FINANSE PUBLICZNE

Temat1: Podstawowe pojęcia nauki finansów publicznych 17.02.2006, 24.02.2006

1. Definicje finansów publicznych

1. wg klasycznej nauki skarbowości

finanse publiczne- badają zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych tj. budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego, funduszy zabezpieczenia społecznego

2. wg współczesnej nauki finansów

finanse publiczne- nie ograniczają się do badania gospodarki funduszami publicznymi, ale wyjaśniają ponad to treść ekonomiczną, społeczną funduszy publicznych, zmierzając do zidentyfikowania związków przyczynowo skutkowych zachodzących miedzy gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych oraz zjawiskami ekonomicznymi, społecznymi oraz politycznymi

3. prawnicza

finanse publiczne- stanowią gałąź prawa publicznego, której przedmiotem jest badanie norm dotyczących publicznych zasobów pieniężnych oraz operacji tymi zasobami

Normy możemy podzielić na:

- podatkowe- mają zagwarantować władzy publicznej możliwość dysponowania środkami publicznymi

- budżetowe- mają określić zasady rozdysponowania środków publicznych

- skarbowe- koncentrują się na określeniu zasad operacji środków publicznych wewnątrz sektora

4. w ujęciu ekonomicznym

finanse publiczne- to subdyscyplina mikroekonomii, która zajmuje się badaniem wpływu decyzji władzy publicznej w zakresie systemu podatkowego oraz struktury wydatków na równowagę na rynkach czynników produkcji oraz na rynkach towarów (Hicks)

5. wg ustawy z dn. 30 czerwca 2005r o Finansach publicznych DZ.U nr 249 z 2005r poz.2104

finanse publiczne- są to procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych a w szczególności gromadzenie dochodów i przychodów publicznych, wydatkowanie środków publicznych, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetów jednostek samorządu terytorialnego, zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi, zarządzanie długiem publicznym, rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Środki publiczne mogą pochodzić z:

• dochodów publicznych→ przeznaczone są na pokrycia wydatków publicznych

• przychodów publicznych→ służą finansowaniu potrzeb pożyczkowych

Środki publiczne wydatkowane są na:

• wydatki publiczne

• potrzeby pożyczkowe

Dodatkowe:

- Paradoks Edgewortha

- Eksperyment cieknącego wiadra

Temat 2: Przedmiot nauki finansów publicznych. 3.03.2006

konsekwencje

sposoby zaspokojenia

przyczyny

rozmiary

organizacja

techniki (kontrola)

struktura (beneficjenci)

konsekwencje

Rozmiary popytu nie są wyznaczane wielkością dochodu. Popyt jest zaspokajany na rynku finansowym- władza publiczna jest równa ze wszystkimi podmiotami na rynku. Państwo może jednak stworzyć popyt na własne papiery wartościowe. Fundusze emerytalne muszą kupić jakąś część skarbowych papierów wartościowych.

Przyczyny popytu- jest to konsekwencja działania władzy publicznej, która ustala ustawy, na które muszą być wydatkowane pieniądze. Konstytucja nakłada obowiązek na ustawodawcę przekazania skutków finansowych wprowadzenia jej życie

Rodzaje wydatków:

1. sztywne- 80% w Polsce- wydatki te nie mogą być zmniejszane bez zmiany ustaw, musi zostać ujęty w ustawie budżetowej (obowiązek ustawowy)

2. elastyczne- konsekwencja dobrowolnej decyzji do pewnych działań, nie są objęte ustawą

Sposoby zaspokojenia - z kieszeni podatnika lub pożyczkodawcy

Konsekwencje

Crowding out effect- efekt wypierania (ilościowy i cenowy)

Jeżeli władza sprzedaje papiery wartościowe to istotne jest, kto je kupuje. Jeżeli Kowalski i przedsiębiorstwo to jest to sposób oszczędzania dwóch budowania rezerw tych dwóch podmiotów. Jeżeli kupuje je bank to tworzy on w ten sposób nadwyżki rezerw. Wypiera możliwości finansowania przez banki komercyjne gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, bo część pieniędzy wędruje na obligacje. Bank zamiast udzielać kredytu woli czasami zainwestować w obligacje (efekt ilościowy). Popyt władzy na pieniądze jest sztywny, jest skłonna zapłacić wyższą cenę (efekt cenowy).

Struktura- podziała na transfery i wydatki finalne. Jeżeli państwo kupuje pracę to są to wydatki finalne (np. remont -jest usługą). Jeżeli przydziela zasiłki to jest to przesunięcie- transfer środków

Dobra merytoryczne

-usługi edukacyjne

- usługi medyczne

Różnice między finansami publicznymi a prywatnymi

1. w ujęciu ekonomicznym

2. w ujęciu prawnym

Ad a Ad b

- równowaga - podmiot

- przymus - władztwo

- pieniądze - interes publiczny

- cele - reglamentacja prawna

- wielkość - centralizacja

Ad a

Równowaga- to podstawowa różnica pomiędzy finansami publicznymi a prywatnymi. W finansach publicznych równowaga zależna jest od decyzji politycznych a w Fin. Prywatnych zależy od działania mechanizmu rynkowego

Przymus- Fin publiczne dysponują przymusem na etapie gromadzenia środków publicznych natomiast nie podlegają przymusowi po stronie ich rozdysponowania. Fin prywatne nie dysponują przymusem na etapie gromadzenia, natomiast podlegają przymusowi po stronie ich rozdysponowania. Przymus występuje we władzy wykonawczej natomiast nie występuje we władzy ustawodawczej.

Pieniądz- zarówno Fin publiczne jak i prywatne wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo. Podmiot prywatny nie może być kreatorem (gestorem) pieniądza. Jeżeli rząd i bank centralny są niezależne to rząd nie jest gestorem pieniądza.

Cele- w fin publiczne realizowane są cele o charakterze ogólnospołecznym (jakościowe) niepodlegające często kwantyfikacji np. bezpieczeństwo. Fin prywatne często są kwantyfikatywne (ilościowe) np. maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Można ocenić efekt ich działania.

Wielkość- fin publiczne są niewspółmiernie większe niż przeciętne fin prywatne

Ad b

Stosunki finansowo-prawne publiczne i prywatne.

Podmiot-

Publiczne- co najmniej jedną ze stron tego stosunku jest podmiot publiczny

Prywatne- obie strony są podmiotami prywatnymi

Władztwo-

Publiczne- jednemu podmiotowi przysługują atrybuty władztwa finansowego( czasem władztwo może podlegać ochronie sądowej: wojewoda może pozwać ministra). Prezentuje interes ogółu, mimo że jest osobą fizyczną

Prywatne- oboje są władcami

Reglamentacja-

Prywatne -nie podlegają szczegółowej reglamentacji

Publiczne- jest daleko idąca i bardzo szczegółowa reglamentacja prawna

Centralizacja-

Prywatne- są zawsze zdecentralizowane

Publiczne- mogą być w rożnym stopniu poddane procesowi decentralizacji

Temat3: Władztwo finansowe 10.03.2006

1. Podmioty władztwa finansowego:

a) państwo- pierwotny podmiot władztwa; jest suwerenne

b) pochodne podmioty władztwa finansowego- inne niż państwo związki publiczno -prawne, które uzyskują część atrybutów władztwa finansowego z woli państwa

2. Atrybuty władztwa finansowego

a) prawo do ustanawiania i emitowania pieniądza papierowego jako głównego środka płatniczego (prawo do ustanawiania ma parlament)

b)prawo do ustanawiania, pobierania, kształtowania wysokości oraz gromadzenia dochodów publicznych (prawo do ustanawiania podatków ma parlament, prawo do pobierania mają organy podatkowe: naczelnik Urzędu Skarbowego, naczelnik Urzędu Celnego, wójt, burmistrz, prezydent, starosta, marszałek województwa oraz organy 2 instancji: dyrektorzy Urzędów Skarbowych, Celnych, samorządowe kolegium odwoławcze, prawo do gromadzenia ma organ administracji samorządowej )

c)prawo do dokonywania wydatków w związku z wykonywaniem zadań i funkcji publicznych

3. Metody dystrybucji władztwa finansowego

Podział władztwa finansowego- przekazanie kompetencji do stosowania prawa; podmiot, który nabywa prawa uzyskuje autonomię finansową

Dekoncentracja finansowa- przekazanie środków finansowych dla realizacji określonych zadań pod nadzorem i kontrolą organu przekazującego te środki

Reglamentacja pozytywna- polega na ścisłym wyliczeniu kompetencji w zakresie władztwa finansowego przekazywanych określonemu podmiotowi

Reglamentacja negatywna- opiera się na zasadzie domniemania kompetencji danego podmiotu w zakresie władztwa finansowego wyłączeniem kompetencji zastrzeżonych na rzecz innych podmiotów

4. Modele podziału władztwa finansowego

a) model rozgraniczenia źródeł podatkowych- opiera się na założeniu udzielania kompetencji do nakładania podatków między władzą centralną i lokalną

b) model konkurencji podatkowej-opiera się na założeniu, iż dopuszczalne jest eksploatowanie jednego źródła podatków zarówno przez władzę centralną jak i lokalną

c) model udziału w podatkach centralnych- opiera się na założeniu partycypacji władz lokalnych we wpływach podatkowych wynikających z eksploatacji danego źródła przez władze lokalne

d) model dodatków komunalnych- opiera się na założeniu, iż władze lokalne mogą współuczestniczyć w eksploatacji danego źródła podatkowego

Temat 4: Teoria wyboru publicznego 17.03.2006

1. Założenia metodologiczne teorii wyboru publicznego.

1. ogólne założenia behawioralne

- zakłada się, że jednostki działają racjonalnie

- jednostki przy podejmowaniu decyzji także publicznych kierują się własnym

interesem

- jednostki dążą do maksymalizacji użyteczności także przy podejmowaniu decyzji

publicznych

2. założenie analizy zjawisk politycznych poprzez analogię do działania mechanizmu

rynkowego

Elected policymakers

(politycy)

Decyzje publiczne

Non-elected policymakers

(urzędnicy)

2. 6 różnic pomiędzy decyzjami publicznymi a prywatnymi

1. decyzjami przeważającej części decyzje prywatne podejmowane są przez jednego lub niewielką liczbę decydentów, natomiast decyzje publiczne podejmowane są przez większą liczbę decydentów

2. decydentów przypadku decyzji prywatnych przeważającej ich części konsekwencje jej podjęcia dotyczą decydenta natomiast przypadku decyzji publicznych konsekwencje odnoszą się także do tych, którzy nie biorą udziału w ich podejmowaniu

3. decyzje prywatne zawsze są racjonalne w rozumieniu ich zgodności z układem preferencji decydenta natomiast przypadku decyzji publicznych może wystąpić sytuacja, kiedy nie będzie możliwe podjęcie racjonalnej decyzji ze względu na różnorodność układów preferencji u różnych decydentów (paradoks Arrowa)

Warunki, które muszą występować w paradoksie Arrow'a

- jest min 3 decydentów

- są min 3 warianty decyzyjne

- warunek trójkąta( wszyscy pozostali mogą przegłosować jednego)

Paradoks występuje przy głosowaniu cyklicznym

A 1>2>3

B 2>3>1 _A1^{AC B}2_AB

C 3>1>2

_BC3^C

Każdy wariant może być najgorszy lub najlepszy, wynik głosowania zależy od kolejności podejmowania decyzji

4. decyzje prywatne podejmowane są w oparciu o bardziej obiektywne (kwantyfikatywne) kryteria natomiast decyzje publiczne podejmowane są w oparciu o zrelatywizowane (kwalifikatywne) kryteria

5. decyzje prywatne są bardziej efektywne przy większej konkurencji natomiast w przypadku decyzji publicznych istnieje pewna optymalna liczba partii politycznych, przy której decyzje publiczne są efektywne

6. w przypadku decyzji prywatnych wpływ poszczególnych decydentów jest zależny od ich sytuacji dochodowo-majątkowej natomiast przypadku decyzji publicznych sytuacja dochodowo-majątkowa nie ma znaczenia

Temat 5: Ekonomiczna teoria demokracji. 24.03.2006

Demokracja- (Anthony Downs) taki system sprawowania władzy, który spełnia następujące warunki:

- istnieją, co najmniej 2 partie polityczne zabiegające o sprawowanie władzy

- partie uzyskują prawo do sprawowania władzy na czas określony

- każdy wyborca w każdym głosowaniu ma jeden głos

Rynek polityczny wg Downsa:

Na rynku konsumentami są wyborcy. Nabywają oni dobra, którymi są przyszłe działania rządu. Podaż reprezentują partie polityczne, które oferują wyborcom zawarte w programie politycznym zamierzenia, co do działań, jakie mają podjąć. Środkiem wymiany jest głos. Wyborca i partia polityczna mają racjonalne cele. Celem wyborcy jest dążenie do maksymalizacji korzyści z przyszłych działań rządu lub minimalizacja strat przyszłych działań. Celem partii politycznej jest przejęcie władzy, prawo do podejmowania decyzji publicznych, czyli maksymalizacja oddanych głosów.

Proces podejmowania decyzji wyborcy zależy od systemu partyjnego, jaki występuje:

1. dwupartyjny

2. jednopartyjny

Dwupartyjny system jest optymalny, ponieważ wyborca ocenia tylko korzyści i straty.

Jeżeli wartość głosu jest większa od 0 to głosuje, gdy wartość głosu równa jest 0 to nie głosuje.

Ustalanie wartości głosu:

1. Zróżnicowanie programów politycznych- im większe różnice tym większą wartość głos. Dlatego frekwencja spada. Jeżeli wartość głosu jest niska to nie będą chcieli ponosić kosztów- czasu.

2. Liczba uprawnionych

3. Oczekiwana frekwencja - im wyższa tym wartość głosu mniejsza

Wielopartyjny system jest bardziej skomplikowany.

Prawd-o

sprawowania

władzy

korzyści

Wyborca zagłosuje na R₂.

W systemie wielopartyjnym, gdy partia otrzymuje np. 35% głosów to część głosujących uznaje programy innych partii za lepsze ale uważa, że mogą nie wejść do rządu.

Wniosek:

System dwupartyjny odzwierciedla najlepiej preferencje wyborców, a wielopartyjny powoduje ………………..

Rozkład preferencji modalny

Liczba wyborców

Hipoteza medianowego wyborcy- partie zabiegają o wyborców i dopasowują się do ich preferencji. Powoduje to spadek wartości głosu i zniechęca do głosowania

Rozkład bimodalny

Wtedy też decyzje podejmie medianowy wyborca, on określa programy polityczne.

P₁ - zagłosują Ci, którzy nie głosowali

P₂ - nie zagłosują Ci, którzy głosowali

Zawsze jest:

P₂>P₁

Partia musi dążyć do:

N₁P₁>N₂P₂

1> P₁/P₂ > N₂/N₁

Temat 6: Dobra publiczne. 31.03.2006

	F-16	Autobus komunikacji miejskiej	Chemioterapia	Radio Zet	Długopis	freeware
Brak rywalizacji w konsumpcji	+	~	-	+	-	+
Zerowy marginalny koszt dostarczenia	+	~	-	+ ~	-	+
Niemożność wyłączenia z konsumpcji	+	~	+	+	-	+

Brak rywalizacji w konsumpcji oznacza iż wzrost liczby korzystających z danego dobra nie zmniejsza użyteczności dla pozostałych korzystających

Congestion effect- efekt przepełnienia- początkowo dobro ma cechy dobra publicznego ale w miarę wzrostu liczby użytkowników jego użyteczność maleje (np. autobus)

Zerowy marginalny koszt dostarczenia oznacza iż wzrost liczby korzystających z danego dobra nie wymaga ponoszenia dodatkowych nakładów przez dostarczającego to dobro

Niemożność wyłączenia z konsumpcji oznacza iż ewentualne koszty wykluczenia z konsumpcji danego dobra osób, które nie partycypują w kosztach dostarczania danego dobra byłyby niewspółmiernie wysokie

Zjawisko pasażera na gapę

Dla identyfikacji dobra publicznego wykorzystuje się 2 kryteria

1. kryterium społeczne (użyteczność) podejście synkretyczne

2. kryterium ekonomiczne (odpłatność)

Są 4 rodzaje dóbr:

1. obydwa spełniają w/w kryteria- dobro publiczne

2. nie spełniają żadnego kryterium

3. spełniają pierwsze kryterium

4. spełniają drugie kryterium

Ad a) dobro ma cechy dobra publicznego jeżeli przynosi użyteczność całemu społeczeństwu lub społeczności lokalnej.

Dobro, które nie przynosi użyteczności społeczeństwu lub społeczności lokalnej jest dobrem prywatnym

Ad b) dobra finansowane z funduszy publicznych (np. z podatków) są dobrami, które mają cechy dobra publicznego. To dobra, które charakteryzuje brak szczegółowej odpłatności. Te dobra, które są finansowane z funduszy prywatnych mają cechy dobra prywatnego i charakteryzuje je szczegółowa odpłatność.

Ekonom społecz	Społeczeństwo	Podmioty prywatne
Fundusze publiczne	Klasyczne dobra publiczne (F-16)	Dobra merytoryczne(możliwość uzyskania dyplomu na AE w K-cach)
Fundusze prywatne	Dobra społeczne (radio)	Dobra prywatne (szczoteczka do zębów, długopis)

Temat 7: Teorie popytu na dobro publiczne. 31.03.2006, 07.04.2006

W przypadku dóbr publicznych nie ma rynku. Nie możemy mówić o cenie dobra publicznego ale o tzw. tax price- występują 2 grupy jedna korzysta (zgłasza popyt) a druga dołącza do nich i finansuje

Zjawisko jeźdźca na gapę- zdarzają się osoby, które nie ponoszą wcale albo w mniejszym stopniu płatności, w stosunku do osiąganych korzyści, z korzystania z danego dobra.

Teorie na popyt dobra publicznego:

1. P. Samuelson- przedstawia różnice między sposobem agregowania indywidualnych funkcji popytu

Zagregowany popyt będzie sumą (w przypadku dobra prywatnego) popytów indywidualnych- sumowanie horyzontalne

W przypadku dobra publicznego będzie to skłonność do płacenia- popyt jest malejący, ponieważ przynosi coraz mniejszą użyteczność.

Agregowanie wertykalne- przy danej ilości stwierdza się ile kto jest w stanie zapłacić; nie ma rywalizacji.

Na dobro publiczne popyt jest sztywniejszy. Jeżeli zwiększa się rywalizacja to przy danych funkcjach popytu, popyt zagregowany będzie bardziej elastyczny.

2. teoria Lindhala

Podejście oparte na dobrowolnej wymianie.

Grupa D zgłasza popyt na dobro publiczne

Grupa S określa podaż

Wydatki d

publiczne s

H

O A N 1 udział grupy D w podatkach

D₁

Grupa	Podatek	Użyteczność
D	pole OABC	pole CEGHO
S	pole ABHF	pole DBFHO

Grupa D

ANMB- przyrost wynikający ze wzrostu udziału

IPEC- przyrost użyteczności

ANMB + ICMJ

∆t_D * S₀ + t_D¹ * ∆S

∆t_D- cena podatkowa dla grupy D

S₀- ta sama podaż

t_D¹- nowa cena podatkowa

Co zyskuje?

IPEC

IPEC > ANMB + ICMJ

Grupa S

BMNA- korzyść fiskalna dla grupy D

KFJN- dodatkowy wydatek

KFJN - BMNA

∆S * t_S¹ - S₀ * ∆t_S¹

Co zyskuje?

BJKF

BJKF ≥ KFJN - BMNA

Temat 8: Kryteria podejmowania decyzji w obrębie funkcji alokacyjnej 7.04.2006

Celem funkcji alokacyjnej jest maksymalizacja użyteczności globalnej rozumianej jako suma użyteczności osiąganej przez poszczególne jednostki w związku z konsumpcją dóbr prywatnych i dóbr publicznych

Fundusze - podatki + Fundusze

prywatne publiczne

pierwotne pierwotne

+ transfery socjalne -

Fundusze fundusze

prywatne publiczne

do dyspozycji do dyspozycji

dobra dobra

prywatne publiczne

użyteczność globalna

Przykładowe pytanie na egzamin:

Wzrost wydatków na dobra publiczne może być konsekwencją:

1. 
   
   wzrostu podatków (ceteris paribus)

2. zmniejszenia transferów

3. zwiększenia podatków i zmniejszenia transferów

4. 
   wszystkie powyższe

krańcowa krańcowa

użyteczność użyteczność

dóbr dóbr

publicznych prywatnych

in plus

in minus

Krzywa Laffera

0

Istnieje punkt, do którego ludzie są w stanie płacić wyższe podatki. Ludzie akceptują podatki bo mają korzyści, których by nie miele za pomocą mechanizmu rynkowego.

Temat 9: Kryterium podziału funduszy publicznych 21.04.2006

1)

Dobro A

Dobro B

Podział środków został dokonany po równo dla każdego z ministrów ( ich budżety są takie same). Nie zmieniając ogólnej kwoty wydatków możemy zwiększyć ich użyteczność. Możemy osiągnąć lepszy efekt (max. użyteczności) nie naruszając proporcji między konsumpcją indywidualną a konsumpcją całości. Z punktu wodzenia społecznego dobro B jest bardziej preferowane od dobra A.

Czy możemy zwiększyć budżet u ministra B i zmniejszyć u ministra A?

Tak, mimo że spadnie użyteczność dobra B to wzrosną wydatki na to dobro.

Z punktu widzenia ekonomicznego kryterium podziału funduszy publicznych powinno być zrównanie krańcowych użyteczności wszystkich dóbr publicznych.

2) Mierzenie społecznego kosztu.

A A'

B A

Punkt P- punkt optymalnego podziału środków.

3) Kryterium podziału korzyści wynikających z konsumpcji dóbr publicznych- optimum Pareto

Pudełko Edgewortha

Krzywa kontraktów

Jądro wymiany

Optimum Pareto występuje wówczas, gdy nie jest możliwe zwiększenie jednej użyteczności bez zmniejszenia drugiej.

Przesuwając się po krzywej kontraktów może się okazać, że wzrośnie użyteczność dla użytkownika M o więcej niż spadnie dla użytkownika N.

Temat10: Redystrybucyjna funkcja finansów publicznych. 21.04.2006 , 28.03.2006

1) Pojęcia podstawowe

Cechy redystrybucji:

• Redystrybucja oznacza wtórny podział; w konsekwencji może mieć miejsce, kiedy dokonał się podział uznany za pierwotny

Instrumentami nie będą:

- płaca minimalna

- ceny minimalne

Nie mają wpływu na podział wtórny, ale mają na pierwotny

• Redystrybucja wyraża się w zmianie proporcji rozkładu dochodów

• Kierunek i rozmiary redystrybucji są determinowane decyzjami politycznymi

Ktoś musi podjąć decyzję, kto stanie się beneficjentem a kto podatnikiem.

Kierunki redystrybucji

- od lepiej usytuowanych do biedniejszych i na odwrót

- od czynnych zawodowo do nie czynnych zawodowo

- terytorialne redystrybucja- wszędzie są te same podatki, ale subwencje trafiają do poszczególnych województw w różnej wysokości

- stosunek do ryzyka

Osoba z awersją do ryzyka ulokuje kapitał w obligacje a to przyniesie jej jakiś dochód.

Osoba podejmująca ryzyko ulokuje w funduszu inwestycyjnym, jeżeli osiągnie dochód to będzie musiała zapłacić podatek.

2) Metody pomiaru zróżnicowania dochodów

Krzywa Lorenza- zbiór punktów w dwuwymiarowym układzie współrzędnych, gdzie na osi odciętych odkładany jest skumulowany odsetek ludności uporządkowanej wg rosnącego dochodu a na osi rzędnych odkładany jest skumulowany odsetek dochodów osiąganych przez tą ludność.

Współczynnik Giniego

y_i, y_j- dochód osiągany przez i-tą , j-tą jednostkę

n- liczebność populacji

μ- przeciętny dochód w tej populacji

G=0 <=>

G=1 <=>

3) Kategorie dochodu

• Factor income- dochód z czynników produkcji- każdej jednostce przypisuje się dochód, każdy może osiągnąć dochód z tytułu posiadanych czynników produkcji (praca, kapitał); ma duże zróżnicowanie (emeryci mimo dochodów z emerytury wg tej kategorii mają dochód równy zero; biorą udział w dzieleniu a nie w tworzeniu)

• Factor P income- factor income skorygowany o płatności związane z obligatoryjnym systemem zabezpieczenia emerytalnego; uwzględnia wypłacone emerytury

• Gross income- dochód brutto- factor P income skorygowany o płatności związane z innymi elementami systemu zabezpieczenia społecznego (np. system ubezpieczeń zdrowotnych, renty, pomoc społeczna w formie pieniężnej)

• Disposable income- dochód do dyspozycji- suma środków, które posiadamy dla siebie; gross income skorygowany o podatki bezpośrednie

Wpływ instrumentów fiskalnych na zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie.

	Współczynnik Giniego
Dochody	Polska	USA
Factor income	60,6 -9,7	52,6 -4,2
Factor P income	50,9 -12,2	48,4 -2,0
Gross income	38,7 +0,1	46,4 -4,2
Disposable income	38,8	42,2

Czemu w Polsce system podatkowy nie wpływa na zróżnicowanie dochodów?

ok. 5% podatników odczuwa progresję systemu podatkowego.

95% podatników podatek jest liniowy.

4) mechanizmy redystrybucji

1. Redystrybucja bezpośrednia (redistribution in money)

2. Redystrybucja pośrednia ( redistribution in kind)

Ad a) redystrybucja bezpośrednia opiera się na wykorzystaniu tych instrumentów fiskalnych, które maja wpływ na poziom dochodu pozostającego do dyspozycji poszczególnych jednostek

Ad b)

Redystrybucja pośrednia wyraża się w wykorzystaniu tych instrumentów fiskalnych, które nie wpływając na poziom dochodów oddziałują na ich użyteczność.

Do pierwszej kategorii zaliczamy: podatek dochodowy od osób fizycznych(-), składki

ubezpieczenia społecznego(-), zasiłki(+), renty(+), emerytury(+)

do drugiej kategorii zaliczamy: VAT(-), akcyza(-), dofinansowanie (+)(finansowanie jakiegoś dobra np. lekarstwa)

(+)- zwiększa użyteczność

(-)- zmniejsza użyteczność

Temat11: Redystrybucyjne aspekty opodatkowania bezpośredniego. 28.03.2006 12.05.2006

1) Zasady opodatkowania dochodów osobistych

1. zasada korzyści (ekwiwalencji) - benefit approach

2. zasada zdolności płatniczej (równej ofiary)- ability to pay approach

opierają się na wskazaniu innych cech charakteryzujących podatnika, które powinny być uwzględnione przy tworzeniu skali podatkowej

Ad a)

Opiera się na dezyderacie (postulacie) obciążenia poszczególnych jednostek podatkiem proporcjonalnie do osiąganych przez nie korzyści z funkcjonowania państwa

Ad b)

To postulat uzależnienia wysokości płaconych podatków od indywidualnie określonych możliwości ich ponoszenia

2) Zasada korzyści i konsekwencje jej implementacji

Znaleźć związek między korzyścią a podatkiem.

Jeżeli korzyści rosną to podatek powinien też rosnąć. W praktyce z e względu na praktyki opodatkowania nie ma podatku od korzyści. Aby wybrać skalę podatkową należy znaleźć związek między korzyścią a dochodem

Jak należy powiązać korzyść z dochodem?

Należy wykorzystać elastyczność dochodową popytu na dobra publiczne.

Elastyczność	Skala podatkowa
>1	progresywna
≈1	Liniowa (proporcjonalna)
<1	Regresywna
≈0	ryczałt

3) Zasada zdolności płatniczej (równej ofiary)

Bazuje na pojęciu krańcowej użyteczności dochodu.

Dochód nie może być podstawą do stwierdzenia jak wysoki podatek należy płacić. Nie możemy stwierdzić, że osoby osiągające taki sam dochód poniosą taką samą ofiarę. Trzeba brać pod uwagę użyteczność.

Krańcowa użyteczność dochodu jest funkcją malejącą.

Możemy rozłożyć ciężar fiskalny opodatkowując dochód a nie użyteczność tego dochodu.

Koncepcja równej ofiary

Co to jest równa ofiara?

1. czy absolutnie równa

2. czy względnie równa

Ad a)

Stopa opodatkowania będzie niższa przy dochodzie mniejszym niż przy większym.

Ad b)

I bogaty i biedny traci ¼ użyteczności.

Jeżeli przyjmiemy ofiarę absolutnie równą to stopień progresji będzie niższy a jeżeli ofiarę względnie równą to stopień progresji będzie wyższy.

H. Markowitz- zajmował się problemem ryzyka i podjął się zrewidowania koncepcji krańcowej użyteczności dochodu.

Założenie: nie ma nic za darmo.

Przechodząc do następnego przedziału dochodowego uzyskujemy mniejszą użyteczność.

Osiągnięte dodatkowe dochody pozwalają zaspokoić dodatkowe potrzeby.

Zakładając korektę Markowitz użyteczność całkowita miałaby postać prostej (prawie)

Przy absolutnie równej ofierze wg tej koncepcji opodatkowanie powinno być regresywne, gdyby była to funkcja liniowa to ryczałt.

Temat12: Redystrybucyjne efekty opodatkowania konsumpcji. 12.05.2006

Rozpatrujemy to zagadnienie w dwóch aspektach:

1. mikroekonomicznym

Konsekwencją nałożenia podatku na to dobro:

- cena wzrosła o mniej niż nałożona akcyza

- zmieni się najpierw funkcja podaży- sprzedający będzie musiał odprowadzić podatek do Urzędu Skarbowego

- wpływy do Ministerstwa Finansów będą wynosiły

- konsumenci zapłacili za wyższą akcyzę resztę poniósł sprzedający

poprzez zmniejszenie zysku ze sprzedaży

- konsumenci zapłacą z dochodu po opodatkowaniu a sprzedający zmniejszy swój zysk, więc zapłaci mniejszy podatek od zysków

D_e - popyt elastyczny

D_s - popyt sztywny

Lepiej opodatkować dobro, które ma popyt sztywny- większe wpływy z zakupu i mniejsza utrata podatków z tytułu osiąganych zysków.

2. makroekonomicznym

T_c - podatek konsumpcyjny

Y - dochód

C - wydatki konsumpcyjne

- stopa podatku konsumpcyjnego

=const

Funkcja Tornquista- powiązanie dochodu z konsumpcją

T₀ - to dobra niższego rzędu, opodatkowane będą regresywnie

T₁- dobra podstawowe dla osób o niskich dochodach będzie to opodatkowanie progresywne

dla osób o średnich dochodach będzie to opodatkowanie liniowe

dla osób o wysokich dochodach będzie to opodatkowanie regresywne

T₂- dobra średniej klasy(turystyka, rekreacja)

dla osób o średnich dochodach będzie to opodatkowanie progresywne

dla osób o wysokich dochodach będzie to opodatkowanie regresywne

T₃- to dobra luksusowe - tylko progresja

- 10 -

Popyt na pieniądz władzy publicznej

Wydatki publiczne

L

N

R₂

R₁

L

R

N₁

0+

1+

0-

P₁

P₂

N₂ 1-

ilość

cena

J

M

B

L

I

C

D

P

E

K

F

G

D₀

S₁

S₁

Fundusze publiczne 100%

Fundusze prywatne 0%

Fundusze publiczne 0%

Fundusze prywatne 100%

Fundusze prywatne do dyspozycji

Fundusze publiczne do dyspozycji

ANARCHIA

KOMUNIZM

Dochód

Stopa podatków (tax rate)

100%

Tax base

Tax rate

Tax

base

Tax

rate

Krańcowa użyteczność [A]

Budżet ministra A

Budżet ministra B

Krańcowa

użyteczność [B]

Fundusze

B

0 50% 100%

P

Koszt społeczny

Rugby ball- soczewka- tu spełnione jest optimum Pareto

M

N

Ile zostanie wydane na dobro B dla użytkownika M

Ile zostanie wydane na dobro A dla użytkownika M

Ile zostanie wydane na dobro B dla użytkownika N

Ile zostanie wydane na dobro A dla użytkownika N

A

B

Prosta zrównoważonego dochodu

100%

100%

Korzyść

Podatek

Dochód

Wybór skali podatkowej

Indywidualna zdolność do poniesienia ciężaru fiskalnego

podatek

dochód

Wybór skali podatkowej

Krańcowa użyteczność dochodu

dochód

Użyteczność

Dochód

Dochód

biedny

bogaty

Ofiara jest zmniejszeniem użyteczności

Poziom podatku, który ta osoba powinna zapłacić

Dochód

Użyteczność dochodu

Użyteczność dochodu

Dochód

¼ utraty użyteczności

Użyteczność dochodu

Opodatkowanie progresywne

Dochód

Krańcowa użyteczność

Użyteczność całkowita

Dochód

Użyteczność całkowita

Dochód

S

S¹

D

ilość

cena

P₀

N₀

akcyza

D_s

D_e

S

Akcyza

C

Y

T₁

T₂

T₃

T₀

Dobro prywatne

Dobro publiczne

---