianie mu wymagań to według niego próba zdominowania go. Zainteresowanie osobami trzecimi to przejaw zaniedbania
brak krytyki
brak wymagań
wszystko poświęcić im
Nietolerancyjne żądania doskonałości wobec innych, jak ktoś go zaniedbuje to jest bardzo źle. Neurotyk nie jest świadomy tego, że wykorzystuje inne osoby- manipuluje- do zaspokojenia swoich potrzeb.
Neurotyk nie odwzajemnia miłości, choć wierzy, że potrafi kochać. Neurotyka charakteryzuje brak rzetelności i stałości uczuć, nie dostrzega potrzeb innego człowieka, lekceważy je i nie umie pogodzić się z jego wadami oraz pogarda i zawiść w zachowaniu neurotyka(wynik pierwotnej wrogości, tak jak pogarda i zawiść, które są nieświadome). Neurotyk nie jest świadomy konfliktu między wrogością a neurotyczna potrzebą miłości.
K. Horney dzieli neurotyków na trzy grupy:
Dążą do miłości w jakikolwiek sposób
Nie otrzymują miłości i przywiązują się do rzeczy
Brak wiary w jakąkolwiek miłość
Konsekwencją nie znalezienia miłościniezaspokojona potrzeba bezpieczeństwa, wzrost lęku, kontakty z innymi nieudane, wina ludzi
Wyidealizowany obraz siebie
wyidealizowany obraz siebie, czyli wizerunek siebie, jakim chciałbym być
obraz rzeczywisty, czyli to, co sobie przypisujemy
obraz realny to niekoniecznie to, co nazywamy rzeczywistym
neurotyk ma poczucie, że jest on właśnie takim wyidealizowanym obrazem siebie
konsekwencja zderzenia w/w:
idealizowanie siebie - przecenianie możliwości, niedostrzeganie słabości, wad
nie dążą do zmian
poczucie wyższości - inni są gorsi ode mnie
wrażliwość na krytykę
jeśli jestem idealny to zasady mnie nie dotyczą
poczucie niezrozumienia
oczekiwanie potwierdzenia
projekcja - obwinia innych
stawia wymagania innym
skutek: ograniczenie polegające na unikaniu sytuacji, w których jego obraz będzie niepotwierdzony; własne wymagania wobec siebie paraliżują do jakiejkolwiek aktywności; zmierzanie do perfekcjonizmu (albo 6 albo nic nie zrobię)
*Nasze wewnętrzne konflikty*
Konflikt podstawowylęk i próby pozbycia się tego lęku mechanizmy obronne
Różnica między konfliktem u osób z nerwicą i bez niej
konflikt świadomie przeżywany
osoba z nerwicą ma ogromne kłopoty z podjęciem decyzji
osoba z zaburzeniami nerwicowymi czuje się bezradna, nie potrafi wziąść odpowiedzialności za podjęte decyzje
oznaki, że osoba przeżywa konflikt:
poczucie dziwnego niepokoju
niezdecydowanie
poczucie zmęczenia
nie wykorzystanie swoich możliwości
niekonsekwencje w zachowaniu, myśleniu i dążeniach
jeśli je sobie nawet uświadamia to nie jest w stanie podjąć decyzji
poczucie nieadekwatności
Konflikt podstawowy wg. Horney między:
postawami
potrzebami
dążeniami
pragnieniami
Źródłem nerwicowych konfliktów jest lęk podstawowy.
Dominująca postawa „ku” ludziompoczucie bezradności, akceptuje swoją bezradność i mimo odczuwanego lęku stara się usilnie zdobyć miłość ludzi
Dominująca postawa „przeciwko” ludziomwrogość, decyduje się na podjęcie walki, akceptacja wrogości
Dominująca postawa „od” ludzipoczucie izolowania, nie chce należeć do nikogo i trzyma się na uboczu, jest niezrozumiały
Dominujące postawy to nie tylko coś, co wyznacza nasz stosunek do ludzi, ale ta postawa wpływa na stosunek do siebie i życia w ogóle. Neurotyk wobec konfliktu podstawowego buduje strukturę obronną, aby ten konflikt ukryć, bo konflikt to nie pokój, duży lęk, przy czym te mechanizmy obronne zaczynają splatać się z tą strukturą osobowości (bardzo trudne leczenie nerwicy charakteru). W zależności, która postawa dominuje, taki daje rys osobowości: uległy, agresywny, izolujący się.
Dominująca postawa „ku” ludziom
potrzeba miłości i akceptacji, pragnienie drugiej osoby
lekceważenie tego, co neurotyka dzieli od innych
neurotyk przekonuje siebie, że lubi wszystkich ludzi
chce zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa
ograniczenia- niezdolność do krytyki, do przyjmowania krytyki, wielu nie potrafi wymagać szacunku dla siebie, źle tolerują samotność, nie odnajdują przyjemności w samotności, bardzo zależni od innych ludzi
ta postawa wpływa na to, że neurotyk czuje się bezbronny (musisz mnie kochać, bo jestem taki bezbronny)
inni są lepsi, mądrzejsi
neurotyk spostrzega siebie przez pryzmat tego, co inni o nim sądzą
hierarchia wartości: dobroć, współczucie, miłość, pokora
kultura wyznacza sposób myślenia, działania i decyzje o całym stylu życia(podporządkowanie wymaga troski, ale czasem i agresji)
potrzeby przeciwstawne -- wrogość, dominacja, złośliwość, chęć bycia lepszym -- zostają wyparte, ponieważ zagrażają potrzebie akceptacji, aprobaty
neurotyk tutaj nie jest osoba egoistyczną w swoim przekonaniu, bo to zagroziłoby spójności wizerunku siebie jako osoby mniej wartościowej, ale generalnie dobrej; tendencje te jednak ujawniają się w sposób ukryty np. w chorobach somatycznych, racjonalizacji- Ty jesteś zły ja dobry i dlatego tak reaguję na Twoje zachowanie
obszary umożliwiające realizację potrzeb dominujących to miłość(neurotyczna potrzeba miłości) i sex
Dominująca postawa „przeciwko” ludziom
wypierane -- potrzeba miłości, łagodność
wszyscy wrogo nastawieni a życie to jest walka i w tej walce trzeba wygrać i nie należy zwracać uwagi na uczucia
potrzeba dominacji, kontrolowania, prestiżu, sukcesu
uważają, że stąpają mocno po ziemi
wykluczają uczucia ze swojego życia
nie mają skrupułów
niezależność emocjonalna
jeśli nawet osiągną sukces to idą po trupach i uważają się za osobę uczciwą, silną, realistycznie patrzącą na życie
zaspokaja ich poważanie i szacunek ze strony innych, bo są substytutem dobrych uczuć
potrzeba dominacji wystarczać samemu sobie, nic od nikogo nie potrzebować
przebywanie z innymi odczuwają jako dużą dolegliwość
potrzeba niezależnościchcą ją osiągnąć za wszelką cenę
cenią inteligencję czy intelekt
Dominująca postawa „od” ludzi
osoba nieangażująca się w życie, samowystarczalna, prywatność najważniejsza
osoba izolująca się
skłonna bronić niezależności za wszelką cenę
tym, co pozwala ujawnić się wypartym potrzebom jest twórczość
korzyści: zdystansowane obserwowanie siebie i świata i dlatego trudno wpłynąć na nich; niezależne odczuwanie i myślenie; poczucie uporządkowania, wewnętrznego ładu; rozwój i wyrażanie zdolności twórczych
bronią niezależności jakiekolwiek zaangażowanie emocjonalne doprowadza ich do załamania nerwowego, destrukcji np. depresja, alkohol, narkotyki, choroba psychiczna
izolowanie jest sposobem obrony przed światem, jest to jej jedyny sposób obrony, stąd panika przed zagrożeniem, naruszeniem tej niezależności
nie może pogodzić się, że nie można wzrastać bez ludzi
W/W typy osobowości to cały czas globalny mechanizm obronny, który splótł się z osobowością
Wyidealizowany obraz siebie
treść tego obrazu zależy od typu osobowości
„ku” ludziomdobroć, współczucie, życzliwość, troska, uległość, bezinteresowność, przynależność
wyidealizowany obraz pewnych własności, mamy więcej niż mamy, przypisuje ilości własności więcej niż posiada
w im większym stopniu coś sobie przypisujemy, co nie ma miejsca(obraz nierealistyczny) tym bardziej będzie bezbronna i będzie bardziej potrzebowała akceptacji, potwierdzenia ze strony innych
neurotyk może się z tym wyidealizowanym obrazem utożsamiać
może traktować siebie jako lepszą wersję innych, ale nie dostrzega rozbieżności, ale może koncentrować się na tym, co mu brakuje- rys perfekcjonizmu; wobec tych różnic wyrażają pogardę i czują wówczas wrogość do siebie; mają poczucie beznadziejności wszystkiego i całą swoją energię ukierunkowują na to, aby być lepszym od innych
zawsze leży przekonanie bycia lepszym od innych nawet, jeśli pogardza wszystkim
wyidealizowany obraz siebie to kolejny mechanizm obronny
idealizacja obrazu siebie obejmuje całą osobowość, im mniejsze uzasadnienie w tym, co osoba posiada tym bardziej oddala się od „ja” realnego
w psychozachoderwany od „ja” realnego, utrata kontaktu z rzeczywistością
w nerwicach nie ma utraty z rzeczywistością
występuje konflikt różnicy między „ja” realnym a rzeczywistym jednostka radzi sobie z tym konfliktem poprzez kolejny mechanizm obronny EKSTERNALIZACJĘ
Funkcje Wyidealizowanego obrazu:
zastępuje rzeczywiste ideały
daje poczucie własnej wartości, kreatywności
jednostka może coś osiągnąć, jakieś wyniki, do których zmierza; znaczenie u neurotyka ma wynik; nieważne, co robi, ale wynik się liczy( np. uznanie, akceptacja), u neurotyka osiągnięcia nie łagodzą niepokoju; brak szczęścia, brak zadowolenia; zrealizowanie tej potrzeby to środek do osiągnięcia bezpieczeństwa; często zmieniają dziedziny, w których są najlepsi
Eksternalizacja kolejny mechanizm obronny
Mechanizmy obronne są zrośnięte ze strukturą osobowości neurotyka, mogą oni także stosować inne mechanizmy jak np. racjonalizacja
Konsekwencje nerwicy:
Lęk
Zubożenie:
Nierozwiązane konflikty powodują spustoszenie w organizmie:
energia osoby ulega rozproszeniu lub może być bezowocna
niemożność osiągnięcia jednego celu
nadmierne zaangażowanie w dążeniu do celu wynikające z rozpaczy a nie z rzeczywistego zaangażowania
wyalienowanie wobec własnego „Ja”
Trzy symptomy wskazujące na nierozwiązane konflikty:
niezdyscyplinowanie- unikanie podejmowania decyzji
nieefektywne działanie jednostki- wszystko jest powoli wykonywane, znacznie wolniej niż wskazują możliwości, niezaradność
inercja- oskarżają się o lenistwo mimo, iż nie umieją się lenić; świadoma niechęć do pracy
Efekty:
wyalienowany obraz własnego „Ja”
skłonności sadystyczne
rozdwojenie w kwestiach moralnych, nie traktuje swoich ideałów poważnie muszą być korzyści; zanik szczerości i wzrost egocentryzmu ( zdrada: on- ok.; ona- nigdy )
Neurotyczne poczucie nadziei
Doświadczane często, Horny definiuje jako ostateczny efekt nierozwiązanego wewnętrznego konfliktu a źródłem tych konfliktów jest rozpacz
źródła rozpaczy zawsze są nieświadome
małe niepowodzenia, krytyka powoduje, że wyolbrzymia i nie ma w nim nadziei na poprawę sytuacji, jeśli coś na lepsze się zmienia to tylko nadzieja jest na zmiany na zewnątrz
wskaźniki rozpaczy:
zniechęcenie w obliczu trudności
niechęć do traktowania czegokolwiek poważnie
maska optymizmu
zajmowanie się przewidywaniem przyszłości
beznadzieja paraliżuje go, uwidacznia się najbardziej, gdy sobie uświadomi jak daleko mu do ideału
Sadystyczne skłonności
Cztery główne cechy jednostki:
Chęć zniewolenia innych osoba idealna, uległa, wychowywanie go by uzależnić
Granie z uczuciami drugiej osoby wie, kiedy jakie uczucia wywoływać i jakie są konsekwencje, ale się nimi nie przejmuje
Wykorzystywanie osoby partner jest poddawany szeregom żądań, które ciągle rosną, wynikają z chęci zmniejszenia partnera i pokazania kto rządzi; sadystyczne jest samo żądanie, podświadomie pragnie, aby pozbawić innych przyjemności
Skłonności do dyskredytowania i upokarzania innych, wyczulony do krytyki innych i wytyka ich wady
Jeśli nie zostaną zaspokojone sadystyczne skłonności to mogą wystąpić ataki szału: wyparte
( zab. somatyczne); uzewnętrznione.
Końcowy etap nerwicy rozwija się u osób z poczuciem beznadziejności, nienawiść do życia i innych, jeśli są szczęśliwi
Jest to ochrona WOS, osoba jest zrozpaczona, że nigdy nie będzie taka, jaka chce być i zaczyna zachowywać się coraz bardziej sprzecznie, co prowadzi z kolei do braku nadziei, taki stan się pogłębia
Odczuwa pogardę i przerzuca to na innych odrzuca innych, rośnie chęć zemsty
prowadzi to do: niepokoju— lęk przed zemsta otoczenia lub otoczenie potraktuje go tak jak on otoczenie(nie jest tego świadomy); pogardy prowadzi do wyboru impulsów sadystycznych
Sadyzm odwrócony podobny do osobowości uległej, chce być dobry, usłużny, nieświadomie istnieje sadystyczna pogarda wobec innych, osoba przyciąga osoby sadystyczne myśląc, że on taki nie będzie, pozwala mu to na manipulację.
Rozdźwięk między tym jak będzie o sobie mówił a z drugiej strony, jakie są inne skutki działań; jakie on sobie myśli, że są.
*Nerwica a rozwój*
Rozwój to prawdziwe „JA”. Rozwija się nasz prawdziwe „JA”.
Siły twórcze:
okazywanie prawdziwych myśli, uczuć, pragnień, zdolności do wyrażania siebie
musi być konfrontacja z rzeczywistością tego „JA”
Rozwój, aby przebiegał w sposób prawidłowy ważne jest środowisko, w jakim się wychowuje, gdzie rozwój przebiega
Osobowość- czynnik własnych wrodzonych predyspozycji
Dokąd ten rozwój zmierza?
Do tego abyśmy osiągnęli pełność człowieczeństwa
Maslow jesteśmy na kontinuum człowieczeństwa
Rozwój polega na ujawnianiu wrodzonych predyspozycji a te wrodzone predyspozycje to talenty, zdolności itp.
Czy da się rozwinąć wszystkie predyspozycje a jeśli nie wszystkie to, które z nich? Jeśli umieścimy go w dobrym środowisku to rozwinie się bardzo dobrze?
Maslow: właściwie dzieci nie należy wychowywać, gdyż w dobrym środowisku miałby ograniczoną mądrość, która prowadzi do prawidłowego rozwoju.
Człowiek jest z natury dobry albo neutralny
Skąd się bierze zło na świecie?
Stworzenie dobrych warunków nie wystarcza. Kryterium tego, co jest dobre a co złe leży w odczuwaniu tego czy jest przyjemne czy nie.
Kryterium rozwoju moralnego czy coś przeszkadza czy sprzyja naszemu rozwojowi to możemy to stwierdzić post fatum
Cel tego rozwoju; kiedy się rozwijamy; kiedy mamy satysfakcję rozwijamy potencjały
Proces neurotyczny- przeszkadza w rozwoju wg. Horney
*Dollard i Miller*
Korzysta z:
psychoanaliza: represja, wyparcie, przeniesienie, popęd, konflikt, ale inaczej definiowane mechanizmy obronne
behawioryzm: wzmocnienie, bodziec, reakcja, wygaszanie
neobehawioryzm: mówi o wewnętrznych procesach, które są nie obserwowalne; reakcje są obserwowalne; oczekiwania, wewnętrzne potrzeby używana na oznaczenie czegoś, co jest wewnątrz; wprowadza pewne pojęcia, które mają wartość instrumentalną, pomagają lepiej coś wyjaśnić
warunkowanie klasyczne-- BW- dzwonek, światło; BBw- pokarm; RBw- ślina; RW- ślini się bez pokarmu
warunkowanie instrumentalne— reakcja została wzmocniona przez nagrodę lub karę
zasada wzmacniania w behawioryzmie-- bardzo ważna; zasada przyjemności zastąpiona przez zasadę wzmocnień
behawioryzm—wyższe procesy psychiczne, wyuczone popędy i umiejętności
Dollard i Miller
Wyparcie kiedy zaprzestajemy jakiejś myśli; wypieranie do nieświadomości
Mechanizm wyparcia w dwóch typach:
wyparcie pierwotne - dotyczy tego, co nie zostało nigdy oznaczone, bo dziecko nie posługiwało się językiem
wyparcie wtórne - zahamowanie reakcji sygnałotwórczych, zahamowanie myślenia
nerwicowiec nie może rozwiązać swojego problemu (konfliktu), ponieważ konflikt pojawił się w bardzo wczesnym dzieciństwie, to, co się w nim dzieje nie zostało nazwane i nie może nazwać tego, co się z nim dzieje oraz nie może dotrzeć do świadomości. Niezdolność do oznaczania, nazywania
Przeniesienie przypadek generalizacji
Konflikt rezultat uczenia się
Co to jest nerwica wg. Dollard i Millera?
Nerwicowiec:
człowiek, który cierpi
człowiek, który działa poniżej swoich możliwości, co jest tłumaczone przez ogłupienie- w jakimś sensie jest upośledzony, w pewnym obszarze tj. obszarze objętym konfliktem; zachowanie jego zdradza pewne cechy symptomatyczne, cierpienie jest prawdziwe, o czym świadczą symptomy wegetatywne itp.
Cierpienie bierze się z konfliktu (który jest efektem uczenia się), który bierze się z niezgodnych reakcji (sprzecznych popędów)
Popędy mogą być:
wrodzone np. p. głodu, strachu, seksualny…
wyuczone np. liczenie do 4…
mogą one być połączone:
wrodzony z wyuczonym
wrodzony z wrodzonym
wyuczony z wyuczonym
Człowiek nie potrafi podjąć działania, aby zredukować którykolwiek popęd
osoba wie, że cierpi, ale nie potrafi powiedzieć, dlaczego
osoba nie potrafi zwerbalizować, bo jest ogłupiona w obszarze, co do swojego konfliktu, ponieważ te sprzeczne konflikty nie zostały oznaczone
te popędy nie zostały oznaczone i brak adekwatnego języka, aby je wyrazić i jest to ograniczenie dla wyższych procesów psychicznych np. podejmowanie decyzji, kierowanie swoim postępowaniem, zachowaniem
nawet obdarowany intelektem nie jest w stanie rozwiązać swoich problemów, neurotyk potrzebuje pomocy, ale nie wie jak o nią prosić, może czuć się pokrzywdzony przez swoje cierpienie, ale nie wie, na czym polegają jego konflikty
Struktura nerwicy:
Strach, sprzeczne popędy
sprzeczność popędów jest odczuwana jako cierpienie (sprzeczne popędy to jest to, co nzw. konfliktem), konflikt blokuje reakcje, występują niezgodne reakcje
im silniejsze popędy, tym silniejsze cierpienie
symptom tj. taka reakcja, która pojawia się przypadkowo, i która redukuje cierpienie; redukcja cierpienia jest wzmocnieniem dla symptomu ( symptomy mogą być wrodzone, fizjologiczne, wyuczone)
jeśli te symptomy będą się powtarzać to zmienią się w nawyk
symptom, jeśli redukuje cierpienie to ma wartość przystosowawczą; symptom się utrwala i przechodzi w nawyk i ten nawyk ma wartość nie przystosowawczą
funkcje symptomu: przystosowawcza, redukcja cierpienia—jest poza świadomością nerwicowca
nawyki prowadzą do zaburzeń w relacjach, funkcjonowaniu i jest to źródłem wtórnego lęku, jeśli nasila się ten pierwotny strach to mamy wzmożenie popędów
wyparcie z ogłupieniem nieoznaczone sprzeczne popędy będą wpływały na niezdolność do różnicowania, znajdywania właściwych rozwiązań, niezdolność do zdawania sobie sprawy z funkcji symptomów
Podstawowe pojęcia:
popęd jest to bardzo silny bodziec, coś, co motywuje, impuls do działania, popycha do działania, każdy silny bodziec stać się może popędem; popędy wrodzone, wyuczone
sygnał decyduje gdzie, kiedy i jaka zostanie wykonana reakcja np. popęd seksualny- mężczyzna
reakcja wynik działania, wrodzona hierarchia reakcji np. zamknięcie powiek na światło; ale za pomocą uczenia się możemy zmienić porządek hierarchii
wzmocnienie to każde zdarzenie, które zwiększa siłę tendencji do powtarzania reakcji np. do liczenia, unikania czegoś; siła popędu musi być niższa od wzmocnienia; wzmocnienie jest potrzebne do utworzenia nawyku
wygaszanie jeśli nie wzmacniamy brak reakcji warunkowej
generalizacja bodźca, reakcji
różnicowanie zdolność do reagowania odmiennie, bądź podobnie na dwa układy bodźców
Konflikt wytwarza się u wszystkich, ale u niektórych tylko ma własność traumatyczną, trzeba zwrócić uwagę na sytuacje, które mogą uczyć konfliktów ( trening czystości, karmienie, agresja, seksualność)
konfliktu się uczymy, bardzo wcześnie
pojęcie nerwicy dotyczy zaburzeń nerwicowych, których geneza pojawia się bardzo wcześnie, ale pojęcie nerwicy dotyczy zarówno zaburzeń nerwicowych, których genezę umiejscawiamy w dzieciństwie (radzenie sobie z konfliktem powoduje, że osobowość kształtuje się niepoprawnie), jak i nerwice pojawiają się, gdy ktoś jest dorosły a sytuacja jest nerwicorodna (nerwica sytuacyjna)
konflikt pojawia się w bardzo wczesnym dzieciństwie, kiedy dziecko nie potrafi nazywać, oznaczać, popędy nie zostają uświadomione, są wyparte (trzy typy wyparcia)
Cztery sytuacje, które mogą nauczyć konfliktu:
Trening karmienia
popęd głodu (popęd wrodzony) a popęd lęku (popęd wyuczony)
konflikt pojawia się, kiedy dziecko jest głodne i za to ukarane
dziecko płacze, marudzi ukaranie i następuje skojarzenie, że wtedy, kiedy jest głodne to boi się kary
lęk może pojawić się na określone sytuacje w otoczeniu, sygnały np. na osobę, głos, widok, element zachowania, sytuację, może być skojarzeniem rozbudowanym
lęk przed zwracaniem pokarmu, uczy się, że jest karane za swoje dolegliwości żołądkowe
uczy się, że obojętnie jak silnie nie zareaguje to i tak nic z tego; uczy się bezradności w sytuacjach, kiedy ma coś osiągnąć, rozwiązać
uczy się strachu przed samotnością, uczy się bycia z innymi za wszelką cenę
uczy się, że dopiero jak jego reakcja ma odpowiednią siłę i moc to jego potrzeby zostają zaspokojone
apatia, bezradność, towarzyskość, ekstremalne reakcje..
Trening czystości
konflikt między gniewem (popęd wyuczony) a lękiem (popęd wyuczony); między popędem defekacyjnym a lękiem
chwalenie, nagroda, kara, wstyd
wtedy, kiedy dziecko reaguje na język łatwiej je nauczyć niż wcześniej
Trening seksualny
konflikt między popędem seksualnym (popęd wrodzony) a lękiem (popęd wyuczony)
Trening agresji
konflikt między gniewem a lękiem
1