Oddział	Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego w Kielcach, Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, Muzeum Dialogu Kultur ul. Rynek 3, Ekspozycja Muzealna Orla 3
Data założenia	1908
Państwo	Polska
Miasto	Kielce
Adres	Plac Zamkowy 1 25-010 Kielce
Zakres zbiorów	sztuka polska i obca od poł. XVII w do współczesności, sztuka ludowa, archeologia, paleontologia
Dyrektor	Robert Kotowski

Muzeum Narodowe w Kielcach - placówka muzealna z ponad 100-letnią tradycją. W swoich zbiorach posiada cenne eksponaty z dziedziny malarstwa, rzemiosła artystycznego, sztuki ludowej, archeologii i przyrody.

Główną siedzibą muzeum jest pałac z XVII w., należący niegdyś do biskupów krakowskich.

Na ekspozycji stałej można podziwiać:

• wnętrza XVII i XVIII- wieczne,

• wystawę Dawne uzbrojenie europejskie i wschodnie,

• Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego,

• Galerię malarstwa polskiego i sztuki zdobniczej.

Muzeum organizuje również liczne wystawy czasowe. W pałacu odbywają się koncerty, wykłady, warsztaty dla dzieci i młodzieży a także imprezy adresowane do rodzin.
We wrześniu 2009 Muzeum zostało uhonorowane Certyfikatem ISO 9001:2008, w 2010 r. pałac został przystosowany dla osób niepełnosprawnych.

Muzeum posiada również sale wystawowe przy Rynku i od ul. Orlej oraz dwa oddziały: Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego i Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku.

Historia Muzeum

Muzeum zostało powołane do życia przez Kielecki oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w 1908, a pierwszym dyrektorem zostałSzymon Tadeusz Włoszek. W księdze inwentarzowej jako pierwszy eksponat figuruje okaz skamieniałego drzewa z Miedzianej Góry ze zbiorów Feliksa Rybarskiego, byłego nauczyciela szkól kieleckich; jako drugi wpisany został białogoński odlew popiersia Stanisława Staszica z oryginału Tatarkiewicza. W 1910 Muzeum posiadało już 1986 skatalogowanych obiektów. Już w 1922 czyniono starania, aby zbiory ulokować w dawnym pałacu biskupim, lecz spełzły one na niczym.

Po śmierci Szymona Włoszka w 1933 kierownictwo Muzeum obejmuje Sylwester Kowalczewski, nauczyciel szkół powszechnych w Bodzentynie, Oblęgorku i Kielcach, znawca regionu. Istotną, podjętą przez niego akcją było zorganizowanie w 1936 w Warszawie wystawy Świętokrzyskiej, na której zaprezentowano dorobek regionu i miasta. Od tegoż roku muzeum przybrało miano Świętokrzyskiego. W 1938 w płd.-zach. części parteru kieleckiego pałacu (siedzibie Urzędu Wojewódzkiego w latach 1919 -1939 i 1945-1971) powstało Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego i Muzeum Legionów.

Muzeum Świętokrzyskie zostało wskrzeszone po II wojnie światowej w nowej formie prawnej przez powołane w 1945 Towarzystwo Muzeum Świętokrzyskiego, a otwarte oficjalnie przez Ministra Kultury Dybowskiego latem 1947 (jednak jego sytuacja prawna została uregulowana dopiero w 1949, kiedy zostało upaństwowione). Pierwszym dyrektorem po wojnie został Juliusz Nowak Dłużewski. W 1946 otwarto już pierwszą ekspozycję. Dyrektorem Muzeum w latach 1946-61 był Edmund Massalski - przyrodnik i regionalista. Będąc w latach trzydziestych prezesem PTK, któremu podlegało Muzeum, otoczył je szczególną troską, przyczynił się do ocalenia cennych zbiorów w czasie wojny. Należał do komitetu organizacyjnego Muzeum. Przeobraził je z lamusa staroci w placówkę o specjalistycznych wystawach, prowadzącą badania naukowe; inspirował powstawanie nowych muzeów na Kielecczyźnie.

Pierwszą wzorowo urządzoną wystawą Muzeum Świętokrzyskiego w okresie powojennym była otwarta w listopadzie 1958 wystawa archeologiczna autorstwa Zygmunta Włodzimierza Pyzika i Janusza Kuczyńskiego, której towarzyszył przewodnik "Pradzieje ziem województwa kieleckiego". Muzeum organizowało również placówki regionalne, m.in. w 1958 r. otwarto Muzeum Sienkiewicza w Oblęgorku, następnie w Szydłowie i w Czarnolesie.

W 1961 dyr. Massalski przeszedł na emeryturę, a jego miejsce zajął Alojzy Oborny historyk sztuki, dotychczasowy dyrektor muzeum w Raciborzu. Fatalny stan budynków sprawił, że pierwszymi czynnościami nowego dyrektora były kroki w celu podjęcia remontu, który trwał do 1967. Nie przeszkadzało to w działalności muzeum. W 1965 dzięki inwencji i zapałowi Aleksandry Dobrowolskiej otwarto Muzeum Stefana Żeromskiego. Trwa dobra passa Muzeum Sienkiewicza w Oblęgorku, które w 1967 zostało odwiedzone przez ponad 80 tys. osób. Zaczął się ukazywać Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego. W związku z planami otwarcia Galerii Malarstwa Polskiego dokonywane są zakupy: do kolekcji trafiają obrazy takich artystów jak Lampi, Siemiradzki,Kostrzewski, Grottger, Brandt, Wyspiański, Pankiewicz, Boznańska i wielu innych. Działalność staje się coraz bardziej prężna. Następuje inauguracja Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów o Sztuce; w 1968 w sześćdziesiątą rocznicę powstania Muzeum udostępniono stałe ekspozycje: historyczną, etnograficzną i galerię malarstwa polskiego. Wciąż trwały starania o pozyskanie na cele muzealne dawnego Pałacu Biskupów Krakowskich.

W 1971 Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej przekazano Muzeum Świętokrzyskiemu w Kielcach zespół pałacowy wraz z przynależnymi budynkami. Ale na życzenie władz miejskich i wojewódzkich w bardzo krótkim czasie, bo w osiem miesięcy, ma zostać otwarta stała ekspozycja w pałacu. Przestrzeń 1306,5 m zostaje zagospodarowana, a podczas uroczystego otwarcia, z ust Profesora Stanisława Lorentza pada określenie "kielecki Wawel". W 1975 Muzeum w uznaniu zasług dla rozwoju kultury i nauki polskiej oraz wielkiego znaczenia tej placówki zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki podniesiono do rangi Muzeum Narodowego. Staje się jednym z siedmiu Muzeów Narodowych w Polsce.

W Muzeum stale przebiegają prace konserwatorsko - budowlane. Najważniejsze to odtworzenie schodów elewacji zachodniej z loggii do ogrodu, renowacja pierwszej kaplicy pałacowej, wymiana stolarki okiennej na parterze pałacu, odtworzenie murów obwodowych od strony północnej z rekonstrukcją siedemnastowiecznego puntone, rozpoczęto prace konserwatorskie przy stropie ramowym w Pierwszym Pokoju Senatorskim^[1].

Dyrektorzy muzeum

• 1908-33 - Szymon Tadeusz Włoszek

• 1933-39 - Sylwester Kowalczewski - Muzeum Świętokrzyskie od 1936

• 1945-46 - Juliusz Nowak Dłużewski

• 1946-61 - Edmund Massalski

• 1961-2003 - Alojzy Oborny - Muzeum Narodowe od 1975

• 1987-1990 i 2003-2008 - Krzysztof Urbański

• 2009 - Robert Kotowski

Struktura organizacyjna

Działy zbiorów: Dział Malarstwa i Rzeźby Dział Rzemiosła Artystycznego Dział Rycin Dział Sztuki Współczesnej Dział Historii Dział Sztuki Ludowej Dział Archeologiczny Dział Przyrody Dział Broń Dział Dokumenty

Zbiory: Ryciny:

Przysłowia toskańskie i Widoki historyczne Polski to najliczniejsze cykle rycin w zbiorach obejmujących 3340 odbitek na papierze. W ich skład wchodzi również największa w kraju kolekcja prac Stefana Mrożewskiego ( 1894 - 1975) wybitnego twórcy drzeworytów.

Grafikę europejską reprezentują ryciny: niemieckie, włoskie francuskie, angielskie, najstarsze z nich pochodzą z końca szesnastego wieku, większość powstała w epoce baroku. Wśród tematów dominują sceny religijne oparte na Biblii oraz motywy mitologiczne nawiązujące do dziedzictwa antyku. Do najcenniejszych przedstawień można zaliczyć miedzioryty Aegidiusa Sadelera II Minerwa wprowadzająca malarstwo do grona muz, około 1592 r.; Francoysa van der Steen Ukrzyżowanie Chrystusa, 1658 r. Obok stale obecnych wątków związanych z antykiem i chrześcijaństwem, wielu grafików nawiązywało do wydarzeń im współczesnych, lub niezbyt odległych w czasie.  Na portrecie Marii Stuart królowej Szkocji, autorstwa Jeana Couvay w tle odnajdujemy scenę kaźni przez ścięcie głowy, które miało miejsce 8 lutego 1587 r. Inne dramatyczne wydarzenie utrwalone w miedziorycie to wybuch magazynu prochu w  francuskim mieście Abbeville, 23 listopada 1773 r., przedstawiony przez Charlesa Francoisa Maczet.

W kręgu zainteresowań twórców rycin odnajdujemy również sferę moralności, którą porusza cykl „Proverbi toscani', „Przysłowia toskańskie”, złożony z 28 akwafort, autorstwa Giuseppe Piattoli. Każda z nich poza obrazem jest zaopatrzona w sentencję i krótki tekst. Tablica pierwsza ukazuje siedzącego pod drzewem młodzieńca trzymającego za rękę wyrywającą się dziewczynę, napis głosi „ Kobieta, której nie kusi złoto, cenniejsza jest niż skarb”.

Najbogatszą część zbiorów Działu Rycin stanowią grafiki polskie, najwcześniejsze z nich powstały w okresie rozwoju nowej techniki litografii przypadającym na początek XIX. Polegała ona na wykorzystaniu płyty kamiennej, na której nanoszono farbami obraz odbijany następnie na papierze. Wykorzystano ją do rozpowszechnienia tematyki rodzimej historii, przedstawiając portrety królów oraz licznych zasłużonych dla państwa osobistości, wydarzenia, zarówno te rzeczywiste jak i legendarne. Do tego samego nurtu podtrzymującego pamięć narodową można zaliczyć monumentalne dzieło Widoki historyczne Polski. Obejmujące 260 rysunków Napoleona Ordy, przeniesionych na kamień litograficzny i odbitych w znanym zakładzie Maksymiliana Fajansa w latach 1873 -1883.

Grafiki polskie pochodzące z XX wieku charakteryzują się różnorodnością tematyki i bogactwem zastosowanych technik. W zbiorach znajdują się ryciny wielu znanych artystów związanych z odrodzeniem drzeworytu w okresie międzywojennym, są też prace wybitnych przedstawicieli sztuki współczesnej z lat osiemdziesiątych. Szczególne miejsce zajmuje dorobek Stefana Mrożewskiego określanego przez krytyków mianem „Czarodzieja Rylca”. Licząca 474 obiekty kolekcja obejmuje m.in. cykl ilustracji do Boskiej Komedii Dantego, które były dziełem jego życia, po za nimi należy wymienić komplet używanych przez artystę narzędzi drzeworytniczych.

Maria Stuart

Jean Couvay ( 1622 - 1675 ok.),  ok. 1640-1660
Rodzaj: grafika
Technika: miedzioryt
Materiał: papier 54,2 x 39,0 cm

Konie świętego Marka

Konrad Srzednicki (1894 -1993), 1963 r.
Rodzaj: grafika
Technika: akwaforta
Materiał: papier 49,0 x 64,5 cm

Kielce - widok bramy krakowskiej i katedry (rekonstrukcja)

Rodzaj: rysunek,
Technika: ołówek,
Materiał: papier 30,7 x 43,0 cm,
Autor: Ryszard Prauss (1902 - 1955)
Czas powstania 1938 - 1943

Kobieta i zwierzę (Inassouvissement)

Jan Lebenstein (1930-1999)
Rodzaj: grafika
Technika: litografia
Materiał: papier 35, 5 x 48,2 cm

Studia i szkice

Rodzaj: rysunek,
Technika: tusz, ołówek, sepia, pióro,
Materiał: papier,16,5 x 9,0 cm
Autor: Rafał Hadziewicz ( 1803 -1886)
Czas powstania: przed 1886

Adoracja Dzieciątka przez Polonię

Rodzaj: klocek drzeworytniczy opracowany dwustronnie,
Technika: drzeworyt sztorcowy
Materiał: drewno 13,8 x 9,5 x 2,3 cm  
Autor: Stefan Mrożewski  17.12.1941 r., sygnowany MS ( monogram wiązany),

Święta Rodzina z aniołem

Rodzaj: grafika
Technika: akwaforta
Materiał: papier 27,8 x 39,2 cm,
Autor: Franesco Bartolozzi ( 1727 -1815)
Czas powstania 1764 r.
Według rysunku Francesco Barbieri zwanego Guercino ( 1591 - 1666)  

Pieśń I (Boska Komedia, cz. 1: Piekło)

Rodzaj: grafika
Technika: drzeworyt
Materiał: papier 53,6 x 39,6 cm
Autor: Stefan Mrożewski ( 1894 - 1975),
Czas powstania: 1938

„Emigranci"

Krzysztof Skórczewski ( ur.1947), 1978 r.
Rodzaj: grafika
Technika: akwaforta
Materiał: papier 39,3 x 53.0 cm

Portret mężczyzny Lucjana Rydla (?)

„Album karykatur” zebranych przez Stefana Dąbrowskiego (1914 - 1979).
Rodzaj: rysunek,
Technika: ołówek,
Materiał: papier 12,5 x 8,9 cm
Czas powstania przed 1909 r.

Przyjęcie posłów szwedzkich i mediatorów cudzoziemskich przez króla Władysława IV w obozie pod Kwidzyniem 15 września 1635 roku. Kopia obrazu centralnego ze stropu ramowego w pierwszym pokoju senatorskim w dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach

Aleksander Rycerski (1825 - 1866), około poł. XIX w,
Rodzaj: rysunek
Technika: ołówek
Materiał: papier 67 x 83 cm

Malborg (Marienburg) nad rzeką Nogat (Zachodnie Prusy)

Rodzaj: grafika
Technika: litografia,
Materiał:  papier 32,3 cm x 44,5 cm
Autor: Misierowicz ( Misyrowicz, Alojzy, ( 1825 - ok. 1905)
Według rysunku z natury Napoleona Ordy ( 1807 - 1883)
Album Widoków Historycznych Polski…, seria V, plansza 164,
Zakład Litograficzny Maksymiliana Fajansa w Warszawie 1880 rok.

Rowerzysta VIII a

Mieczysław Wejman (1912 -1997), 1970 r.
Rodzaj: grafika
Technika: akwaforta barwna
Materiał: papier 49.0 x 68,9 cm

Rozmowy polsko-szwedzkie w Sztumskiej Woli we wrześniu 1635 r. Kopia obrazu w narożniku południowo - zachodnim stropu ramowego w pierwszym pokoju senatorskim w dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach.

Aleksander Rycerski (1825 - 1866), około poł. XIX w,
Rodzaj: rysunek
Technika: ołówek, kredka,
Materiał: papier, 88,6 x 70,2 cm

Zbiory: Dokumenty:

Zachowane w kolekcji historycznej archiwalia to m.in. dokumenty zawierające przywileje wydawane dla miast Kielecczyzny przez królów polskich i biskupów krakowskich, archiwalia z okresu Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego, powstań narodowych, I wojny światowej, dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej .

Najstarsze w zbiorze są dokumenty pergaminowe, miejskie i cechowe z XV-XVII w. dotyczące Kielecczyzny, wydawane dla miast stanowiących własność biskupią przez biskupów krakowskich: Jana Konarskiego, Bernarda Maciejowskiego, Jakuba Zadzika, Kazimierza Łubieńskiego, Kajetana Sołtyka; dokumenty królewskie z przywilejami dla miast wystawiane m.in. przez Stefana Batorego, Jana Kazimierza, Władysława IV, Jana III Sobieskiego, Henryka Walezego.

Dokumenty z okresu Insurekcji kościuszkowskiej to patenty oficerskie, rozkazy, nagany z podpisami Tadeusza Kościuszki, oraz dokumenty drukowane m.in. Uniwersał połaniecki.

Kilka akt i dokumentów pochodzi z czasów Księstwa Warszawskiego, m.in. nominacje oficerskie z podpisami ministra wojny ks. Józefa Poniatowskiego oraz patenty na odznaczenia wojskowe.

Pamiątki po Jakubie i Janie Otto oraz Franciszku Kontrymowiczu, uczestnikach wojen napoleońskich, mówią o przebiegu służby wojskowej, odznaczeniach otrzymywanych w czasie jej trwania, zawierają także korespondencję ze zwierzchnikami, dzięki czemu stanowią cenne uzupełnienie archiwaliów dokumentujących udział Polaków w walce o wyzwolenie narodowe.

Cenna dla historyków przemysłu jest kolekcja dotycząca zakładów w Białogonie: Kronika „Opis geograficzno-historyczny i statystyczno-techniczny zakładów Rządowo-Górniczych w Oddziale Białogon”, założona w 1842 roku w związku z zarządzeniem Dyrekcji Górniczej o sporządzaniu „rysów historycznych” poszczególnych zakładów oraz kilkadziesiąt rękopisów zawierających korespondencję dowódców Gwardii Ruchomej woj. krakowskiego oraz Komitetu Obywatelskiego Bezpieczeństwa Publicznego z Dozorstwem Fabryk Rządowych w Białogonie w sprawie dostawy broni dla powstańców 1830 - 1831.

Archiwalia z powstania styczniowego to m.in. zbiór kwitów i asygnacji wystawionych przez dowódców oddziałów powstańczych dla Tomasza Winnickiego, dzierżawcy dóbr ziemskich za pobrane artykuły żywnościowe w latach 1863 - 1864.

Dużą grupę stanowią dokumenty po Legionistach Józefa Piłsudskiego, m.in. kwity werbunkowe, przepustki, nominacje, patenty na odznaczenia itp.

Z materiałów do dziejów Kielc zachowała się księga miejska z lat 1789 - 1791 m.in. z protokołami posiedzeń władz miejskich - urzędu radzieckiego i ławniczego.

Dokument wystawiony przez króla Władysława Jagiełłę nadający prawa miejskie wzorowane na prawie magdeburskim dla miasta Pińczowa

Lublin(?), 24 lutego 1428
Pergamin z pliką, czerwono-żółty jedwabny sznur po pieczęci; rękopis, język łaciński

Dokument wystawiony przez króla Zygmunta III Wazę określający prawa cechu garnacarskiego w Szydłowie,

Szydłów, 1593
Pergamin, pieczęć opłatkowa, pleciony jedwabny sznur; rękopis, język polski

Nagana udzielona przez Tadeusza Kościuszkę ppor. Walewskiemu komenderującemu Chorągwią, za nieporządek w oddziale

Międzybórz, 25 lutego 1791
Podpis Tadeusza Kościuszki
Papier czerpany, rękopis, 21x35 cm,

Uniwersał urządzający powinności włościan i zapewniający dla nich skuteczną opiekę rządową, bezpieczeństwo własności i sprawiedliwość, wydany w Połańcu przez Tadeusza Kościuszkę

Warszawa, 30 maja 1794
Papier, druk, 35x41 cm. 

Dyplom - nominacja Jakuba Otto na stopień porucznika

Warszawa, 15 października 1811
Podpis Ministra Wojny ks. Józefa Poniatowskiego
Papier, rękopis,

Rozkaz dzienny wydany w Kwaterze Głównej dotyczący nominacji Jana Otto na podporucznika

Warszawa, 18 marca 1831
Podpisy: Naczelnego Wodza Siły Zbrojnej Narodowej Skrzyneckiego oraz szefa sztabu głównego płk. [Wojciecha] Chrzanowskiego
Papier, druk,

Jan Otto. Autoportret. 1859,

karton, pastel, wym.: 48x55 cm, MNKI/H/254  
Jan  Otto  próbował swoich sił nie tylko szablą, ale i  kredką.

Księga Gospodarcza związana z rodziną Kontrymowiczów

Królestwo Polskie, 1826-1859
Papier, rękopis, wtórna oprawa introligatorska, wym.:35x20,5 cm, 

Pismo Komisji Rządowej Wojny uprawniające Franciszka Kontrymowicza do noszenia Krzyża Srebrnego Orderu Wojskowego Polskiego, przyznanego za kampanię 1812 roku

Warszawa, 26 sierpnia 1819 r.

Pismo Komisji Rządowej Wojny zawiadamiające o nominacji Franciszka Kontrymowicza na porucznika pełniącego obowiązki kwatermistrza

Warszawa, 16 luty 1831
Pieczęć Komisji Rządowej Wojny, nieczytelne podpisy: Ministra Wojny, sekretarza generalnego, szefa biura
Papier podklejony płótnem, rękopis, druk, wtórna oprawa introligatorska, wym.:19x29,5 cm,

„Kronika Białogońska”. Opis geograficzno-historyczny i statystyczno-techniczny Zakładów Rządowo-Górniczych w Oddziale Białogon

Kielce, Białogon, 1842-1898
Papier, rękopis, tektura, półskórek, wym.: 21,7x35,5 cm, 198 kart obustronnie zapisanych

Pokwitowanie Dyrekcji Fabryki Pocisków Artyleryjskich w Suchedniowie wydane Dozorstwu Białogońskimu na przedmioty do magazynu wojskowego na kwotę 6097 zł.

Suchedniów, sierpień 1822
Niewyraźny odcisk pieczęci, podpisy: kapitana artylerii Zagorskiego oraz zatwierdzający Dyrektora Fabryki Pocisków Artylerii kapitana Plewińskiego.
Papier, rękopis, 

Pismo szefa batalionu Strzelców Pieszych do Dozorstwa Fabryk Rządowych w Białogonie w sprawie produkcji pałaszy. Na drugiej karcie odpowiedź Dozorstwa Białogońskiego

Końskie, 24 grudnia 1830
Fragment lakowej pieczęci, podpisy: szefa Batalionu Strzelców Pieszych J[uliusza] hr. Małachowskiego oraz [Eliasza] Kisielewskiego, inspektora Dozorstwa Białogońskiego
Papier, rękopis,

Pismo Dyrektora Fabryki Pocisków w Suchedniowie kpt. Zagorskiego do inspektora [Juliusza] Szumanna delegowanego do nadzoru fabryki w Białogonie, zawiadamiające o rozkazie gen. Bontempsa w sprawie produkcji broni

Suchedniów, 4 stycznia 1831
Podpis dyrektora Fabryki Pocisków kpt. Zagorskiego
Papier, rękopis, 

Kwit nr 15497 wydany przez Rząd Narodowy na sumę 1200 złotych polskich za dzierżawę Niegosławic i Nawarzyc,1863

Na odwrotnej stronie pieczęć Komitetu Centralnego Narodowego
Papier, druk, rękopis, 

Akwizycja nr 15301 wydana przez Rząd Narodowy na sumę 1000 złotych polskich

8 kwietnia 1863
Papier, druk, 

Kwit nr 15301 wydany przez Rząd Narodowy na sumę 1000 złotych polskich

9 lipca 1863
Dwie pieczęcie: Naczelnika Powiatu Kieleckiego Województwa Krakowskiego oraz na stronie odwrotnej Komitetu Centralnego Narodowego
Papier, druk, 

Dokument wystawiony przez króla Aleksandra Jagiellończyka, potwierdzający wcześniejszy dokument wystawiony przez króla Jana Olbrachta, odnoszący się do dóbr Orawa

Kraków, 12 lutego 1502
Pergamin z pliką, pieczęć woskowa, paski pergaminu; rękopis, język łaciński

Data założenia	28 czerwca 1965
Państwo	Polska
Miasto	Kielce
Dyrektor	Robert Kotowski; kierownik mgr Sylwia Zacharz

Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego - oddział Muzeum Narodowego w Kielcach.

Historia i stan obecny

Muzeum mieści się w części budynku szkoły, do której w latach 1874-1886 uczęszczał Stefan Żeromski. Budowę szkoły rozpoczęto wiosną 1724 roku na tzw. Krakowskim Przedmieściu, w sąsiedztwie kościoła św. Trójcy, z inicjatywy bp. krakowskiego Konstantego Felicjana Szaniawskiego. Naukę rozpoczęto 4 września 1727 roku. Szkołę prowadzili księża Instytutu „Communis Vitae”, zwani potocznie bartoszkami (od imienia założyciela instytutu ks. Bartłomieja Holzhausera) lub komunistami. W 1962 roku szkoła została przeniesiona do nowego gmachu przy ul. ks. Piotra Ściegiennego 15, gdzie działa po dzień dzisiejszy jako I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. W opuszczonym gmachu szkoły, 28 czerwca 1965 roku, z inicjatywy kustosz ówczesnego Muzeum Świętokrzyskiego (obecnie Muzeum Narodowego w Kielcach) Aleksandry Zasuszanki Dobrowolskiej otwarto Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego.

W szkole kształciło się wielu znanych ludzi, m.in. Piotr Ściegienny, Alfons Grotowski (inżynier, współtwórca systemu wodociągów miejskich w Warszawie), Adolf Dygasiński, Roman Plenkiewicz (pedagog, historyk literatury, redaktor naczelny „Przeglądu Pedagogicznego”), Walery Przyborowski, Aleksander Głowacki (Bolesław Prus), Władysław Gajkiewicz (lekarz, redaktor „Gazety Lekarskiej”), Stanisław Sienicki (redaktor „Gazety Kieleckiej”), Bolesław Markowski (wiceminister skarbu), Felicjan Sławoj-Składkowski (ostatni premier w okresie międzywojennym),Stanisław Niesiołowski (malarz), Julian Greek (wiceminister przemysłu ciężkiego), Hieronim Wiatr (profesor Oxfordu), Hugo Moryciński (dyrektor teatru w Kielcach i Bydgoszczy), Gustaw Herling-Grudziński, Józef Ozga-Michalski, Jerzy Korey-Krzeczowski, Wiesław Jażdżyński, Marian Sołtysiak „Barabasz”.

Zbiory

W zbiorach muzeum znajdują się rękopisy utworów Stefan Żeromskiego. Między innymi jedyny zachowany fragment brulionu Wiernej rzeki, część czystopisu Słowa o bandosie, tekst polski włoskiej przedmowy do książki G.L. Milesi La spedizione di Francesco Nullo in Polonia, 1863, czystopisy utworów Wszystko i nicoraz Snu o chlebie, pięć kartek noweli Z odczytem, a także rękopis Oświadczenia w sprawie ochrony dla dzieci w Nałęczowie.

W muzeum zgromadzono zbiór listów pisarza z różnych lat. Ich adresatami byli: Bronisław Saski - kuzyn Żeromskiego, Zofia Kozierkiewiczowa - mieszkanka Kielc, Edmund Massalski - ówczesny redaktor „Gazety Kieleckiej”, Edward Łuszczkiewicz - szkolny kolega, Aleksander Januszkowski - zakopiański lekarz, Antoni Osuchowski - prawnik, czy Stefania Gliwicówna i Maria Bogdanowicz.

W zbiorach muzeum znajdują się pierwsze wydanie Ech leśnych z dedykacją dla Zofii Kochnowskiej czy O Adamie Żeromskim wspomnienie z dedykacją dla Jana Müllera.

Muzeum posiada płytę gramofonową z 1924 roku z nagranym głosem Stefana Żeromskiego, oraz kolekcję fotografii szkolnych kolegów Żeromskiego pochodzących z lat 1884-1886 (niektóre z nich opatrzone są dedykacjami).

Muzeum ma także w swych zbiorach zespół ilustracji do utworów Stefana Żeromskiego - Syzyfowych prac, Promienia, Ludzi bezdomnych, Wiernej rzeki, Dziejów grzechu, Popiołów, Urody życia, Walki z szatanem, Przedwiośnia, Puszczy jodłowej i innych. Autorami rysunków byli m.in. Monika Żeromska, Jan Marcin Szancer, Antoni Uniechowski, Krzysztof Henisz czy Szymon Kobyliński^[1].

Działalność

Muzeum zajmuje się gromadzeniem, eksponowaniem zbiorów związanych z młodzieńczym okresem życia oraz twórczością Stefana Żeromskiego. Eksponaty prezentowane są na tematycznej wystawie stałej. Prócz działalności wystawienniczej muzeum prowadzi lekcje i warsztaty muzealne przeznaczone głównie dla młodzieży szkolnej.

W muzeum ma swoją siedzibę Towarzystwo im. Stefana Żeromskiego, które corocznie przyznaje Stypendia im. Andrzeja Radka.

Data założenia	26 października 1958
Państwo	Polska
Miasto	Oblęgorek
Dyrektor	Robert Kotowski; kierownik mgr Agnieszka Kowalska -Lasek

Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku - oddział Muzeum Narodowego w Kielcach we wsi Oblęgorek w gminie Strawczyn znajdujące się w dworku (pałacyku) pisarza Henryka Sienkiewicza.

Powstanie muzeum

Muzeum powstało 26 października 1958 roku z inicjatywy dzieci pisarza, córki Jadwigi Korniłowicz i syna Henryka Józefa. W roku 1948 zwrócili się oni do ówczesnego Ministerstwa Kultury i Sztuki aby w dworku tym utworzyć Muzeum Pamiątek po swym ojcu. Propozycja ta zyskała poparcie władz państwowych i przy finansowej pomocy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach oraz Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy i Kraju pomysł ten wszedł w życie. W 1956 r. Jadwiga i Henryk Józef aktem notarialnym przekazali Skarbowi Państwa pałacyk wraz z 2 ha parku^[1]. Prace remontowe rozpoczęły się w roku 1957. Duży wkład miał Ryszard Andruszkiewicz, prezes Komitetu Sienkiewiczowskiego działającego przy Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego ("Cepelii") w Poznaniu. Pierwszym kustoszem muzeum została synowa Henryka Sienkiewicza Zuzanna.

Prace przygotowawcze zostały rozpoczęte przez "Cepelie" w Poznaniu i Łodzi. Wykonały one odnowę i renowację mebli i tkanin. Zapłata za te prace pozostała częścią daru dla muzeum. Całościową oprawę wystawy zorganizowała kustosz Muzeum Świętokrzyskiego - Aleksandra Dobrowolska^[2].

Z dniem 1 stycznia 1976 Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku stało się oddziałem Muzeum Narodowego w Kielcach.

Historia

W 1900 r. z okazji 25-lecia pracy literackiej dla przyszłego noblisty polskie społeczeństwo zorganizowało zbiórkę na zakup majątku w Oblęgorku i ufundowało go w podziękowaniu za jego pracę. Z tej okazji został utworzony obywatelski komitet, który miał przygotować program dla obchodów jubileuszowych.

Akt notarialny podpisano w Kielcach 18 lipca 1900 r. w obecności radcy Tadeusza Kowalskiego i księdza Zygmunta Chełmickiego, którzy występowali z ramienia komitetu oraz osoby sprzedającej, rejenta Mieczysława Halika. Majątek odkupiono za kwotę 51.249 rubli i 59 kopiejek. Na majątek składało się łącznie 515 mórg, w tym: 240 mórg lasu, 160 mórg pola ornego, 90 mórg łąki oraz park, sad itp. Za pozostałe po wykupieniu majątku środki pochodzące ze zbiórki zakupiono dla pisarza inwentarz (60 sztuk bydła, 6 koni, oraz maszyny i narzędzia rolnicze).

Na tę okoliczność rzeźbiarz Pius Weloński wykonał z białego marmuru popiersie pisarza. Dworek zaprojektowany przez warszawskiegoarchitekta Hugo Kudera zbudowano w 1895, okolice wokół pałacyku, 49 ha ziemi^[3] zaprojektował i urządził warszawski ogrodnik Franciszek Szanior. Droga do pałacyku prowadzi przez Czerwoną Bramę a dalej przez aleję lipową.

XIX wieczny dworek zbudowany został w stylu eklektycznym w latach 1900-1902 na terenie starego parku. Od strony frontowej zwieńczony jest charakterystycznym kamiennym husarzem ^[4]. Nad wejściem umiejscowiony został kamienny herb rodu Sienkiewiczów. Pałacyk powstał na bazie istniejącego już tam myśliwskiego domku rodziny Tarłów (najstarszej części dworku), zwanego Tarłówką oraz pawilonu myśliwskiego zbudowanego w 1895 r. przez ówczesnego właściciela rejenta Mieczysława Halika, zwanego dziś Halikówką ^[5]

Okolice wokół dworku otacza duży park w stylu angielskim, w którym dominują stare dęby i lipy oraz ogród, którym opiekowała się trzecia żona pisarza Maria z rodziny Babskich i córka Dzinia.

Uroczystość wręczenia pisarzowi aktu notarialnego wraz z całą, 4-tomową dokumentacją odbyła się w czasie jubileuszowych obchodów w dniu22 grudnia 1900 r. W podziękowaniu Henryk Sienkiewicz powiedział:

Okres pobytu pisarza

Do dworku Henryk Sienkiewicz przybył w maju 1902 r, rzeczy zostały sprowadzone 9 czerwca. Używał go głównie jako miejsce letniego wypoczynku i pracy (na czas nieobecności pisarza dworkiem opiekował się Adam Popławski ze wsi Promnik). W tym okresie Henryk Sienkiewicz pracował m.in. nad powieściami W pustyni i w puszczy, Na polu chwały jak i nowelą Dwie łąki (1903). W dworku przebywał do jesieni 1914 r. Opuścił Oblęgorek pod koniec wrześniaw wyniku I wojny światowej wyjeżdżając do Szwajcarii drogą przez Kraków i Wiedeń.

Po śmierci pisarza jego żona Maria i syn Henryk Józef zamieszkali na stałe w dworku, gdzie przebywali do 1944 r. Część zbiorów syn pisarza ukrył wśród mieszkańców Oblęgorka przedNiemcami.

Po zakończeniu II wojny światowej majątek w wyniku nacjonalizacji uległ parcelacji. Dla rodziny po pisarzu pozostawiono pałacyk wraz z 49 ha ziemi^[8].

Muzeum

Obecnie (2010) na parterze odtworzony został wygląd i wystrój pomieszczeń z czasów pobytu pisarza. Znajdują sie tu gabinet do pracy, w którym dominuje biurko, oraz obrotowa półka i oszklona biblioteka z książkami, na ścianach ozdobą są rodzinne portrety. Salon dla gości z okrągłym stołem i krzesłami przywiezionymi z mieszkania w Warszawie, w rogu umiejscowiony został stolik, przy którym pisarz grywał z gośćmi w karty, na ścianach wiszą płótna różnych malarzy. Pozostałe pomieszczenia to jadalnia^[9], palarnia^[10] i sypialnia^[11]. Otwarcie dla zwiedzających sypialni nastąpiło dopiero w r 1974^[12]. Przy jej rekonstrukcji pomocne okazały się uwagi gospodyni samego pisarza Marii Lutówny oraz synowej - Zuzanny^[12].

Na piętrze ulokowano ekspozycje poświęcone pisarzowi. Wcześniej zajmowane przez dzieci, obecnie zgromadzone są zbiory biograficzno-literackie. Wystawione tam zostały m.in. dzieła tłumaczone na wiele języków oraz listy i pamiątki osobiste.

W 2007 r. wnuczka po pisarzu Maria Korniłowicz przekazała w testamencie ponad 350 eksponatów wzbogacając muzeum o rodzinne pamiątki, z których większość z nich pozostała w Oblęgorku ^[13] powiększając ilość eksponatów.

Działalność muzeum

Muzeum jest organizatorem licznych koncertów,wystaw czasowych, sesji naukowych oraz plenerów malarskich mających na celu popularyzację wiedzy o życiu i twórczości Sienkiewicza. Placówka posiada bogatą oferte lekcji muzealnych skierowaną do wszystkich grup wiekowych.

Jedną z takich wystaw była wystawa Zbigniewa Szczepanka, którego prace - akwarele 14 obrazów z zamkami które zostały opisane w dziełach Sienkiewicza (Trylogia- Ogniem i mieczem,Potop, Pan Wołodyjowski oraz Krzyżacy)^[14].

Na jubileusz 50-lecia powstania muzeum został wydany okolicznościowy album Oblęgorek, okolicznościowe karty i znaczki^[15].

Ekspozycje stałe:

• Jubileusz 25-lecia pracy pisarskiej

• Henryk Sienkiewicz w Oblęgorku

• Henryk Sienkiewicz - działacz społeczno-polityczny w kraju i za granicą

Imprezą cykliczną stały się "Wieczory u Pana Henryka" wspierane przez gminę Strawczyn^[16].

Kierownikiem Pałacyku Henryka Sienkiewicza jest mgr Agnieszka Kowalska-Lasek.

---