licencjat, pedagogika


BAŁTYCKA WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNA

W KOSZALINIE

WYDZIAŁ HUMANISTYCZNY

Kierunek: Pedagogika

Specjalizacja: Resocjalizacja

ANNA WIKARY

Wpływ anoreksji na interakcje społeczne

PRACA LICENCJACKA

Napisana pod kierunkiem:

dr Doroty Makowieckiej

Nr albumu: 31404

Koszalin 2008

Wstęp

Zaburzenia odżywiania nasiliły się już w XX wieku.  Pojawiły się one wraz z przemianami kulturowymi, społecznymi, propagandą diet  oraz dążeniem do szczupłej sylwetki. Jednym z zaburzeń jedzenia jest anoreksja zwana również jadłowstrętem psychicznym. Jest to przede wszystkim choroba duszy, a dopiero w następnej kolejności cierpi ciało. Choroba wywoływana jest negatywnym stosunkiem chorego do samego siebie. Nie pojawia się ona nagle, ale jest pielęgnowana przez otoczenie chorego i jego samego. Anoreksja prowadzi do śmierci przez wycieńczenie. Pozbawienie organizmu budulca, siły do życia prowadzi początkowo do pojawienia się anemii, następnie osłabione zostają poszczególne narządy wewnętrzne takie jak serce, nerki, wątroba itd. Również na zewnątrz organizmu można zauważyć istotne zmiany. Ciało pozbawione witamin powoli niszczeje. Paznokcie stają się bardziej łamliwe, włosy matowieją, zaczynają wypadać, pogarsza się wzrok, koncentracja, a chory powoli opada z sił. W trakcie choroby człowiek staje się coraz bardziej powolny, pedantyczny w trakcie przygotowywania posiłków i ich spożywania. Pojawia się również brak dbałości o strój i porządek otoczenia. Człowiek stopniowo zanika, ciało pozbawione mięśni powoli opada z sił i zanika w nim życie. Rozpoznanie anoreksji jest bardzo trudne. Chore potrafią bardzo dobrze się ukrywać.

Im później zostanie zdiagnozowana tym mniejsze szanse na jej wyleczenie. Leczenie anoreksji jest długotrwałe i mozolne, niestety nie zawsze kończy się zwycięstwem nad chorobą. Celem mojej pracy jest ukazanie jaki wpływ ma anoreksja na oddziaływanie poszczególnych jednostek oraz na społeczeństwo. Jest to również pokazanie problemu jakim jest to zaburzenie i konsekwencje jakie niesie ze sobą. Choroba ma duży wpływ na rodzinę jak i na otoczenie chorej osoby, a przede wszystkim na człowieka, którego dotyczy anoreksja. W pracy zastosowałam krytyczną analizę literatury. Pierwszy rozdział poświęcony jest ogólnym zagadnieniom dotyczącym jadłowstrętu psychicznego, historii choroby, objawów, przyczyn, powikłań jak również faktów i mitów krążących na temat anoreksji. Drugi rozdział poświęcony jest wpływom choroby na społeczeństwo i jaką rolę odgrywają media. Ostatni rozdział jest pokazaniem jak ciężko jest rozpoznać chorobę i w jaki sposób można ją leczyć. Anoreksja dotyka ok. 10 %. społeczeństwa, a jej ofiarami popadają coraz częściej bardzo młodzi ludzie, którzy dążą do ideału.

ROZDZIAŁ I ANOREKSJA

1.1. Historia anoreksji

Anoreksja jest znanym zjawiskiem od wielu setek lat. Przykłady głodzenia się udokumentowane są już w kontekście żywotów świętych, którzy doprowadzali się do skrajnego wyniszczenia a nawet do śmierci radykalnie poszcząc. Post jako praktyka ma różne znaczenia. Po pierwsze post jako środek, który ułatwia kontakt z sacrum, po drugie jako sposób

na ochronę przed siłami diabolicznymi. Egipcjanie również powstrzymywali się przed jedzeniem, ponieważ zamierzali odwiedzać świątynię, natomiast faraonowie stosowali post przed podjęciem ważnych decyzji oraz przed uczestnictwem w świętach religijnych. Aspekty te również można odnaleźć w judaizmie jak i chrześcijaństwie. Post w historii chrześcijaństwa występuje od zawsze, ponieważ nawiązuje do doświadczeń proroków Starego Testamentu jak i pierwszych ojców Kościoła. Prorok Eliasz, Makariusz z Aleksandrii stawali się wzorem dla innych głodując

i prowadząc pełne umartwienia życie. Tak więc praktyki postu można rozpatrywać w kontekście osiągania rozwoju duchowego oraz praktykowania życia religijnego, które były połączone z abstynencją seksualną, jak również ograniczeniem snu i innymi formami umartwiania ciała. Były najbardziej znaczącą formą ascezy. Również platońska koncepcja duszy uwięzionej w ciele sprawiła, że ciało z potrzebami postrzegane było jako źródło oddzielenia od Boga. Poprzez odmowę jedzenia, która była połączona z innymi praktykami religijnymi zbliżało

do tego, co było duchowe.

Kolejnym znaczeniem postu było rozpatrywanie głodzenia się jako pokuty, żalu za grzechy, samoukarania i samoupokorzenia.

Jednym z przykładów jest św. Katarzyna z Sieny. Jej niejedzenie z innymi formami umartwiania jak również modlitwą było doświadczenie Bożej łaski. Była jedną z wielu świętych, która praktykowała post jako wyraz oddania Bogu, poszukiwania własnej drogi do świętości. Zmarła w wieku 33 lat z wyczerpania oraz wyniszczenia organizmu. Tę formę ascezy odnajdujemy w wieku XII a XIV szczególnie wśród kobiet, mniszek. Sposób życia tych kobiet budził szacunek, uznanie jak również był doceniony co bardzo rzadko było udziałem kobiet w tamtych czasach.

W późniejszych latach zaczęto stopniowo odchodzić od religijnych interpretacji niejedzenia i zaczęto rozpatrywać jako zjawisko wzbudzające sensację lub jako niezwykłe. Wierzono również, że dziewczęta, które poszczą posiadają niezwykłe właściwości, dzięki którym utrzymują się przy życiu. Kobiety zazwyczaj były konsultowane przez znachorów lub lekarzy. Jeżeli leczenie nie przynosiło rezultatów pojawiały się wyjaśnienia takie jak „ cud natury”. Były one pokazywane na różnych jarmarkach, odpustach. Czasami stawały się obiektem szczególnego zainteresowania wybitnych osobistości co wzmacniało sławę. Część dziewcząt, które odmawiały jedzenia były badane, obserwowane. Zjawisko to powoli traci na znaczeniu w XIX i pojawia się nowe. Głodujący cyrkowcy tzw. żywe szkielety, którzy maksymalnie ograniczają jedzenie. Ich ciała są bardzo wyniszczone co przyciąga uwagę jak również jest sposobem zdobycia środków finansowych do utrzymania się. Głodujący artyści to przeważnie mężczyźni. Ich zachowanie było uznawane za nadzwyczajny wyczyn.

XIX wiek to coraz większe narastanie fascynacją chudością, osoby, które były maksymalnie wychudzone pokazywane były w lunaparkach, cyrkach jako wybryki natury.

Pod koniec XIX wieku powróciło w innej formie, jako strajk głodowy, który wynika ze świadomej decyzji o niejedzeniu. Niejedzenie jest bronią osoby, która czuje się zdesperowana, a jeżeli powstrzymuje się od jedzenia, to ma nadzieję, że zmusi drugą stronę do negocjacji albo chociaż przyciągnie uwagę opinii publicznej. Jednym słowem samogłodzenie staje się formą publicznego protestu. Strajk głodowy był częstym zjawiskiem

w XX wieku. Wiek ten to pojawienie się niezliczonych diet zarówno

w kontekście leczenia jak również tzw. zdrowego żywienia. Sprzyjają temu hasła XX wieku, które indukują w nas specyficzny tok myślenia, że bycie szczupłą oznacza bycie atrakcyjną, ważną jak ,również szczęśliwą.

Być szczupłą oznacza osiągnąć sukces i powodzenie we wszystkich dziedzinach życia. Taki tok myślenia utrzymuje się do dnia dzisiejszego.

W codziennej pogoni za urodą, figurą i powodzeniem niektórzy z nas nieco się gubią. Nie okłamujmy się, telewizja i wszystkie media ciągle zasypują nas obrazami "idealnej" kobiety i doskonałego mężczyzny. Oczywiście są to obrazy wyidealizowane, ale bardzo przemawiające do osób szczególnie wrażliwych na akceptację środowiska. I w ten sposób każda dziewczyna chce mieć figurę jak Claudia Schiffer a chłopak posturę Sylwestra Stallone. Kobiety rozpoczynają niekończące się cykle diet i odejmowania sobie

od ust, a panowie wręcz konwulsyjnie zaczynają ćwiczyć. Dążenie

do idealnego wyglądu jest w jakiś sposób naturalne, ponieważ od tysięcy lat nasz gatunek stawiał wyżej walory fizyczne ponad umysłowymi. Pomimo kultury jaka nas otacza, literatury, wzniosłych ideałów

i inteligencji nas samych panowie oglądają się na ulicy za zgrabnymi paniami, natomiast kobietą miękną kolana na widok 100% mężczyzn.

W ten sposób rodzi się fobia. Strach przed nami samymi, że nie spełniamy wymogów współczesnego świata. Zaczyna się fobia zwana anoreksją.

1.2. Anorexia nervosa

Problem jedzenia może się zmienić w chorobę. Niestety utrata kontroli nad odżywianiem się coraz częściej dotyczy młodych ludzi oraz ich rodzin.

Anoreksja jest poważnym problemem zdrowotnym wielu młodych osób. Choroba ta ma podłoże psychiczne, jest bardzo ciężka do wyleczenia

i niebezpieczna.

Pojęcie anoreksja pochodzi z języka greckiego i oznacza ( gr. an ) brak ( gr. orexis) łaknienia. Obejmuje ona zaburzenia wyrażające nieprawidłowy lub nietypowy stosunek do jedzenia z towarzyszącymi temu zjawisku złożonymi objawami natury psychicznej i somatycznej. Objawia się ona silną obawą przed utyciem oraz prowadzi do unikania jedzenia. Osoby, które są chore postrzegają siebie jako dużo grubsze i brzydsze niż są w rzeczywistości, jak również czują wstręt do swojego ciała i mają zaniżone poczucie własnej wartości.

Anoreksja czyli brak apetytu, nie jest to centralny problem osób cierpiących na nią. Za jadłowstrętem psychicznym stoi wielkie pragnienie szczupłości, wytrwałości oraz kontroli nad swoim życiem. Anoreksja objawia się znacznym spadkiem masy ciała spowodowanym stosowaniem rygorystycznej diety. Ten spadek wagi wynosi około 15 % poniżej prawidłowej masy ciała dla danego wieku i płci. Im większa utrata masy ciała, tym większe jest ryzyko poważnych powikłań, które mogą doprowadzić do śmierci. Osoby cierpiące na anoreksję pomimo tego, iż ważną około 40 kilogramów nadal uważają się za osoby otyłe. Kontrolowanie wagi staje się nadrzędną wartością w życiu takiej osoby. Oprócz unikania pokarmów chorzy mogą stosować przeczyszczanie, mogą prowokować wymioty, nadużywać leków, które tłumią łaknienie jak również stosować środki moczopędne i wykonywać wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.

Mówi się, że anoreksja jest w modzie i przychodzi bardzo niewinnie. Przyniesiona może być przez ojca lub matkę w gazecie, która ciągle mówi o odchudzaniu, jak również przez koleżanki, które rozmawiają całymi dniami o dietach. Występuje prawie we wszystkich reklamach, kreowana przez modę. Modne są również wystające obojczyki, widoczne pod gołą skórą żebra, chude nogi niczym patyki, sterczące kości biodrowe, kolana, łokcie. Słowo anoreksja jest modne. Młode dziewczyny potrafią nawet chwalić się tym, że chyba maja anoreksję. Nie wiedzą tak naprawdę czym jest ta choroba i jakie są jej skutki. Niektóre chcą mieć anoreksję, bo myślą że w ten sposób po prostu schudną i będą piękne, a świat będzie lepszy

i prostszy. Dziewczęta są bardzo przywiązane do swojej choroby, ponieważ daje im ona poczucie siły. Mają wrażenie, że są odpowiedzialne za siebie. Ich samoocena rośnie, ponieważ przestrzegają surowych zasad, które same sobie narzuciły. Zasady te to codzienne ćwiczenia fizyczne, ścisły limit spożywanych kalorii lub jedzenie wybranych potraw. Niestety brak im jeszcze wystarczającej dozy krytycyzmu i często ślepo podążają za nieosiągalnymi dla siebie ideałami piękna. Jeśli wzorem piękna jest chuda modelka lub szczupły prezenter modnych ciuchów, wcale niemała część młodzieży rozpoczyna batalię z własnym organizmem o dostosowanie się do upragnionych wymiarów. Czasami ta walka przekształca się

w uporczywe odmawianie sobie wszelkich posiłków lub ich poważne ograniczenie i wtedy wpadają w stan określany jako anoreksja. Dla młodego człowieka kontrolowanie ilości spożywanego pokarmu to jedna

z niewielu dziedzin w odróżnieniu od innych aspektów życia, nad którą rzeczywiście może zapanować i jest ta decyzja tylko jego.

Choroba rozpoczyna się od braku akceptacji własnego ciała. Czasem jest

to brak zgody na rozpoczynający się proces dojrzewania. Czasem takim momentem wyzwalającym objawy jest wystąpienie pierwszej miesiączki.

Jadłowstręt psychiczny zwany inaczej anoreksją (anorexia nervosa)

to zaburzenie odżywiania, które jest groźne dla zdrowia, a nawet życia chorej osoby.

Anorektycy nie stosują diet. Oni po prostu nie jedzą. Najczęściej zaczyna się od stosowania różnorakich diet, z czasem jadłowstręt staje się tak silny, że chora z dnia na dzień je coraz mniej i mniej. Osoba

z problemami o charakterze psychicznym, która próbuje przejąć kontrolę nad własnym życiem poprzez ograniczenie jedzenia, nigdy nie czuje się zadowolona ze stale zmniejszającej się masy ciała. Patrząc w lustro, widzi że jest grupa, choć tak naprawdę rzeczywistość jest całkiem inaczej. Anorektycy doskonale potrafią się ukrywać ze swoją chorobą. Nawet najbliższa rodzina często nie ma pojęcia o tym, że ma do czynienie z chorą osobą. Anoreksja to choroba cywilizacyjna, rodzaj fobii. Chory odczuwa strach przed sobą samym, że nie spełnia wymogów współczesnego świata.

Zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów rozwijają się wtedy, gdy jedzenie

i masa ciała stają się obsesją niezaspokojonych potrzeb psychicznych. Koncentracja na jedzeniu może być oznaką miłości, oznaką więzi, może być również pocieszeniem lub przyjemnością albo rozrywką. Jeżeli dziewczyna wzrasta słysząc dookoła i przyjmując za dobrą monetę, że jedynie jako osoba szczupła będzie atrakcyjna, szczęśliwa

i akceptowana, to jej potrzeby emocjonalne łatwo mogą zostać zniekształcone. Zaczyna się mówić o epidemii występowania anoreksji wśród nastolatków i ludzi wkraczających w dorosłe życie. Problemy anoreksji nie sprowadzają się tylko do kwestii wagi, pożywienia, czy wymiarów ciała. Zaburzenia te są nierozerwalnie związane z konfliktami wewnętrznymi. Jedzenie staje się formą walki z problemami natury psychicznej jakie trapią nastolatki i ludzi u progu ich dorosłego życia. Podłożem tych zaburzeń są problemy uczuciowe, potrzeba określenia własnej tożsamości, negatywny obraz własnej osoby, paradoks jednoczesnego odczuwania miłości i nienawiści do własnej rodziny, rozwój seksualny czy nieprawidłowości seksualne mające swoje źródło

we wczesnym dzieciństwie. Anoreksja jest również zjawiskiem bardzo rzadkim ale występującym wśród niemowląt w pierwszych czterech miesiącach życia. Częściej pojawia się między piątym a ósmym miesiącem po narodzeniu dziecka. Wiąże się to zwykle z zakończeniem karmienia piersią i ze zmianą sposobu odżywania. Anoreksja u niemowląt może przejawiać się w formie zupełnej pasywności wobec pokarmu, albo

w formie aktywnego odrzucenia pokarmu, aż do agresji i wymiotów włącznie. Dochodzi wtedy do walki między rodzicami a dzieckiem. Efektem jest tyranizowanie dziecka ze strony rodziców lub poddanie się dorosłych naciskom i szantażom ze strony dziecka. W obu przypadkach zostaje poważnie zaburzona więź dziecka z rodzicami. Trzeba jednak pamiętać, że więź ta musiała być już wcześniej w jakimś aspekcie problematyczna i dlatego spowodowała zaburzenia w przyjmowaniu pokarmu.

Anoreksja nervosa występuje głównie u kobiet. Przyczyny zaburzeń są jednak identyczne u mężczyzn. Dorastający człowiek może nie radzić sobie z samym sobą i kontrolować życie poprzez właśnie jedzenie, chce mieć świadomość ,że nad czymś może panować. Może też czuć się źle we własnej skórze i próbować ją zmienić. Bywa także, że anorektycy nie są pewni swojej orientacji seksualnej co także pogłębia ich frustrację.

Powikłania towarzyszące anoreksji nie są jedynie powikłaniami natury fizjologicznej ,to także zmiany w psychice młodej osoby. Poza znaczną utratą wagi, u chorych na anoreksję tętno jest niskie, nieregularne. Poziom cukru we krwi jest bardzo niski. Zauważyć można zimne dłonie i stopy, obniżoną temperaturę ciała, co spowodowane jest brakiem tkanki tłuszczowej. Rytm pracy nerek zostaje zaburzony, może mieć miejsce odwodnienie organizmu, na skutek czego pojawia się uczucie pragnienia. Występuje zatrzymanie miesiączki co spowodowane jest zbyt dużym ubytkiem masy ciała. Sylwetka anorektyczek przypomina sylwetkę dziecka, dziewczynki niedojrzałej. Organizm ogarnia uczucie osłabienia

i ciągłego zmęczenia, senności. Występują zaparcia spowodowane zbyt mała ilością treści pokarmowej w jelitach, by pobudzić ruchy robaczkowe.
Pomimo narastania objawów (wyniszczenie, obniżenie temperatury ciała, podciśnienie, zatrzymanie miesiączkowania itp.) chore zwykle przez długi czas zachowują sprawność intelektualna oraz aktywność fizyczna. Początkowo utrata masy ciała odbywa się kosztem utraty tkanki tłuszczowej , kiedy jednak wyczerpane zostają rezerwy tłuszczowe organizmu dochodzi do zużycia białek ustrojowych. Badania laboratoryjne początkowo nie wykazują istotnych odchyleń od normy, później dochodzi do zaburzeń gospodarki wodnej i elektrolitowej organizmu. Objawy

te mogą być szczególnie dramatyczne u młodocianych pacjentów. Następnie pojawiają się zaburzenia hormonalne.
Anoreksja jest choroba, która zostawia trwały ślad w psychice młodego człowieka.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (International Classification of Diseases, ICD) - system klasyfikacji chorób, opracowany pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia. Ukazało się wiele kolejnych wersji ICD, ostatnia, dziesiąta, znana jako ICD-10, pochodzi z 1992 r. ICD zawiera rozszerzony dział poświęcony zaburzeniom psychicznym i zaburzeniom zachowania,

z którego korzysta się w szerokim zakresie w wielu krajach. Innym dużym systemem klasyfikacyjnym stosowanym w psychologii klinicznej

i w psychiatrii jest system prezentowany w podręczniku diagnostycznym

i statystycznym (DSM), czyli Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - Fourth Edition, został opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Kryteria klasyfikacji zaburzeń psychicznych, opublikowane zostały przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne

w 1994 roku. Służą one jako podstawa diagnozy chorób psychicznych.

W podręczniku DSM - IV obok kryteriów diagnostycznych uwzględniono także opis zaburzeń i wytyczne do terapii.

Anoreksję rozpoznaje się obecnie na podstawie kryteriów diagnostycznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wg DSM IV i są to:

po zastosowaniu hormonów).

Ostatniej rewizji DSM (DSM - IV) dokonano w celu skoordynowania terminologii z terminologią ICD-10.

1.3. Przyczyny anoreksji

Anoreksja czyli brak łaknienia występujący z różnych przyczyn,

np. w chorobach przewodu pokarmowego, psychicznych, nerwowych. Zaburzenia odżywiania obecnie występują praktycznie w każdym regionie geograficznym jak i w każdej kulturze. Anoreksja jest chorobą pomimo tego, że zaczyna się bardzo niewinnie. Przyczyn jest bardzo wiele i są różne. W przypadku anoreksji nie ma jednej i prostej przyczyny. Źródła zaburzeń jedzenia występują zarówno w grupie uwarunkowań wewnętrznych jak i zewnętrznych. Do wewnętrznych zalicza się funkcjonowanie człowieka na różnych poziomach takich jak działania, myśli oraz odczucia. Natomiast grupa warunków zewnętrznych to funkcjonowanie ludzi w środowisku. Nasilenie obu grup determinantów może się przyczynić do wystąpienia choroby jaką jest jadłowstręt psychiczny. Czynnikami tymi są predestynujące, do których zalicza się trudności w uzyskaniu przez dziecko autonomii, stres związany

z funkcjonowaniem społecznym, dysfunkcjonalne relacje rodzinne oraz urazowe doświadczenia seksualne i również biologiczną podatność na zranienie. Kolejnymi czynnikami są wyzwalające, które sprawiają iż anoreksja może zacząć być dostrzegana wraz z jej objawami. Do tych czynników zaliczmy kulturowe normy związane z wyglądem, okres dojrzewania jak również trudna sytuacja życiowa. Ujawnienie choroby może być spowodowane nową sytuacją życiową jaką jest rozwód rodziców lub zmiana szkoły, miejsca zamieszkania. Natomiast czynniki podtrzymujące to takie, które utrudniają proces leczenia. Zaliczamy do nich poczucie sukcesu, wyjątkowości oraz oryginalności, ograniczanie aktywności społecznej, zmiany somatyczne i zmiany w zajmowanej

w rodzinie pozycji. Wczesne rozpoznanie czynników predestynujących może przyczynić się do uniemożliwienia rozwoju zaburzenia. Przyczyną anoreksji może być również czynnik kulturowy, czyli za idealną uważa się szczupłą sylwetkę. Kolejnym czynnikiem jest rodzina. W rodzinie takiej mogły już wcześniej wystąpić u innych członków rodziny jakieś zaburzenia jedzenia, może być to również spowodowane chorobą w rodzinie,

na przykład alkoholową. Trzeci czynnik to czynnik indywidualny, zawiera się w nim brak akceptacji swojego ciała, poczucie potrzeby odnoszenia sukcesów jak i otyłość. Przyczyną może też być doświadczenie molestowania seksualnego.

Wszystko może się zacząć od małej diety przed wiosną lub przed ważną imprezą, jak również od zrzucenia paru kilo dla chłopaka. Niezadowolenie z figury prowadzi do obsesyjnego myślenia o jedzeniu i strachu przed przybraniem na wadze, co powoduje stosowanie diet odchudzających zwiększających ryzyko zaburzeń jedzenia. Może się zacząć również

w okresie adolescencji młodych dziewcząt, które nie akceptują swojego ciała i kobiecych kształtów, których nabierają w okresie dojrzewania. Przyczyną jest również obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze. Ciągłe obsesyjnie myślą o jedzeniu i są przekonane , że jak będą miały szczupłą figurę to będzie to klucz do sukcesu. Wierzą, że ładna figura pomoże im zdobyć dobrą pracę, znaleźć chłopaka, zapewni sympatię rówieśników oraz pozycję w rodzinie. Zazwyczaj są to osoby, które każdemu i na każdym kroku chcą udowadniać, że są najlepsze. Koncentrują się na kształceniu

i zdobywaniu wiedzy, a jednocześnie są bardzo niepewne i boją się niepowodzeń. Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem wydaje im się, że ciągle stoi duża o okrągłych kształtach osoba. Niezwykle częstą postacią jest anoreksja kulturowa, której przyczyną jest próba sprostania nierealistycznym wzorcom wyglądu oraz wyidealizowanemu modelowi kobiecości. Osoba chora zaczyna traktować się jak obiekt, na który się patrzy i ocenia tylko na podstawie wyglądu. Najczęściej mówi się o presji otoczenia, które lansuje ideał szczupłej, wręcz chudej kobiety. Przyczynami mogą być także własne głęboko ukryte problemy, z którymi nie potrafią sobie poradzić, takie jak kłopoty w rodzinie, problemy

w szkole, jak również brak kontroli nad własnym życiem , a także autodestrukcyjne przekonanie, że niewiele zależy od nas samych. Przyczyn można dopatrywać się również we wczesnym dzieciństwie oraz we  wzorcach myślowych pielęgnowanych często nieświadomie przez całe życie. Przyczyny anoreksji mimo wielu badań nadal pozostają nieznane. Jedna z bardziej popularnych koncepcji głosi, że jadłowstręt jest reakcją na pojawiające się w okresie dojrzewania wymagania w zakresie społecznego i seksualnego funkcjonowania. Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń odżywiania może również być zwiększone przez styl funkcjonowania rodziny. Rodzina jest to najbliższe otaczające nas środowisko, która ma istotny wpływ na kształtowanie się osobowości, roli kobiety. Matka spostrzegana jest jako osoba z jednej strony dominująca, o wysokich wymaganiach wobec siebie i córki, z drugiej zaś strony jest niejasna

w swojej emocjonalności, raz jest nadopiekuńcza, a raz uczuciowo odtrącająca. Przyczyną może też być rozwód rodziców. Kolejną przyczyną może być tak zwana rodzina anorektyczna. Rodzina taka cechuje się zatarciem granic pomiędzy członkami rodziny, których role w rodzinie są niejasne, a interakcje między nimi silne. Rodzina taka mocno wiąże dziecko, co utrudnia jego proces separacji indywidualizacji w okresie dojrzewania. Rodzina anorektyczna charakteryzuje się sztywnymi granicami zewnętrznymi, a dziecko włączane jest w konflikty między rodzicami. Zaobserwowano też, że osoby z problemami z odżywianiem częściej pochodzą z rodzin, w których zaburzenia te występowały już wcześniej wśród najbliższych, jak również częściej występowały choroby afektywne lub nadużywanie alkoholu przez ojców. Przyczyny zaburzeń są identyczne u mężczyzn. Coraz więcej młodych chłopców chce wyglądać szczuplej i czuć się atrakcyjnie. Dla osiągnięcia idealnej figury podejmują się forsownym treningom, aby spalić tłuszcz, który ma się przemienić

w masę mięśniową. Młodzi chłopcy marzą o wąskich biodrach i płaskich brzuchach. Zrobią wszystko dla osiągnięcia idealnej sylwetki. Tak jak młode dziewczyny dorastający chłopak nie radzi sobie z sobą i chce kontrolować swoje życie poprzez właśnie jedzenie. Czują się źle we własnej skórze, a bywa też tak, że nie są pewni swojej orientacji seksualnej.

Przyczyny anoreksji u młodych dziewcząt i chłopców są takie same. Ich niezadowolenie z własnej figury prowadzi do obsesji na punkcie jedzenia. Ta ich obsesja na punkcie jedzenia prowadzi do choroby jaką jest anoreksja. A czasami bywa też tak, że obsesja kończy się śmiercią. Anoreksja to zaburzenie psychiczne, które obarczone jest największym ryzykiem śmierci. Przyczyną zgonów są najczęściej powikłania somatyczne takie jak udar, odma opłucnowa, zapalenie płuc, zakrzepowe zapalenie żył, zator tłuszczowy. Zaburzenie układu sercowo - naczyniowego, zaburzenie ze strony przewodu pokarmowego, zaburzenie gospodarki wodno - elektrolitowej też prowadzi do zgonów osób chorych. Z badań wynika, iż mężczyźni umierają w krótszym czasie od rozpoczęcia choroby niż kobiety. Śmiertelność zależy również od przebiegu choroby, czy jest to łagodna postać jadłowstrętu psychicznego czy też ostra. Osoby, które chorują na anoreksję umierają również z powodu powikłań alkoholizmu. Przyczyną śmierci anorektyków są również samobójstwa. Śmiertelność w anoreksji wzrasta wraz z czasem trwania choroby i jest odpowiedzią organizmu na gwałtowny spadek masy ciała, wyniszczenie organizmu, zażywania środków przeczyszczających oraz odwadniających, zaburzeniami elektrolitowymi, również odwodnieniem. Organizm nie ma siły dalej funkcjonować i z powodu powikłań jakie niesie ze sobą choroba może nastąpić zgon.

1.4. Objawy anoreksji

Anoreksja jest chorobą i powinno się ją traktować bardzo poważnie. Początki choroby są trudne do zauważenia i nie zostają od razu zauważone. Czasami chude z natury osoby są uważane za anorektyczki. Tymczasem błędem jest ocenianie stanu psychicznego tylko po masie ciała. Bywa też tak, że osoby z większą masą ciała chorują i nikt ich nie podejrzewa. Anoreksja zaczyna się w momencie nadwagi a wychudzone ciało jest dopiero efektem długiego głodzenia się. Ograniczenie ilości i jakości pokarmów odbywa się stopniowo. Początkowo stosują przeróżne diety, które z biegiem czasu stają się bardziej rygorystyczne i dopiero po dłuższym czasie są zauważalne skutki tej diety. Anoreksja zaczyna się przeważnie w wieku dojrzewania co przypada między piętnastym

a osiemnastym rokiem życia, oczywiście może się zacząć wcześniej nawet u jedenastolatków. Osoby starsze czyli już po okresie adolescencji są również narażone na zachorowanie. Nałóg jakim jest jadłowstręt psychiczny jest dość łatwy do ukrycia. Początkowo można go ukryć pod pozorem zdrowego stylu życia. Maskowany długo utrzymującą

się sprawnością psychofizyczną pozwala chorobie rozwijać się niepostrzeżenie. Chorzy tak bardzo ukrywają swoją chorobę, że nawet sami są przekonani iż kontrolują swoje odchudzanie, a jeść nie muszą bo po prostu nie chcą. Mówią, że nie czują głodu. Anoreksja jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ pomimo odmawiania sobie pokarmów taka osoba długo pozostaje nadzwyczaj dynamiczna jak również aktywna.

Tak więc ubytek wagi nie zwraca od razu uwagi otoczenia.

Objaw anoreksji jest wiele. Pierwszym symptomem są ścisłe ograniczenia posiłków. Anorektyczki jedzą na początku rzadko i bardzo niewielkich ilościach. Podczas posiłków zachowują się dość dziwnie, kroją jedzenie na malutkie kawałki tak , aby wydawało się, że zjadły a w rzeczywistości ledwo spróbowały. Potrafią nawet rzuć jedzenie a następnie wypluwać, aby nie dostarczyć organizmowi kalorii i nie przytyć. Prowokują również wymioty, aby pozbyć się z organizmu pożywienia. Stosują również środki tłumiące łaknienie aby łatwiej im było odmówić sobie posiłku. Stosują również środki przeczyszczające jak i moczopędne. Unikają także wizyt

w restauracjach, imprez u znajomych, które są w porze kolacji lub zapowiada się, że będą jakieś przekąski. Unikają również posiłków rodzinnych. Zawsze mają jakąś wymówkę. Mówią, że już jadły albo,

że zjedzą w swoim pokoju. Czasami udają, że boli je brzuch i nie będą tego dnia jadły posiłków żeby im przeszło. Robią wszystko aby nie jeść i nie sprowadzić na siebie żadnych podejrzeń. Ciągle obsesyjnie myślą

o jedzeniu. Czasami nawet odczuwają strach przed jedzeniem. Kolejnym objawem jest spora utrata wagi w dość krótkim czasie. Pomimo zrzucenia paru kilo nadal twierdzą, że są zbyt grube, chociaż tak naprawdę są bardzo szczupłe. Cały czas dążą do osiągnięcia wymarzonej szczupłej sylwetki. Kiedy już osiągną tą wymarzoną wagę stawiają sobie kolejny próg,

do którego dążą. Następnym symptomem są ćwiczenia fizyczne. Mają wręcz obsesję na punkcie ćwiczeń fizycznych. Wykonują je bardzo często, co pozwala im spalić kalorie które zjadły i poczuć się lepiej. Wiedzą, które ćwiczenia są najlepsze aby spalić szybko tłuszcz z organizmu. Kolejnym objawem jest sposób ubierania się. Zakładają na siebie duże, szerokie

i luźne ciuchy aby ukryć swoje wychudzone ciało. Ubierają się również nie adekwatnie do pogody, ponieważ jest im ciągle zimno. To uczucie zimna jest spowodowane obniżoną temperaturą ciała. Zdarzają się im również omdlenia, zawroty głowy. U dziewcząt charakterystycznym objawem jest zatrzymanie miesiączki. Osoby chorujące mają również arytmie czyli nierówność uderzeń serca, obniżone ciśnienie. Mają również zaburzenia układu trawiennego jak i zmiany skórne takie jak suchość i łuszczenie się skóry. Pojawia się charakterystyczny meszek na ciele i zaczynają wypadać włosy. Następnym objawem jest spędzanie dużej ilości czasu

w samotności. Mają problemy z kontaktami z innymi osobami. Nie mogą się skupić na niczym innym jak na myśleniu o jedzeniu. Nie chcą aby kto kolwiek ingerował w ich życie. Kolejnym objawem jest szczególny zapał do nauki. Są bardzo skrupulatne i pilne w szkole. Mają obsesję na punkcie obowiązków szkolnych i są przy tym bardzo wytrwałe. One po prostu dążą do perfekcji. Objawami jakie można łatwo zauważyć są częste zmiany nastroju, a nawet depresja. Osoby chorujące na anoreksję nigdy nikomu nie mówią o swoich problemach, są zamknięte w sobie. Czują się nieszczęśliwe ale nikomu o tym nie powiedzą i coraz bardziej oddalają

się od innych. Muszą sobie radzić z różnorodnymi sytuacjami stresowymi, które to predysponują do pojawienia się nie tylko problemów z jedzeniem ale także innych zaburzeń psychicznych. Chociaż anoreksja i depresja

to różne zaburzenia można cierpieć na nie równocześnie. Depresja pojawia się gdy w życiu człowieka brakuje równowagi pomiędzy pozytywami

a negatywami. Jeżeli negatywne doświadczenia mają przewagę człowiek zaczyna czuć, że traci kontrolę nad swoim życiem. W takim właśnie momencie może pojawić się anoreksja, która będzie sposobem na odzyskanie kontroli nad swoim życiem.

Anoreksja występuje również u płci przeciwnej i charakteryzuje się takimi samym objawami. Jednym z różniących się objawów jest zaburzenie potencji oraz spadek zainteresowania seksualnego. Objawy choroby są takie same u obu płci. Niestety bywa tak, że najbliższe otoczenie jakim jest rodzina zauważa problem i reaguje zbyt późno. Należy przede wszystkim nie ignorować najmniejszych objawów, podejrzeń lub sygnałów choroby. Im wcześniej zauważona jest większa szansa na wyzdrowienie. 1.5. Powikłania somatyczne w anoreksji

Anoreksja jest złożonym zaburzeniem psychicznym, który objawia się obsesyjnym ograniczeniem jedzenia. W ten sposób anorektycy tracą panowanie nad sposobem odżywiania. Wraz z ograniczeniem ilości pożywienia ograniczają dostarczanie do organizmu witamin i składników mineralnych. Szczególnie groźny jest dla chorych brak cynku, który powoduje dalszy spadek apetytu i co za tym idzie spadek masy ciała. Organizm chorego wymaga przywrócenia funkcjonowania mechanizmu głodu. Niestety samo przywrócenie tego mechanizmu to nie wszystko. Anoreksja prowadzi do poważnych zakłóceń biochemicznych jak również zaburzeń czynności wielu narządów i układów. W zależności od fazy jak

i stopnia wyniszczenia organizmu występują przeróżne zaburzenia somatyczne. Te zaburzenia mogą być przyczyną trwałych zmian narządów wewnętrznych jak również zagrożeniem życia. Powikłania z zakresu układu krążenia należą do najpowszechniejszych. Od stopnia wyniszczenia organizmu oraz od czasu trwania anoreksji zależy nasilenie objawów. Objawami tymi są bradykardia, zaburzenie rytmu serca, spadki ciśnienia tętniczego krwi, zmiany w EKG, zanik mięśnia sercowego, przedwczesne skurcze komorowe, pojawienie się szmeru sercowego. Zagrożenie śmiercią sercową istnieje momencie ostrych objawów choroby jak też w momencie skrajnego wyniszczenia organizmu. Kolejne powikłania to powikłania

z zakresu układu pokarmowego, które wynikają z przedłużonego opróżniania żołądka i dwunastnicy, jak i ze spowolnienia pasażu przez jelito grube i cienkie. W związku z tym chorzy mają uczucie pełności oaz wzdęcia brzucha czemu ciągle towarzyszy ból. Mają również zaparcia, wymioty, a funkcjonowanie przewodu pokarmowego pogarsza się wraz

z coraz to większym wyniszczeniem organizmu. U osób, które prowokują wymioty odnotowano znaczną próchnicę i ubytki szkliwa. Osoby, które stosują środki przeczyszczające zaobserwowano zespół jelita drażliwego. Występuje też u osób chorych na jadłowstręt zapalenie trzustki, które jest wynikiem gwałtownych napadów żarłoczności. Następnym objawem somatycznym jest zaburzenie układu wydalniczego. Jest ona spowodowana niewydolnością nerek i jest groźna dla życia. Jest spowodowana takimi czynnikami jak odwodnienie, hipoalbuminemią, która powoduje spadek ciśnienia onkotycznego jak również ucieczkę płynów do przestrzeni pozanaczyniowej. Kolejnym występującym zaburzeniem jest zaburzenie układu krwionośnego. Występują przy tym zaburzenia krzepnięcia

i fibrynolizy. Fibryna ( włóknik ) jest to nierozpuszczalne białko powstające z fibrynogenu w procesie krzepnięcia krwi i stanowiące zrąb skrzepu. Fibrynoliza to fizjologiczny proces rozpuszczania skrzepu.

Te zaburzenia prowadzą do następnych, czyli do zmian zakrzepowych, które to znowu prowadzą do zmian zakrzepowych. Występują również zaburzenia gospodarki wodno- elektrolitowej. Przy stosowanej diecie przez osoby chore zaczyna się niedobór składników potrzebnych do normalnego funkcjonowania organizmu. W jadłowstręcie psychicznym występują odchylenia takie jak hipokaliemia. Powodowana jest ona środkami odwadniającymi lub przeczyszczającymi. Kolejnym odchyleniem jest hiponatremia, która jest spowodowana poprzez przewlekłe przeczyszczanie. Powoduje zaburzenia orientacji, zaburzenia krążenia jak również osłabienie mięśniowe. Hipokalcemia u anorektyków może być spowodowana niedoborami pokarmowymi ale również zaburzeniami wchłaniania z jelit. Prowadzi do zaburzeń serca. Występuje również hipomagnezemia, która objawia się kurczami mięśni, kolkami jak również zaburzeniami serca. Stosowanie przez osoby chore ograniczanie płynów, prowokowanie wymiotów oraz używanie środków przeczyszczających prowadzi do odwodnienia organizmu jak i do niewydolności nerek.

U anorektyków może również pojawić się kwasica metaboliczna, która jest spowodowana utratą jonów wodorowęglanowych przez przewód pokarmowy. Może też wystąpić zaburzenie czynności tarczycy. Chorzy mają również zaburzenia mineralizacji tkanki kostnej, co prowadzi do poważnych złamań kości. Osoby takie są podatne na osteoporozę, która jest spowodowana niedoborem masy ciała i niedoborem pokarmowym, które to znowu powodują złożone zaburzenia endokrynologiczne. Chorzy na jadłowstręt psychiczny są narażeni na infekcję. Ich organizm jest wycieńczony i wyniszczony co powoduje załamanie się mechanizmów odpornościowych i zwiększonej podatności na zakażenia . w anoreksji występuje również zahamowanie rozwoju psychoseksualnego,

a u dziewcząt zanik miesiączki, co może doprowadzić do bezpłodności. Zatrzymanie miesiączki spowodowane jest niedoborem estrogenu. Występują zmiany hormonalne, anemia oraz zaburzona regulacja temperatury ciała. Chorzy mają też hipotermię. Jest to obniżenie temperatury ciała, co spowodowane jest dużym ubytkiem tłuszczu

z organizmu. Anorektycy odczuwają zimno i dlatego zakładają na siebie parę warstw ciuchów. Jeszcze jednym objawem somatycznym jest symptom twarzy wiewiórki. Jest on wywołany obrzękiem gruczołów ślinowych. Uszy zaczynają mocniej odstawać od głowy a twarz zaokrągla się. Chora przeglądając się w lustrze widzi siebie jako grubą a wygląd jej twarzy utwierdza ją w tym przekonaniu. Wszystkie te objawy somatyczne są skutkiem długotrwałego głodzenia się i wyniszczenia organizmu. Powodują one trwałe uszkodzenia i nie do odwrócenia szkody organizmu.

1.6. Typy anoreksji

1.6.1. Typ restrykcyjny

Typ restrykcyjny inaczej zwany ograniczający. W trakcie choroby nie dochodzi do niekontrolowanego objadania się, prowokowania wymiotów oraz do nadużywania środków przeczyszczających

lub odwadniających. Chorzy całkowicie ograniczają spożywanie posiłków

i nie mają napadów objadania się. Ograniczeniom jedzenia towarzyszy silne uczucie niezaspokojonego głodu, który powoli zanika w rozwoju zaburzenia. Przyjmowanie jakiegokolwiek pokarmu daje bardzo przykre objawy takie jak pełność w żołądku, obciążenie jelit i oczywiście uruchamia natrętne wyobrażenie o natychmiastowym odkładaniu się tkanki tłuszczowej.

1.6.1. Typ bulimiczny

Typ bulimiczny zwany również żarłoczno - wydalający. Często jest mylony z innym zaburzeniem jedzenia jakim jest bulimia. W tej postaci anoreksji chorym nie udaje się opanować uczucia głodu. Dochodzi wtedy do regularnego niekontrolowanego objadania się. Jest to reakcja organizmu, który od dawna jest głodzony. Napadowi takiemu towarzyszy redukcja napięcia psychicznego a następnie zaczyna się poczucie i lęk,

że zrobili coś złego oraz potrzeba rozwiązania problemu. Takie poczucie nazywa się poczuciem winy. Po napadzie objadania się chorzy wywołują wymioty, zażywają również środki przeczyszczające lub moczopędne. Osoby z tym typem anoreksji wierzą, iż oczyszczenie organizmu poprzez wymioty zmniejsza ilość zjedzonych kalorii. Takie opróżnienie ciała prowadzi do spadku lęku. Chorzy ledwo kontrolują swoje impulsy takie jak kradzież, nadużywanie narkotyków lub alkoholu. Osoby, które zażywają narkotyki lub nadużywają alkoholu wymagają dłuższej terapii. Zazwyczaj najpierw są kierowane na wyleczenie z uzależnienia.

1.7. Fakty i mit o jadłowstręcie psychicznym

Anoreksja to choroba XXI wieku. Jest kojarzona z osobami na skraju wyniszczenia, a nie zawsze tak jest, że osoba chuda ma anoreksję. Wiedzę na temat zaburzeń odżywiania możemy poszerzyć dzięki ukazującym się publikacjom naukowym i popularnonaukowym. Pomimo tego w myśleniu wielu osób nadal są zakorzenione fałszywe przekonania dotyczące zaburzeń jedzenia. Mity na temat anoreksji wynikają

z niewłaściwego rozumienia istoty zaburzeń. Rodzi to fałszywe przekonania, a także przeświadczenie o możliwości łatwego ich wyleczenia i samodzielnego wyjścia z choroby. Nieprawdziwe stwierdzenia są wypowiedziane zarówno przez osoby chore, jak również przez ich rodziny, nauczycieli. Oto kilka faktów i mitów na temat jadłowstrętu psychicznego.

Kilka mitów na temat anoreksji, z którymi często się spotykamy:

na anoreksję

Bywa tak, że to co potocznie słyszymy na temat anoreksji nie ma nic wspólnego z faktami. Jesteśmy codziennie bombardowani przeróżnymi

i często sprzecznymi przekazami co prowadzi nas do dezorientacji.

Oto fakty na temat zaburzenia jedzenia jakim jest anoreksja.

Fakty o anoreksji:

w samotności i skupiać się na własnym organizmie

do pojawienia się anoreksji

i spowolnienia metabolizmu

ROZDZIAŁ II SPOŁECZEŃSTWO A ANOREKSJA

2.1. Rodzina jako środowisko powstawania jadłowstrętu psychicznego

Każdy człowiek od chwili urodzenia uczestniczy w życiu grupy społecznej zwanej rodziną. Członkami tej grupy pozostajemy przez wiele lat. Jest to pierwsze środowisko z jakim mamy doczynienia w swoim życiu. Proces wychowania obejmuje całe nasze życie i cały czas podlega różnym oddziaływaniom środowisk jak i czynników. Podstawowym

i najważniejszym jest właśnie rodzina, która jest nam niezbędna do prawidłowego rozwoju. Rodzina jest małą grupą społeczną, która składa się z rodziców, dzieci i krewnych. Grupę tę łączą więzi małżeńskie, rodzicielska oraz formalna, która to określa obowiązki rodziców wobec dzieci. Jest wiele definicji rodziny, a ponieważ jest to najbliższa nam grupa społeczna jak również jest to środowisko powstawania anoreksji

to należy wymienić kilka definicji. Jest to najbliższy krąg środowiskowy,

a zarazem najwcześniej mu dostępny i oddziałujący na małego człowieka. Rodzina jest naszym naturalnym środowiskiem, do którego należymy na podstawie urodzenia. Kolejna definicja mówi, że rodzina to grupa złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski. Stosunki decydujące o powstaniu rodziny to małżeństwo oraz pokrewieństwo, które może być rzeczywiste lub zastępcze. Rzeczywiste to takie, kiedy dzieci posiadamy własne, natomiast zastępcze to wtedy, kiedy mamy dzieci przybrane na przykład poprzez adopcję. Mówi się, że rodzina żyje zazwyczaj pod jednym dachem jak również tworzy jedno wspólne gospodarstwo domowe. Tak więc rodzina jest to środowisko, w którym żyjemy od momentu narodzin przez większość swojego życia i w którym się wychowujemy. Natomiast wychowanie, któremu jesteśmy poddawani

w rodzinie to świadome i celowe działanie, które zmierza do osiągnięcia stałych skutków czyli zmian rozwojowych w osobowości człowieka. Chociaż proces wychowania obejmuje całe życie człowieka i podlega oddziaływaniom różnych środowisk oraz czynników, to niewątpliwe najważniejsze, podstawowe procesy wychowawcze dokonują się

w rodzinie. Każda rodzina stwarza własne środowisko kulturowe i powinna spełniać określone funkcje. Funkcjami tymi są przygotowanie dziecka do życia w społeczeństwie, sprawowanie opieki nad członkami rodziny, zaspokajanie potrzeb jak i funkcje prokreacyjne. Funkcje rodziny przedstawił Z. Tyszka i przedstawił je następująco. Jako pierwszą przedstawił funkcję materialno - ekonomiczną. W skład jej wchodzą podfunkcje takie jak produkcyjna, gospodarcza, zarobkowa oraz usługowo - konsumpcyjna. Chodzi o zaspokajanie potrzeb materialnych oraz społecznych członków rodziny. Kolejną funkcją jest opiekuńczo - zabezpieczająca, która polega na materiałowym oraz fizycznym zabezpieczeniu rodziny w niezbędne do życia środki. Prokreacyjna funkcja zaspokaja emocjonalno - rodzicielskie potrzeby współmałżonków. Następna to funkcja to legalizacyjno - kontrolna, która przejawia się

w legalizacji niektórych typów zachowań człowieka oraz w sprawowaniu wzajemnej kontroli członków rodziny. Socjalizacja to funkcja rodziny, która to przygotowuje dzieci do samodzielnego pełnienia podstawowych ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowanie osobowości współmałżonków. Jest też funkcja kulturalna rodziny, która polega na zapoznaniu młodego człowieka z kulturą społeczeństwa, jego normami jak i systemem wartości. Z tą funkcją łączy się funkcja rekreacyjno - towarzyska. W funkcji tej chodzi o dom rodzinny, który jest miejscem wypoczynku oraz nawiązywania kontaktów towarzyskich z dalszą rodziną, a także z osobami zaprzyjaźnionymi, które odwiedzają daną rodzinę. Dom służy również do rozładowania napięć psychicznych, które powstały poza nim. W procesie wychowania ważny jest również klimat domu rodzinnego, który powinien kojarzyć się dziecku z ciepłem oraz dawać poczucie bezpieczeństwa. Jest jeszcze funkcja emocjonalno - ekspresyjna, która zaspokaja potrzeby emocjonalne jak i możliwość wyrażania swojej osobowości. Wszystkie te funkcje odpowiadają typom więzi rodzinnych takich jak więzi krwi, seksualna, opiekuńcza, ekonomiczna, wychowawcza, kulturalna, towarzyska oraz emocjonalna. Tak więc wszystkie te funkcje mają wpływ na młodego człowieka. Odpowiednia opieka i poczucie bezpieczeństwa ma dla dziecka istotne znaczenie. Powodzenie

w wychowaniu młodego pokolenia jest możliwe, wtedy kiedy rodzice mają z dzieckiem kontakt emocjonalny jak również interesują się jego problemami, pomagają w ich rozwiązaniu. W rodzinach, w których dziecko choruje na anoreksję zostały zaburzone niektóre funkcje. Dziecko potrzebuje wsparcia, aprobaty od rodziców, wskazówek, wzajemnego zrozumienia i przede wszystkim dużo miłości. Nie mniej ważna od miłości jest w procesie wychowania akceptacja, ponieważ jej brak rodzi kompleksy i wpływa na zaniżenie samooceny dziecka. W rodzinach anorektycznych brakuje ciepła rodzinnego, szczerości, poczucia bezpieczeństwa oraz prawidłowej komunikacji interpersonalnej. Komunikacja jest to zdolność prowadzenia rozmowy i jest jedną z najmocniejszych stron człowieka. Celem komunikowania się jest wzajemne porozumienie i zrozumienie się. Zasada prawidłowej komunikacji mówi, że im wyraźniejszy komunikat, tym mniejsze prawdopodobieństwo nieporozumienia między osobami. Niestety brak dobrej komunikacji w rodzinie powoduje zanik więzi rodzinnych, poczucia bezpieczeństwa, wzajemnego zrozumienia

i nieumiejętności rozwiązywania konfliktów. Często bywa tak, że rodziny chorych na anoreksję ukrywają swoje problemy i próbują przekonać otoczenie, że wszystko jest w porządku. Dla niektórych rodzin konfrontacja

z problemem dziecka jakim jest anoreksja oznacza przyznanie się do własnej bezradności i niewydolności wychowawczej. Rodzice mają poczucie winy ale wolą, aby to co się dzieje w rodzinie nie wyszło poza ognisko rodzinne. System jakim jest rodzina charakteryzuje się pewnymi stałymi właściwościami. Określają one jego jakość oraz decydują

o rozwoju dziecka. Pierwszą właściwością rodziny są granice. Trwałe jak

i względnie elastyczne granice uważane są za konieczny warunek dla prawidłowego rozwoju jednostki. U rodzin anorektyczek granice są nieprawidłowe. Rozwojowi choroby mogą sprzyjać chłodne stosunki jak też zbyt nadmierne. Nadopiekuńczość w rodzinie jest jednym

z ważniejszych powodów mogących sprzyjać rozwojowi anoreksji. Dziecko w takiej rodzinie ma niewiele możliwości bezpośredniego stawienia czoła życiowym problemom, a rozwój jego osobowości

i samodzielności zostaje zahamowany. Gdy granice są zbyt sztywne rodzina jest wyizolowana, obojętna wobec siebie. Natomiast w sytuacji gdy granice są zbyt elastyczne członkowie rodziny przejawiają silne wzajemne uzależnienie. Rodziny takie nie potrafią rozwiązywać konfliktów

i obawiają się nieporozumień. Kolejną właściwością rodziny jest hierarchiczna organizacja. Rodzina taka składa się z mniejszych jednostek strukturalnych, które mogą wchodzić w skład różnych podsystemów. Zaburzenia relacji w systemie rodzinnym dosyć często obejmują rodziców

i wybrane dziecko. U rodzin z zaburzeniami jedzenia może dochodzić do wzmacniania objawów zaburzenia u dziecka przez zbyt bliski z nim kontakt. Tworzenie przez jednego z rodziców koalicji z dzieckiem, która skierowana jest przeciwko drugiemu członkowi rodziny. Również wikłanie dziecka w konflikty pomiędzy rodzicami ma wpływ na zaburzenie jakim jest anoreksja. Brak hierarchii i nieprzejrzystości relacji oraz brak wyraźnych struktur powodzenia wskazuje na walkę w rodzinie o władzę. W takich sytuacjach rodzice nie wspierają się i nie potrafią rozwiązać problemu. W takim przypadku anorektyczka poprzez swoje objawy uzyskuje możliwość kontrolowania życia rodzinnego. Kolejnymi właściwościami rodziny jest proces komunikacji. Nieprawidłowości komunikacji w rodzinie wywołują poczucie niepewności, frustracji jak

i potrzeby bezpieczeństwa. U najwrażliwszych członków rodziny efektem mogą być pierwsze symptomy anoreksji. Następnymi właściwościami rodziny są role rodzinne. Role decydują w znacznej mierze o obrazie nas samych. Pojęcie to stosowane jest najczęściej do opisania określonych wzorów zachowania. Cechą główną jest wzbudzenie określonego myślenia, zachowania i emocji. W rodzinach, w których występuje jadłowstręt psychiczny rola chorej może u rodziców budzić nieznaną wcześniej dla niej postawę troski, uwagi oraz poświęcenia. Anoreksja jest chorobą, która

w rodzinie pełni funkcję regulacyjną. Najczęściej jest próbą zwrócenia na siebie uwagi, wołaniem o pomoc. Rodziny z dzieckiem chorym na jadłowstręt psychiczny charakteryzują się pewnymi cechami takimi jak uwikłanie i niezaangażowanie, nadopiekuńczość, sztywność, nieumiejętność rozwiązywania problemów oraz zaangażowanie dziecka

w związek rodziców. Dzieci wyczuwają wszystkie nieporozumienia między rodzicami, nawet wtedy, gdy nie potrafią opowiedzieć o swoich lękach. Ważne są szczere rozmowy o rodzinnych problemach, ponieważ

w innym wypadku dzieci wyrastają w poczuciu winy i ciągłego zagrożenia. Środowisko rodzinne jest czynnikiem, który w połączeniu z określonymi cechami indywidualnymi dziecka może stanowić powód wystąpienia anoreksji. Nieprawidłowy system rodzinny naraża na rozliczne stresy wszystkich jej członków , w szczególności zaś dzieci, które to w zależności od konstrukcji psychicznej oraz stabilności emocjonalnej różnie na nie reagują. Niekiedy rozwija się dlatego, że w rodzinie przywiązuje się ogromne znaczenie do wagi ciała. Być może któreś z rodziców jest otyłe lub ciągle stosuje jakąś dietę i kształtuje przesadnie ostrożny czy wręcz bojaźliwy stosunek do jedzenia. Anoreksja często jest pierwszym przejawem buntu posłusznej, podporządkowanej i dotychczas układnej, ale niestety bardzo nieszczęśliwej osoby. Wszystkie opisane typy funkcjonowania rodzin stawiają dziecko w sytuacji trudnej w związku

z czym przeżywa ono liczne stresy związane z funkcjonowaniem

w rodzinie. Brak poczucia indywidualności i autonomii, niemożliwość posiadania własnych myśli, planów, celów, pozbawienie możliwości konfrontacji ze światem czy obserwacje licznych konfliktów rodzinnych, stawia dziecko w sytuacji bardzo trudnej. Nagromadzone codzienne stresy mogą przejawiać się w formie zaburzeń odżywiania jakim jest jadłowstręt psychiczny. Anoreksja jako efekt oddziałującego stresu związanego

z życiem w rodzinie zapewnia choremu dziecku poczucie niezależności

i sprawowania kontroli jakiej nigdy nie miało okazji posiadać. Rodzina jest często zaniepokojona, gdy okazuje się, że osoba im bliska choruje na anoreksję. Zaczynają się zastanawiać co było przyczyną zachorowania. Zastanawiają się czy to ich wina. Nie wiedzą wtedy co mają robić ani co mówić. Martwią się również czy ich ukochana osoba przeżyje. Rodzina odgrywa również ważną rolę w leczeniu anoreksji i w powrocie do zdrowia.

2.2. Szkoła a osoby z anoreksją

Szkoła to podstawowy system edukacji, wychowania oraz opieki młodych ludzi. Szkoła swoim zakresem obejmuje wszystkie rodzaje szkół, które składają się na system edukacji państwowej i prywatnej. Zalicza się do nich szkoły podstawowe, średnie jak również wyższe uczelnie, szkoły specjalistyczne i studia podyplomowe. To twór kultury, który jest elementem świata człowieka oraz służy do zaspokajania określonych celów. Szkoła realizuje wiele potrzeb i wartości takich jak uznanie, poznanie, uzyskanie prestiżu oraz pozycji a także zabezpieczenie bytu

i uczestniczenie w realizacji idei doniosłych społecznie. Szkoła zaspokaja potrzeby jednostki i zbiorowości. Wychowanie szkolne ma charakter czynności planowych, realizując z góry wyznaczone oraz określone cele

i zadania. Szkoła ma wpływ na życie społeczne i kształtowanie osobowości ludzi, który łączy się z układem mechanizmów zewnętrznych

i wewnętrznych regulujących zachowanie człowieka jak i przebieg jego kariery szkolnej. Do zewnętrznych należy funkcja kultura narodowa, ideologia, działy gospodarki narodowej i prywatnej, struktura społeczno zawodowa, która wyznacza role społeczne. Natomiast do wewnętrznych funkcji zaliczamy edukacyjne, selekcyjne, adaptacyjne, kulturowe, ideologiczne, integracyjne, społeczne, opiekuńcze oraz wychowawcze. Do zadań szkoły zaliczamy zaspokajanie potrzeb biologicznych, psychicznych oraz społecznych, tworzenie optymalnych warunków rozwoju, rozwijanie zainteresowań, zapewnienie młodym ludziom możliwości indywidualnego rozwoju, prowadzenie działalności korekcyjnej i wyrównawczej jak również pomoc w wyborze określonego systemu wartości oraz organizowanie różnych form korzystania z czasu wolnego. Szkoła to nie tylko budynek spełniający funkcję uczelni ale również miejsce życia dzieci, dorastającej młodzieży, gdzie kształtują się postawy społeczne. Pośród tych młodych ludzi są anorektycy. Czasami bywa tak, że to nauczyciel pierwszy zauważy, iż jego podopieczny cierpi z powodu zaburzenia jedzenia. Jeżeli nauczyciel będzie umiał zachęcić chorą osobę do szczerej rozmowy

i będzie umiał przekonać jej rodziców aby skorzystali z pomocy specjalistycznej to może się przyczynić do wyleczenia z anoreksji. Szkoła jest instytucją, która ma duże oczekiwania w stosunku do swoich uczniów. Uczniowie powinni być elokwentni, sprawni fizycznie oraz znać języki obce, które w XXI wieku są podstawą. Niestety oczekiwania w stosunku do młodzieży często sprawiają, że młodzi nie potrafią sprostać tym wymaganiom. Brakuje uczniom pochwały, akceptacji i motywacji ze strony nauczycieli co w niektórych przypadkach jest przyczyną powstania anoreksji. Nie mogą sprostać wymaganiom stawianym w szkole ale udaje im się zapanować nad uczuciem głodu i nad własną wagą. Szybkie rozpoznanie choroby zwiększa szansę na wyleczenie. Nauczyciele jak

i wychowawcy spędzają z dziećmi sporo czasu, dzięki czemu mogą dostrzec zmiany jakie wywołuje anoreksja. Osoby chore charakteryzują się drobiazgową dokładnością, perfekcjonizmem i są dobrymi uczniami. Niestety mają sporą wprawę w ukrywaniu swojej choroby. Ukrywają swoje wychudzone ciała pod wieloma warstwami ubrań. Nauczyciel wuefu może najszybciej zauważyć wychudzone ciało i sprowokować młodego człowieka do szczerej rozmowy. Niestety bywa też tak, że to właśnie wuefista może się przyczynić do powstania choroby. Wystarczy, iż

w nieodpowiednim momencie zwróci uczniowi uwagę na temat jego wagi

i zbyt okrągłej figury. Uczeń po takiej uwadze wypowiedzianej przez nauczyciela zaczyna stosować dietę i jeżeli wynik odchudzania będzie do zadowalał to na tym poprzestanie, a jeżeli dieta nie przyniesie oczekiwanego rezultatu może doprowadzić do bardziej rygorystycznej diety a w konsekwencji do jadłowstrętu psychicznego. Zaburzenie jakim jest anoreksja może również wywołać stres oraz problemy związane ze szkołą. Stres może być wywołany rywalizacją dziewcząt, o to która jest najszczuplejsza, o wyniki w nauce jak również o popularność w danej klasie i szkole. Czasami wystarczy iż koledzy z klasy mówią, że dana osoba mogłaby się odchudzić bo jest za gruba. Dziewczyna taka aby więcej nie usłyszeć takiego komentarza zacznie się odchudzać. Może też chcieć zaimponować koleżankom oraz kolegom. Dieta, która z początku jest łagodna może przekształcić się w bardzo drastyczną lub nawet głodówkę. Młody człowiek zrobi wszystko aby odnieść sukces i być zauważalnym dla otoczenia. Bywa też tak, że dziewczyny w klasach potrafią się umawiać na odchudzanie. Wymieniają się na przerwach sposobami na szybkie zrzucenie paru kilo, jakie środki przeczyszczające są najlepsze i jak się szybko pozbyć tego co zjadły aby nie przytyć, a także wymieniają się sposobami jak oszukać rodziców, że one jadły a w rzeczywistości ledwo tknęły posiłek. Cześć z tych dziewcząt pozostanie tylko przy krótkotrwałej diecie, niestety niektóre z nich wpadną w pułapkę jaką jest anoreksja. Dziewczyny zwykle są bardzo ambitne i mają wysokie aspiracje i kiedy pojawiają się trudności z osiągnięciem celu mogą wpędzić się w kłopoty. Szczupłość i kontrola jedzenia staje się synonimem silnej woli

i perfekcjonizmu. W chorobie ważne jest poczucie kontroli, siły wynikającej z przezwyciężenia głodu jak i poczucie sukcesu. Nauczyciele

i wychowawca w szkole powinien starać się porozmawiać z uczniem jak

i poznać przyczyny, które doprowadziły młodą osobę do anoreksji. Nauczyciel podczas takiej rozmowy jest w trudnej sytuacji. Powinien

z jednej strony zachować dystans aby umożliwić realną ocenę tej sytuacji

z drugiej zaś strony powinien wczuć się empatycznie w problemy ucznia. Nauczyciel nie powinien nalegać na podejmowanie przez nią konkretnych działań, aby nie zniechęcić chorej. Powinien okazać zrozumienie i dać czas na przemyślenia. Dobrze by było aby nauczyciel powiedział o skutkach jakie niesie ze sobą anoreksja. Celem takiej rozmowy powinno być zmotywowanie dziecka do podjęcia leczenia. Nauczyciel powinien również poinformować rodziców co dzieje się z ich dzieckiem. Młodzi ludzie

w okresie adolescencji mają swoje tajemnice oraz sekrety i odsuwają od siebie rodziców tworząc spory dystans, dlatego rodzicom czasami trudno jest zauważyć problemy dziecka. Do zachorowania na anoreksję może też się przyczynić zmiana szkoły. W poprzedniej szkole dziecko czuło się dobrze, było akceptowane przez rówieśników. W nowej zaś szkole czuje się obco, nikt nie zwraca na nie uwagi, w klasie koleżanki wyglądają jak modelki a koledzy naśmiewają się z powodu okrągłych kształtów ciała i do tego wszystkiego nauczyciele są bardziej wymagający. Poczucie bezpieczeństwa dziecka zostało zagrożone, źle się czuje w nowym otoczeniu i przeżywa wiele stresów związanych z przeniesieniem do nowej szkoły. Tak więc zmiana szkoły może się przyczynić do powstania jadłowstrętu psychicznego. Dziecko chcąc dorównać koleżankom, które są szczupłe, chcąc być zauważoną i docenioną w nowym środowisku zaczyna się odchudzać. Po pewnym czasie zdobywa nowe znajomości, chłopcy zaczynają zwracać na nią uwagę a koleżanki dopytują się jaką dietę stosuje, że tyle schudła. W związku z tym nie poprzestaje na tej łagodnej formie diety i zmienia ją na bardziej drastyczną. Zaczyna coraz bardziej przypominać szkielet pokryty skórą. W takiej sytuacji nauczyciel powinien zareagować i skierować takie dziecko do pedagoga szkolnego, który dalej pokieruje dzieckiem.

2.3. Środowisko rówieśnicze a jadłowstręt psychiczny

Jadłowstręt psychiczny najczęściej rozpoczyna się od diety. Początek choroby w wielu przypadkach wiąże się z krytyczną uwagą na temat wyglądu, która jest wypowiedziana przez rodziców a także przez koleżanki lub kolegów czyli środowisko rówieśnicze. Grupy rówieśnicze to przeważnie małe grupy społeczne, które wykazują dużą elastyczność oraz homogeniczną strukturę. Osoby z danej grupy łączy więź społeczna jak również określony system wartości. Uczestnictwo w grupie rówieśniczej jest dobrowolne. Taka grupa wytwarza swoją podkulturę. W okresie dojrzewania, kiedy młody człowiek wchodzi w konflikty z rodzicami

i kiedy występuje kryzys autorytetu rodziców młodzież zaczyna uczestniczyć w grupie rówieśniczej. Grupa taka dostarcza mu wzorców zachowania, zaspokaja potrzebę przynależności, aktywności jak również umożliwia występowanie procesu identyfikacji oraz adaptacji. Jest źródłem tworzenia postaw oraz jest inicjatorem działania według własnych norm. Umożliwia także demonstrowanie własnych poglądów oraz swojego stosunku do społeczeństwa. Grupa ma własną muzykę, własne teksty oraz określony rodzaj stroju i zachowania. Grupa rówieśnicza wzmacnia, daje poczucie pewności siebie, oparcia w czynach oraz uniezależnia się od autorytetu dorosłych. Jest ona na tyle atrakcyjna o ile zaspokaja potrzeby młodego człowieka, pomaga mu również osiągnąć istotne cele dla niego. Daje poczucie bezpieczeństwa i akceptacji przez otoczenie.

W dzisiejszych czasach coraz częściej tożsamość człowieka określana jest przez pryzmat ciała. Młodzi ludzie są przekonani, że od szczupłej sylwetki zależy ich sukces społeczny czyli przynależenie do grupy rówieśniczej. Robią wszystko aby należeć do grupy, jeżeli sytuacja tego wymaga stosują drastyczne diety bądź też głodówki bez względu na skutki uboczne. Zrobią wszystko, pójdą na całość aby tylko osiągnąć dany cel. Niestety choroba jaką jest anoreksja w późniejszym etapie powoduje izolowanie się od grupy rówieśniczej, ponieważ osoba chora większość swojego czasu poświęca na naukę oraz na ćwiczenia fizyczne i na powstrzymywanie się od jedzenia. Tak więc przyczyną rozpoczęcia stosowania diety może być chęć dostania się do danej grupy rówieśniczej, ta również grupa może namawiać do stosowania diety. Obecnie większość dziewcząt wie, do czego dąży. Spotykają się i omawiają sposoby odchudzania, wymyślają nowe diety

a inspiracje czerpią z gazet, telewizji i internetu. Zaburzenia jedzenia występują u dziewcząt pełnosprawnych jak i u niepełnosprawnych intelektualnie. Dziewczyny, które mają lekką niepełnosprawność intelektualną potrzebują również akceptacji otoczenia, a szczególnie pragną jej od osób pełnosprawnych. Podporządkowują się narzucanym

i powszechnie obowiązującym kanonom piękna. Dążą one poprzez stosowanie diet i głodówek do osiągnięcia jak najbliższych ideałowi wymiarów i wagi swojego ciała. Niepełnosprawne intelektualnie też chcą być akceptowane przez grupę rówieśników, podziwiane i kochane. Takim postępowaniem chcą ukryć swoje niedoskonałości. Są bardzo krytyczne wobec siebie, zdają sobie również sprawę z własnej odmienności. Dziewczęta mają ograniczone umiejętności oraz zdolności, które

w połączeniu z mało atrakcyjnym wyglądem czynią ich życie smutne, samotne i pełne cierpienia. Myślą, że jak schudną będą inaczej traktowane będą doceniane przez rówieśników jak również będą atrakcyjne dla płci przeciwnej. Wierzą iż atrakcyjność fizyczna wyznacza stopień popularności i odbierane są jako odnoszące sukcesy, społecznie lepiej funkcjonujące, niezależne, interesujące jak również bardziej inteligentne. Niepełnosprawne intelektualnie dziewczęta najbardziej pragną akceptacji innych a w szczególności osób pełnosprawnych. Pragną również radykalnej i szybkiej zmiany swojego życia. Zaczynają się koncentrować na jedzeniu, na jego jakości jak również ilości spożywanych pokarmów.

W ich sytuacji zagrożenie anoreksją jest realne i z dnia na dzień podstępna choroba zaczyna łapać je w swoją pułapkę. Grupa rówieśnicza przyczynia się do powstawania anoreksji. Tak bardzo pragniemy być akceptowani i zauważalni, że robimy wszystko aby należeć do jakieś grupy. Chudniemy bo chcemy dołączyć do grupy bądź grupa narzuca nam jak mamy wyglądać i ile ważyć. Popadamy wtedy w anoreksję, która i tak po pewnym czasie trwania choroby odizoluje nas od najbliższych i od tak upragnionej grupy niezależnie czy jesteśmy sprawnie intelektualnie czy też mamy lekką niepełnosprawność intelektualną.

2.4. Wpływ prasy i mediów a anoreksja

Obraz kobiety po II wojnie światowej stopniowo się zmieniał,

na idealny obraz składał się wygląd, kształt sylwetki oraz funkcjonowanie

i pełnienie ról społecznych. Wzorem do naśladowania były aktorki

i modelki z wybiegów, które odbiegały od wcześniejszych ideałów kobiety. Na przestrzeni XX wieku w latach dwudziestych modna była szczupła sylwetka, w latach trzydziestych i czterdziestych kobiety zaczęły sobie cenić bardziej obfite kształty. Zmiany w wyglądzie były spowodowane tym, że Ameryka wychodziła wtedy z kryzysu, a żywność była bardziej osiągalna. W latach pięćdziesiątych ideałem kobiety były pełne kształty

a inspiracją była Marylin Monroe. Od następnej dekady kobiety miały być znowu szczupłe i z małym biustem. Miały przejawiać oznaki niezależności, które miały się wyrażać w swobodnym wyborze zawodów jak również

w wyrażaniu i realizacji swoich poglądów. Kobiety bardziej zaczęły dbać

o swoje wykształcenie. Coraz częściej podejmowały pracę zawodową, która to wcześniej była wykonywana przez mężczyzn. Opóźnił się też wiek kiedy zostawały matkami a mężczyźni zaczęli brać większy udział

w wychowaniu dzieci. W drugiej połowie XX wieku zaczęły się zmieniać przekonania co do sposobu odżywiania. Oznaką piękna, seksu i zdrowia była szczupłość. Środki masowego przekazu przekazywały propozycje racjonalnego odżywiana się. Równorzędnie zaczęto reklamować coraz nowsze środki pomagające w chudnięciu. Postępujący rozwój nauk technicznych zaczął stawiać nowe wymagania człowiekowi. Ceni się perfekcjonizm oraz zaangażowanie w pracę zawodową. Osoby, które rozwinęły wysoką zdolność samokontroli w przekonaniu większości społeczeństwa jest szczupły i atrakcyjny fizycznie. Aspekt funkcjonowania współczesnych kobiet może mieć znaczenie dla rozwoju zaburzeń odżywiania się. Wygląd i kształt kobiecego ciała zawsze budził zainteresowanie obu płci. Ideał szczupłej sylwetki przyjęty został

z zachodniej kultury i uznany jest często za znaczący czynnik

w powstawaniu jadłowstrętu psychicznego. Duży wpływ mają na ludzi środki masowego przekazu. Niektóre zachowania osób chorujących na anoreksję zostały wywołane w sferze psychicznej ale oprócz osobistych przeżyć jest jeszcze to co proponowane jest przez mass media. Nasza psychika jest ciągle bombardowana przez obrazy, które widzimy

w telewizji. Młode osoby są niezdolne do krytyki i dlatego nie mają jeszcze całkowicie ukształtowanej osobowości, w ten sposób łatwo ulegają presji szczupłego ciała i dążą do tego celu bez względu na skutki i wyrzeczenia. Pojęcie kultury masowej odnosi się do zjawiska przekazywania wielkim rzeszom odbiorców identycznych lub analogicznych treści za pośrednictwem mediów. Media propagują jednorodny ideał urody. Narzucają niezgodne z biologią, nierealistyczne wymiary które są przekazywane za pośrednictwem filmu, fotografii reklamowej, czasopism oraz internetu. O szczupłej sylwetce marzy prawie każda kobieta. Temat diet nie traci na popularności i ciągle jest aktualny. Spotykamy się z nim

w prasie, w telewizji, a nawet w księgarni, gdzie półki wypełniają kolejne poradniki odnośnie diety jak również we wszechwiedzącym internecie oraz na pokazach mody. W 2006 roku w trakcie pokazu mody, wskutek anoreksji zmarła nastoletnia brazylijska modelka. W Hiszpanii i we Włoszech określono minimalny wskaźnik masy ciała BMI równy 18 dopuszczający do udziału w pokazach. W świecie mody zaczęto debatować na temat zbyt szczupłej sylwetki modelek. Jeżeli nawet nie śledzimy najnowszych trendów w modzie, to możemy spotkać się z takimi wychudzonymi kobietami w reklamach. Należy zauważyć, że nie zawsze te nasze wzory wyglądają tak samo w rzeczywistości, z czego młodzi ludzie nie zdają sobie sprawy. Często są to zdjęcia, które przychodzą spore przeróbki za pomocą odpowiednich programów komputerowych, i które pokazują przedstawiany obiekt w zupełnie innym świetle, powodując znaczne polepszenie wyglądu. Takie przerobione zdjęcie trafia na olbrzymi bilbord i pozostaje w głowie młodej osoby na długo, stając się dla niej ideałem kobiety. Również prasa jak i inne media działają na płeć męską. Młodzi chłopcy są zasypywani obrazami szczupłego, opalonego

i wysportowanego ciała mężczyzn. Chcą być atrakcyjni, zrobią wszystko aby zrzucić parę kilo i wyglądać tak jak modele w reklamie. Zrzucenie zbędnych kilogramów to często zestaw noworocznych postanowień wśród nastolatek i nastolatków. Chęć pozbycia się nadwagi jest dobra, ale z tej chęci można popaść w przesadę. Anoreksja jest już poważnym problemem społecznym wśród młodzieży. Nazywana jest także chorobą XXI wieku. W dzisiejszych czasach jednym z najbardziej zagrażającym źródłem mediów jest internet. Możemy w nim znaleźć bez problemu strony, które są poświęcone ideologii pro-ana. Pro-ana to ruch, który działa w Internecie,

a jego podstawowe założenie to dążenie do sylwetki całkowicie pozbawionej tkanki tłuszczowej. Ana oznacza anoreksję, groźną chorobę, tak zwaną wśród anorektyczek wierną przyjaciółką. Natomiast pro oznacza pozytywny stosunek do niej. Różnica między pro-aną a anoreksją jest taka, iż pierwsza to niepożądane wychudzenie oraz osłabienie organizmu w efekcie drakońskich diet i głodówek. Pro-ana natomiast propaguje owe diety i głodówki, które celowo mają doprowadzić do sporego wychudzenia. Pro-ana to ideologia łącząca setki, tysiące dziewczyn. Dążą one do chudej sylwetki, która jest drogą do ideału oraz receptą na szczęście. To pewien styl życia, czyli głodowanie dla osiągnięcia perfekcji. Dla dziewczyn z ruchu Pro-any anoreksja jest wyborem, traktowanym jako alternatywny sposób na odchudzanie. Osoby, które wyznają pro-ane często mają niską samoocenę, zaniżoną własną wartość, nie mogą znieść widoku swojego ciała w lustrze. Prawie na każdym blogu dziewcząt, które mają anoreksję można znaleźć dekalog any. Są to ich przykazania do których się stosują aby osiągnąć swój wymarzony cel. Na stronach internetowych, blogach i forach pro-ana, które zakładają młode dziewczyny można znaleźć wiele informacji na temat tego jak schudnąć.

12 przykazań dla anorektyczki:

  1. Musisz znienawidzić jedzenie i pokochać głód.

  2. Waga nigdy nie kłamie, co więcej - to ona jest odzwierciedleniem Twoich sukcesów i porażek każdego dnia. Waż się każdego dnia, najlepiej na czczo i o tej samej porze. Jeśli wskazówka wagi podskoczy w górę, zrezygnuj tego dnia z kolacji. Oczywiście wahania o 1-2 kg są w tzw. normie. To skutek przejściowego zatrzymania wody w organizmie.

  3. Wymiary - mierzymy się co tydzień lub dwa. Biust, talia, biodra.

  4. Cele
    Wyznacz sobie realne cele i dąż do nich. Nie zapominaj o nagrodach, to ważne.

  5. Kalorie są jednym z najważniejszych punktów diety, powinnaś kontrolować ilość spożytych/spalonych w ciągu dnia kalorii. Najlepiej wszystko zapisuj, będą Ci do tego potrzebne tabelki kaloryczne i zwykły zeszyt.

  6. Ustal przede wszystkim system swojej diety. To znaczy załóż sobie np. że będziesz ograniczać tłuszcz, albo jeść tylko produkty bogate

w białko i błonnik.

  1. Stopniowo wykreślaj ze swojego jadłospisu tłuszcze, uważaj na węglowodany. Dla ułatwienia możesz zrobić sobie listę rzeczy, które jesz.

  2. Inspiracje pisane przez nie jako Thinspiracje
    To mogą być zdjęcia, fragmenty piosenek, dosłownie cokolwiek,

co mogłoby Cię zmotywować w dążeniu do celu.

  1. Lustro
    „Spójrz w lustro i powiedz sobie, że jesteś gruba. Nie wierz w to,

co mówią inni. Oglądaj zdjęcia chudych dziewczyn i zostań taka jak one. Nie myśl o jedzeniu, nie jedz. Jedzenie sprawi, że utyjesz. Każde jedzenie tuczy. Pij dużo wody. Przymierzaj ubrania o dwa numery za małe, zmotywuje Cię to do niejedzenia, by do nich schudnąć. I nie płacz. Płacz pokazuje, że nie masz nad sobą kontroli”.

  1. W dążeniu do ideału...
    Miej zawsze doskonały makijaż, idealną fryzurę, dokładnie wysprzątany pokój, najlepsze notatki, oceny i tak dalej. W ogóle staraj się być najlepsza we wszystkim, co robisz. Kontrola nad sobą pomoże Ci to osiągnąć.

  2. Bransoletki
    To nasz symbol, nieoficjalny znak rozpoznawczy dla wtajemniczonych. Kolor czerwony oznacza anoreksję, fioletowy - bulimię. Jeśli kiedykolwiek spotkasz drugą taką osobę, popatrz jej prosto w oczy i uśmiechnij się. Ona zrozumie.

  3. Nasza tajemnica. Nie mów nikomu.

Oprócz 12 przykazań na blogach można również znaleźć abecadło anorektyczki, które brzmi następująco:


A - Anorexia, nowa znajoma...
B - bulimia, czasem mnie odwiedza
C - ciało, wciąż niedoskonałe
D - dążenie do perfekcji
E - ED
F - femme fatale, to ja
G - głodówka
H - histeryczka...
I - idiotka, tak to ja
J - jedzenie, chce się go oduczyć
K - kalorie, im mniej tym lepiej
L - lalka porcelanowa
M - miłość, największa wartość
N - niedoskonałość
O - obrzydzenie do jedzenia
P - perfekcja, jedyny cel; pokusa w jedzeniu
R - rodzina, nierozumie tego
S - silna wola, która ćwiczę z każdym dniem
T - trwanie w tym
U - ucieczka od rzeczywistości
W - wolność, waga - ciągle za duża
Z - zwycięstwo

Dziewczyny, które maja anoreksję nie chcą być tylko szczupłe lecz przeraźliwie chude. Bezwzględnie dążą do celu, stosując system kar

i nagród. Świadomie wybierają anoreksję, mimo że wiedzą, jakie mogą być tego skutki. Ich marzeniem są wystające kości i wklęsły brzuch. Jednoczą się we wspólnej głodówce i całodniowych ćwiczeniach. I żadna z nich nie waży więcej niż 45 kilogramów. Na swoich stronach internetowych wypisują również powody dla jakich warto stosować drastyczne diety

i popaść w jadłowstręt psychiczny.

w jednym "małym" rozmiarze

a nie 46

W internecie chore odnalazły swój azyl. Na wielu z ogólnie dostępnych stronach przekonują, że jeżeli nie jest się chudym, nie jesteś atrakcyjnym. Bycie chudą jest ważniejsze od bycia zdrową. Kiedy człowiek jest zdrowy, może cieszyć się darem życia. Dobry stan zdrowia oznacza stały i wysoki poziom czystej energii, równowagę emocjonalną, jasność umysłu, odporność na choroby zakaźne, umiejętność obrony przed nowotworami

i chorobami układu krążenia, co w rezultacie prowadzi do spowolnienia procesu starzenia i długiego życia. Zdrowie nie jest po prostu brakiem bólu czy cierpienia, ale radością życia, zdrowego ciała, które umożliwia korzystanie z wielu przyjemności świata. Anoreksja nie jest chorobą, to świadomy wybór, droga do szczęścia i doskonałości. Rozliczne naciski ze strony mediów, znajomych przyjaciół powiązane z małą odpornością psychiczną prowadzą do powstania nowego kompleksu mogącego się przyczynić do braku akceptacji własnego ciała, a następnie do jadłowstrętu psychicznego.

ROZDZIAŁ III LECZENIE ANOREKSJI

3.1. Rozpoznanie choroby

Anoreksja jest zaburzeniem, które polega na nadmiernej utracie masy ciała. W przypadku jadłowstrętu psychicznego masa ciała spada poniżej 85 % wagi należnej dla danej płci, wieku oraz wzrostu człowieka

a indeks masy ciała jest niższy niż 18. BMI z angielskiego Body Mass Index czyli indeks masy ciała używany jest przez lekarzy, ponieważ jest to najlepszy sposób na ustalenie jaką niedowagę ma dana osoba. Najlepiej aby u człowieka wskaźnik BMI mieścił się w granicach 20 - 25. Powyżej 25 oznacza nadwagę a po 30 otyłość. To niestety anorektyków nie dotyczy. Ich wskaźnik masy ciała przeważnie sięga 18 i oznacza niedowagę. Oblicza się go na podstawie wzoru:

waga w kilogramach: [ wzrost w metrach ]2

Często zdarza się, że wskaźnik u anorektyków sięga 16.

DSM IV definiuje anoreksję psychiczną w następujący sposób. Jest to unikanie przyrostu ciężaru ciała, paniczny strach przed utyciem nawet wtedy, gdy osoba ma niedowagę jak również zaburzony sposób przeżywania wagi bądź kształtu ciała, niski poziom samooceny, unikanie uznania swego aktualnego stanu niedowagi za groźny oraz u Kobie brak trzech cykli menstruacyjnych. Aby rozpoznać chorobę lub jej początek należy wiedzieć jakie są sygnały ostrzegawcze, które świadczą o początku zaburzenia.

Sygnałami tymi są:

Są to sygnały, które ostrzegają, że dana osoba ma problem i mogą one świadczyć o istnieniu choroby. Należy wzmóc czujność oraz obserwację osoby. Jeżeli do tych sygnałów dojdą kolejne takie jak:

to należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi wywiad, zrobi badania i ustali proces leczenia. Umiejętność rozpoznania zaburzeń odżywiania jak i zareagowania na te zmiany wymaga dobrego kontaktu i prawidłowych relacji z osobą cierpiącą na anoreksję. Należy również umieć odróżnić to, co może być zaburzeniem od typowych reakcji na rozwój i rozrost dojrzewającego nastolatka. Jeżeli zaniepokoi nas jakieś zachowanie należy je skonfrontować podczas rozmowy. Rozmowa powinna być szczera, a jej celem zasygnalizowanie tego, co widzi i czuje obserwator oraz prośba aby osoba obserwowana ustosunkowała się do wyrażanych obaw przez obserwatora. Obserwatorem może być któreś

z rodziców, nauczyciel w szkole lub koleżanka. Istotne jest również uświadomienie sobie, że objawy to niestety tylko widoczny efekt na ciele człowieka, w którym kłębią się przeróżne problemy natury psychologicznej oraz emocjonalnej. Rozpoznanie choroby dla laika jest bardzo trudne. Podobne do jadłowstrętu psychicznego objawy towarzyszą dość często innym chorobom psychicznym jak i somatycznym takim jak depresja, schizofrenia, zaburzenia obsesyjno - kompulsywne, fobie, zaburzenia gastryczne, syndrom upośledzenia odporności organizmu towarzyszący AIDS. Jeżeli zauważymy jakiekolwiek symptomy należy się zgłosić do lekarza. Tylko lekarz specjalista od zaburzeń potrafi prawidłowo zdiagnozować anoreksję. My jako obserwatorzy również możemy rozpoznać symptomy choroby ale prawidłowo zrobi to specjalista w tej dziedzinie. Nasze obserwacje i wiedza na temat anoreksji pozwoli na szybsze zareagowanie i pomoc chorej osobie. Niestety bywa tak, że nie zauważymy symptomów albo dostrzeżemy je jak choroba będzie już

w pełni rozwinięta. Im szybciej zostanie rozpoznana tym większa szansa na wyzdrowienie.

3.2. Leczenie

W dzisiejszych czasach anoreksja jest uleczalna w 60 %, niestety

30% to przedwczesna śmierć z powodu zagłodzenia się lub samounicestwienia. Leczenie jadłowstrętu psychicznego polega na podwyższeniu masy ciała oraz uzupełnieniu brakujących składników

w organizmie. Istotną fazą leczenia jest psychoterapia, której celem jest zaakceptowanie przez pacjenta własnego ciała i płci, budowanie realistycznego obrazu samego siebie oraz nawiązywanie więzi z innymi ludźmi a w szczególności z najbliższą rodziną. Celem leczenia jest uświadomienie osobie chorej, że cierpi na zaburzenia odżywiania się, co

w miarę upływu czasu grozi jej zdrowiu, a nawet i życiu. Ponadto chory musi zrozumieć konieczność przyjęcia specjalistycznej pomocy oraz uznać zmiany dotychczasowego stylu życia, nawyków oraz przyzwyczajeń ale również stosunku do samego siebie. Leczenie anoreksji to nauczanie pacjenta jak ma się odżywiać, aby waga utrzymywała się w normie, a także by zaakceptował swoją fizyczność oraz opanował podstawowe umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami i trudnymi sytuacjami. Typowym dla anorektyków jest nawykowe korzystanie z mechanizmów obronnych czyli nieświadomych sposobów radzenia sobie z sytuacjami wzbudzającymi lęk czy zagrażającymi samoocenie. Pobyt anorektyka

w szpitalu to trudne doświadczenie dla samego chorego jak i dla bliskich. Leczenie powinno być kompleksowe i zróżnicowane. Celem terapii jest pomoc w redukowaniu symptomów, odzyskiwaniu kontroli nad życiem

i wyeliminowaniu potrzeby powrotu do zaburzonych myśli i zachowań. Praca podczas terapii powinna skupiać się na uczeniu, przeważnie na nowo prawidłowych nawyków żywieniowych oraz utrzymaniu względnie stałej masy ciała. Proces leczenia musi być na tyle długi, aby każda osoba mogła we własnym tempie znaleźć takie sposoby przeżywania siebie, swoich emocji, spraw życiowych. Terapia toczy się w życiu samodzielnym

i oznacza konieczność rozwoju osobistego oraz poszukiwanie nowej, własnej drogi rozwojowej. Istotne kwestie dla powodzenia terapii to nabywanie umiejętności oraz wiedzy, które pozwolą na lepsze funkcjonowanie psychiczne jak i społeczne. Leczenie powinno obejmować inne potrzeby niż tylko potrzeba jedzenia oraz sposób radzenia sobie

z problemami. Celem jest utrzymanie osiągniętej wagi i jej stabilizacja

a docelowo zmiana stylu życia. Leczenie jadłowstrętu psychicznego zgodnie ze Standardami Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczy:

Leczenie biologiczne anoreksji ma charakter oddziaływania objawowego. Składa się z elementów takich jak:

W pierwszym etapie jest przeciwdziałanie wyniszczeniu organizmu oraz restytucja wagi stanowi element leczenia dietetycznego. Przeciwdziałanie wyniszczeniu ma na celu poprawę zagrażającego życiu stanu somatycznego pacjenta. Podejmowane jest ono często wbrew jego woli

w warunkach oddziału stacjonarnego. Restytucja wagi prowadzona jest

u pacjenta, który pierwszy etap leczenia ma za sobą i w mniejszym lub

w większym stopniu współdziała z osobą prowadzącą leczenie dietą, negocjując z nią warunki tego leczenia. Zasady leczenia dietetycznego pacjenta wyniszczonego podyktowane są zwykle przez założenia technik behawioralnych. U podstaw terapii dietetycznej w okresie restytucji wagi leżeć powinna psychoterapeutyczna więź pomiędzy osobą prowadzącą leczenie dietą a pacjentem oraz jego rodziną. W okresie początkowym dieta przyjmowana przez pacjenta z zaburzeniami odżywiania się zawierać powinna średnio około 1200 do 1500 kalorii dziennie i być zwiększana

o około od 500 do 750 kalorii dziennie aż do wartości 3500 kalorii dziennie. Tygodniowy przyrost wagi ciała pacjentów powinien wynosić od 0,5 do 1,5 kilograma. Hiperalimentacja szczególnie w początkowym okresie może nieść z sobą duże zagrożenie dla życia i zdrowia pacjenta

z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań ze strony układu sercowo - naczyniowego. Dieta powinna być początkowo ubogotłuszczowa

i ubogolaktozowa w celu przeciwdziałania początkowym zaburzeniom gastroenterologicznym spowodowanym odżywianiem wyniszczonego

i odwykłego od prawidłowej podaży pokarmów organizmu. Waga, do której uzyskania się dąży, nie powinna przekraczać 80-95% wagi odpowiedniej dla wieku, wzrostu i budowy ciała.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych problemów związanych

z leczeniem dietetycznym jest zagadnienie konieczności karmienia pacjentów wbrew ich woli. Karmienie za pomocą sondy postrzegane jest czasami jako element terapii behawioralnej mającej znaczenie psychoterapeutyczne poprzez mechanizm wzmocnienia negatywnego. Zarówno jednak psychoterapeuci behawioralni, jak i lekarze zajmujący się na co dzień terapią biologiczną pacjentów z jadłowstrętem psychicznym twierdzą, że karmienie sondą czy karmienie paraenteralne powinno być podejmowane tylko wtedy, gdy wymagane jest natychmiastowe odżywienie lub gdy pacjent odmawia przyjmowania pokarmów.

Błędne traktowanie anoreksji jako choroby związanej z zaburzeniem poczucia łaknienia skłania niektórych klinicystów do stosowania leków, które mają pobudzać apetyt. Brak apetytu nie jest jednak stałym objawem choroby, a dla niektórych pacjentów w początkowym okresie choroby głód może być wręcz dokuczliwy. U pacjentek, u których nie dochodzi do powrotu miesiączki mimo uzyskania prawidłowej wagi ciała, wskazane jest przeciwdziałanie hipogonadyzmowi odpowiedzialnemu pośrednio za wiele groźnych powikłań zdrowotnych. Metodą znaną od dawna są krótko trwałe, kilkumiesięczne terapie estrogenowo - progesteronowe. W wypadku powiązanych z zaburzeniami hormonalnymi powikłań kostnych, z uwagi na dyskutowaną możliwość samoistnego ich odwrócenia, oprócz terapii estrogenowo - progesteronowej konieczne może być stosowanie preparatów wapnia, fosforanów oraz w ograniczonym zakresie fluorków. Należy jeszcze raz podkreślić, że terapia hormonalna powinna być stosowana po normalizacji ciężaru ciała, i jak się wydaje, w połączeniu

z efektywną psychoterapią. Powrót miesiączki przed poprawą funkcjonowania psychologicznego może mieć dla pacjentek efekt wręcz traumatyzujący. Należy pamiętać również, że z uwagi na zmieniony wyniszczeniem metabolizm parametry działania leków u pacjentów

z anoreksją mogą ulegać znaczącym zmianom.

Kolejną terapią jest terapia psychodynamiczna. Psychoterapia psychodynamiczna korzysta z bogatego dorobku szkół wyrosłych

z psychoanalizy. Dysponuje ona szerokim repertuarem metod terapeutycznych. W skład psychoterapii wchodzą:

Stosowanie metod psychoterapeutycznych uzależnione jest od typu leczonych zaburzeń. Niektórzy pacjenci nie są w ogóle zdolni do wejścia

w określony typ relacji oraz mają ograniczone możliwości zmiany sposobu przeżywania i zachowania. Psychoterapia wglądowa jest metodą leczenia, która prowadzi do rozwiązania wybranych konfliktów i usunięcia patologicznej obrony poprzez uzyskanie wglądu emocjonalnego

i poznawczego przez pacjenta. Nie odnosi się ona, tak jak psychoanaliza, do wczesnodziecięcych doświadczeń pacjenta. Specyficzną techniką dla tej formy terapii jest interpretowanie przez terapeutę wydarzeń życiowych pacjenta i przejawianych przezeń postaw.

Psychoterapia oparta na związku terapeutycznym i jest sposobem leczenia, w którym istotne jest dążenie do osiągnięcia dojrzałości pacjenta

o względnie niedojrzałej osobowości oraz wyrównanie zaburzeń wynikających z wcześniejszych związków z osobami znaczącymi przez katalityczny związek z terapeutą. Terapeuta, utożsamiany z pomocą rodzicielską, funkcjonuje jako realna osoba, skupia się na aktualnych sprawach i problemach pacjenta. Psychoterapia wspierająca jest rodzajem terapii, w której istotne jest odzyskanie wcześniejszej równowagi psychicznej pacjenta, zredukowanie jego lęku i strachu oraz pomoc

w przystosowaniu do nowych sytuacji. Terapeuta w tej metodzie jest aktywny, interweniujący, doradzający, zachęcający do dyskusji oraz wybierający jej tematy. W pracy z adolescentem korzystamy najczęściej

z psychoterapii opartej na związku terapeutycznym oraz psychoterapii wspierającej. Związane jest to z niedojrzałością ego oraz z trudnością pacjenta w rozróżnieniu przeniesienia od realnej relacji z terapeutą. Pacjent nie może jeszcze wytworzyć ego obserwującego, które jest konieczne

do terapii psychoanalitycznej i wglądowej.

Jeszcze dwadzieścia lat temu osoby w okresie dojrzewania nie były objęte leczeniem psychoanalitycznym z powodu trudności w uzyskaniu stabilnej więzi terapeutycznej. Aktualnie nie stanowi to już przeszkody w świetle nowych poglądów dotyczących okresu preadolescencyjnego i adolescencji. Pozwalają one zrozumieć specyfikę procesu terapeutycznego pacjentów

z zaburzeniami odżywiania się w poszczególnych fazach adolescencji. Wczesna faza adolescencji, która aktywizuje fazę separacji i indywiduacji, przejawia się w procesie terapeutycznym odrzucaniem psychoterapeuty na równi z figurami rodzicielskimi. Adolescenci zaprzeczają swoim trudnościom oraz objawom. Największym zagrożeniem dla tej fazy jest skłonność do przedwczesnego przerywania terapii. W środkowym okresie adolescencji typowe jest pojawienie się potrzeb narcystycznych. Charakterystyczna dla tej fazy jest swoista wulkaniczność popędów, która może wpłynąć na chaotyczność terapii, przeszkadzać w procesie przepracowania. Reakcja przeniesieniowa współistnieje z relacją do terapeuty jako obiektu realizującego potrzeby. Istotne dla terapii w tym okresie jest uzyskanie zaufania pacjenta. Zdolność do relacji opartych na podstawowym zaufaniu opiera się na więzi matki z dzieckiem. Więź ta jest podstawą identyfikacji ego uważa, że pozytywne wiązanie z terapeutą stanowi podstawę postępu pracy terapeutycznej. Podkreśla, że najlepszą techniką umocnienia więzi terapeutycznej jest efektywna analiza dążeń preedypalnych, które są ujawniane jako opór przeniesieniowy powstrzymujący pracę terapeutyczną. Analityk może wzmocnić więź, przekazując swoje nastawienie, że bolesne uczucia, takie jak lęk

i narcystyczna podatność na zranienie, nie są ani unikalne, ani niezmienialne, stanowią problem do analizowania. Czasami relacja terapeutyczna może być utrzymana bardziej na bazie określonej gratyńkacji niż wglądu. W późnej adolescencji praca terapeutyczna nie różni się zasadniczo od pracy z dorosłymi. Pacjent jest zdolny do terapeutycznego rozdzielenia ego obserwującego od ego doświadczającego, jak również do utożsamienia się z analityczną funkcją samego psychoterapeuty. Pozwala to na stworzenie stabilnej więzi terapeutycznej.

Jakkolwiek psychoanaliza pierwotnie zajmowała się tylko leczeniem nerwic, i to tylko niektórych, dawno już poszerzyła zakres swoich zainteresowań na wiele innych zaburzeń. Można stwierdzić,

że współczesna psychoterapia psychodynamiczna jest również efektywna

w leczeniu psychogennych zaburzeń odżywiania się. Specyfiką leczenia zaburzeń odżywiania się jest współwystępowanie psychoterapii indywidualnej z innymi metodami. Pomimo że łączenie różnych metod leczenia w przypadku zwykłych zaburzeń emocjonalnych (np. zespołów lękowych) jest uważane przez ekspertów za co najmniej kontrowersyjne, to procedura ta budzi mniej wątpliwości w kontekście problemów natury psychosomatycznej. Zarówno w anoreksji, jak i w bulimii proponowany jest najczęściej zintegrowany program leczenia, łączący różne podejścia teoretyczne i metody leczenia.

Psychoterapeuta prowadzący terapię zaburzeń odżywiania się w okresie adolescencji ma silny i znaczący wpływ na chorego. Pełni aktywną rolę, jednocześnie stanowi dla niego emocjonalne oparcie. Bardzo często w tej relacji terapeuta jest akceptowany przez pacjenta jako trzecia osoba, czyli ktoś dodatkowy w układzie adolescent — rodzina. W tej fazie terapii akceptacja tego faktu jest konieczna, ponieważ w anoreksji proces separacji i indywiduacji jest związany z bardzo silnym poczuciem winy. Wielu pacjentów broni się przed nim, idealizując swoje rodziny i przyjmuje fałszywy obraz siebie definiowany przez oczekiwania rodziców, a nie własne potrzeby. Dlatego też ,zdaniem terapeuty jest tak kierować pracą, by doprowadzić pacjenta do większej autonomii. W jej wyniku pacjent powinien uświadomić sobie swoje trudności, nauczyć się rozpoznawać własne uczucia i potrzeby oraz reagować na nie pozytywnie. Istotną trudnością w procesie terapii zaburzeń odżywiania się jest występująca

u pacjentek libidinizacja, czyli przeżywanie ciała jako realnego obiektu. Zanika symboliczny charakter ciała, które używane jest jako trakt psychosomatyczny. Jednocześnie interpretowanie stosunku pacjentki do własnego ciała i jedzenia przez terapeutę jest odbierane jako raniąca ingerencja naruszająca jej autonomię. Ponadto anorektyczki w procesie psychoterapii komunikują się w niewielkim stopniu, odwołując się do fantazji, wspomnień. Dlatego relacja terapeutyczna jest istotnym warunkiem sukcesu psychoterapii, ważniejszym od interpretowania nieświadomych treści.

Pacjent zamiast mówić o nim, rozładowuje je najczęściej przez destruktywne czynności. Pacjent po psychoterapii może rozładować napięcie psychiczne, okaleczając własne ciało lub przerwać psychoterapię. Acting-out jest formą oporu typową dla pacjentów z bulimią, anoreksją. Opór ten wywodzi się z okresu przedwerbalnego, kiedy dziecko własne fantazje i impulsy wyraża czynami.

Zasady psychoterapii poznawczo - behawioralnej i zaburzeń odżywiania się. Psychoterapia poznawczo - behawioralna zajmuje ważne miejsce

w leczeniu zaburzeń odżywiania się. Uważana jest ona za niezwykle skuteczne, nastawione na zniesienie objawów oddziaływanie krótko

i średnioterminowe. Mimo różnorodności technik oraz nurtów teoretycznych kliniczne zastosowanie omawianego podejścia podporządkowane jest pewnym ogólnym zasadom:

1. Terapia koncentruje się na „tu i teraz". Jej celem jest zniesienie konkretnego objawu. Wątek poznawczy i emocje pacjenta rozpatrywane są w aspekcie chwili obecnej, czy też przyszłości, bez odwoływania się do — na przykład — przeżyć z dzieciństwa.

2. Tak, jak zachowania dezadaptacyjne czy schematy myślowe są nabywane w toku uczenia się, tak ich zmiana poprzez ten sam proces uczenia się jest możliwa.

3. Postępowanie terapeuty wpisane jest w pewien schemat.

Zarówno diagnoza, jak i następujące po sobie fazy terapii i obowiązujące

w poszczególnych fazach techniki posiadają sprecyzowane zasady

i schematy.

4. Mimo znaczenia techniki ważnym elementem leczenia jest wytworzenie więzi psychoterapeutycznej z chorym. Każdy z nich powinien być traktowany indywidualnie. Za opór i trudności w terapii pojawiające się

w trakcie pracy odpowiedzialny jest albo tylko sam terapeuta,

albo w równym stopniu terapeuta i pacjent.

5. Istotnym elementem terapii, jak i rozwoju szkoły jest empiryczna

i eksperymentalna weryfikacja stosowanych procedur.

Poznawczo - behawioralna terapia zaburzeń odżywiania się odnosi się do trzech obszarów psychopatologii. W zależności od tego, na którym z pięter zmiana ma być wprowadzona, zastosowane mogą być różne modele terapii oraz techniki, z uwzględnieniem nawet tych wykraczających poza ramy podejścia. Tak jak rozumienie anoreksja jest w podejściu poznawczo - behawioralnym dość podobne, tak w praktyce z uwagi na różnice

w specyfice obu grup pacjentów spotykamy się z różnymi schematami postępowania.

Struktura psychopatologii w zaburzeniach jedzenia

Dieta i dysfunkcja biologiczna

Zaburzenia obrazu ciała

Braki w samoocenie

Zaburzenia psychospołeczne

Terapia poznawczo-behawioralna anorexia nervosa

Ważnym zagadnieniem dotyczącym terapii poznawczo-behawioralnej anoreksja jest wybór algorytmu leczenia. W dużej mierze zależy on od postawionego rozpoznania, wieku chorego, jego stosunku do leczenia.

Rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego zastępowane jest niekiedy przez terapeutów poznawczo-behawioralnych diagnozą zespołu lękowego, fobii czy zachowań kompulsyjnych. Mogą być wtedy stosowane schematy postępowania właściwe dla tych schorzeń.

Wiele z metod terapii poznawczo-behawioralnej wymaga współpracy chorego. W wypadku pacjentów z jadłowstrętem psychicznym często brak jest takiej współpracy i mimo że w terapii poznawczo-behawioralnej anorexia nervosa stosuje się wiele należących do tego podejścia technik, to w początkowym okresie terapii najczęściej stosowane są oparte na zasadach warunkowania sprawczego behawioralne techniki wzmocnień pozytywnych, negatywnych oraz wygaszania wzmocnień. Ich wdrożenie podlega pewnemu z góry ustalonemu i w różnych ośrodkach dość podobnemu schematowi.

Techniki oparte na klasycznym warunkowaniu podejmowane są najczęściej u pacjentów wyniszczonych lub mających znaczne ubytki wagi. Chory zostaje odizolowany od rodziny. Pozwala to ograniczyć możliwość interakcyjnych wzmocnień przez oddanie pacjenta w całkowitą władzę lekarza prowadzącego oraz spowodować wdrażanie kolejnych przewidzianych w schemacie technik.

Pacjent poddany zostaje ścisłemu reżimowi, w którym przyrost wagi jest „nagradzany", a jej strata „karana". Nagradzające wzmocnienia pozytywne znajdują swój wyraz najczęściej w technice „polityki żetonów". W miarę poprawy pacjent dostępuje pewnych ustalonych z góry „przywilejów":

Do wzmocnień awersyjnych zalicza się najczęściej:

ze stosowaniem kaftana bezpieczeństwa przymus bezpośredni,

Pomiar wagi pacjenta odbywa się codziennie o ustalonej godzinie, najczęściej rano. W wypadku częstych wahań masy ciała w planowaniu strategii terapeutycznej bierze się pod uwagę średnią z trzech dni lub co trzeci wynik. Koncentracja na ilości spożywanego pokarmu jest bardziej kłopotliwa dla personelu i jak dowodzą studia porównawcze mniej skuteczna.

W wypadku występowania u pacjenta poprawy stanu somatycznego
i psychicznego osoby prowadzące terapię dążą do ustanowienia więzi terapeutycznej, zwykle we wcześniejszym okresie nieosiągalnej. Wtedy też podejmowane są inne techniki poznawczo - behawioralne oraz odmienne rodzaje psychoterapii indywidualnej, rodzinnej i grupowej. Mimo postawienia rozpoznania anorexia nervosa w terapii poznawczo-behawioralnej jadłowstrętu psychicznego stosowane są też procedury wypracowane w leczeniu fobii i zachowań kompulsyjnych.

Jedną z ciekawszych stosowanych technik behawioralnych, uwzględniających jednak poznawcze rozumienie chorego jest technika desensytywizacji. Odnosi się ona do poglądu, iż lęk stanowi centralny, osiowy komponent zaburzeń odżywiania się. Osoby z anorexia nervosa odczuwać mogą lęk w sytuacjach związanych z jedzeniem czy konfrontacją ze związanymi z jedzeniem wymaganiami otoczenia. Istotą techniki desensytyzacji jest próba ograniczenia lub zniesienie w ten sposób powstającego lęku. W jej trakcie pacjent nakłaniany być może do jedzenia lub częściej do myślenia o jedzeniu czy negatywnych reakcjach otoczenia na odmowę przyjmowania pokarmów. Powstający lęk zostaje wygaszony dzięki połączeniu go z bodźcem poczucia odprężenia - wywoływanego najczęściej za pomocą relaksacji czy hipnozy.

Techniki poznawcze w leczeniu zaburzeń odżywiania się opracowane zostały na podstawie technik wyniesionych z opracowanej przez Becka

i jego współpracowników kognitywnej terapii depresji. Celem technik poznawczych stosowanych w wypadku anoreksji jest korekta sposobu,

w jaki chory myśli o swoim wyglądzie i wadze, przyszłym życiu czy obecnych reakcjach otoczenia. Na pierwszym etapie leczenia stosowanie technik poznawczych z uwagi na brak współpracy ze strony chorego jest mało skuteczne. Zastosowana może być tu jedynie psychoedukacja. W jej ramach chory otrzymuje wszelkie informacje na temat przebiegu jadłowstrętu psychicznego. Zasadniczym celem takiego postępowania jest przekonanie pacjenta, że prezentowane przez niego poglądy i zachowania są raczej wynikiem choroby niż cechą jego osobowości. Wiedza ta ma również uświadomić mu wynikające z anorexia nervosa zagrożenia życia oraz pozwolić przeżyć przyrost wagi ciała nie jak katastrofę, ale jak wynik naturalnego fizjologicznego procesu. W wypadku dzieci i adolescentów psychoedukacja powinna dotyczyć również rodziny chorego. Kolejną

po psychoedukacji techniką poznawczą stosowaną w terapii anorexia nervosa jest zmiana dezadaptacyjnych „myśli automatycznych" mogących

w świetle teorii poznawczej powodować negatywne emocje czy zachowania. Chory zapisuje w dzienniczku myśli oraz zachowania związane z przyjmowaniem pokarmu, rezygnacją z jedzenia, reakcjami otoczenia. Są one analizowane, po czym chory skłaniany jest do tworzenia alternatywnych hipotez poznawczych.

Kolejnym etapem może być wspólna z pacjentem obserwacja, jak te zmienione myśli i przekonania wpływają na przeżycia emocjonalne

i zachowanie chorego.

W paradygmacie poznawczo-behawioralnym terapeuta zaangażowany może też być w rozwiązywanie życiowych trudności chorego. Pacjent oraz terapeuta poszukują alternatywnych rozwiązań problemów — niekoniecznie bezpośrednio związanych z chorobą — które są następnie przez pacjenta sprawdzane w konkretnych sytuacjach życiowych. Następnym etapem jest analiza zachodzącej dzięki wprowadzeniu alternatywnych rozwiązań zmiany w życiu pacjenta.

Terapia może też być za pomocą poczty elektronicznej. E - mail jest odpowiednim sposobem leczenia dla pacjentów, którzy chcieliby poddać się terapii indywidualnej zachowując przy tym w dużym stopniu anonimowość. Prócz anonimowości terapia taka zapewnia wygodę i jest łatwo dostępna. Umożliwia ona pozostanie w domu oraz uzyskanie pomocy w miejscach oddalonych od centrów terapeutycznych. Jest to dobre rozwiązanie dla pacjentów, którzy nie uznają konwencjonalnej terapii. Niestety są również minusy takie jak brak kontaktu twarzą w twarz, brak możliwości szybkiej interwencji w momencie myśli samobójczych. Czasami bywa tak, że terapeuta kontaktujący się z pacjentem poprzez poczt elektroniczną jest pociągany do prawnej odpowiedzialności za autodestrukcyjne zachowanie pacjenta. Stosowanie terapii e - mailowej wymaga pewnych regulacji prawnych w celu zabezpieczenia poufności informacji przekazywanych tą drogą. Ponadto zazwyczaj e - maile wysłane do centrum konsultacyjnego są pierwszym krokiem osób chorych

w kierunku uzyskania pomocy. Odpowiedzi na takie e - maile powinny być formułowane bardzo ostrożnie aby nieopatrznie nie zniechęcić ich do ewentualnej terapii w przyszłości.

Leczenie anoreksji potrafi być bardzo drogie może to być poważną barierą, która uniemożliwi im osiągnięcie swojej wartości zdrowia. Jednak osoby, które są ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia mogą korzystać bezpłatnie z usług zakładów opieki zdrowotnej, które podpisały umowę

z NFZ. Osoby, które są ubezpieczone u prywatnego ubezpieczyciela powinny skontaktować się z firmą żeby sprawdzić jaki rodzaj świadczeń obejmuje ich pakiet ubezpieczenia.

Zakończenie

XXI wiek to czas kiedy naturalny jak i zdrowy stosunek do jedzenia stał się rzadkością, a przecież pobieranie pokarmów to najnaturalniejsza oraz podstawowa funkcja każdego organizmu, który chce przetrwać. Jedzenie jest zgodne z potrzebami żywego organizmu i powinno służyć zaspokajaniu głodu. Od czasu do czasu może dostarczać szczególnych wrażeń zmysłowych, rozkoszy podniebienia. Robienie zakupów jak również przyrządzanie posiłków a wreszcie konsumpcja zajmuje dużo czasu. Delektowanie się i smakowanie kojarzą się z odczuwaniem przyjemności. Życie bez przyjemności jakim jest jedzenie to nie życie jednak dla niektórych temat jedzenia staje się źródłem poważnych problemów. W dzisiejszych czasach nikogo nie dziwi, że młoda dziewczyna się odchudza. Jeżeli jednak chęć schudnięcia zaczyna dominować w codziennym życiu i wyznacza ona wszelkie nasze działania, to jest to niepokojący sygnał. Czasy, kiedy anoreksja zaczynała się niewinnie, już dawno minęły. Obecnie większość dziewcząt i chłopców wie, do czego dąży, twierdzą że dążą do perfekcji. Anoreksja, jest chorobą o podłożu psychospołecznym. Objawia się silną obawą przed utyciem prowadzącą do unikania jedzenia. Osoby chore postrzegają siebie jako dużo grubsze i brzydsze niż są w rzeczywistości. Nierzadko czują wstręt do swojego ciała i mają zaniżone poczucie własnej wartości. Często też stwierdzają, że są syte, zanim zaczną jeść. Jednym z kryteriów rozpoznawczych anoreksji jest spadek należnej masy ciała o ponad 15%. Anoreksję wyróżnia szybko postępujące wyniszczenie organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany. Nie leczona zabija w ok. 20% przypadków. Zwykle rozpoczyna się przed 25 rokiem życia dochodzi w niej do utraty łaknienia oraz spadku wagi. Anorektyczne wzorce sylwetki lansowane przez świat mody oraz media prowadzą do masowych zachorowań przede wszystkim wśród dziewcząt i chłopców, usiłujących naśladować modelki oraz aktorki. Anoreksja stała się przodującą chorobą XXI wieku. Kult bardzo szczupłej sylwetki powoduje, że wiele dziewcząt i młodych kobiet stosuje bardzo restrykcyjne diety, które z czasem, zwłaszcza przy pewnych predyspozycjach psychicznych, przerodzić się mogą w głodzenie lub odrzucenie tradycyjnych norm żywieniowych.

W konsekwencji dochodzi do rozwinięcia groźnej w skutkach choroby jaką jest anoreksja.

Bibliografia:

A. Reber. Słownik psychologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2000r.

B. Józefik, Relacje rodzinne w anoreksji i bulimii psychiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.

B. Józefik ( red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się., Kraków 1999r.,

B. Józefik, G. Iniewa, Psychologia w szkole. Za barierą głodu., nr 3 ( 7 ) 2005r.

B. Suchodolski, Pedagogika, Warszawa 1985r

B. Ziółkowska, Anoreksja od A do Z, Warszawa 2005r.,

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A Cwojdzińska, Zaburzenia odżywiania, Warszawa 2007r.

Dr H. G. Eifert, M. Heffner, Jak pokonać anoreksję?, Wydawnictwo Helion 2008r.

Encyklopedia popularna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998r.

Encyklopedia Rodzice i dzieci. Co zrobić aby nasze dzieci były szczęśliwe?, Bielsko - Biała 2002r.

Franca Do, Gdy jedzenie jest problemem, Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2003r.,

I. Niewiadomska, A. Kulik, A. Hajduk, Jedzenie, Lublin 2005r.

J. Lock, D. Le Grange, Twoje dziecko i zaburzenia odżywiania. Jak mu pomóc?, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006r.

J. Rabe - Jabłońska ( red. ) Powikłania somatyczne jadłowstrętu psychicznego, Kraków 2006.

J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1970r

M. A. Balińska, Powrót do życia. Piętnaście lat anoreksji, Warszawa 2005r.

M. Kuchcińska, ( red. ), Zdrowie i jego edukacja gerontologiczna. Zagrożenie anoreksją i bulimią dziewcząt z intelektualną niepełnosprawnością., Bydgoszcz 2004r.

M. Starzomska, Anoreksja trudne pytania, Kraków 2006r.

P. Holford, Smak zdrowia. Zasady prawidłowego odżywiania, Warszawa 1999r.

P. Thomson, Sposoby komunikacji interpersonalnej, Poznań 1998r.

R. B. Woźniak, Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych, Koszalin 1997r.

S. Kawula, J. Brągiel, A. W. Janke, Pedagogika rodziny, Toruń 2005r.

Świat Zdrowia, Obsesja odchudzania, (miesięcznik) kwiecień 2008r., nr 4 (12),

Wydawnictwo Reader's Digest Przegląd Sp. Z o. o. Czy wiemy, co jeść? Co pomaga, a co szkodzi. Warszawa 2000r.

Z. Kwieciński, B. Śliwierski ( red. ), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa 2003r.

Z. Kwieciński, B. Śliwierski ( red. ), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa 2003r.

V. Albisetti Pułapka anoreksji. Dlaczego się choruje, jak wyzdrowieć. Wydawnictwo Jedność, Kielce 2003r.

www.starvingforperfection.fora.pl

B. Józefik, Relacje rodzinne w anoreksji i bulimii psychiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006, s. 14.

B. Józefik, op. cit., s. 14.

J. Rabe - Jabłońska ( red. ) Powikłania somatyczne jadłowstrętu psychicznego, Kraków 2006, s. 5

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A Cwojdzińska, Zaburzenia odżywiania, Warszawa 2007, s. 22

M. A. Balińska, Powrót do życia. Piętnaście lat anoreksji, Warszawa 2005r., s. 5

A. Reber. Słownik psychologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2000r, s. 369

M. Starzomska, Anoreksja trudne pytania, Kraków 2006r., s. 18 - 19

Encyklopedia popularna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 150

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A. Cwojdzińska, Zaburzenia odżywiania, Warszawa 2007r., s. 16

Encyklopedia Rodzice i dzieci. Co zrobić aby nasze dzieci były szczęśliwe?, Bielsko - Biała 2002r.,

s. 765

M. Starzomska Anoreksja trudne pytania, Kraków 2006r, s. 40

B. Józefik Relacje rodzinne w anoreksji i bulimii psychicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006r, s. 49

J. Rabe - Jabłońska ( red. ), Powikłania somatyczne jadłowstrętu psychicznego, Kraków 2006r., s. 22

J. Rabe - Jabłońska ( red.), op. cit. s. 24

V. Albisetti Pułapka anoreksji. Dlaczego się choruje, jak wyzdrowieć. Wydawnictwo Jedność, Kielce 2003r, s. 19

M. Starzomska, Anoreksja trudne pytania, s. 55

Wydawnictwo Reader's Digest Przegląd Sp. Z o. o. Czy wiemy, co jeść? Co pomaga, a co szkodzi. Warszawa 2000r., s. 20

Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1998r., s. 167

J. Rabe - Jabłońska ( red ), Kraków 2006, s. 9 - 17

Encyklopedia Rodzice i dzieci. Co robić aby nasze dzieci były szczęśliwe?, Bielsko - Biała 2002r.,

s. 768

Dr H. G. Eifert, M. Heffner, Jak pokonać anoreksję?, Wydawnictwo Helion 2008r., s. 24

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A Cwojdzińska, Zaburzenia odżywiania, Warszawa 2007, s. 23

V. Albisetti, Płapka anoreksji. Dlaczego się choruje i jak wyzdrowieć., Kielce 2003r., s. 34

I. Niewiadomska, A. Kulik, A. Hajduk, Jedzenie, Lublin 2005r., s. 217

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A. Cwojdzińska, Zaburzenia odżywania, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2007r., s. 13-14

R. B. Woźniak, Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych, Koszalin 1997r., s. 273

S. Kawula, J. Brągiel, A. W. Janke, Pedagogika rodziny, Toruń 2005r., s. 50

B. Suchodolski, Pedagogika, Warszawa 1985r., s. 205

J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1970r., s. 70

Z. Kwieciński, B. Śliwierski ( red. ), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa 2003r., s. 26

Z. Tyszka, Socjologia rodziny, Warszawa 1974r., s. 57-70

P. Thomson, Sposoby komunikacji interpersonalnej, Poznań 1998r., s. 10

B. Józefik, G. Iniewa, Psychologia w szkole. Za barierą głodu., nr 3 ( 7 ) 2005r., s. 122

B. Ziółkowska, Anoreksja od A do Z, Warszawa 2005r., s. 56

M. Starzomska, Anoreksja trudne pytania, Kraków 2006r., s. 42

R. B. Woźniak, Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych, Koszalin 1997r., s. 301 - 317

B. Józefik, G. Iniewicz, Psychologia w szkole. Za barierą głodu, nr 3 ( 7 ) 2005, s. 117

B. Józefik, G. Iniewicz, opcit., s. 121 - 122

I. Niewiadomska, A. Kulik, A. Hajduk, Jedzenie, Lublin 2005r., s. 48

R. B. Woźniak, opcit., s. 407 - 408

M. Kuchcińska, ( red. ), Zdrowie i jego edukacja gerontologiczna. Zagrożenie anoreksją i bulimią dziewcząt z intelektualną niepełnosprawnością., Bydgoszcz 2004r., s. 64 - 67

B. Józefik ( red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się., Kraków 1999r., s. 107 - 108

V. Albisetti, Pułapka anoreksji. Dlaczego się choruje, jak wyzdrowieć., Kielce 2003r., s. 56

Świat Zdrowia, Obsesja odchudzania, (miesięcznik) kwiecień 2008r., nr 4 (12), s. 34

www.starvingforperfection.fora.pl

www.starvingforperfection.fora.pl

P. Holford, Smak zdrowia. Zasady prawidłowego odżywiania, Warszawa 1999r., s. 11

I. Niewiadomska, A. Kulik, A. Hejduk, Jedzenie, Lublin 2005r., s. 47

Dr G. H. Eifert, M. Heffner, Jak pokonać anoreksję?, Wydawnictwo Helion, s. 24

Franca Do, Gdy jedzenie jest problemem, Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2003r., s. 15

J. Lock, D. Le Grange, Twoje dziecko i zaburzenia odżywiania. Jak mu pomóc?, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006r., s. 35

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A. Cwojdzińska, Zaburzenia odżywiania, Warszawa 2007r., s. 22

B. Ziółkowska, Anoreksja od A do Z, Warszawa 2005r., s. 28

B. Ziółkowska, op. cit., s. 62

D. Mroczkowska, B. Ziółkowska, A. Cwojdzińska, Zaburzenia odżywiania, Warszawa 2007r s. 89 - 90

B. Józefik ( red. ), Anoreksja i bulimia psychiczna, Kraków 1999r., s. 123

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 123 - 124

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 129

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 131

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 132

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 133

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 134

B. Józefik ( red.), op. cit. s. 135

M. Starzomska, Anoreksja trudne pytania, Kraków 2006r., s. 64 - 66

Dr G. H. Eifert, M. Heffner, Jak pokonać anoreksję?, Wydawnictwo Helion, s. 245

73


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zaliczenie- pytania WCZES gr.1, STUDIA PEDAGOGIKA opiekuńczo-wychowawcza z terapią pedagogiczną - w
zaliczenie- tylko pytania PWzWP gr 1, STUDIA PEDAGOGIKA opiekuńczo-wychowawcza z terapią pedagogicz
Specjalna wyklady(1), Studia, Oligofrenopedagogika - st. licencjackie, Pedagogika specjalna, Wykłady
pytania ogólne licencjat, pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna, egzamin licencjacki
ZAOCZNE STUDIA LICENCJACKIE-PEDAGOGIKA, Licencjat
zagadnienia 9, Zagadnienia licencjackie z pedagogiki ogólnej i resocjalizacyjnej
Nadużywanie alkoholu przez młodzież-praca licencjacka, Pedagogika notatki, Prace dyplomowe
szkola, STUDIA PEDAGOGIKA opiekuńczo-wychowawcza z terapią pedagogiczną - własne, licencjat, pedago
Mam do sprzedania opracowane rzetelnie odpowiedzi na? pytań na egzamin licencjacki z Pedagogiki
PYTANIA NA LICENCJAT, pedagogium, dla mojej grupy
zaliczenie- pytania POWzTP gr.2, STUDIA PEDAGOGIKA opiekuńczo-wychowawcza z terapią pedagogiczną -
licencjat, Zagadnienia licencjackie z pedagogiki ogólnej i resocjalizacyjnej
Zagadnienia licencjat, Pedagogika UŚ, Licencjat 2010-2013
zagadnienia, Zagadnienia licencjackie z pedagogiki ogólnej i resocjalizacyjnej
ZAGADNIENIA NA PEDAGOGIKĘ SPOŁECZNĄ2, STUDIA PEDAGOGIKA opiekuńczo-wychowawcza z terapią pedagogicz

więcej podobnych podstron