Psychologia emocji i motywacji

Wykład 1 - 22.09.2007

Zajęcia, dotyczące stylów myślenia, które można odnieść do interpretacji zachowań człowieka. Emocje i motywacja to podstawa zrozumienia człowieka. Emocje nadają życiu barwy. Dzięki emocjonalności, ujawnia się indywidualność, piękno osoby.

Egzamin - z treści wykładu.

Literatura:

Teorie emocji i motywacji, H. Gasiul, 2005.

Psychologia motywacji, R. Franken.

Psychologia emocji, Levis, Havilan-Jones, 2005.

Zrozumień emocje, Oatley, Jenkins, PWN 2003.

Koncepcja transgresyjna człowieka, J. Kozielecki, 1987.

Poprzez galaktykę potrzeb, K. Obuchowski, 1995.

Etymologia słowa emocja: ae - z, z zewnątrz, movere - poruszenie

Aemovere - to poruszenie, które powoduje, że coś jest wytrącone z układu stabilnego.

W związku z etymologią, uważa się, że emocja to stan zakłócenia, zaburzenia równowagi, któremu towarzyszą liczne zmiany psychiczne i psychiczne.

Człowiek reaguje całym sobą. Nie ma możliwości oddzielenia układów cielesnych oraz układów świadomości. W tej chwili ta definicja została odsunięta na bok - modne stały się podejścia poznawcze. W psychologii można znaleźć wiele teorii emocji. Mówi się o dwóch schematach interpretacji emocji.

1. Perspektywa egzogeniczna - akcentuje się, że człowiek przystosowuje się do rzeczywistości, reprodukując świat. By dostosować, adaptować się do świata musimy wyrobić w sobie przekonanie jaki jest to świat. Perspektywa egzogeniczna była nurtem myślenia filozoficznego. Człowiek żyje w pewnych warunkach i musi się do nich przystosować - po to musi wytworzyć mechanizmy adaptacyjne. Efektem procesu adaptacyjnego jest powstanie emocji.

Emocje z tej perspektywy to efekt kultury, w której się wychowujemy i języka, którym się posługujemy. Język powoduje, że jesteśmy bardziej czuli n pewne elementy rzeczywistości. Emocji nie da się oddzielić od kultury.

2. Perspektywa endogeniczna - mówi o tym, że miarą rzeczy jest subiektywny świat osoby. Emocja jest wynikiem właściwości, które tkwią w człowieku. Wchodzi tu grę interpretacja fenomenologiczna. Emocje to zjawiska o charakterze interakcyjnym. Emocja jest formą interakcji o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym.

Obecnie w psychologii można przyjąć, że emocje to odpowiedź na sytuację, bodziec ważny dla danej osoby. Podkreśla się tu wymiar indywidualności.

Odpowiedź - dlaczego nie reakcja? Człowiek nie jest tylko istotą reaktywną. Zawsze aktywnie uczestniczy w reakcji. „Odpowiedź” akcentuje wymiar aktywności, emocjonalności człowieka. Ludzie kreują swoje życie emocjonalne, np. przez oglądanie sztuki. Nie da się przeskoczyć pewnych predyspozycji, ale możemy się rozwijać, wchodzić w interakcje. Jeżeli nie wchodzę w interakcje, nie rozwijam osobowości.

Ograniczenie - złożony zespół zmian, jest to odpowiedź całego człowieka.

Komponenty emocji

Uczucie - subiektywny, fenomenologiczny komponent emocji - poznanie	Cielesne pobudzenie - fizjologiczna aktywacja - cielesne przygotowanie do działania - reakcje motoryczne
Poczucie celowości - motywacyjny stan ukierunkowany na cel - aspekt funkcjonalny (K. Izard) - dzięki temu elementowi emocja pełni jakieś funkcje	Społeczno-ekspresywny komponent - komunikacja społeczna - ekspresja twarzy - ekspresja wokalna - ekspresja to powierzchnia dostępna dla innego człowieka

Emocja jest jakością doświadczonej interakcji.

Sytuacje ważne - co jest ważne?

Kryterium ważności jest dobrostan i adaptacja. Wielu teoretyków powie, że istotą emocji jest zrozumienie procesu adaptacji. Można się z tym nie zgodzić - różnimy się od zwierząt. Oznacza to, że nasza natura jest inna. Natura człowieka kreuje to, co jest dla niego ważne. Najgłębszymi motywacji są: dążenie człowieka do tożsamości, do godności, do wolności.

Emocje to zjawiska ogromnie złożone. To nie tylko stan, ale zjawisko. Aby zrozumieć emocje należy uwzględnić stan i dyspozycje. Dyspozycje - emocje szybciej lub wolniej się we mnie uwalniają.

1. Predyspozycja - możność wykreowania pewnego sposobu, stylu życia emocjonalnego. Np. rodzę się z uszkodzonym hipokampem - w moim organizmie nie ma możliwości wykreowania życia emocjonalnego, uczuć wyższych.

2. Dyspozycja - uwzględnia trwały układ cech, powstały w związku z doświadczeniem.

3. Stan emocjonalny - to, co przeżywa człowiek w chwili obecnej.

4. Proces - to, jak przebiega sama emocja.

Wykład 2 - 06.10.2007

Problemy, które chce rozwiązać psychologia emocji

1. Czy emocje opisywać jako odrębne jakości, czy wymiary?

Przeżywam smutek, radość, niepokój - to są jakości, kategorie. Psychologia powinna znaleźć wartość, zmierzyć te zjawiska. Trzeba znaleźć teorię, która doprowadzi do narzędzi badawczych.

Wundt mówił, że nie ma sensu posługiwanie się kategoriami emocji. Chciał działać na płaszczyźnie wymiarów - przyjemne - nieprzyjemne.

Elsworth, Gray, Izord, Oatley - chcieli operować na kategoriach emocji.

Na emocje można patrzeć z perspektywy podmiotu. Ludzie za zwyczaj posługują się kategoriami. Z perspektywy obserwatora również przywykliśmy do myślenia kategoriami. Możemy je określić, jako przyjemne lub nieprzyjemne, ale de facto myślimy kategoriami. Wymiary można traktować jako nasilenie danej emocji. Motywacja jest tym, co uprawnia, usprawiedliwia posługiwanie się kategoriami.

2. Klasyfikacja emocji - pierwotne, wtórne.

Emocje pierwotne

• te, które są wyraźnie związane ze strukturami biologicznymi

• te które występują u wielu gatunków i we wszystkich kulturach/kręgach społecznych tak samo się przejawiają

• te które ujawniają się po urodzeniu w pierwszym roku życia

• te, które pochodzą i wyrażają najbardziej istotne zadania adaptacyjne

R. Plutchik - akceptacja, wstręt, lęk, gniew, radość, smutek, zaskoczenie, antycypacja, ciekawość. Jeżeli połączymy radość z akceptacją to wtórną emocją jest miłość.

antycypacja + radość= optymizm

wstręt + gniew = pogarda

Czy emocje te rzeczywiście znaczą u człowieka to samo co u zwierząt? Żeby odpowiedzieć na pytanie, co jest pierwotne, należy poznać naturę człowieka.

Emocje wtórne - efekt tego, co jest w mojej naturze, w zderzeniu z doświadczeniem.

3. Jakie funkcje pełnią emocje?

Funkcji emocji jest bardzo dużo - uwaga, pobudzają procesy wspomnienia, modyfikują procesy komunikacyjne, pełnią funkcję regulującą.

Czy można powiedzieć, że są emocje destruktywne/negatywne i konstruktywne/pozytywne?

Zdaje się, że nie ma złych emocji w sensie adaptacyjnym. Emocja może być traktowana jako zła jeżeli blokuje, hamuje rozwój. Jeżeli sprzyja rozwojowi, to jest pozytywna. Np. emocja pogardy dla drugiej osoby, może być traktowana jako zła.

Bez stresów, krzyków, napięć nie byłoby możliwości rozwoju. Emocje to pewne funkcje, prowokują, hamują, ułatwiają przebieg procesów społecznych.

Istnieją pewne prawidłowości życia emocjonalnego. Zasady oznaczają próbę porządkowania wiedzy o emocjach, porządkują nasze życie emocjonalne.

Zasady życia emocjonalnego

1. Zasada zróżnicowania emocji - istnieją oddzielne, odrębne emocje, oraz różne podłoża tych emocji.

2. Zasada współwystępowania i wzajemnego oddziaływania na siebie komponentów emocji

3. Zasada kształtowania lub wyzwalania emocji - są powiązane ze sobą. Jedne emocje mają tendencje do wyzwalania innych emocji

4. Zasada emocjonalnej komunikacji - człowiek może wyrazić swoje emocje przez ekspresję. Wskazuje na to fakt, że komponent ekspresywny jest nośnikiem stanów, które mogą zauważyć będąc obserwatorem. Hipoteza Wernera - pojęcie fizjonomicznej percepcji. Pierwsza relacja noworodka z matką następuje przez twarz.

Wykład 3 - 20.10.2007

5. Zasada wskazująca na emocje, jako czynniki umożliwiający osobisty rozwój - dzięki doświadczaniu emocji mam szansę rozwoju. Człowiek powinien otwierać się na coraz to inne sytuacje, doświadczenia. Brak pewnych uczuć, emocji, powoduje, że człowiek się zubaża na daną rzeczywistość. Dzięki temu, że możemy z siebie wydobywać pewne emocje, przeżywać doświadczenia, aktywność - możliwy jest rozwój osobisty człowieka.

6. Zasada interaktywnych systemów - człowiek jest jednym wielkim systemem. W tym systemie można wyróżnić podsystemy. Stan emocjonalny generuje zmiany w wielu innych systemach - poznawczym, spostrzeżeniowym itp. Wszystko jest ze sobą powiązane w jedności, jaką jest człowiek.

7. Zasada wrodzonych funkcji adaptacyjnych i psychopatologii ­- emocje świadczą, że między mną a otoczeniem pojawia się pewna relacja. Emocja pozwala nam zareagować na nową sytuację, przystosować się do niej.

Naruszam wartość moralną - pojawia się wina - wina jest szansą aby coś zmienić, ale może zostać zepchnięta. Zepchnięta energia może powodować pewne zmiany neuropsychologiczne - neurotyczne. Energii tej nie da się wytłumić - można ją jedynie przekształcić.

Emocje mogą służyć dobru lub mogą być patologiczne - gdy zepchnięte, prowadzą do zmian psychicznych.

8. Zasada emocjonalnego zarażania się - emocje które są generowane przez jednych ludzi, mogą być przejmowane przez innych. Na tym polega zjawisko paniki, reklamy (wzbudzony w nas stan uczuciowy zostaje zapamiętany). U podłoża tej zasady jest nasza natura - empatyczna.

9. Zasada samoregulacji i wykorzystania emocji - można kierować własnymi stanami emocjonalnymi. Dzieje się to, dzięki temu, że istnieją komponenty emocji. Mogę oddziaływać na człowieka, wykorzystując emocje, udając pewne rzecz (np. przymilanie się, autoprezentacja). Odpowiednie dysponowanie emocjami, przez któ®e można oddziaływać na inne osoby.

Prawa emocji

Frajda - znany psycholog emocji

Emocja - organiczna odpowiedź na wydarzenia znaczące.

1. Prawo sytuacyjnego znaczenia - emocje pojawiają się w odpowiedzi na struktury znaczeniowe danej sytuacji. Dana kategoria emocji pojawi się, gdy przypiszemy dane znaczenie danej sytuacji.

2. Prawo zaangażowania - każda emocja jest odpowiedzią na znaczenie, ale kryje w sobie formę zaangażowania. Jeżeli nadam temu znaczenie, to mogę być bardziej lub mniej zaangażowany w to znaczenie. Np. choroba - im bardziej się przejmuję chorobą, tym większe jest moje zaangażowanie emocjonalne.

3. Prawo widocznej rzeczywistości - emocje są uwalniane przez zdarzenia, traktowane, jako rzeczywiste, a ich intensywność zależy od tego, jak bardzo traktowane są te zdarzenia jako rzeczywiste. Wyobrażenie budzi mniejsze wrażenie niż rzeczywistość. Do kategorii zdarzeń rzeczywistych należą: ból, zaskoczenie, bodźce zmysłowe, zdarzenia wskazujące na nieefektywność własnych działań.

4. Prawo hedonistycznej asymetrii - emocje przeżywane nie trwają stale, zanikają, zacierają się z czasem. Często nie umiemy dostrzec wagi naszej pozytywnej emocji. Człowiekowi nigdy nie dość przyjemności wewnętrznej - wciąż chce więcej.

5. Prawo zamykania- emocje zamykają na możliwość oceny zdarzeń, jako czegoś względnego. W stanie gniewu, źródło gniewu jest odbierane jako coś absolutnie złego. Stan emocjonalny zamyka nam możliwości spojrzenia z innej perspektywy.

6. Prawo minimalnego obciążenia - jeśli człowiek może zinterpretować daną sytuację na różne sposoby, to zwykle wybiera tę interpretację, która go najmniej obciąża od strony emocjonalnej. Tworzymy taką interpretację, by jak najmniej ona obciążała.

7. Prawo maksymalnej korzyści - tak interpretuję sytuację, by zyskać z niej maksymalną korzyść. Np. naturalna może być agresja, ale nie robię tego, bo agresja mi się w tym momencie nie opłaca.

Wykład 4 - 24.11.2007

Teoria W. Jamesa - C. G. Lange

Kora mózgowa rejestruje bodźce. Potem zmiany wisceralne są prowokatorem odczuć. Model peryferalny - kluczem do zrozumienia emocji jest to, co jest poza centrum, poza korą mózgową.

1. Rejestracja

2. Zmiany wisceralne

3. Ukierunkowanie świadomości

4. Uczucie.

Emocja jest odczuciem świadomym. Gdy uświadomimy sobie, co dzieje się z naszym ciałem, powoduje to, że czujemy.

Wegner

Emocje same w sobie są zmianami fizjologicznymi.

Teorie te wzbudzały wiele kontrowersji, dyskusji. Kłopotliwe u Jamesa było to, że nie uwzględnił on interaktywności - udziału środowiska.

Analiza Niny Bull - same zmiany wisceralne, to nie wszystko. Efekt - emocje powstaje bez udziału świadomości. Najważniejsze są zmiany w ciele - nasz organizm jest tak skonstruowany, że ma predyspozycje do reakcji na pewne typy bodźców. By zrozumieć emocje, trzeba zrozumieć predyspozycje - wrażliwość, czułość na pewne typy bodźców. Poza naszą świadomością powstaje postawa motoryczna - zmiany funkcjonalne w ciele.

Bodziec Predyspozycja P Postawa motoryczna lub umysłowa Działanie

Podstawa powoduje świadomość, gotowość do pewnego działania. Bull związała emocje z motywacją. Jest to również koncepcja peryferalna.

W. Camon

Dyskutował z Jamesem - krytykował go. Prowadził badania z Bardem.

Trzewia nie mogą być podstawą emocji - ponadto trzewia są zbyt mało wrażliwe, by być podstawą emocji. Kluczem zdaje się być wzgórze - odcięta kora mózgowa powodowała, że pojawiały się emocje, ale emocje podobnej klasy.

Thalamus - wzgórze jest bramą dla strumienia impulsów. Kora mózgowa rozpoznaje znaczenie bodźca - to, jaki to bodziec, poznajemy dzięki korze. Gdy kora mózgowa rozpoznaje jakość bodźca, powoduje to zmiany wisceralne i zmiany w mięśniach szkieletowych. Okrył, że wzgórze jest kluczem. Jest to de facto teoria fizjologiczna.

M. Arnold - Teoria korowa emocji

Prekursorka teorii oszacowania. Wzgórze i kora mózgowa są kluczową stacją. Emocja jest odczuwaną tendencją, w kierunku czegokolwiek, co jest intuicyjnie oceniane jako dobre, albo czegokolwiek, co jest intuicyjnie oceniane jako zł.

Kluczowe znaczenia ma ocena, ewaluacja.

Rejestracja wzgórze (we wzgórzu stance przekaźnikowe sympatycznego i parasympatycznego układu nerwowego) kora mózgowa.

Kora mózgowa rozhamowuje wzgórze, co powoduje zmiany naczyniowo-krwionośne i trzewne. Potem jest to zwrotnie rejestrowane przez korę mózgową.

Robert Lepper - Motywacyjna teoria emocji - Model motywacyjno-poznawczy

W sensie naukowym nie jesteśmy w stanie do końca rejestrować zmian cielesnych. To, co jest ważne dla badacza, to motywacja. Emocja jest motywem, ale nie wszystkie motywy są emocjami. Emocja powstaje w sytuacji, w której bodziec ma znaczenie motywacyjne. Kluczem jest percepcja sytuacji, która jest motywacyjnie znacząca.

Niepokój pojawi się we mnie, gdy sytuacja jest dla mnie motywacyjnie znacząca. Emocja jest przeżyciem de facto świadomym.

Ch. Darwin - Adaptacyjny model emocji

Darwin zastanawia się, co jest najważniejsze w procesie adaptacji. Ekspresja pełniła i pełni podstawową rolę adaptacyjną. Dzięki niej mogę oddziaływać na inne osobniki oraz mogę być przez nie rejestrowany.

1. Sytuacja/zdarzenie

2. Percepcja sytuacji

3. Ekspresja twarzy i związane z nią odczucia

4. Stan emocjonalny wraz ze zmianami w ciele

Ekspresja stanowi formę działania. Aby zrozumieć postawę, trzeba zrozumieć ekspresję.

TEORIE WSPOMAGAJĄCE MYŚLENIE PSYCHOLOGICZNO-FILOZOFICZNE

C. Lange - kluczem do emocji są zmiany naczyniowo-ruchowe

Wagner

Camon

Możemy patrzeć na emocje z perspektywy zewnętrznego obserwatora - widzimy wówczas ekspresję.

TEORIE EMOCJI Z PERSPEKTYWY NEUROPSYCHOLOGICZNEJ

James Papez - pętla Papeza

Według niego impulsy ze wzgórza mogą płynąć do różnych struktur. Strumień myśli powoduje zmianę ekspresji, pobudzenie fizjologiczne.

Paul MacLean - koncepcja mózgu trzewnego. Mózg zbudowany jest z 3 części (mózgów)

1. Najstarszy ewolucyjnie jest mózg gadzi, który zabezpieczał obronę siebie i gatunku (poszukiwanie pożywienia i partnera).

2. Pojawił się u ssaków - system limbiczny. Mózg trzewny ułatwia przebieg relacji dziecko-matka. Powodował pojawienie się stanów emocjonalnych.

3. Daje możliwość posługiwania się informacjami - kora mózgowa.

Impuls płynie zawsze przez 3 typy mózgu. Mózg 2 ma wiele połączeń ze wszystkimi strukturami - powoduje więc wiele zmian.

W mózgu trzewnym wyróżnił 3 główne obwody odpowiadające za emocje:

- ciało migdałowate (odpowiada za emocje służące zabezpieczeniu samego siebie)

- rejon przegrody (zabezpieczenie gatunku)

- szlak łączący struktury węchowe, wzgórze.

Trzeci odwód osiąga najwyższy rozwój u człowieka - ma możliwość zabezpieczenia funkcji: społecznych, seksualnych, kulturowych.

Le Doux - przedstawiciel teorii oszacowania. Uważa, że kluczowe znaczenie w teorii emocji ma ewolucja, ekspresja i odczucie wewnętrzne.

Szczególną uwagę skupia na ewolucji bodźca. Na poziomie jakiej struktury dokonuje się ewolucja bodźca? Na poziomie ciała migdałowatego. Jest ważne bo dochodzą do niego pobudzenia z wzgórza i kory mózgowej. Do ciała migdałowatego dochodzą informacje z obszarów monomodalnych wzgórza - jednostkowe informacje, które docierają do nas.

Informacje z tych obszarów są bardzo szybko rozszyfrowywane i powodują reakcję.

Obszary polimodalne w korze mózgowej powodują wysyłanie zespołów impulsów.

Obszary supramodalne - sprawdzić w podręczniku.

Ewolucja w zależności od tego z jakiego obszaru się dokonuje może być automatyczna lub mieć charakter dowolny, kontrolowany.

1. Ewolucja na poziomie ciała migdałowatego ma charakter mimowolny, automatyczny, impulsywny. Informacje te mają znaczenie adaptacyjne.

2. Reakcje drugiego typu płyną z kory mózgowej, z obszarów polimodalnych i supramodalnych - są dowolne, kontrolowane.

Wykład 5 - 08.12.2007

Wykład 6 - 12.01.2008

Wykład 7 - 26.01.2008

Wykład 8 - 09.02.2008 - Nie było wykładu

Wykład 9 - 23.02.2008

Aby dobrze rozpoznać motywację człowieka należy dobrze rozpoznać najpierw naturę człowieka. Klasyczna psychologia niemiecka nie stawiała sobie pytania o motywację. Psychologia motywacji ma swoje początki w tradycji psychologii angielskiej i amerykańskiej.

Motywacja - movere, poruszać się, wprawiać w ruch, gotowość do poruszania się, do działania.

Motywacja jest pewną formą dynamiki, aktywności.

McClelland - psychologia motywacji odpowiada na kilka podstawowych pytań:

- w jaki sposób zachowanie jest inicjowane?

- w jaki sposób zachowanie jest dynamizowane i podtrzymywane?

- kiedy zachowanie może być zahamowane - kiedy wygasa motywacja?

Motywacja jest dyspozycją, która wskazuje na pewną stabilność. Motywacja to aktualnie przebiegający proces aktywności człowieka, która jest ukierunkowana na pewien cel.

Tej aktywności zawsze towarzyszą różne stany emocjonalne i angażuje ona zawsze pewne procesy psychiczne.

Cechy motywacji:

1. aspekt dynamiczny - najlepiej go scharakteryzować, odwołując się do pojęcia natężenia. Natężenie może być scharakteryzowane na podstawie 3 parametrów:

1. siła motywacji - większa lub mniejsza zdolność wyłączania konkurencyjnych motywów. Jest często efektem doświadczeń i woli człowieka.

2. wielkość motywacji - wskazuje na rozmiar wyniku do którego zmierza moje działanie lub wielkość czynności konsumacyjnych (czynności których wykonywania powoduje zredukowanie napięcia motywacyjnego -likwidację motywacji, czynności które zmierzają do osiągnięcia celu). Np. jak długo gotuję to odechciewa mi się jeść

3. intensywność motywacji - stopień zaangażowania w aktywność, stopień zużycia energii poprzez działanie. Intensywność powoduje to, że człowiek jest bardziej gotowy do tego, by osiągną cel. Intensywność jest bardzo często związana z mniejszą dojrzałością człowieka. Osoby, które mają nawet słaby motyw, ale są ciągle całym sobą zaangażowane w ten motyw - są mniej dojrzałe. Intensywność powinna iść z wielkością motywu w parze.

2. aspekt kierunkowy - motywacja jest zawsze ukierunkowana na jakiś cel. Często człowiek nie jest świadomy celu swojego zachowania - ale mimo to zachowanie jest ukierunkowane na cl.

[będą na teście]

Motywacja jest skomplikowaną rzeczywistością. Jest formą wybicia, poruszenia, aktywności - może być traktowana jako pewna dyspozycja lub jako dana aktywność aktualnie przebiegająca.

Źródła i rodzaje motywacji

Frankl

- aby zrozumieć źródła motywacji trzeba popatrzeć na człowieka jako na istotę biologiczną - źródłem motywacji mogą być stany fizjologiczne

- można popatrzeć na człowieka z perspektywy psyche - źródłem motywacji mogą być sposoby poznawania, czułości na rzeczywistość.

- można popatrzeć na człowieka z perspektywy ducha - nazywa to perspektywą noetyczną. Człowiek jest istotą dysponującą wolnością, świadomą, rozumną. Największym motywem, który nadaje człowiekowi mocy sprawczej jest wola sensu. Wartości istnieją w sposób obiektywny - wartości się odkrywa, istnieją one niezależnie od nas. Człowiek dzięki odkrywaniu znaczeń wie jaki jest jego sens życia, jego rola, sens działania.

Czy źródłem motywacji jest to, co w człowieku, czy to co zewnątrz? Często w psychologii spotykamy podział na:

1. motywację wewnętrzną - źródłem motywacji jest to, co we mnie

2. motywacja zewnętrzna - efekt pobudzenia do aktywności poprzez zewnętrzne okoliczności, zdarzenia, osoby.

Wyróżniamy motywy

- osobiste - skierowane na własne potrzeby, własny dobrostan.

- społeczne - aktywności, które są skierowane na innego, mają charakter zachowań społecznych.

Motywy pierwotne i wtórne

Żeby odpowiedzieć na pytanie, czy są motywy pierwotne - trzeba odpowiedzieć na pytanie o naturę człowieka. Psychologia jest jednak skażona podejściem socjobiologicznym.

Kryteria, które wskazują co można zakwalifikować do motywów pierwotnych i wtórnych:

- kryterium biologiczne - motywy pierwotne są organicznie, biologicznie zdeterminowane. Wcześniej w psychologii motywy pierwotne nazywano instynktami.

- kryterium porównawczo-psychologiczne - motywy pierwotne to te motywy, które determinują uniwersalne klasy zachowań. Motywy pierwotne to motywy, które są spotykane u każdego przedstawiciela danego gatunku.

- kryterium bodźców wyzwalających - zachowanie zawsze wyzwalane jest przez pewien układ bodźców.

Motywy wtórne są wyuczone na bazie motywów pierwotnych. Motywy pierwotne nie są związane tylko z biologią.

Poziomy motywacji:

- predyspozycja - posiadanie pewnych właściwości, które stanowią we mnie możność do wykonania pewnych zachowań.

- dyspozycja - efekt związania mojej możności z pewnymi doświadczeniami

- stan - to, co odbywa się aktualnie, aktywność którą aktualnie podejmuję

- proces - oznacza to, jak przebiega moje działanie.

Kryterium podziału motywów

1. Modele homeostatyczne - model to styl myślenia, można by to nazwać hipotezą.

Nasza aktywność podlega jednemu nadrzędnemu prawu - prawu równowagi, homeostazy. W organizmie następuje zaburzenie równowagi, którego efektem jest pewne natężenie procesów dynamicznych. Nastawiam się na pewien cel, następuje reakcja, która powoduje osiągnięcie celu, wygasa motywacja.

Motywacja jest funkcją potrzeb - źródłem motywów są potrzeby. Potrzeby pojawiają się, gdy nastąpi naruszenie równowagi.

Regulacja heterostatyczna - specyficzna dla człowieka, oznacza, że nigdy nie jest nam dość. Wiele motywów nie da się w pełni zaspokoić - dążenie do uznania, do szacunku.

3. Hipotezy podnietowe - źródłem motywacji są pewnie podniety.

4. Hipotezy poznawcze - motywacja jest funkcją procesów poznawczych.

5. Hipotezy humanistyczne - nie wiemy od czego zależy motywacja, jest ona kwestią dowolną, zależącą od osoby. Człowiek dąży do jednego zasadniczego motywu, jakim jest motyw samorealizacji.

Wykład 10 - 08.03.2008

Źródłem motywacji są instynkty

Mc Dougall - instynkt - pojęcie, które wyraża ograniczoność, płynącą z naszej natury.

1) Instynkt to wrodzona dyspozycja psychofizyczna, która determinuje pewien styl postrzegania rzeczywistości (koncentruje uwagę) i 2) powoduje, że te obiekty mogą wyzwolić pewne emocje (stan podniecenia). To wydarzenie, obiekt powoduje podniecenie, które pasuje do mojej dyspozycji i 3) zdolność do działania.

Kluczowe znaczenie mają emocje - instynkt nie uaktywni się jeśli nie wyzwoli emocji.

Instynkt ciekawości wiąże się z instynktem podziwu.

Instynkty:

- proste

- złożone - zdolność do życia zbiorowego, instynkt seksualny

W wyniku doświadczeń u człowieka tworzą się pewne sentymenty (złożone stany emocjonalne), które powodują, że łatwiej uruchamiam emocje.

Najważniejszym z sentymentów jest szacunek dla samego siebie.

Aby zrozumieć motywację należy poznać, zrozumieć Ja

O instynktach mówił Cattell - ergi.

W. James - instynkty wyjaśniają motywację, wypływają z naszej natury, ulegają modyfikacji, gdy pojawia się doświadczenie.

Freud - popęd - ma charakter dominujący

Aby zrozumieć instynkty należy zrozumieć ich cechy:

1. źródło instynktu - somatyczny proces przebiegający w organach

2. siła bądź impetu - miara zapotrzebowania na energię

3. cel instynktu - zadowolenie usuwa zapotrzebowanie na aktywację, cel - zadowolenie

4. obiekt instynktu - najbardziej zmienny element, obiektem może być wszystko to, co może dać zadowolenie. W ciągu życia obiekty się zmieniają.

Pojęciem instynktu posługiwał się Yung - w jego ujęciu instynkty reprezentują siłę natury.

Archetyp - to energia gromadzona przez pokolenia, dana jak jako dyspozycja do reagowania

Archetyp ≠ instynkt

Wrodzony mechanizm wyzwalający - wg etologów bodźce mogą wyzwalać reakcje organizmu, gdy są skorelowane z ośrodkowym układem nerwowym. Jeśli są skorelowane to można powiedzieć, że pasują one do siebie, jak „klucz do zamka”.

Instynkt jako pojęcie pierwszy wyjaśnia zachowania motywacyjne.

Krytyka instynktu

1. zaczęto wszystko wyjaśniać poprzez instynkt - mnożenie pojęć

2. instynkt za bardzo sugeruje naturę zwierzęcą i zaczęto zacierać granicę między człowiekiem a zwierzęciem.

3. człowieka nie da się zrozumieć jeśli nie rozumie się jego kultury - kultura „prostuje instynkt”

4. instynkt wskazuje na determinację, jesteśmy ograniczeni w wyborze

5. instynkt oznacza niezmienność

Wprowadzono więc inne pojęcie - pojęcie popędu.

instynkt ≠ popęd

Pojęcie popędu wprowadził Woodworth

Popęd - ogólna energia, która mobilizuje organizm do działania. Nawyk ukierunkowuje nasze działanie.

Wyższość popędu nad instynktem:

1. mamy utrzymane myślenie, że popęd płynie z naszej natury

2. popęd podkreśla powszechność form ludzkich (każdy ma taką energię)

3. uwzględnia modyfikowalność zachowań, dlatego uwzględnia interakcję między podmiotem a otoczeniem

4. daje szanse rozwoju liniowego człowieka i podkreśla jego indywidualność

Potrzeba a popęd

E. Murray - popęd jest biologicznie uwarunkowanym, wewnętrzny czynnikiem motywacyjnym i jest wywołany przez potrzebę organizmu. Potrzeba warunkuje określone formy zachowania, które muszą ją zaspokoić. Popęd może być wyuczony, potrzeba pojawia się, gdy zachodzi zaburzenie homeostazy w organizmie.

K. Obuchowski - podkreśla wagę popędu w „Poprzez galaktykę potrzeb”.

U podłoża popędu znajdują się potrzeby.

Jakie kategorie potrzeb można wyróżnić?

• Potrzeby fizjologiczne - dotyczą istnienia fizycznego człowieka

• Potrzeby orientacyjne - potrzeby poznawania, potrzeba kontaktu z drugim człowiekiem, potrzeba sensu życia

• Potrzeby seksualne - potrzeby związane z rozrodem i erotycznym zachowaniem człowieka.

• Potrzeba dystansu psychicznego

• Potrzeby indywidualne.

J. Bowlby - aby zrozumieć motywację trzeba zrozumieć dążenie do przywiązania. Potrzeba przywiązania to dążenie do więzi z osobą, dzięki której mogę zaspokoić inne moje potrzeby. Potrzeba przywiązania jest tak silna, jak potrzeba jedzenia.

W czasie przywiązania tworzą się pewne style myślenia, co generuje style przywiązania. Style to nabyte właściwości zachowania, efekt doświadczeń do osób i z osobami, do których to doświadczenie jest kierowane.

Styl bezpieczny - dziecko doświadcza, że ma matkę zawsze. Ludzie tacy w życiu dorosłym ufają innym, łatwo nawiązują kontakty.

Styl unikający - dziecko doświadcza braku dostępności matki, nie może stworzyć sobie poczucia bezpieczeństwa, później jako osoba dorosła unika innych, nie chce się wiązać uczuciowo.

Styl lękowo-ambiwalentny - matki były nie do końca dostępne. Osoby takie później boją się, że zostaną zostawione przez partnera

Styl dezorganizacji i zagubienia - matki nie do końca dają poczucie bezpieczeństwa, same są chaotyczne. Osoby takie mają problemy uczuciowe.

Styl unikająco-ambiwalentny - człowiek z jednej strony chce być z kimś, a z drugiej nie chce. Ten styl kreują opiekunowie którzy są nerwowi, niecierpliwi.

Maslow - myślenie humanistyczne

Potrzeba jest kluczem zrozumienia motywacji. Najważniejsze jest to, co przyciąga (potrzeby, cele, wartości), a nie to co popycha.

Potrzeb samorealizacji jest potrzebą najważniejszą. Maslow wyróżnia potrzeby wyższe i niższe.

Potrzeby wyższe

• są późniejszym wytworem ewolucji,

• są mniej naglące,

• zaspokajanie ich prowadzi do głębszego szczęścia,

• wymaga lepszych warunków, by mogły być zrealizowane

• mają szersze konsekwencje społeczne

Piramida potrzeb

- fizjologiczne

- potrzeba bezpieczeństwa (stabilizacja, ufność)

- potrzeba przynależności i miłości (poczucie się wartościowym)

- potrzeba szacunku (poważania siebie, pragnienie siły i osiągnięć, dążenie do prestiżu, reputacji daje poczucie wolności)

- potrzeba realizacji siebie.

Wykład 11 - 29.03.2008

Popęd - pojęcie bardzo istotne dla zrozumienia pewnych naszych dążeń i porównywania różnych ludzi między sobą.

Istnieje wiele koncepcji popędu i potrzeb. Istotnym badaczem jest Charlotte Buhler, która mówi o tym, że każdy z nas zawiera w sobie potencjał wartości. Oznacza to posiadanie pewnych potrzeb, które mogą kierunkować na pewne cele. Każdy ma w sobie 4 podstawowe potrzeby, która ona nazywa tendencjami.

1. Potrzeba osiągania zadowolenia - z tego co robi, miłości, rodziny, doznań seksualnych, doznawanie satysfakcji z bycia z innymi ludźmi i z realizowania swoich potrzeb organicznych. Dominuje w młodym wieku, a potem w okresie starczym - po 80 roku życia. Występuje zawsze, ale w różnych okresach życia w różnym nasileniu.

2. Tendencja do samoograniczenia - potrzeba ostrożności, uległości, unikania trudności. Dominuje w okresie między półtora a 4 rokiem życia - uczenie się stylów funkcjonowania w układach społecznych, stylów posłuszeństwa. Następnie jest widoczna między 18 a 25 rokiem życia - jest to potrzeba określenia swojej roli w społeczeństwie.

3. Tendencja do twórczej ekspansji - potrzeba twórczości, własnego rozwoju, władzy, uznania. Dominuje między 4 a 8 rokiem życia - okres, w którym dzieci określają własną autonomię, zaczyna dominować ego. Potem dominuje wyraźnie w okresie między 25 a 50 rokiem życia, bo wtedy następuje realizacja siebie w zawodzie, w małżeństwie, w rodzinie.

4. Potrzeba utrzymania wewnętrznego porządku - czasem podobna do potrzeby samoograniczenia. Oznacza, że każdy z nas potrzebuje jakiegoś systemu orientacji, ładu w wartościach moralnych. Dominuje w okresie między 8 a 12 rokiem życia - dokonuje się obiektywna ocena samego siebie. Później dominuje między 12 a 18 rokiem życia jako rewizja, określenie kierunku własnego rozwoju. Później znów dokonuje między 50-70 rokiem życia, gdyż wtedy występuje krytyczna ocena swojej osoby.

Teoria niedoceniana.

Humaniści - aby zrozumieć motywację człowieka, należy zrozumieć jego najgłębszą potrzebę, jaką jest samorealizacja.

Aby zrozumieć motywację trzeba zrozumieć, że ważną potrzebą jest potrzeba aktywacji i stymulacji. Człowiek potrzebuje pewnego pobudzenia, bodźców zewnętrznych, by pewne zachowania zrealizować. Ta potrzeba jest niespecyficzna, która wyjaśnia wszelkie zachowania o charakterze innych potrzeb. Żeby utrzymać przy życiu pewne funkcje człowiek musi osiągać pewien poziom pobudzenia, który zależy od układu siatkowatego i innych struktur.

Elisbeth Duffy - jako jedna z pierwszych autorek wskazywała na poziom energetyczny i poziom aktywacji organizmu. Wszelkie zmiany w poziomie energetycznych prowadzą do pojawienia się zmian emocjonalnych. Jak za wysoki poziom energii odczuwamy np. napięcie, za niski - nudę.

D. Hebb

Aby zrozumieć motywację człowieka trzeba zrozumieć, że dla synchronicznej, zintegrowanej pracy kory mózgowej niezbędny jest odpowiedni stopień stymulacji. Według niego do aktywności kory mózgowej prowadzą dwie drogi:

1. Drogi specyficzne - przewodzą impulsy od receptorów do odpowiednich pól kory mózgowej.

2. Drogi niespecyficzne - nie przewodzą impulsów do kory mózgowej, ale łączą wszystkie impulsy biegnące do kory mózgowej w pełną całość. Dzięki temu kora mózgowa jest pobudzana jako całość.

Kluczem do wyróżnienia funkcji stymulacji sensorycznych jest tzw. funkcja sygnałowa. Jest to efekt działania dróg specyficznych. Oznacza ona, że do mnie mogą docierać informacje danej kategorii. Drugi rodzaj funkcji jest funkcja aktywacyjna, która wyznacza poziom czujności organizmu, gotowości do reagowania.

Trzeba zrozumieć synchroniczność między funkcjami. Specyficzne formy dążenia - głód, ból są wynikiem wrażliwości na pewne bodźce.

O kierunku motywacji świadczy funkcja sygnałowa, natomiast ogólny stan aktywności można określić mianem ogólnego popędu.

D. E. Berlyne

Teoria wskazująca na istotne znaczenie popędu w dążeniu do optymalnego poziomu aktywacji.

Pojęcie popędu można utożsamić z pobudzeniem. Aby ten stan pobudzenia był źródłem działań musi być pewna synchronizacja między pobudzeniem, a potencjałem pobudzenia. Potencjał pobudzenia - czynniki które mogą wyzwolić popęd. Na potencjał pobudzenia składają się:

• zmienne porównawcze: nowość, niepewność, złożoność, zaskoczenie

• bodźce afektywne - płynące z organizmu z powodu przeżywanego strachu, gniewu, głodu

• silne bodźce zewnętrzne

• bodźce wewnętrzne wywodzące się z potrzeb.

Zmienne psychofizyczne - właściwości obiektów.

Zmienne otologiczne - związane z przetrwaniem

Zmienne poznawcze

Ważna jest relacja między potencjałem pobudzenia, a pobudzeniem. Niski potencjał pobudzenia może powodować wysokie pobudzenie. Za wysoki potencjał pobudzenia też generuje za wysokie pobudzenie.

Ta teoria jest pewną formą modyfikacji Hebba.

Jeśli potencjał pobudzenia będzie odchylał się od optimum pobudzenia w górę lub w dół, zawsze będzie stymulował popęd.

Senność jest stanem niskiego pobudzenia. Nuda natomiast nie pasuje do aktualnego pobudzenia - dlatego działa jako popęd.

M. Zuckerman

Pojawiły się potem koncepcje, które zwracają uwagę na dyspozycje jednostkowe.

Każda jednostka ma potrzebę poszukiwania doznań - szukania nowych wrażeń, podejmowania wyzwań. Na tę potrzebę poszukiwania doznań składa się 4 elementów, które ją opisują:

1. poszukiwanie ekscytacji i przygód - przejawia się w uprawianiu ekstremalnych sportów, na drugim biegunie znajdują się osoby, które lubią to, co ułożone

2. poszukiwanie przeżyć - poszukiwanie aktywności o charakterze fizycznym, umysłowym, społecznym. Taniec, muzyka, sztuka, nauka, podróże. Przeciwwagą są osoby, które lubią utarty szlak poznania.

3. Rozhamowanie - tendencja do zachowań impulsywnych, poszukiwanie odprężenia, tendencja do życia na krawędzi, tendencja do poszukiwania ekscesów seksualnych, pijaństwa. Przeciwieństwem jest potrzeba refleksji i opanowania

4. Podatność na nudę - są osoby które mają awersję do tego, co monotonne. Awersja do tych samych ludzi, powtarzalnych kontaktów, tych samych ludzi.

M. Apter

Wielu autorów uważa, że aby zrozumieć to na ile pobudzenie będzie działać jako popęd, trzeba zrozumieć relację między pobudzeniem a emocjami, które ono generuje. Zaczyna od tego by wyobrazić sobie 4 sytuacje życiowe:

1. sytuacja po zdanym egzaminie, luz, relaks - niskie pobudzenie a jednocześnie przyjemność

2. nic się nie dzieje, niskie pobudzenie, nie mamy co robić, czeka na autobus, nuda - generuje nieprzyjemność, nie ze względu na niskie pobudzenie, ale dlatego, że pobudzenie nie współgra z naszą aktywnością.

3. thriller - relaks, wysokie pobudzenie

4. lekarz - wysokie pobudzenie generuje niepokój.

Trzeba zrozumieć związek między pobudzeniem a emocją.

Wyróżnia dwa rodzaj motywacji:

1. motywacja teliczna - zachowanie ukierunkowane jest na cel, wszystko to, co przekracza pewien poziom pobudzenia będzie generować nieprzyjemność. Przy motywacji telicznej właściwe jest niskie pobudzenie, bo generuje ono przyjemność. Wysokie pobudzenie generuje tu ogromny niepokój.

2. Stan parateliczny - zachowanie skierowane jest na samą w sobie aktywność. Bardzo pożądana jest wysoka aktywacja, bo generuje ona przyjemność.

Model dążenia do równowagi - źródła upatrywano w potrzebach.

Freeman - mówi o homeostazie nerwowo-mięśniowej. (doczytać z podręcznika). Każdy z nas ma pewien poziom napięcia postawy. Każdy bodziec, który pobudza receptor i wyzwala tym samym jakąś energię zmienia poziom napięcia postawy. Męczennik dlatego umrze na stosie, że inaczej nigdy nie odzyskałby homeostazy.

Analiza w kategoriach homeostazy może mieć różne wersje.

Wykład 12 - 12.04.2008

Dążenie popędowe jest dążeniem do równowagi (motywacja i stymulacja) homeostazy.

Teorie dotknięte biologicznym podejściem do popędów (dążenie do homeostazy).

Dysonans poznawczy L. Festingera

Każdy człowiek dąży do utrzymania wewnętrznej zwartości, jednolitości swoich poglądów i przekonań.

Żeby zrozumie czemu dany człowiek postępuje tak a nie inaczej - trzeba zrozumieć jego postawy i poglądy, opinie, schematy postępowania.

Jeżeli dzieje się coś co nie jest zgodne z jego przekonaniami, człowiek odczuwa dyskomfort, dysonans.

Dysonans ≠ konsonans (harmonia, zgodność treści napływających z moimi przekonaniami)

Konsonans - potwierdzenie moich poglądów i podtrzymanie motywacji na pewnym poziomie.

Dysonans może budzi np.:

• przekonanie, że zdrowie jest bardzo ważne, ale jednocześnie palę, piję. Wówczas stosuję mechanizmy zachowania żeby sobie z tym dysonansem radzić np. racjonalizacja - babcia też paliła i żyła długo.

• Relacje między przeszłymi doświadczeniami a obecnymi doświadczeniami

Dysonans to sprzeczność między elementami poznawczymi. Możemy do rozwiązać przez zmianę poglądów, zmianę sposobu potrzegania informacji.

Na bazie Festingera powstały współczesne interpretacje dysonansu poznawczego.

Dysonans jako sprzeczność emocjonalna

Teoria Helen Peak

Jeżeli informacje nie zaangażują cię emocjonalnie, nie wyzwolą dysonansu i nie pojawi się motywacja. Informacja jest motywująca jeśli wzbudza emocję! (np. jeśli dotyczy mojego syna - podejmę działanie).

Richard Solomon

Teoria Przeciwstawnych Procesów

Każdy organizm dąży do harmonii biologicznej i psychicznej. Klucz do motywacji to emocje.

Skrajne emocje są biegunowo dostępne.

Np.: lęk, obawa, strach towarzyszący skakaniu ze spadochronem wyzwala biegunowo radość, zadowolenie. Jak szczęśliwie wylądujemy to zalewa nas ekstaza. Dlatego szukamy bardziej ekstremalnych aktywności żeby i radość była większa.

Proces ustalania celów i typy rozbieżności

Regulacja homeostatyczna - dążenie do przywrócenia równowagi. Żeby wyjść z zadania z twarzą, godnie.

Regulacja heterostatyczna - nigdy dosyć, jak już osiągnę równowagę, to chcę jeszcze więcej. Np. czuję głód - jem, prowadzę do równowagi, ale nadal jem.

MOTYWACJA WTÓRNA

Wyrasta na bazie motywacji pierwotnej. Wyuczona dyspozycja do wykonywana pewnych aktywności. Np. nowe wartości, przekonania, poglądy.

Kluczem do zrozumienia motywacji wtórnej wg Watsona jest klasyczne warunkowanie - wręcz lęk, strach.

Wg Hall'a - aby zrozumieć siłę wykonania, potencjał pobudzenia do zachowania (Excitatory Potencial) E to efek działania 3 czynników - trzeba zrozumieć te czynniki:

1. habit - nawyk (H)

2. driver - popęd (Dr)

3. podnieta (K) - możliwość zbudzenia reakcji przez pewien bodziec

E = H x Dr x K

Wg Dolar i Miller żeby zrozumieć więc motywy wtórne, trzeba zrozumieć motywy pierwone (czyli popędy). Warunkujemy się poprzez lęk i strach (najszybciej).

Gordon Allport

Autonomia funkcjonalna - wyjaśnia jak tworzą się motywy - to, co zaspokaja motywy wtórne, samo staje się autonomiczne i stanowi motywację wtórną.

Np. poluję, bo jestem głodny, ale jeśli mi się spodoba, to poluję dla samego polowania.

---