FINANSE ĆWICZENIA

PYTANIA I ODPOWIEDZI (21.02.2011)

1. Co oznacza termin „finanse” w powszechnym rozumieniu, a czym zajmuje się nauka finansów?

Finanse to w powszechnym rozumieniu strumienie i zasoby pieniężne. W ekonomii jest to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych. Przedmiotem zainteresowania nauki finansów jest przede wszystkim ruch pieniądza, jego krążenie między różnymi jednostkami gospodarującymi.

2. Wyjaśnij, co oznacza, że pieniądz występuje w postaci realnej i idealnej.

Kiedy pieniądz jest tylko i wyłącznie miernikiem wartości mówimy, że występuje w postaci idealnej. Kiedy pieniądz jest faktycznie obecny przy realizacji transakcji - jest w postaci realnej.

3. Wyjaśnij, jaka jest różnica między zjawiskami pieniężnymi w ogóle, a zjawiskami finansowymi? Które z nich są przedmiotem zainteresowania nauki finansów i dlaczego?

Zjawiska pieniężne to szersze pojęcie, dotyczące pieniądza, natomiast zjawiska finansowe to zjawiska pieniężne, w których pieniądz jest aktywny (w ruchu). Przedmiotem zainteresowania nauki finansów jest ruch pieniądza, a więc zjawiska finansowe.

4. Wyjaśnij znaczenie strumieni pieniężnych i podaj 3 przykłady.

STRUMIENIE PIENIĘŻNE - są to zjawiska finansowe, w których pieniądz znajduje się w ruchu, to transakcje powodujące przepływy pieniądza między różnymi agregatami i z różnych tytułów.

Są to np.

- dochody wpływające na rachunki rządu z tytułu podatków,

- wydatki z tychże rachunków w postaci transferów czy dotacji,

- wypłacane wynagrodzenia za pracę lub odszkodowania.

5. Wyjaśnij znaczenie zasobów pieniężnych i podaj 3 przykłady

Zjawiska finansowe, w których pieniądz znajduje się w bezruchu, związane z występowaniem zasobu pieniądza. Przykładem takich zjawisk są zasoby oszczędności pieniężnych, zakumulowane zyski przedsiębiorstw, zasoby środków pieniężnych podmiotów na rachunkach bankowych, pieniężny dług publiczny.

6. Jakie rodzaje zjawisk finansowych wyróżniamy ze względu na stopień złożoności? Podaj po 3 przykłady

Zjawiska finansowe dzieli się na elementarne i złożone.

Zjawiskami elementarnymi są np. cena, kredyt, procent, podatek.

Zjawiska złożone to zjawiska, w których pieniądz nabiera cech dynamicznych. Między zjawiskami złożonymi zachodzą związki o charakterze przyczynowo-skutkowym. Jeśli ustalona przez producenta (sprzedawcę) cena zostanie zaakceptowana przez nabywcę, spowoduje to powstanie strumienia pieniężnego związanego z aktem kupna- sprzedaży. Przykładem są też różne przepływy pieniężne zachodzące między instytucjami finansowymi, np. przepływy pieniężne między budżetem państwa a funduszami celowymi, zaciąganie kredytów przez banki komercyjne w banku centralnym.

7. Na czym polega kategoryzowanie zjawisk finansowych?

To łączenie ich w pewne grupy rodzajowe wg cech wspólnych, wyodrębnianie kategorii finansowych w celu przeprowadzenia ich analizy teoretycznej.

8. Czym są abstrakcyjne a czym konkretne kategorie finansowe?

Przykładami abstrakcyjnej formy kategorii finansowych są dochód, procent, cena, zysk, podatek, opłata, dochód, kredyt. W ujęciu konkretnym kategorii finansowych wyróżnia się instrumenty finansowe, np. Instrumenty podatkowe (stawki, skale, ulgi), cenowe, kredytowe. W przypadku zjawisk abstrakcyjnych pieniądz ma postać idealną, jest tylko i wyłącznie miernikiem wartości. Zjawiska konkretne dotyczą realnych procesów gospodarczych, pieniądz ma postać realną, jest faktycznie obecny przy realizacji transakcji.

9. Co jest wspólne dla wszystkich kategorii finansowych?

Kategorie pieniężne mają jedną wspólną cechę - dotyczą ruchów pieniądza i kategorii pieniężnych (bazują na pieniądzu).

10. Czym jest cena i dlaczego zaliczamy ją do kategorii finansowych?

Zaliczamy ją do kategorii finansowych, ponieważ wiąże się z pieniądzem. Cena wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi, wartość innego pieniądza (waluty), czynników wytwórczych.

11. Jaka jest istota funkcji cen? (6)

Przychodowa (dochodowa) funkcja cen polega na tym, że ceny są narzędziem rynkowej weryfikacji działalności gospodarczej prowadzonej przez podmioty. Efektywna cena wpływa bezpośrednio na wielkość przychodów z jednej strony, oraz na wielkość poniesionych kosztów z drugiej strony.

Alokacyjna funkcja cen dotyczy ich roli w podziale dochodu narodowego, gdyż poprzez ceny dokonywana jest alokacja towarów i usług, w zależności od kształtowania się ogólnego poziomu cen oraz relacji cen poszczególnych rodzajów towarów i usług. Redystrybucyjna funkcja cen polega na ich wykorzystywaniu jako narzędzia redystrybucji dochodów podmiotów. Skala redystrybucji oraz rodzaje podmiotów, których dotyczy redystrybucja poprzez ceny, są przede wszystkim uzależnione od polityki dochodowej.

Motywacyjna funkcja cen polega na wywoływaniu reakcji podmiotów gospodarczych oraz konsumentów na zmiany cen. Reakcje te występują w odniesieniu zarówno do podaży, jak i popytu.

Informacyjna funkcja cen umożliwia określenie wielkości przychodów ze sprzedaży oraz pobudzanie podmiotu do działania, zarówno nabywcę, jak i producenta. Poziom ceny informuje nabywcę, o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeżeli dokona zakupu produktu. Producenta natomiast informuje, o ile zwiększy się jego przychód w wyniku sprzedaży produktu.

Agregacyjna funkcja cen jest związana z ich wykorzystaniem jako miernika wartości. Ceny umożliwiają agregowanie (sumowanie) wartości różnorodnych dóbr, towarów i usług, występujących w różnych jednostkach fizycznych, w celu porównywania nakładów z wynikami, tworzenia planów mikropodmiotów, budowy modeli mikroekonomicznych i makroekonomicznych, które służą do opisu stanu gospodarki oraz budowy prognoz.

12. Wyjaśnij jaka jest różnica między przychodem pieniężnym a wpływem pieniężnym

Wpływ pieniężny to pojęcie szersze, gdyż obejmuje wszystkie wpływy pieniężne, które dany podmiot osiąga niezależnie od ich tytułu oraz treści ekonomicznej, np. Wpływy z tytułu zaciąganych pożyczek, odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe, dotacje od władz publicznych. Przychód pochodzi przede wszystkim ze sprzedaży towarów i usług.

13. Wyjaśnij dlaczego kategoria przychodu pieniężnego jest podstawą dla weryfikacji działalności rynkowej podmiotu

Przychód stanowi pieniężny wyraz skutków działalności gospodarczej podmiotów. Jest narzędziem weryfikacji działalności rynkowej podmiotu, gdyż pochodzi on przede wszystkim ze sprzedaży towarów i usług.

14. Wskaż przykład powiązania kategorii przychodu pieniężnego z innymi kategoriami (np. Ceną, dochodem)

Przychód jest ściśle związany z innymi kategoriami finansowymi, takimi jak cena czy dochód. Dzięki cenie możliwa jest realizacja przychodu. Umożliwia on także pokrywanie kosztów działalności oraz jest źródłem nadwyżki ekonomicznej w postaci dochodu i zysku.

15. Wyjaśnij pojęcie dochodu pieniężnego w ujęciu makro i mikroekonomicznym i wskaż podstawowe źródła dochodu

Dochód jest podstawową kategorią i wielkością ekonomiczną, stanowiącą dodatni rezultat zastosowanych w procesie gospodarowania czynników wytwórczych: ziemi, pracy, kapitału rzeczowego, kapitału finansowego. W ujęciu makroekonomicznym dochód jest nadwyżką ekonomiczną gospodarującego społeczeństwa, która stanowi podstawę zaspokojenia potrzeb indywidualnych i zbiorowych, celów bieżących (konsumpcja) oraz celów rozwojowych (inwestycje). Dochód przyjmuje formę pieniężną, ale jego treścią są towary i usługi, które podmioty systemu gospodarczego, dysponujące funduszami nabywczymi, mogą nabywać. W systemie podatkowym dochód jest definiowany jako różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania. Rozróżnia się dwa podstawowe źródła dochodu: dochód z pracy i dochód z kapitału (majątku).

16. Wyjaśnij dlaczego poziom dochodu wpływa na rozmiary popytu rynkowego. Wskaż miarę, która pozwala określić stopień wrażliwości popytu na zmiany dochodu.

Dlatego że dochód przyjmuje postać pieniężną, stanowi on jedną z ważnych przesłanek zachowania się podmiotu w sferze pieniężnej. Zmiany popytu, czyli zmiany zachowań nabywcy, pod względem zmieniającego się dochodu, mogą być różne ze względu na rodzaj dóbr (dobra wyższego rzędu, dobra niższego rzędu, żywność). Należy zwrócić uwagę zwłaszcza na fakt malejącej użyteczności dochodu w miarę jego powiększania. Miarą, która pozwala określić stopień elastyczności popytu na zmiany dochodu jest dochodowa elastyczność popytu.

17. Wyjaśnij czym różni się kategoria zysku od kategorii dochodu

Zysk to różnica między przychodami a kosztami, to kategoria mikroekonomiczna. Dochód jest pojęciem szerszym, jest to korzystny rezultat zaangażowania w źródło pracy.

18. Wskaż podstawowe funkcje zysku

Funkcje: celu, polegające na tym, że zysk stanowi podstawowy cel działalności gospodarczej; wynagrodzenia podmiotu za wykorzystanie w działalności gospodarczej talentu przedsiębiorczości; źródła finansowania celów podmiotu (inwestycje, premie, dywidendy); motywacyjne (pobudzające), polegające na wyzwalaniu aktywności i przedsiębiorczości podmiotu w celu powiększania zysku; rezerwy finansowej, powstającej z zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie (po zapłaceniu dywidendy).

19. Wyjaśnij pojęcie procentu jako kategorii finansowej

Jest dochodem osiąganym z kapitału pożyczkowego, ceną usługi, świadczonej przez pożyczkodawcę na rzecz pożyczkobiorcy za wypożyczenie pewnej kwoty pieniędzy w określonym czasie. Jest kosztem operacji finansowej dla tego, kto go płaci, a dochodem dla tego, kto go pobiera.

20. Jakie znaczenie ma kategoria procentu dla podejmowania decyzji ekonomicznych przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe

Procent stanowi ważne kryterium podejmowania decyzji gospodarczych, gdyż jego poziom wyznacza dolną granicę efektywności projektów. Podmiot pożyczający kapitał musi osiągnąć zysk przewyższający zapłacony procent, czyli koszt pozyskania kapitału.

21. Wymień formy w jakich występuje procent

Procent występuje w dwóch formach: odsetek od pożyczanego kapitału pieniężnego i dyskonta weksli i innych papierów wartościowych.

22. Jaka jest istota stopy procentowej

Stopa procentowa jest roczną ceną, wyrażoną w procentach, jaką się płaci za pożyczenie pieniędzy. Poziom stopy procentowej zachęca (lub zniechęca) społeczeństwo do gromadzenia oszczędności, jak również wpływa na podejmowanie decyzji związanych z lokatą kapitału. Natomiast w przypadku firmy poziom stopy procentowej wpływa bezpośrednio na możliwość pozyskiwania środków pieniężnych i wykorzystania ich na dotychczasową działalność bądź na rozwój firmy.

23. Wyjaśnij dlaczego renta pieniężna zaliczana jest do kategorii dochodowych?

Renta pieniężna jest formą dochodu. Renta to stałego i regularne otrzymywanego dochodu z różnych tytułów.

24. Czym różni się wydatek od rozchodu?

W sensie rachunkowym wydatek to kwota pieniędzy rozdysponowana w związku z różnymi transakcjami gospodarczymi. Jest pojęciem węższym niż pojęcie rozchodu, który odnosi się do wszystkich operacji pieniężnych.

25. Wyjaśnij pojęcie kosztu jako kategorii finansowej

Koszt stanowi pieniężny wyraz czynników wytwórczych zużywanych w procesie gospodarczym, a więc majątku trwałego, rzeczowego majątku obrotowego, pracy, zastosowanego kapitału pieniężnego.

26. Wyjaśnij pojęcie amortyzacji jako kategorii finansowej

Amortyzacja stanowi część kosztu wytworzenia towarów i usług za pomocą majątku trwałego.

27. Dlaczego amortyzacja jest kosztem niepieniężnym?

Amortyzacja jest rodzajem kosztu, który nie stanowi wydatku pieniężnego, ponieważ jest to zużywanie się majątku w sposób ciągły, nie jest związana z faktycznym wydatkiem pieniężnym.

28. Czy amortyzacja może być źródłem finansowania inwestycji?

Może być to forma gromadzenia inwestycji, ponieważ pozwala zaoszczędzić. Jest to koszt, który nie pociąga za sobą rzeczywistych wydatków.

29. Wyjaśnij pojęcie podatku jako kategorii finansowej

Podatek jest klasyczną daniną publiczną. To pieniężne, przymusowe, ogólne (powszechne), nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np.samorządów). Jest dochodem dla państwa, ale wydatkiem (rozchodem) dla podatnika.

30. Na czym polega fiskalne i ekonomiczne znaczenie podatku?

Fiskalne, dlatego że podatek jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz. Ekonomiczne znaczenie podatku polega na tym, że skutkiem nakładania podatków jest zmiana sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na ich zachowanie, na podejmowanie decyzji gospodarczych, decyzji konsumpcyjnych, decyzji o oszczędzaniu itp.

31. Czym różni się kategoria kredytu pieniężnego od pożyczki pieniężnej?

Pożyczka pieniężna jest kategorią szerszą niż kategoria kredytu pieniężnego. Kredyt jest szczególną formą pożyczki i nie każda pożyczka jest kredytem. Kredyt jest terminem zarezerwowanym wyłącznie dla pożyczek udzielanych przez banki. Różnica między kredytem a pożyczką polega przede wszystkim na tym, że kredyt oznacza tworzenie pieniądza, pożyczka zaś może być udzielona tylko ze środków pieniężnych wyemitowanych i wykreowanych przez banki.

32. Jaka jest istota funkcji kredytu pieniężnego? (5)

Emisyjna funkcja kredytu polega na tworzeniu przez bank centralny (emisyjny) nowego gotówkowego pieniądza.

Funkcja kreacji pieniądza jest pełniona przez banki komercyjne przy udzielaniu przez nie kredytów. Każde udzielenie kredytu oznacza powstanie nowego pieniądza bezgotówkowego (pieniądza banków komercyjnych), który powiększa obieg pieniężny. Spłata kredytu bankowego oznacza zmniejszenie się wielkości obiegu pieniężnego.

Dochodową funkcję spełnia kredyt w stosunku do podmiotu zaciągającego pożyczkę w banku, gdyż umożliwia to pokrywanie wydatków (kosztów) w stopniu większym niż wynika to z jego dochodów.

Alokacyjna funkcja kredytu jest związana z tym, że dzięki kredytowi następuje alokowanie kapitału w gospodarce, co umożliwia krążenie dóbr i dochodu, a więc stymulowanie procesów wzrostu gospodarczego.

Kontrolna funkcja kredytu polega na wykorzystywaniu informacji o zjawiskach kredytowych do oceny zjawisk gospodarczych.

33. Dlaczego deficyt finansowy jest kategorią bieżącą?

Cechą charakterystyczną kategorii deficytu jest to, że dotyczy zjawisk o krótkim horyzoncie czasowym. Umownie przyjmuje się, że deficyt finansowy jest kategorią bieżącą, obejmującą okres najwyżej jednego roku.

34. Jakie znasz rodzaje deficytów i jaka jest ich istota? (def bilansu płatniczego, budżetowy i przedsiębiorstw)

Deficyt bilansu płatniczego to ujemny wynik przepływów związanych z różnymi transakcjami monetarnymi prowadzonymi przez dany kraj, z wyjątkiem przelewów międzynarodowych rezerw monetarnych. Deficyt bilansu płatniczego oznacza określoną wielkość płatności netto wobec zagranicy wraz z zaciągniętymi zobowiązaniami.

Deficyt budżetowy występuje wtedy, gdy suma strumieni wydatków budżetowych przewyższa sumę strumieni dochodów budżetowych. Odzwierciedla ona nie tylko bieżący stan finansów państwa, lecz także realizowaną strategię fiskalną i gospodarczą.

Deficyt przedsiębiorstwa to deficyt występujący w sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa. Pojawia się on wówczas, gdy suma rozchodów (wydatków) jest większa od sumy przychodów (dochodów).

35. Wskaż podstawowe źródła długu finansowego

Dług powstaje z różnych tytułów, ale jego źródłem są przede wszystkim zaciągane pożyczki lub skumulowane deficyty z poprzednich okresów.

36. Czym jest dług publiczny? Wskaż podstawowe źródła

Stanowią go zobowiązania finansowe władz publicznych (państwowych i samorządowych) oraz innych związków i instytucji publicznoprawnych, powstałe przede wszystkim z tytułu kredytów i pożyczek zaciąganych u różnych podmiotów krajowych oraz zagranicznych. Źródłem długu publicznego są także zobowiązania o charakterze odszkodowawczym powstałe na mocy orzeczeń sądów, zobowiązania wynikające z ustaw, z wywłaszczenia mienia i inne. Formą zaciągania długu publicznego jest także emisja papierów wartościowych. Podstawową przyczyną powstawania długu publicznego są jednak deficyty budżetowe i zaciągane w związku z nimi pożyczki, które ulegają kumulacji.

37. Jakie problemy ekonomiczne i społeczne rodzi dług publiczny?

Istnienie długu publicznego rodzi wiele problemów ekonomicznych oraz społecznych. Wiążą się one z koniecznością albo jego obsługi, a więc przeznaczania zwyczajnych dochodów państwa na ten cel, albo zaciągania nowych pożyczek, czego skutkiem są deficyty budżetowe. Sytuacja taka grozi pułapką zadłużenia, która polega na rozkręcaniu spirali rosnących kosztów obsługi długów oraz jeszcze szybciej rosnących deficytów budżetowych. Ważnym problemem jest międzypokoleniowy aspekt zaciągania i spłacania długu publicznego, gdyż wiąże się to z obciążaniem przyszłych pokoleń kosztami długów zaciąganych obecnie lub ze spłatą starego długu publicznego przez obecne pokolenia.

DEFINICJE

Cena wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi, wartość innego pieniądza (waluty), czynników wytwórczych.

Zysk to roznica miedzy przychodami a kosztami produkcji, to kategoria mikroekonomiczna

Zysk ekonomiczny Stanowi on nadwyżkę przychodów nad kosztami własnymi, znajdującymi odzwierciedlenie w ewidencji. Nadwyżkę przychodów nad kosztami powiększa się o koszt alternatywnego wykorzystania kapitału, ryzyko związane z utratą zaangażowanego kapitału.

Zysk księgowy

Renta społeczna to dożywotnie świadczenie pieniężne należne pracownikowi po przepracowaniu określonej ustawowo liczby lat i po osiągnięciu wymaganego wieku.

Renta z kapitału jest to rodzaj stałego dochodu. Realizuje ją właściciel (rentier) tego kapitału, głównie w formie odsetek.

Renta ekonomiczna to nadwyżka, którą właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów (czynników wytwórczych) ponad alternatywny koszt ich zastosowania.

Koszt ekonomiczny to wszystkie koszty księgowe, obejmujące wszystkie faktyczne wydatki związane z prowadzeniem działalności oraz koszty alternatywnego zastosowania czynników produkcji, łącznie z częścią zysku, zwaną zyskiem normalnym, niezbędną do zatrzymania zasobów w danej działalności.

Koszt księgowy wszystkie faktyczne wydatki związane z prowadzeniem działalności oraz koszty alternatywnego zastosowania czynników produkcji

Koszt stały ich wielkość nie zmienia się wraz ze zmianą wielkości produkcji, składają się na nie np. płace administracji, amortyzacja, koszty wynajmu lokali

Koszt krańcowy informuje, o ile zmienią się koszty całkowite w przypadku zmniejszenia lub zwiększenia produkcji o jednostkę.

Koszt alternatywny koszt utraconych możliwości

Koszt zmienny podlega zmianom wraz ze zmianą rozmiarów produkcji

Koszt całkowity Suma kosztów stałych i zmiennych

Wydatek to kwota pieniędzy rozdysponowana w związku z różnymi transakcjami gospodarczymi

Przychód pieniężny stanowi zewnętrzny, pieniężny wyraz skutków działalności gospodarczej człowieka (podmiotów)

Nominalna stopa procentowa jest ona całkowitą płatnością wyrażoną w postaci procentu od udzielonej pożyczki, w skład której wchodzą czysta stopa procentowa, koszt ryzyka inwestycyjnego oraz oczekiwana stopa inflacji

Realna stopa procentowa jest różnicą między rynkową stopą procentową a stopą inflacji; jest to jedyna miara rzeczywistego kosztu pozyskania kapitału pożyczkowego, a zarazem rzeczywisty dochód pożyczkodawcy.

Deficyt finansowy ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu

Dług finansowy stanowi pieniężne zobowiązanie jakiegoś podmiotu do zapłaty tego długu w określonych wielkościach (ratach) oraz terminach.

PYTANIA I ODPOWIEDZI (28.02.2011)

SCHEMAT PRZEPYWU STRUMIENI FINANSOWYCH

W GOSPODARCE RYNKOWEJ

1. Wyjaśnij, co łączy różnego rodzaju stosunki finansowe występujące pomiędzy podmiotami gospodarującymi.

Różnego rodzaju stosunki finansowe łączy to, że posługują się pieniądzem i wszystkie dotyczą ruchu pieniądza i kategorii pieniężnych oraz to, że mają bardzo zróżnicowany charakter.

2. Wyjaśnij, z czego wynika ograniczenie tradycyjnej podmiotowej klasyfikacji zjawisk finansowych wyróżniającej 5 agregatów.

Ograniczenie tradycyjnej podmiotowej klasyfikacji zjawisk finansowych wyróżniającej 5 agregatów wynika z rodzajowego zróżnicowania jednostek gospodarujących, które dokonują operacji pieniężnych , co oznacza, że regulują przychody i wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia zasobów pieniężnych.

3. Wymień podstawowe rodzaje stosunków finansowych i krótko je scharakteryzuj.

1. Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne ekwiwalentne/rynkowe/materialne

Charakteryzują się tym, że ruchowi pieniądza bezpośredni towarzyszy ruch ekwiwalentu tzn. wydatek jednej strony jest przychodem drugiej strony (np. akt kupna - sprzedaży, wynagrodzenie za pracę). Potoczne „coś za coś”. W zasadzie są one regulowane przez mechanizm rynkowy (wyznacza on ceny dóbr, stawki wynagrodzeń za pracę), choć może on podlegać różnorodnym zewnętrznym wpływom.

2. Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne redystrybucyjne - tzw.TRANSFERY

Charakteryzują się tylko ruchem pieniądza, brak towarzyszącego mu ekwiwalentu - czyli brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gosp., który otrzymuje od nas środki pieniężne [wydatek jednej strony jest przychodem drugiej strony]. Potocznie „coś za nic”. Np. podatki i opłaty, przekazywane przez różne jednostki gospodarujące na rzecz budżetu państwa i budżetów samorządowych, emerytury, renty, zasiłki, dotacje, darowizny. Są regulowane przez normy prawne na podstawie różnych kryteriów, a nie przez mechanizm rynkowy.

3. Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne kredytowe

Charakteryzują się ruchem nowego pieniądza dopiero co wprowadzonego / kreowanego / emitowanego do obiegu i likwidacją z obiegu już istniejącego. Jedną ze stron tego zjawiska będzie zawsze bank, ponieważ tylko on jest upoważniony do wprowadzania (i wyprowadzania) nowego pieniądza w obieg (z obiegu). Są nimi np. operacje kredytowe banków. Dla banków udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym, a spłata kredytu przez pożyczkobiorcę nie jest jego przychodem.

Finanse ćwiczenia (28.02.2011)

Wyszczególnienie	Podmioty		Rodzaj stosunku finansowego
		Przekazujące środki pieniężne (ponoszące wydatek)		Otrzymujące środki pieniężne (osiągające wpływy)
Przychody ze sprzedaży mebli ogrodowych	Gospodarstwa domowe	Przedsiębiorstwa	Ekwiwalentne
Przychody ze sprzedaży mebli biurowych dla urzędów gmin	Sfera publiczna	Przedsiębiorstwa	Ekwiwalentne
Kredyt na budowę nowej linii produkcyjnej w fabryce mebli ogrodowych	Bank komercyjny	Przedsiębiorstwa	Kredytowe
Emisja akcji na giełdzie	Ubezpieczyciele! (banki,przedsiębiorstwa)	Przedsiębiorstwa	Redystrybucyjne
Otrzymanie dotacji na budowę ścieków	Sfera publiczna	Przedsiębiorstwo	Redystrybucyjne
Zakup surowców do produkcji mebli ogrodowych	Przedsiębiorstwo	Przedsiębiorstwo	Ekwiwalentne
Zaliczka na podatek dochodowy przedsiębiorstwa	Przedsiębiorstwo	Sfera publiczna	Redystrybucyjne
Odsetki od kredytu inwestycyjnego	Przedsiębiorstwo	Bank	Redystrybucyjne
Otrzymanie odsetek od obligacji skarbowych	Sfera publiczna	Banki, ubezpieczyciele, gosp. domowe, przedsiębiorstwo	Redystrybucyjne
Składka z tytułu ubezpieczeń społecznych pracowników	Pracownicy i pracodawcy	Sfera publiczna	Redystrybucyjne
Opłata składki z tytułu ubezpieczenia linii produkcyjnej od ognia i innych zdarzeń losowych	Przedsiębiorstwa	Ubezpieczyciele	Redystrybucyjne
Spłata kapitału pozyskanego z kredytu bankowego inwestycyjnego	Przedsiębiorstwa	banki	Kredytowe
Emerytura	Sfera publiczna	Gospodarstwa domowe	Redystrybucyjne
Kredyt na budowę domu	Bank komercyjny	Gospodarstwo domowe	Kredytowe
Opłata za usługi transportowe mebli ogrodowych	Gospodarstwa domowe	Przedsiębiorstwo	Ekwiwalentne
Odszkodowanie za szkodę na ubezpieczenie maszyny, która uległa zniszczeniu w pożarze	Ubezpieczyciele	Przedsiębiorstwo	Redystrybucyjne
Zyski banku centralnego	Bank centralny	Sfera publiczna	Redystrybucyjne
Kredyt bankowy na pokrycie deficytu budżetowego gminy	Banki	Sfera publiczna	Kredytowe
Przychody kopalni państwowej ze sprzedaży węgla odbiorcom indywidualnym	Gospodarstwa domowe	Przedsiębiorstwa	Ekwiwalentny
Wypłata wynagrodzenia dla strażników miejskich	Sfera publiczna	Gospodarstwo domowe	Ekwiwalenty
Prowizje bankowe z tytułu czynności rozliczeniowych dokonywanych na rachunku bankowym indywidualnym	Gospodarstwo domowe	Banki	Redystrybucyjny

PYTANIA I ODPOWIEDZI (07.03.2011)

ROLA PIENIĄDZA W GOSPODARCE

1. Wyjaśnij jaka jest rola pieniądza w stosunkach finansowych:

Pieniądz jest tworzywem zjawisk finansowych. Choć występuje on w różnej formie i różna jest jego płynność to wszyscy się nim posługujemy.

Pieniądz jest prawnie określonym, powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym, który może wyrażać, przechowywać, przekazywać wartość dóbr i usług
i którego wartość powinna być ściśle związana z wartością produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju.

2. Wskaż podstawowe etapy ewolucji pieniądza wraz z podstawowymi formami pieniądza przewijającymi się w tych fazach

gospodarka bezpieniężna

pieniądz towarowy - różnorodne towary, zależnie od kultury (sól, herbata, muszelki, bursztyn, jedwab, sztuka bydła)

pieniądz kruszcowy = monetarny - oparty na złocie, srebrze i miedzi, a wartość monety była równa wartości zawartego w nich metalu (lepszy od towarowego, ponieważ był bardziej mobilny i podzielny) np. metale szlachetne

pieniądz metalowy - mały kawałek kruszcu równoważył wartość wielokrotnie większych towarów powszechnego użytku

kwity depozytowe - początek nowej, papierowej formy pieniądza

pieniądz papierowy - niewymienialna na złoto postać pieniądza, którego wartość nominalna nie zależy od wartości materiału (papieru - stąd jego nazwa), z którego został zrobiony.

pieniądz żyrowy = pieniądz bezgotówkowy forma pieniądza występująca wyłącznie w postaci zapisów na bankowych rachunkach depozytowych, płatnych na żądanie, dokumentujących otrzymywanie należności lub regulowanie zobowiązań przez właścicieli tych rachunków.

pieniądz państwowy = pieniądz gotówkowy - państwo gwarantowało wymianę towarów na pieniądze - forma ujednolicenia

pieniądz elektroniczny - współczesny pieniądz - to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych

3. Wymień i krótko scharakteryzuj funkcje pieniądza.

- miernik wartości dóbr i usług (służy do wyrażania cen)

- środek wymiany (wymienia wartość wyrażoną przez pieniądz na wartość towaru)

- środek płatniczy (w gospodarce nie można odmówić przyjęcia pieniądza jako środka regulacji zobowiązań, zezwala na regulowanie zobowiązań)

- środek tezauryzacji (przechowywania wartości) (umożliwia gromadzenie bogactwa)

- funkcja zaufania

4. Wyjaśnij, jaka jest rola rola pieniądza wyemitowanego przez bank centralny w procesie kreacji pieniądza w gospodarce.

Bilety emitowane przez bank centralny, z reguły na zasadzie wyłączności, są zawsze prawnym środkiem płatniczym na terenie tego kraju, a więc mają one ustawową moc zwalniania ze wszystkich zobowiązań publicznych i prywatnych. Nikt nie może odmówić przyjęcia biletów banku centralnego w postaci zapłaty z tytułu jakiejkolwiek należności - bilon ma taką samą moc prawną i nie można odmówić przyjęcia zapłaty w bilonie. W przypadku odmowy przyjęcia tych biletów jako zapłaty, żaden sąd nie będzie prowadził dalszej egzekucji należności.

Bank centralny wprowadza również do gospodarki pieniądz bezgotówkowy, udzielając kredytów pozostałym bankom. Bezgotówkowy pieniądz banku centralnego może być wymieniony na pieniądz gotówkowy na żądanie banku komercyjnego - wtedy bank centralny dodrukowuje banknoty. W dalszych rozważaniach bezgotówkowy pieniądz banku centralnego należy traktować jako równoważny pieniądzowi gotówkowemu.

5. Wyjaśnij czym jest mnożnik depozytowy.

Ilustruje proces kreacji pieniądza w gospodarce. Jest równy odwrotności stopy rezerw obowiązkowych. Odpowiada na pytanie ile dodatkowego pieniądza generuje system banków komercyjnych na cele kredytowe.

Md = 1/u

6. Wyjaśnij co obejmuje baza monetarna .

Baza monetarna to suma gotówki w obiegu znajdująca się w rękach ludności (G1) oraz suma rezerw gotówkowych systemu bankowego (Rg) będąca pod kontrolą banku centralnego w celu zapewnienia płynności banków komercyjnych. Stąd :

Bm = G1 + Rg

Baza monetarna nie pokrywa się z podażą pieniądza.

7. Scharakteryzuj proces kreacji pieniądza bezgotówkowego przez banki komercyjne, uwzględniając w jego przebiegu role środków pieniężnych przyjętych przez banki w depozyt i rolę rezerw obowiązkowej.

Wpłacamy do banku pieniądze. Bank w oparciu o przyjęte depozyty kreuje pieniądz bezgotówkowy. Bank nie może całych depozytów przeznaczyć na cele kredytowe - część przyjętych depozytów bank przeznacza na udzielanie kredytów, a z części musi zachować pewną rezerwę. Ta minimalna rezerwa to wymóg banku centralnego narzucony na banki komercyjne. Rezerwa obowiązkowa jest instrumentem wpływania na płynność bankową.

8. Wskaż podstawowe przesłanki określania agregatów pieniężnych

…..

9. Wyjaśnij jakie zasoby pieniężne obejmują agregaty: M0, M1, M2, M3.

M0

Baza monetarna określona jako M0 = R + C, gdzie:

• C - pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym)

• R - pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym

M1 ( to pieniądz transakcyjny - depozyty na żądanie)

Określone jako M1 = C + D, obejmuje:

• C - pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym)

• D - wkłady w bankach i podobnych instytucjach (kasy oszczędnościowe, kasy budowlane), których właściciele mogą posługiwać się czekami (depozyty płatne na żądanie).

Stosunek
nazywamy mnożnikiem kreacji pieniądza.

M2 - Obejmuje M1, a dodatkowo wysoce płynne wkłady finansowe takie, jak: wkłady oszczędnościowe i niewielkie wkłady terminowe.

M3 - Suma podaży M2 oraz pozostałych, czyli dużych wkładów terminowych sektora prywatnego.

10. Wskaż podstawowe przesłanki i skutki zmienności wartości pieniądza w czasie.

Wartość pieniądza z biegiem czasu maje, co znaczy, że za dana kwotę jesteśmy wstanie kupić teraz mniej niż w przeszłości. Dzieje się tak na skutek INFLACJI.

- pieniądz który mamy teraz „w portfelu” jest bardziej płynny niż ten, który dopiero dostaniemy.

- jesteśmy bardziej skłonni konsumować teraz, a nie za jakiś czas w przyszłości.

- pieniądz obiecany nam w przyszłości wcale nie musi do nas trafić ( ze względu na rożne czynniki losowe)

11. Wyjaśnij na czym polegają i z wyznacznikiem jakiej wartości pieniądza są związane:

1. Operacja oprocentowania - „liczenie do przodu” polega na ustaleniu kwoty do jakiej wzrośnie - po określonym czasie - uruchomiony kapitał, służy zatem poszukiwaniu przyszłej wartości pieniądza.

2. Operacja dyskontowania - „liczenie do tyłu” polega na ustaleniu obecnej (dzisiejszej) wartości przychodów spodziewanych w przyszłości. Jest to proces „powracania wartości w czasie”, a stosowana stopa (cena pieniądza) nazywana jest stopą dyskontową.

PYTANIA I ODPOWIEDZI (14.03.2011)

SYSTEM FINANSOWY

1. Wskaż podstawowe przesłanki istnienia systemu finansowego, biorąc pod uwagę znaczenie stosunków finansowych nawiązywanych przez różne podmioty oraz rolę w nich pieniądza i postępującej jego dematerializacji.

- system finansowy ma za zadanie zapewnić ufne i prawne rozliczanie transakcji bezgotówkowych z odroczonym terminem płatności.

- system finansowy umożliwia, w sposób bezpieczny, posługiwanie się środkami pieniężnymi.

2. Zdefiniuj system finansowy oraz określ, czym są takie jego elementy jak : formy organizacyjne gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych, akty prawne i instytucje finansowe.

SYSTEM FINANSOWY to zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom nawiązanie stosunków finansowych zarówno w sektorze realnym, jak i sektorze finansowym.

Formy organizacyjne gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych - to inaczej fundusze.

Akty prawne - na nich oparte są zachowania podmiotów posługujących
się pieniądzem podczas zawierania różnych transakcji oraz dokonywania różnych
operacji finansowych.

Do najważniejszych aktów prawnych zaliczamy :

- ustawa zasadnicza (rola i miejsce banku centralnego, kwestie budżetowe),

- ustawy regulujące działalność banków (prawo bankowe),

- działalność rządu w sferze finansów publicznych (ustawy skarbowe, prawo podatkowe),

- działalność towarzystw ubezpieczeniowych (prawo ubezpieczeniowe)

- aktach wykonawczych (akty wydawane przez egzekutywę (rząd) oraz przez ministra finansów).

Instytucje finansowe i nadzoru sa podmiotami systemów finansowych !!

Instytucje finansowe - są elementem systemu finansowego działającym wyłącznie w sferze pieniężnej (przykłady instytucji finansowych : bank centralny, banki komercyjne, kasy oszczędnościowo-pożyczkowe, pozabankowi pośrednicy finansowi, np. towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa zarządzające funduszami powierniczymi, domy clearingowe, giełdy papierów wartościowych).

Do instytucji finansowych zalicza się także INSTYTUCJE NADZORU (np. bankowego, ubezpieczeniowego, rynku kapitałowego, funduszy emerytalnych).

3. Wyjaśnij istotę następujących funkcji systemu finansowego :

1. funkcja płatnicza, polegająca na tym, że system finansowy powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń w transakcjach gospodarczych zwłaszcza przy zakupie dóbr i usług;

2. funkcja płynności, w ramach której system finansowy umożliwia i ułatwia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów finansowych na gotówkę (pieniądz);

3. funkcja oszczędności, polegającą na promowaniu warunków atrakcyjnego
   lokowania nadwyżek pieniądza przy umiarkowanym ryzyku;

4. d) funkcja akumulacji bogactwa, polegająca na „przechowywaniu” siły na-
   uwani danego podmiotu;

5. funkcja kredytowa, która polega na zapewnieniu nieprzerwanego dopływu kredytu dla przedsiębiorstw, gospodarstw domowych i rządu, w celu finan-
   uwania inwestycji i konsumpcji;

6. funkcja minimalizowania ryzyka, polegająca na tym, że w system finansowy powinny być wbudowane mechanizmy i instrumenty minimalizujące ryzyko;

7. funkcja polityki gospodarczej, polegająca na możliwości prowadzenia przez rząd polityki mającej na celu wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie, walkę z inflacją i zachowanie stabilnej pozycji płatniczej względem zagranicy.

4. Wymień podstawowe sektory systemu finansowego :

System bankowy

Rynek finansowy

System ubezpieczeń finansowych

System finansowy procesów gospodarczych

POJĘCIA :

Sfera realna - związana jest ze sferą wytwarzania i konsumpcji (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa)

Sfera finansowa - związana jest z podmiotami prowadzącymi gospodarkę pieniężną.

Zarówno w sferze realnej jak i finansowej musi być zagwarantowane bezpieczne posługiwanie się środkami pieniężnymi i dokonywanie transakcji.

Fundusz - zasób środków finansowych bądź majątkowych przeznaczonych na jakiś cel. Także instytucja rozporządzająca tymi środkami. Wyraża zorganizowaną postać gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych.

Ze względu na kryterium własności wyróżniamy :

- FUNDUSZE PUBLICZNE

- FUNDUSZE PRYWATNE

Ze względu n kryterium przeznaczenia wyróżniamy :

- FUNDUSZE OGÓLNE (budżet państwa, gminy)

- FUNDUSZE CELOWE

Ze względu na kryterium podmiotowe wyróżniamy :

- FUNDUSZE PAŃSTWA

- FUNDUSZE SAMORZĄDÓW

- FUNDUSZE BANKÓW

- FUNDUSZE PRZEDSIĘBIORSTW

- FUNDUSZE ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH

PYTANIA I ODPOWIEDZI (21.03.2011)

SYSTEM BANKOWY

1. Zdefiniuj system bankowy i wyjaśnij na czym polega dwuszczeblowość systemu bankowego w Polsce.

System bankowy to całokształt różnorodnych i niezależnych instytucji  bankowych wraz z normami regulującymi ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Jego dwuszczeblowość polega na istnieniu banku centralnego - Narodowy Bank Polski oraz banków komercyjnych.

2. Wymień i krótko omów funkcje ekonomiczne instytucji bankowych.

Funkcje ekonomiczne:

a) kreowanie pieniądza będącego ostatecznym środkiem zapłaty - bank centralny

b) kreowanie zdecentralizowanego pieniądza wkładowego jako instrumentu kredytowego i środka płatniczego - banki komercyjne

c) pośredniczenie między posiadaczami a potrzebującymi środków pieniężnych - banki komercyjne oraz inne instytucje niebankowe.

3. Podaj ustawowo zdefiniowane: cel działania i zadania banku centralnego na przykładzie Narodowego Banku Polskiego.

Cele NBP:

- gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych przedsiębiorstw i instytucji oraz oszczędności ludności

- udzielanie kredytów na cele produkcyjne i konsumpcyjne

- udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych

Zadania NBP:

- organizowanie rozliczeń pieniężnych

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

- prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami

- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

- regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

- opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej

4. Scharakteryzuj krótko następujące funkcje banku centralnego:

1. funkcja banku emisyjnego - NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

2. funkcja banku banków - NBP sprawuje kontrolę nad wszystkimi bankami i nadzoruje cały system bankowy.

3. funkcja banku państwa - NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

5. Wymień znane Ci instrumenty polityki pieniężnej stosowane przez bank centralny i opisz ich wpływ na rozmiary podaży pieniądza.

Stopa procentowa - wpływa na podaż pieniądza w następujący sposób: im wyższa jest stopa procentowa tym mniejsza jest kreacja pieniądza, bo koszty kredytu są większe. Im niższa jest stopa procentowa, tym większa podaż pieniądza, bo koszty kredytu są mniejsze.

Stopa rezerwy obowiązkowej - miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do banku centralnego w celu zabezpieczenia ich wypłacalności (banków komercyjnych). W zależności od tego jaki jest wskaźnik rezerwy obowiązkowej bank centralny decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza.

Im wyższa jest stopa rezerw obowiązkowych tym mniejszą część pieniędzy bank centralny może przeznaczyć na udzielanie kredytów.

Operacje otwartego rynku - służących kontrolowaniu podaży pieniądza. Polega na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych, przeważnie państwowych, na otwartym rynku. Jest to najczęściej stosowane, elastyczne oraz skuteczne narzędzie polityki pieniężnej.

6. Wyjaśnij, dlaczego bankom komercyjnym przypisuje się w gospodarce rangę instytucji zaufania publicznego.

Banki komercyjne, ze względu na to, ze dysponują naszymi środkami pieniężnymi, ze względu na swoją rolę oraz zadania im powierzone, są instytucjami zaufania publicznego.

7. Jak najogólniej można podzielić operacje bankowe?

Operacje bankowe najogólniej można podzielić na:

1. Operacje aktywne (czynne) - operacje kredytowe

2. Operacje pasywne (bierne) - operacje depozytowe

3. Operacje pośredniczące - operacje rozliczeniowe

8. Jak najogólniej można zdefiniować cel działania banków komercyjnych?

Zadania banku:

-gromadzenie środków pieniężnych

-udzielenie kredytów i pożyczek pieniężnych

-dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym

- zaspokajanie potrzeb klientów

9. Wskaż, od czego zależą przede wszystkim dochody osiągane przez banki komercyjne?

Źródłem dochodów banków komercyjnych są przede wszystkim:

- operacje rozliczeniowe

- odsetki od udzielonych kredytów

10. Wyjaśnij, w jaki sposób operacje bankowe znajdują swoje odbicie w strukturze majątku (aktywów) i źródeł finansowania (pasywów) banków komercyjnych?

Stronę aktywów w bankach komercyjnych realizuje strona kredytowa. Dominują w niej należności od kredytobiorców i inwestycje. Po stronie pasywów dominują zobowiązania (kapitały obce i kapitały własne są niewielkie). Banki te posiadają mało rzeczowych aktywów trwałych oraz zapasów.

11. Podaj przykłady usług finansowych, które mogą - zgodnie z prawem bankowym - wykonywać wyłącznie banki komercyjne (przykłady czynności bankowych).

- udzielanie pożyczek, kredytów

- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych

- realizowanie krótkoterminowych lokat

- rozliczenia bankowe

- wydawanie pieniędzy w formie elektronicznej

- emitowanie papierów wartościowych

- bankowe rozliczenia pieniężne

12. Podaj przykłady usług finansowych, które mogą - zgodnie z Prawem bankowym - wykonywać banki komercyjne i inne instytucje finansowe.

- udzielanie pożyczek pieniężnych (kantory, banki)

- udzielanie i potwierdzanie poręczeń (bank zobowiązuje się, że w razie gdy podmiot nie wykona pewnej czynności to bank za niego to wykona)

- dokonywanie przekazów pieniężnych

13. Podaj przykłady usług finansowych nawiązanych ściśle z działalnością bankową, a które mogą - zgodnie z Prawem bakowym - wykonać banki komercyjne i inne instytucje finansowe.

- dokonywanie obrotu papierów wartościowych

- świadczenie usług w zakresie konsultacyjno-doradczym

Kredyt redyskontowy

Bank centralny odkupuje od banków komercyjnych weksle, które zostały przez nie uprzednio zdyskontowane. Bank komercyjny może przedstawić weksel do redyskonta w banku centralnym jeżeli chce zwiększyć swoją płynność, aby następnie zwiększyć akcję kredytową. Bank centralny aby zachęcić bądź zniechęcić banki komercyjne do operacji redyskontowania weksli, a przez to wpłynąć na zdolność udzielania kredytów, może podwyższać lub obniżać stopę redyskonta weksli.

Kredyt refinansowy

Udzielany jest bankom przez NBP w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. Za pomocą kredytów refinansowych bank centralny ma wpływ na działalność banków operacyjnych przez określenie warunków kredytowych. Przy udzielaniu kredytu refinansowego NBP kieruje się zdolnością banku do spłaty tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty, z tym, że kredyt ten może być także udzielony bankowi dla realizacji postępowania naprawczego banku.

Kredyt lombardowy

Jest on udzielany jednostkom gospodarczym pod zastaw ruchomości, w tym głównie papierów wartościowych, towarów, metali szlachetnych. Kredyt lombardowy banku centralnego - kredyt pod zastaw papierów wartościowych, udzielany bankom komercyjnym przez bank centralny. Kredyt lombardowy banku komercyjnego - udzielany osobom fizycznym lub prawnym. Na czas trwania umowy kredytowej bank przejmuje zastawioną ruchomość, a w przypadku niewywiązania się klienta ze spłaty nabywa możliwość sprzedaży zastawu.

Polityka pieniężna

Polityka pieniężna to systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.

Bezpośredni cel inflacyjny

Strategia polityki pieniężnej, w której bank centralny państwa wyznacza poziom inflacji na dany okres i za priorytet stawia sobie osiągnięcie tego poziomu. Polega na utrzymaniu stabilności cen.

Bank uniwersalny

Instytucje, które dokonują wszystkich czynności bankowych bez ograniczeń w ich działalności; obsługują one wyłącznie osoby fizyczne lub podmioty gospodarcze, bądź też prowadzą działalność mieszaną;

Bank specjalistyczny

Zajmują się finansowaniem działalności wymagającej szczególnego rodzaju fachowej obsługi bankowej; do banków specjalistycznych zalicza się:

- banki hipoteczne, zajmujące się udzielaniem kredytów i finansowaniem budownictwa mieszkaniowego i gospodarczego;

- banki samochodowe, tworzone w celu prowadzenia działalności kredytowej związanej ze sprzedażą danej marki samochodowej;

- banki komunalne, zakładane przez władze samorządowe

- banki internetowe, oferujące swoje usługi tylko i wyłącznie za pośrednictwem kanałów teleinformatycznych;

Banki inwestycyjne

w zakres działalności tych baków zalicza się gromadzenie kapitałów długoterminowych, przyjmowanie lokat długoterminowych, pośrednictwo w przeprowadzaniu publicznych emisji papierów wartościowych, dostarczanie kapitałów nowym podmiotom gospodarczym, prowadzenie bezpośrednich inwestycji, przygotowywanie i przeprowadzanie fuzji przedsiębiorstw, pośrednictwo we wtórnym obrocie instrumentami finansowymi i prowadzenie działalności analitycznej;

PYTANIA I ODPOWIEDZI (28.03.2011)

RYNEK KAPITAŁOWY

1. Wymień podstawowe segmenty rynku finansowego i wyjaśnij, co jest przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym.

Podstawowe segmenty rynku finansowego to:

- rynek kapitałowy

- rynek narodowy

- rynek pieniężny

- rynek instrumentów pochodnych

Przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym są instrumenty finansowe długoterminowe, które emitowane są na dłużej niż na 1 rok.

2. Wyjaśnij cel funkcjonowania rynku kapitałowego.

Podstawowym celem funkcjonowania rynku kapitałowego jest umożliwienie różnym podmiotom gospodarczym pozyskiwania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną oraz finansowanie potrzeb publicznych

3. Wyjaśnij, na czym polega funkcja rynku kapitałowego przejawiająca się w umożliwieniu mobilizacji kapitału.

Umożliwia mobilizacje kapitału, czyli jego przepływ między tymi, którzy posiadają go w nadmiarze, a tymi, którzy go poszukują w celu finansowania inwestycji

4. Wyjaśnij, na czym polega funkcja rynku kapitałowego przejawiająca się w umożliwieniu wyceny kapitału.

Umożliwia wycenę kapitału poprzez wycenę papierów wartościowych na rynku wtórnym.

5. Wyjaśnij, na czym polega funkcja rynku kapitałowego przejawiająca się w zagwarantowaniu płynności inwestycji.

Zapewnia płynność inwestycji przez możliwość sprzedaży posiadanych obligacji i akcji, a uczestnicy rynku mogą uzyskać pieniądze na nowe inwestycje.

6. Wyjaśnij, kim są następujący uczestnicy rynku kapitałowego i podaj przykłady:

1. Inwestorzy - osoby posiadające fundusze (kapitały) i przeznaczające je na dobra majątkowe (inwestycyjne). Inwestor na rynku kapitałowym to osoba prawna lub fizyczna, która angażuje swój kapitał w celu jego pomnożenia.

2. Emitenci - osoba prawna, wystawiająca papiery wartościowe we własnym imieniu. Głównym celem tej emisji jest pozyskiwanie kapitału.

3. Pośrednicy - grupa wyspecjalizowanych instytucji pośredniczących, organizujących i regulujących sprawne funkcjonowanie tego rynku. Pełnią oni funkcje usługowe na rzecz inwestorów i emitentów.

4. Podmioty nadzoru - to m.in. Komisja Nadzoru Finansowego, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, Centralna Tabela Ofert.

7. Wyjaśnij czym są instrumenty finansowe transferu kapitału, które są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym i wskaż dwa podstawowe ich rodzaje.

Instrument finansowy < Papier wartościowy

(szersze pojecie)

Instrument finansowy transferu kapitału to kontrakt w oparciu o który emituje się papiery wartościowe.

8. Czym charakteryzują się akcja i obligacja, biorąc pod uwagę następujące kryteria:

1. Zaklasyfikowanie do rodzaju instrumentu finansowego

2. Istota kontraktu

3. Korzyści dla posiadacza instrumentu

4. Ryzyko związane z posiadania instrumentu

OBLIGACJE - bardziej pewne, mniejsze korzyści, ryzyko zyskowności mniejsze, emitent zobowiązuje się do zwrotu wartości nominalnej i odsetek.

AKCJE - bardziej ryzykowne, zmienne korzyści, bardziej niepewne, im większe ryzyko tym większy zysk.

9. Jakie rodzaje cen obligacji i akcji możesz wskazać.

Ceny nominalne - określana jest przez emitenta

Ceny rynkowe - uzależnione są od popytu i podaży

Obligacje mogą być sprzedawane z dyskontem - różnicą między ich wartością nominalną a ceną emisyjną, po jakiej obligatariusze zakupili obligacje.

10. Wyjaśnij, na czym polegają następujące formy obrotu na rynku kapitałowym:

1. Rynek publiczny i prywatny

Rynku publicznym - papiery wartościowe są oferowane do odpłatnego nabycia do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata.

Rynek prywatny - nie ma uregulowań prawnych, inwestorzy sami umawiają się między sobą i spotykają się prywatnie.

2. Rynek pierwotny i wtórny

Na rynku pierwotnym papiery wartościowe sprzedawane są przez emitenta pierwszy raz, na rynku wtórnym są sprzedawane poraz kolejny. Akcje imienne nie trafią nigdy na rynek wtórny!

3. Rynek regulowany i alternatywne systemy obrotu

Obrót regulowany to taki, który ma cechy zorganizowanego miejsca. Alternatywny system obrotu to instytucja, która nie posiada giełdowej regulacji, ale jest rynkiem regulowanym, działa jak operator systemu kojarzącego popyt i podaż na dane instrumenty finansowe wewnątrz tego systemu.

4. Rynek giełdowy i pozagiełdowy

Rynek giełdowy - jest bardzo zorganizowany i bardzo bezpieczny.

Rynek pozagiełdowy - nie ma fizycznej lokalizacji. Za pośrednictwem centralnej tabeli ofert.

Instrument finansowy - forma zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu względem drugiego. Zobowiązanie to może przyjąć postać zapisu księgowego lub papieru wartościowego.

Instrument finansowy rynku kapitałowego

Jest formą zobowiązań pieniężnych, których okres zapadalności jest dłuższy niż rok.

Instrumenty dzielimy na (kryterium czasu):

• średnioterminowe - okres zapadalności: od 1 roku do 3 lat

• długoterminowe - okres zapadalności: powyżej 3 lat

Instrumenty rynku kapitałowego dzielimy na (w ujęciu ogólnym):

• kredyty i pożyczki bankowe powyżej 1 roku

• zbywalne papiery wartościowe (zobowiązania pieniężne przeznaczone do obrotu na rynku kapitałowym)

Sekurytyzacja - polega na wykupie wierzytelności ze środków uzyskanych z emisji obligacji.

Akcja - papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego.

Obligacja - papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach. Obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co oznacza, iż przyznają identyczne uprawnienia.

Obligacje o stałym oprocentowaniu - to takie obligacje, których oprocentowanie jest znane i nie zmienia się przez cały czas do terminu wykupu.

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu - to takie obligacje, których oprocentowanie zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Oprocentowanie to zależy od ustalonego wskaźnika, którym może być np. stopa rentowności bonów skarbowych (w okresie poprzedzającym płatność odsetek).

Obligacje zerokuponowe - (inaczej: obligacje z kuponem zerowym) to takie obligacje, od których nie są płacone odsetki, ale cena obligacji jest zawsze niższa niż wartość nominalna.

Obligacje zamienne (ang. convertible bond) - rodzaj obligacji dających jej posiadaczowi możliwość (prawo) do zamiany ich na akcje firmy emitującej lub akcje rodzimego przedsiębiorstwa emitenta. Te obligacje dają możliwość kupna akcji określonych przedsiębiorstw prywatyzowanych drogą kapitałową.

Akcja uprzywilejowana (en. preferred stock) - akcja dająca dodatkowe przywileje (niekoniecznie wszystkie jednocześnie):

• większa liczba głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Wg starego kodeksu handlowego było to maksymalnie 5, obecnie liczba ta może wynosić 2 głosy za każdą posiadaną akcję,

• uprzywilejowanie co do dywidendy. Dywidenda taka nie może przekraczać 150% wysokości dywidendy przysługującej z akcji nieuprzywilejowanej,

• pierwszeństwo do nowych emisji,

• prawo do podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

Akcja imienna - akcja, z której uprawnionym jest osoba (fizyczna lub prawna) wskazana w dokumencie akcji. Cechą charakterystyczną akcji imiennych jest to, że akcje te związane są z konkretną osobą wymienioną w dokumencie akcji z imienia i nazwiska - w przypadku osób fizycznych bądź nazwy (firmy) - w przypadku osób prawnych; uprawnionymi z akcji na okaziciela są natomiast osoby będące w posiadaniu dokumentu akcji.

PYTANIA I ODPOWIEDZI (04.04.2011)

SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH I UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1. Zdefiniuj system finansów publicznych.

Finanse publiczne - obejmują procesy związane z gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem finansowych środków publicznych, w oparciu o regulacje prawne oraz finansowaniem deficytu budżetowego i obsługą długu publicznego. Podmiotowo finanse publiczne oznaczają instytucjonalne ramy w których dokonują się powyższe procesy.

Jest to element systemu finansowego. określa podmioty, które gromadzą i rozdysponowują środki publiczne, ich formę organizacyjną oraz zasady prowadzenia polityki finansowej : budżetu państw, budżetów samorządowych i funduszy celowych.

2. Czym różnią się motywy działalności państwa od motywów działania podmiotów sfery realnej (przedsiębiorstw, gospodarstw domowych)?

3. W jakich dwóch zasadniczych sferach państwo prowadzi aktywność?

4. Wymień i krótko scharakteryzuj funkcje państwa.

Funkcja alokacyjna (państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli)

Funkcja redystrybucyjna (tzw. wtórny podział PKB; w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej; funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych)

Funkcja kontrolna (redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi; umożliwia także kontrole prowadzenia tejże gospodarki)

Funkcja stabilizacyjna (spełnianie przez finanse publiczne ww. 3 funkcji powoduje materializowanie się funkcji 4; polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej- zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny; mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać lub zniechęcać podmioty do aktywności gospodarczej)

5. Wymień przykłady podmiotów sektora finansów publicznych, w oparciu o art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych.

W myśl art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych do sektora finansów publicznych zalicza się:

• organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki;

• jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

• fundusze celowe;

• państwowe szkoły wyższe;

• jednostki badawczo-rozwojowe;

• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

• państwowe lub samorządowe instytucje kultury;

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

• Kasy Chorych;

• Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

• państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podst. odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

6. Wyjaśnij, czym są wydatki publiczne i czym się charakteryzują?

Wydatki publiczne - to środki pieniężne przeznaczone na realizację przedsięwzięć państwowych i samorządowych. Charakteryzują się dużą sztywnością i tym, że są uzależnione od rozwoju gospodarki.

7. Wyjaśnij, czym są rzeczywiste, a czym redystrybucyjne wydatki publiczne?

Wydatki rzeczywiste - Wydatkowanie na bieżącą konsumpcję albo na inwestycję - środki przeznacza się bezpośrednio do zwiększenia globalnego popytu

Wydatki redystrybucyjne polegają na przekazywaniu środków publicznych innym podmiotom bez świadczenia wzajemnego z ich strony

8. Wyjaśnij, czym są rozchody publiczne?

Rozchody publiczne są pojęciem szerszym niż wydatki publiczne. Zalicza się do nich spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, udzielone pożyczki.

9. Wyjaśnij czym są dochody publiczne?

Dochód publiczny - dochód uzyskany przez państwo i samorządy.

10. Wyjaśnij czym są: a) dochody z własności publicznej, b) daniny pieniężne c) inne świadczenia pieniężne bezzwrotne, ale dobrowolne? Podaj przykłady.

Dochody z własności publicznej - związane z majątkiem publicznym, mogą pochodzić z działalności gospodarczej prowadzonej w celach zarobkowych przez władzę publiczną oraz z praw majątkowych.

Daniny publiczne - podatki, opłaty oraz składki na ubezpieczenia społeczne Są nakładane obowiązkowo i podmiot nie otrzymuje w zamian żadnej korzyści;

Inne świadczenia pieniężne bezzwrotne, ale dobrowolne - to np. darowizny.

11. Wyjaśnij czym są przychody publiczne?

Przychody publiczne są pojęciem szerszym od dochodów.

12. Zdefiniuj pojęcie budżetu państwa.

Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Stanowi najważniejszą część dochodów i wydatków sektora finansów publicznych. Jest to roczny plan dochodów i wydatków instytucji szczebla centralnego (tzn. instytucji rządowych), nazywany też często planem finansowym państwa.

13. Czym są fundusze celowe? Podaj przykłady.

Funduszem celowym jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań (chyba że przepisy stanowią inaczej). Np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i gospodarki rolnej.

14. Jakie rodzaje sald budżetu państwa potrafisz wymienić?

- deficyt budżetowy

- równowaga budżetowa

- nadwyżka budżetowa

15. Czym jest deficyt budżetowy, a czym deficyt finansów publicznych?

Deficyt budżetowy - to nadwyżka wydatków państwa nad jego przychodami.

Jeżeli dodamy do tego saldo funduszy celowych i saldo rozliczeń zagranicznych oraz saldo budżetów jednostek terytorialnych to otrzymamy deficyt finansowy.

16. Jak powstaje dług publiczny?

Dług publiczny powstaje gdy strumień dochodów jest mniejszych rozmiarów niż strumień wydatków

17. Wskaż podstawowe źródła finansowania długu publicznego?

- emitowanie papierów wartościowych

- dłużne papiery wartościowe

- zaciągane przez państwo kredytów, pożyczek od instytucji państwowych, krajowych lub zagranicznych.

18. Jaka jest główna przesłanka wyodrębnienia samorządów terytorialnych?

…

19. Czym jest samorząd terytorialny i jaki jest podział administracyjny jst w Polsce?

Samorządy terytorialne to rodzaj samorządu, forma organizacji społeczności lokalnych powołana do kierowania i zarządzania sprawami publicznymi w interesie mieszkańców. Wyłonił się z różnych form organizacji społeczności lokalnych (miast i wsi).

Podział : Gminy, Powiat, Województwa.

20. Jakie są rodzaje dochodów jst? Omów krótko każdą grupę i podaj przykłady.

- dochody własne

- subwencje ogólne - jest uzupełnieniem dochodów własnych gminy w celu realizacji wszystkich zadań własnych i zleconych.

- dotacje celowe - charakteryzują się tym, że niewykorzystane środki należy zwrócić do budżetu państwa. Wykorzystywane są na finansowanie projektów np. budowa, zarządzanie i dbanie o obiekty sportowe, skutki klęsk żywiołowych.

21. Co zalicza się do dochodów potencjalnych jst?

Dochody potencjalne jst to środki pochodzą z budżetu zagranicznego(np. Unii Europejskiej).

22. Jakie są rodzaje zadań jst? Omów krótko każdą grupę i podaj przykłady.

Przepisy obowiązującego prawa, określają trzy rodzaje zadań samorządu terytorialnego:

1. zadania własne - z własnych środków są finansowane i na własną odpowiedzialność. Podzielić możemy je jeszcze na :

1. obowiązkowe

- opieka zdrowotna

- szkolnictwo

- elementarne potrzeby

- dostęp do mediów

- oczyszczalnie ścieków

2. fakultatywny

- renowacja dróg

2) zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej - środki finansowania są zagwarantowane przez państwo i odpowiedzialny jest wojewoda. Np. ewidencja ludności , powszechny spis ludności.

3) zadania zlecone przez państwo w zakresie organizacji wyborów i referendów - przyjęte w drodze umowy. Np. obsługa linii komunikacyjnych na trasie Gliwice - Bytom

PYTANIA I ODPOWIEDZI (11.04.2011)

SYSTEM FINANSÓW UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

1. Wymień znane Ci sposoby pokrywania finansowych następstw realizacji różnych zdarzeń losowych.

Ubezpieczenia są najczęstszym sposobem pokrywania finansowych następstw realizacji różnych zdarzeń losowych.

2. Na czym polega ubezpieczenie jako urządzenie gospodarcze?

Ubezpieczenie - jako urządzenie gospodarcze - realizować może (i realizuje) różnorodne zadania, które służą w głównej mierze gospodarce narodowej. Te zadania oraz sposoby ich realizacji są związane z funkcjami i zasadami ubezpieczeń gospodarczych.

3. Na czym polega usługa świadczona przez zakłady ubezpieczeniowe?

Działalność ubezpieczeniowa polega na udzieleniu ochrony ubezpieczeniowej podmiotom, z którymi zawarło się odpowiednią umowę. Realizacją owej ochrony jest wypłata odszkodowania/świadczenia ubezpieczonemu, na podstawie jego wniosku, własnych ustaleń, bądź orzeczenia sądu. Ubezpieczeni zobowiązani są do płacenia składek, które są podstawa wypłacenia odszkodowania w razie zrealizowania się zdarzenia losowego.

4. W jakich dwóch formach organizacyjno-prawnych możliwe jest prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce i jaki jest cel działania tych podmiotów?

5. Wymień podstawowe zasady wykonania działalności ubezpieczeniowej w Polsce?

Zakład ubezpieczeń jest przedsiębiorstwem, które może wykonywać tylko i wyłącznie działalność ubezpieczeniową. Jeden zakład może sprzedawać tylko ubezpieczenia I albo II działu (czyli nie może jednocześnie oferować ubezpieczeń na życie i ubezpieczeń majątkowych, pozostałych osobowych). Działalność ubezpieczeniowa może być wykonywana wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych, ponadto wymagane jest zezwolenie od Komisji Nadzoru Finansowego

6. Wymień i krótko scharakteryzuj podstawowe funkcje zakładów ubezpieczeń.

Do głównych funkcji towarzystw ubezpieczeniowych zaliczamy:

• Funkcję ochrony ubezpieczeniowej - Jest to podstawowa funkcja ubezpieczeń mająca na celu wyrównywanie szkód. Prócz tego istotę ubezpieczenia stanowi również gotowość zakładu ubezpieczeń do wypłaty odszkodowania w razie wystąpienia szkody u osoby ubezpieczonej. Ochrona ubezpieczeniowa jest to wszystko co ubezpieczony otrzymuje od zakładu ubezpieczeń, a w szczególnym przypadku jest to kompensacja zaistniałej szkody. Kompensacja nie dotyczy każdego, natomiast ochrona ubezpieczeniowa dotyczy każdego kto korzysta z ubezpieczenia. Posiada również efekt negatywny: jeśli zajdzie zdarzenie losowe to oczekujemy że zakład wypłaci odszkodowanie.

• Funkcję prewencyjną - Ubezpieczenie musi zawierać pewne elementy prewencyjne, aby mogło prawidłowo funkcjonować. Zakład ubezpieczeń określa pewne warunki ubezpieczenia, które zawierają elementy prewencyjne. Zapisy te określają minimalne wymogi w zakresie działań prewencyjnych podejmowanych przez ubezpieczonego w celu uniknięcia szkody. Bez prewencji prawnej, legislacyjnej ubezpieczenia nie mogłyby funkcjonować. Prewencja ma prowadzić do zmniejszenia liczby zdarzeń losowych, do zmniejszenia skali szkodowości, a tym samym kompensacji.

• Funkcja akumulacji kapitału - jest to zdolność do gromadzenia środków pieniężnych; skłonność do tworzenia dużych rezerw finansowych, dużych funduszy.

7. Wymień i krótko charakteryzuj podstawowe zasady ochrony ubezpieczeniowej.

- Zasada realności ochrony ubezpieczeniowej - zakład ubezpieczeniowy oferuje usługę polegającą na obietnicy dostarczania określonych środków finansowych w przypadku wystąpienia określonej szkody. Tym samym ubezpieczający może i powinien liczyć na to, że strata losowa zostanie mu wyrównana przez ZU, w granicach ubezpieczenia.

- Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej - sprowadza się do tego, że ochrona ubezpieczeniowa powinna być pełna, tzn. ubezpieczenie powinno w pełni pokrywać powstałe szkody - choć istnieją pewne odstępstwa od tej zasady.

- Zasada powszechności ochrony ubezpieczeniowej - objęcie ochroną ubezpieczeniową wszystkich podmiotów, których ubezpieczenie jest uzasadnione oraz wszystkich zagrażających ubezpieczonemu przedmiotowi ryzyk.

8. Wymień znane Ci gwarancje realności ochrony ubezpieczeniowej:

Prawne zabezpieczenie realizacji realności sprowadza się m.in. do:

• ochrony przed nieuzasadnioną odmową wypłaty odszkodowań i świadczeń,

• możliwości sądowego dochodzenia roszczeń wobec zakładu ubezpieczeń,

• określenia terminów wypłaty bezspornej części odszkodowań i świadczeń,

• precyzyjnego wskazania w ogólnych warunkach ubezpieczeń obowiązków i praw stron umowy ubezpieczenia wraz z podaniem wyłączeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• sprawowania nadzoru nad podmiotami oferującymi usługi ubezpieczeniowe

Ekonomiczne

• posiadane kapitały własne

• przyjęte zasady kalkulacji składek ubezpieczeniowych

• właściwa polityka w zakresie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• prawidłowa działalność lokacyjna

• odpowiednie umowy w zakresie reasekuracji biernej i czynnej

• ponoszone koszty działalności

9. Wymień podstawowe różnice pomiędzy ubezpieczeniami społecznymi i gospodarczymi.

UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE	UBEZPIECZENIE GOSPODARCZE
Tylko osobowe	Osobowe i majątkowe
W większości obowiązkowe	W większości dobrowolne
Zapewnia minimum socjalne	Uzupełniają, rozszerzają zasięg społeczny
Pracodawca ubezpiecza swojego pracownika	Osoba ubezpieczająca jest osoba ubezpieczoną
Część ciężaru składki ponosi pracodawca	Płacona osobiście
Wypłata świadczeń jest gwarantowana przez państwo	W większości nie ma gwarancji w niektórych przypadkach UFG
Świadczenia pieniężne i rzeczowe	Świadczenia i odszkodowania tylko pieniężne
Powstają z mocy ustawy
Różne zakłady ubezpieczeń świadczą usługi w zakresie tych ubezpieczeń

10. Wymień podstawowe różnice pomiędzy ubezpieczeniami osobowymi i majątkowymi.

Ubezpieczenia osobowe dotyczą pokrywania potrzeb finansowych, które powstały w wyniku pewnych zdarzeń losowych wpływających na życie człowieka. Ubezpieczenia majątkowe natomiast mają pokrywać starty materialne, które powstały w wyniku określonej szkody. Kryteria rozróżniające te dwa typy ubezpieczeń to przede wszystkim przedmiot, podmiot ubezpieczenia, szkoda, suma ubezpieczenia oraz charakter świadczenia i czas obowiązujący w ubezpieczeniach. W ubezpieczeniach osobowych przedmiotem ubezpieczenia będzie ryzyko osobowe, które dotyczy życia, zdrowia oraz zdolności do pracy osoby, która jest ubezpieczona. Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego natomiast będzie ryzyko majątkowe, które obejmuje prawa oraz obowiązki majątkowe osoby ubezpieczonej. Kolejna różnica, która się uwydatnia to podmiot ubezpieczenia. W pierwszym wypadku ubezpieczenie dotyczy tylko i wyłącznie osoby fizycznej natomiast w ubezpieczeniu majątkowym podmiotem są zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Szkoda w pierwszym przypadku ma charakter niewierny w pieniądzu i nie zawsze jest to charakter negatywny. Natomiast w ubezpieczeniu majątkowym szkoda ma charakter wierny i w pieniądzu, dotyczy zdarzenia negatywnego. Charakter ubezpieczenia osobowego wyraża się w świadczeniu, natomiast w przypadku ubezpieczenia majątkowego jest to zawsze odszkodowanie.

11. Jakie specyficzne cechy posiada struktura majątku zakładu ubezpieczeń i struktura źródeł jego finansowania.

12. Wymień podstawowe źródła przychodów zakładów ubezpieczeń.

- składka ubezpieczeniowa

- przychody z lokat

- przychody z reasekuracji

13. Wymień podstawowe elementy kosztów zakładów ubezpieczeń.

Koszty zakładu ubezpieczeń to koszty ponoszone przez zakład ubezpieczeń w związku z jego funkcjonowaniem. Najważniejsze grupy kosztów to koszty operacyjne, obejmujące podstawowe koszty operacyjne i pozostałe koszty operacyjne oraz koszty operacji nadzwyczajnych. Podstawowe koszty operacyjne są związane bezpośrednio ze zwykłą działalnością ubezpieczeniową. Do podstawowych kosztów operacyjnych zalicza się koszty działalności technicznej i koszty działalności lokacyjnej.

14. Na czym polega równowaga finansowa zakładów ubezpieczeń i jaki ma ona wpływ na realność ochrony ubezpieczeniowej?

Podstawową regułą równowagi finansowej zakładu ubezpieczeń, oznacza konieczność zagwarantowania równowagi pomiędzy funduszem ubezpieczeniowym z jednej strony a wypłatami świadczeń i odszkodowań z drugiej strony.

15. Wymień i krótko scharakteryzuj podstawowe reguły ubezpieczeniowe, obowiązujące przy kalkulacji składek i świadczeń.

− Reguła równowagi składek i świadczeń ‐ nazywana podstawową regułą równowagi finansowej zakładu ubezpieczeń, oznacza konieczność zagwarantowania równowagi pomiędzy funduszem ubezpieczeniowym z jednej strony a wypłatami świadczeń i odszkodowań z drugiej strony. Reguła ta nie przesądza jednak o charakterze repartycji obciążeń na poszczególnych członków wspólnoty ryzyka.

− Reguła proporcjonalności składek i świadczeń ‐ oznacza konieczność zachowania odpowiedniej relacji pomiędzy składką a oczekiwanym świadczeniem ubezpieczeniowym. W praktyce oznacza to, że wysokość składki jest funkcją wysokości sumy ubezpieczenia. Im wyższa jest suma ubezpieczenia ceteris paribus tym wyższy powinien być poziom wnoszonej składki.

− Reguła równowartości składek i świadczeń - (zwana też zasadą składki sprawiedliwej), oznacza konieczność zapewnienia odpowiedniej relacji pomiędzy obciążeniem finansowym.

PYTANIA I ODPOWIEDZI (09.05.2011)

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

1. Zdefiniuj pojęcie przedsiębiorcy w aspekcie podmiotowym i czynnościowym oraz podmiotowym.

Przedsiębiorca - w ujęciu prawnym podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą

2. Jak rozumiesz pojęcie „przedsiębiorczość”?

Przedsiębiorczość - cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych przede wszystkim dla przedsiębiorców.

W teorii ekonomii przedsiębiorczość definiowana jest jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to m.in. umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka.

3. Czym jest działalność gospodarcza?

Działalność gospodarcza - forma aktywności przedsiębiorców działających na rynku.

4. Wymień i krótko scharakteryzuj podstawowe formy działalności gospodarczej przedsiębiorstw.

Podstawowe formy działalności gospodarczej:

• przedsiębiorstwo jednoosobowe;

• przedsiębiorstwo - spółka.

Przedsiębiorstwa jednoosobowe

Jest to przedsiębiorstwo, którego właścicielem jest jedna osoba fizyczna (nie ma tu znaczenia ilość osób zatrudnionych w takim przedsiębiorstwie). Działają one na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i Kodeksu Cywilnego. Ten typ firmy umożliwia najbardziej swobodne działanie i zarządzanie. Jest on najlepszy dla osób, które są sprawne i skuteczne w działaniu, nie lubią się podporządkowywać i mają odpowiednie zasoby finansowe.

Cechy:

• nie ma wymagań kapitałowych,

• sam decydujesz o swojej firmie, jej rozwój jest uzależniony tylko od Ciebie,

• łatwa w zmiana profilu działalności,

• niewysokie koszty rejestracji i prowadzenia,

• prostota rozliczeń księgowo-finansowych,

• składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne nie są zależne od wysokości twoich zarobków, możesz płacić najniższe możliwe składki, ale musisz je płacić także gdy nie osiągasz dochodów,

• łatwo możesz wprowadzić kapitał do firmy, jak i go wycofać,

• jako właściciel odpowiadasz osobiście za wszystkie długi firmy całym swoim majątkiem, odpowiedzialność rozciąga się również na Twojego współmałżonka - z wyłączeniem jego majątku odrębnego,

• brak możliwości zatrudnienia w firmie rodziny właściciela.

Spółki

Spółka jest to rodzaj działalności osób fizycznych lub prawnych mający na celu prowadzenie działalności gospodarczej. Wspólnicy działają w oparciu o umowę lub statut.

Spółki dzielimy na:

• spółki osobowe:

• cywilna,

• jawna,

• partnerska,

• komandytowa,

• spółki kapitałowe:

• z ograniczoną odpowiedzialnością,

• akcyjna.

1. Jaki może być cel działania przedsiębiorstwa? Podaj przykłady.

Przykłady celów działania przedsiębiorstwa:

- maksymalizacja cen akcji zbytu spółki

- maksymalizacja zysku (może być celem krótkookresowym)

- maksymalizacja korzyści osiąganych przez właścicieli przedsiębiorstwa

2. Wyjaśnij istotę konfliktu celów w przedsiębiorstwie. Jakie cele mogą mieć różne podmioty i osoby mające wpływ na działanie przedsiębiorstwa i jego wartości rynkowej?

Manager to osoba zarządzająca. Jej celem może być np. wysokie wynagrodzenie i dodatki do pensji np. służbowy samochód, telefon.

Pracownicy - celem ich może być coraz wyższe wynagrodzenie i gwarancja płacenia składek przez pracodawcę.

Właściciele - maksymalizacja osiąganych korzyści przez przedsiębiorstwo np. dążenie do proekologii.

3. Na czym polega maksymalizacja korzyści właścicieli przedsiębiorstwa i jego wartości rynkowej?

W gospodarce rynkowej celem tym jest maksymalizacja korzyści właścicieli przedsiębiorstwa wyrażająca się we wzroście jego wartości rynkowej. Przedsiębiorstwa funkcjonują w określonym otoczeniu społeczno-ekonomicznym i pełnią tam określone funkcje społeczne. Aby istnieć i rozwijać się, realizując swoje cele, przedsiębiorstwo jednocześnie realizuje różnorodne cele otoczenia. Dzieje się tak właściwie mimo woli, a nawet czasami wbrew woli przedsiębiorstwa. Np.: zatrudniając pracowników przedsiębiorstwo zmniejsza bezrobocie w regionie, rozwijając się przyczynia się też do rozwoju ekonomicznego społeczności lokalnej, dbając o dobry wizerunek firmy sponsoruje imprezy lub akcje społecznie pożyteczne, osiągając dobre wyniki ekonomiczne płaci większe podatki itd.. Efektywne godzenie różnych celów otoczenia z celami własnymi (z punktu widzenia przedsiębiorstwa są to cele nadrzędne w stosunku do celów otoczenia) jest więc koniecznością i bardzo ważną umiejętnością w procesie zarządzania przedsiębiorstwa

4. Na czym polega proces finansowania?

Proces finansowania polega na pozyskiwaniu kapitału i dysponowaniu nim na określony cel.

5. Wyjaśnij istotę finansowania wewnętrznego i wskaż jego źródła.

Finansowanie wewnętrzne, do którego zalicza się między innymi zysk netto, amortyzację, przekształcenie majątku, przekształcenie kapitału oraz rezerwy. Każde przedsiębiorstwo posiada majątek trwały i obrotowy, który jest niezbędny do prowadzenia bieżącej działalności gospodarczej. Finansowanie poszczególnych składników majątku może pochodzić z dwóch źródeł:

- kapitałów własnych (tezauryzacja zysku),

- kapitałów obcych (tworzenie rezerw).

Podstawowa różnica między nimi polega na tym, że kapitały własne pochodzą od samego przedsiębiorstwa lub jego akcjonariuszy czy udziałowców, a kapitały obce pozyskiwane są z zewnątrz - z otoczenia, w którym działa dane przedsiębiorstwo.

6. Wyjaśnij istotę finansowania zewnętrznego i wskaż jego źródła.

Finansowanie zewnętrzne zachodzi wtedy, gdy kapitał zaangażowany w działalność pochodzi spoza przedsiębiorstwa, co w praktyce oznacza, że jest zaczerpnięty z rynku finansowego (kapitałowego lub pieniężnego). Źródła finansowania zewnętrznego mogą być:

- własne (dostarczanie nowego i dodatkowego kapitału)

- obce (finansowanie za pomocą kredytów i pożyczek)

- mieszane (źródła obce i własne)

7. Czy pozyskanie zewnętrznego kapitału kosztuje?

Tak. Kapitał pozyskiwany z zewnątrz jest kosztem dla przedsiębiorstwa np. odsetki od kredytu.

8. Wyjaśnij pojęcia: kapitał własny, kapitał obcy.

Kapitałem własnym nazywamy wszelkie pieniądze, czy też majątek, który został włożony na konto rozwoju przedsiębiorstwa, którego jesteśmy właścicielami lub założycielami.

Kapitał obcy jest to wielkość środków finansowych , które wierzyciele dali do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas ograniczony. Środki pieniężne powinny być zwrócone w określonym terminie. Kapitał obcy w tym znaczeniu powiększa bazę finansowania co znaczy także o powiększeniu się przedsiębiorstwa.

9. Co stanowi majątek przedsiębiorstwa? Jakie można wyróżnić jego składniki? Jakie sprawozdanie finansowe je ujmuje i wg jakiej zasady grupuje?

Majątek przedsiębiorstwa jest to ogół dóbr rzeczowych, finansowych, wartości niematerialnych i prawnych, którymi dysponuje przedsiębiorstwo w czasie swojej działalności. Ujmowany jest w bilansie wg zasady wzrastającej płynności.

Majątek przedsiębiorstwa dzielimy na

• majątek trwały

1. wartości niematerialne i prawne

2. rzeczowe aktywa trwałe

3. należności długoterminowe

4. inwestycje długoterminowe

• majątek obrotowy

1. zapasy

2. należności krótkoterminowe

3. inwestycje krótkoterminowe

1. Jakie można wyróżnić źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa? Jakie sprawozdanie finansowe je ujmuje i wg jakiej zasady grupuje?

Można wyróżnić źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa własne (kapitał podstawowy, zapasowy, wynik finansowy) i obce (długoterminowe oraz krótkoterminowe:). Ujmuje je bilans przedsiębiorstwa wg wzrastającej wymagalności.

Kapitały własne - Mogą pochodzić zarówno ze źródeł zewnętrznych (wnoszone kapitały przez udziałowców w spółkach) jak i ze źródeł wewnętrznych (w ujęciu finansowym jest to zysk wypracowany przez firmę pozostający do jej dyspozycji) Udziałowcy wnoszący wkłady w kapitał spółki na ich zwrot mogą liczyć właściwie dopiero w chwili gdy zostanie ona zlikwidowana. Jednak na skutek przeprowadzenia odpowiednich procedur prawnych kapitały własne przedsiębiorstwa mogą zostać powiększone lub pomniejszone, jednak zawsze przy zapewnieniu zabezpieczenia interesów jej wierzycieli. Nadrzędnym celem zmiany wysokości kapitałów własnych spółki powinno być także stwarzanie warunków do efektywniejszego działania przedsiębiorstwa jak i zapewnienie stabilności jego rozwoju.

2. Scharakteryzuj krótko alternatywne źródła finansowania przedsiębiorstwa: własne, obce.

3. Na czym polega ocena przedsiębiorstwa wg teorii trzech soczewek?

Teoria trzech soczewek polega na przyglądaniu się firmie pod kątem trzech aspektów: ekonomicznego, finansowego i majątkowego. Każda z soczewek z osobna ujawnia pewien wycinek wiedzy o firmie, ale dopiero spojrzenie przez cały zestaw pozwala na pełną i rzetelną ocenę.

4. Na czym polega ocena działalności przedsiębiorstwa w aspekcie ekonomicznym? Wyjaśnij kategorie: zysku EBIT, zysku operacyjnego, zysku netto.

Pierwsza soczewka - soczewka ekonomiczna - ma w znacznej mierze charakter teoretyczny. Aspekt ekonomiczny obejmuje ogół zjawisk związanych z takimi kategoriami jak zysk, strata, przychody ze sprzedaży, koszty sprzedaży, stopa zwrotu z kapitału, stopa zysku. Teoretyczny aspekt wynika tu przede wszystkim z odmienności sposobów wyliczenia poszczególnych wskaźników. Sposoby te muszą odpowiadać obowiązującym normom prawnym oraz standardom finansowym. Dokumentem odpowiadającym temu aspektowi w sprawozdaniu finansowym jest rachunek zysków i strat.

Zysk EBIT (Earnings Before Interest and Taxes) - zysk uzyskany przed spłatą odsetek oraz opodatkowaniem.

Zysk z działalności operacyjnej (operacyjny) - w jego kalkulacji nie uwzględnia się kosztów i przychodów finansowych oraz nie koryguje się go w wynik zdarzeń nadzwyczajnych.

Zysk netto - miernik ten w pewnym stopniu uwzględnia całość powiązań przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym, wyniki zdarzeń nadzwyczajnych oraz powiązanie firmy z sektorem publicznym w ramach systemu podatkowego. (czyli marża ze sprzedaży plus rabaty po odliczeniu kosztów działalności i podatków. Jest rzeczywistym miernikiem opłacalności. Zysk netto to nadwyżka, która pozostaje po odjęciu wszystkich kosztów. Różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztem całkowitym)

5. Na czym polega ocena działalności przedsiębiorstwa w aspekcie finansowym? Wyjaśnij znaczenie strumieni pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.

Druga soczewka - soczewka finansowa - stanowi odpowiedź na pytanie o wpływ efektywności gospodarowania na wysokość funduszy w przedsiębiorstwie. Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w sprawozdaniu z przepływów na działalności operacyjnej (cash flow).

Kategoria ta jest pieniężnym odzwierciedleniem wyniku finansowego (nadwyżki w przypadku wartości dodatniej bądź straty w przypadku wartości ujemnej). Największa część dochodów pieniężnych jest generowana w ramach działalności operacyjnej. Natomiast koszty czy też wydatki pieniężne są pochłaniane w ramach działalności inwestycyjnej i finansowej.

Badanie strumieni pieniężnych jest bardzo ważne, ponieważ przedsiębiorstwa, zwłaszcza w długim okresie, muszą kontrolować swoją płynność finansową. Jej czasowa bądź stała utrata prowadzi w większości przypadków do upadłości przedsiębiorstwa. Równie niepożądanym zjawiskiem jest utrzymywanie w przedsiębiorstwie nadpłynności finansowej, która może świadczyć o niegospodarności czy też braku elementarnej wiedzy o inwestowaniu (na zasadzie „gotówka nieinwestowana traci na wartości”). Sytuacja ta wskazuje, że zarząd nie wykorzystuje możliwości uzyskania dodatkowych zysków, chociażby na rynku finansowym (np. obligacje skarbu państwa).

Podstawowym źródłem nadwyżki finansowej (zysku) w przedsiębiorstwie produkcyjnym powinna być działalność operacyjna. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku przedsiębiorstw usługowych czy też zajmujących się w ramach podstawowej działalności inwestowaniem - w takim wypadku większa część nadwyżki finansowej może być generowana na działalności inwestycyjnej (zmiany stanu posiadania praw majątkowych, rzeczy ruchomych, środków trwałych, nieruchomości itp.) czy finansowej.

6. Na czym polega ocena działalności przedsiębiorstwa w aspekcie majątkowym?

Trzecia soczewka - soczewka majątkowa - dotyczy ryzyka związanego z działalnością przedsiębiorstwa. Celem tego spojrzenia na firmę jest znalezienie odpowiedzi na kilka podstawowych pytań:

• Z jakich źródeł pochodzą środki finansujące majątek przedsiębiorstwa?

• Jak są ukształtowane relacje aktywów trwałych w stosunku do obrotowych oraz jak się ta relacja przekłada na ryzyko operacyjne?

• Jakie zasoby wchodzą w skład aktywów przedsiębiorstwa?

• Jak ukształtowana jest struktura pasywów oraz jaki jest udział kapitałów obcych w pasywach przekładających się na ryzyko finansowe firmy?

W praktyce wyróżnia się trzy podstawowe strategie finansowania majątku: dynamiczną, konserwatywną, umiarkowaną.

7. Omów podstawowe strategie finansowania majątku przedsiębiorstwa: konserwatywną, umiarkowaną i dynamiczną.

Strategia konserwatywna, zwana również strategią pasywną, to strategia której kluczową cechą jest stałe utrzymywanie wysokiego poziomu kapitału obrotowego netto.

Dynamiczna strategia finansowa, nazywana również strategią agresywną, zakłada minimalizację kapitału obrotowego netto.

Strategia umiarkowana w swoich założeniach uwzględnia utrzymywanie zoptymalizowanego poziomu płynności finansowej przy założeniu przeciętnej stopy zwrotu kapitału netto. Ten rodzaj strategii jest rozwiązaniem kompromisowym w stosunku do pozostałych dwóch strategii, czyli kompromisem między ryzykiem finansowym a rentownością kapitału własnego.

8. Jakie są podstawowe mierniki oceny kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa?

Podstawowymi miernikami oceny kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa jest RENTOWNOŚĆ I PŁYNNOŚĆ przedsiębiorstwa.

9. Wyjaśnij pojęcia: rentowność i płynność

Rentowność jest to miara efektywności gospodarowania. Obliczana jest ona jako stosunek zysku do danej wielkości finansowej, której rentowność jest wyznaczana. W finansach pojęcie rentowności odnosi się zarówno do przedsiębiorstw, inwestycji jak i papierów wartościowych. Najczęściej wyrażana jest ona procentowo.

Płynność - to zdolność do terminowego regulowania krótkoterminowych zobowiązań, jeden z elementów oceny finansowej przedsiębiorstwa. Zarządzanie płynnością ma na celu utrzymywanie odpowiedniej ilości środków pieniężnych i linii kredytowych.

10. Czy przedsiębiorstwo może być rentowne i zbankrutować z powodu braku płynności?

11. Jakie podmioty zewnętrzne są zainteresowane wynikami oceny kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa?

Banki, partnerzy firm, firmy ubezpieczeniowe, władze skarbowe, rynek papierów wartościowych, akcjonariusze, potencjalni inwestorzy itp.

---