Umowa Sprzedaży

Jest to jedna z najpoważniejszych umów i jest uregulowana w art.535 „sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać rzecz a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę”.

Po każdej ze stron są 2 podstawowe obowiązki:

1. po stronie kupującego;

• obowiązek odbioru rzeczy,

• obowiązek wydania rzeczy.

2. po stronie sprzedawcy;

• obowiązek przeniesienia własności rzeczy,

• obowiązek wydania rzeczy.

Ta umowa sprzedaży jest :

• umową konsensualną (solo consensu). Nie musi być wydania rzeczy, czy zapłaty ceny by zawrzeć umowę,

• umowa zobowiązująca ale w pewnym zakresie jest rozporządzająca,

• umową kauzalną, zobowiązanie każdej ze stron ma swoją podstawę w zobowiązaniu drugiej strony - causa obligandi vel acquirendi (sprzedawca zobowiązuje się względem kupującego po to, żeby uzyskać od niego roszczenie o zapłatę ceny i odpowiedni kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę by otrzymać rzecz sprzedaną czyli uzyskać prawo własności rzeczy),

• umową wzajemną. Umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Świadczenie jednej z nich (1) ma być (ustawa nie mówi, że jest)(2) odpowiednikiem (ekwiwalentem). Zachodzi tu związek, że ja daję aby od ciebie uzyskać wzajemne świadczenie, jakiś odpowiednik. Jest powiązanie tych 2 świadczeń, gdy jedno jest niemożliwe to zobowiązanie do spełnienia drugiego upada. To powiązanie odpowiedników jest subiektywne (różne ceny, bez równowagi) i wola stron ustalająca odpowiedniość świadczeń mieścić się musi w granicach w jakich nie może być podważona przez przepisy o wadach oświadczenia woli np. wyzysk. Wyróżniamy umowy wzajemne, które zawsze będą wzajemne np. umowa sprzedaży, zamiany, o dzieło, najmu, dzierżawy oraz umowy, które mogą być określane jako odpłatne lub nieodpłatne. Jeżeli może być umową nieodpłatną to nie jest to umowa wzajemna np. zlecenie, pożyczka.

Przedmiot umowy sprzedaży.

Zasadą jest, że przedmiotem umowy sprzedaży jest RZECZ (przedmiot materialny - ruchomość i nieruchomość). Mogą to być oprócz rzeczy istniejących także rzeczy przyszłe (spodziewane - emptio rei sperate), wówczas umowa sprzedaży jest zawarta pod warunkiem zawieszającym, że rzecz powstanie.

Mogą to też być pożytki z rzeczy np. plony ze zbóż, rzeczy mające być wytworzone.

Czym innym jest sprzedaż nadziei (emptio spei) np. los na loterii. Nabywamy szansę na wygraną, prawo do zrealizowania czegoś. Jest to umowa bezwarunkowa ale i losowa. Ktoś kupuje źrebię, którego jeszcze nie ma, a klacz ma się oźrebić, źrebię się nie oźrebiło bo klacz nie była źrebna. Jeżeli ryzyko obciąża kupującego to jest to sprzedaż nadziei. Jeżeli ryzyko jest podzielone lub nie obciąża kupującego to jest sprzedaż rzeczy przyszłej. Przy sprzedaży nadziei sama nadzieja musi istnieć bo inaczej jest to pierwotna niemożność świadczenia

Rzecz może być rzeczą cudzą - jeżeli jest to umowa obligacyjna to skutki prawne w postaci powstania zobowiązania do przeniesienia własności i wydania mogą powstać po stronie sprzedawcy, który nie jest właścicielem. On zakłada, że zanim termin tego świadczenia nadejdzie to on tę własność uzyska. Do wykonania konieczne jest żeby sprzedawca uzyskał własność.

Przedmiotem sprzedaży mogą być także energia i prawa. Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się wtedy odpowiednio. Energia to opanowane przez człowieka siły przyrody (elektryczność, para, gaz). Jest to sprzedaż prawa do korzystania z określonej ilości energii.

Prawa majątkowe mogą być sprzedawane tylko gdy są zbywalne.

Przedmiotem sprzedaży mogą być zespoły praw np. przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne. Art. 55 (2) „czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych”.

Art.1051 również może nastąpić zbycie spadku (zbiór praw i obowiązków).

Ogólnie przedmiotem sprzedaży są zbywalne prawa majątkowe.

Obowiązek sprzedawcy.

1. obowiązek przeniesienia własności rzeczy. Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości tę własność na nabywcę przenosi, chyba że strony co innego stanowią lub co innego wynika z przepisów szczególnych. Jeśli chodzi o rzeczy oznaczone co do gatunku to do przeniesienia własności konieczne jest ich wydanie, gdyż musi być konkretyzacja przedmiotów a to przeniesienie posiadania powoduje konkretyzację. Nie ma skutku rozporządzającego jeśli chodzi o rzeczy przyszłe lub cudze.

2. wydanie rzeczy.

Z punktu widzenia gospodarczego jest to najistotniejszy obowiązek sprzedawcy gdyż umożliwia kupującemu korzystanie z rzeczy. Rzecz powinna być wydana w odpowiedni miejscu i czasie. Miejsce wydania jest określone w art.454 §1 „miejscem wykonania świadczenia jest miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika (świadczenie niepieniężne -świadczenie sprzedawcy) z chwili zawarcia umowy”. Sprzedawca powinien przygotować rzecz i czekać aż kupujący rzecz odbierze. Dług ma charakter odbiorczy. Jeśli trzeba przenieść rzecz na kupującego to ryzyko transportu obciąża sprzedawcę. Dług ma charakter oddawczy. Może być sytuacja pośrednia - miejscem wydania rzeczy jest siedziba sprzedawcy ale umowa zobowiązuje sprzedawcę do przesłania rzeczy na miejsce wskazane przez kupującego. Wtedy jest to sprzedaż wysyłkowa i reguluje to art.544 „jeśli rzecz sprzedana ma być przesłana przez sprzedawcę do miejsca, które nie jest miejscem spełnieniem świadczenia, poczytuje się w razie wątpliwości (reguła interpretacyjna), że wydanie zostało dokonane z chwilą, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzył ją przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy tego rodzaju”.

Wydanie następuje wtedy gdy sprzedawca wydaje rzecz przewoźnikowi :

• to wydanie musi nastąpić w celu dostarczenia rzeczy na to miejsce przeznaczenia,

• sprzedawca musi powierzyć rzecz przewoźnikowi, który trudni się przewozem rzeczy tego rodzaju (zawodowy przewoźnik).

Cały przewóz jest na ryzyko kupującego.

Chwila wydania rzeczy jest ważna dla stron umowy bo art.548 „z chwilą wydania rzeczy, przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy”.

Sprzedawca ponosi w szczególności koszty wydania, zmierzenia lub zważenia rzeczy, opakowania, ubezpieczenia za czas przewozu i koszty przesłania rzeczy.

Jeśli chodzi o sprzedaż wysyłkową koszty ubezpieczenia i przesłania ponosi kupujący.

Koszty odebrania rzeczy ponosi kupujący.

Przed wydaniem odpowiada sprzedawca, a po wydaniu kupujący.

Czas wydania rzeczy. Jest to termin wynikający z porozumienia stron, z okoliczności np. towar ma charakter sezonowy. Jeśli termin nie wynika z umowy czy z okoliczności to wydanie rzeczy powinno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu przez kupującego.

Obowiązki kupującego.

Podstawowe obowiązki kupującego to:

1. zapłata ceny,

2. odebranie rzeczy.

Ad.1)

Cena to suma pieniędzy. Cenę strony powinny oznaczyć w umowie, jeżeli nie ustalą ceny i jej wysokości (essentialia negoti) to nie wiadomo czy mamy do czynienia z umową sprzedaży. Nie trzeba konkretyzować ceny, wystarczy że strony ustalą, że cena będzie ustalona według pewnych podstaw jej ustalenia. Strony mogą założyć, że będzie zapłata ceny przyjęta w stosunkach danego rodzaju.

Art.536 §2 mówi, że w razie wątpliwości należy traktować i poczytywać, że chodziło o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz miała być kupującemu wydana (cena rynkowa).

Cenę ustalają strony w umowie. W PRL organy państwa współwyznaczały a czasem dyktowały ceny na poszczególne produkty (ceny reglamentowane) np.

• ceny sztywne (zarówno maksymalne i minimalne) oraz wynikowe art.537 i następne odwołuje się do tych rodzajów cen. Dzisiaj to nie ma znaczenia.

• cena wynikowa - ustala się w jaki sposób sprzedawca ma obliczyć cenę za rzecz danego gatunku. Cena wynikowa też może mieć charakter sztywny. Dzisiaj przepisy nie przewidują cen sztywnych. Dzisiaj ustawa z 82 roku o cenach przewiduje tzw. ceny urzędowe ustalane przez Ministra Finansów np. na energię, produkty naftowe, węgiel. Ta ustawa przewiduje 3 rodzaje cen :

• urzędowe - ustala organ administracji na podstawie wykazu towarów i usług, uchwalonego przez sejm na wniosek Rady Ministrów. Ta ustawa mówi o cenach towarów i usług (za usługi jest tylko wynagrodzenie nie ma ceny). Przewidywane są te ceny na leki, na usługi świadczone prze publiczną służbę zdrowia, na spirytus luksusowy w butelkach litrowych. Mają charakter maksymalny według ustawy o cenach. Wyjątek rynek rolny - na produkty rolne mogą być ustalane ceny minimalne, chroni się producenta.

• regulowane - ustalane przez sprzedawców lub zrzeszenia sprzedawców na podstawie odpowiednich przepisów administracyjnych, mają charakter wynikowy. Mają charakter maksymalny według ustawy o cenach.

• Umowne. Cenę strony ustalają w umowie w drodze negocjacji. W tych negocjacjach kupujący może żądać przedstawienia mu podstawy kalkulacji ceny i sprzedawca ma obowiązek przedstawić taką kalkulację. Nie dotyczy to sprzedaży detalicznej.

Jeśli zapłacono cenę wyższą niż maksymalna to sprzedawca ma zwrócić nadwyżkę i zwrot nadwyżki według tej ustawy. Przepisy o nienależytym świadczeniu nie stosuje się. Jeśli strony naruszyłyby ceny regulowane to, to postanowienie o cenie, które naruszyło ustawę zostaję zastąpione przez przepisy ustawy. Jeśli doszło już do spełnienia świadczenia to odpowiednio strony są zobowiązane do nadwyżki

Miejsce i czas zapłaty.

Miejsce zapłaty jest w art.454 - jeśli chodzi o świadczenie pieniężne to siedziba sprzedawcy jest miejscem spełnienia świadczenia. Dług ma charakter oddawczy.

Art.488 mówi, że świadczenia z umowy wzajemnej mają być spełnione jednocześnie - więc zapłata ma być w momencie wydania rzeczy.

Odstępstwa są przy sprzedaży wysyłkowej - wydanie następuje z chwilą wręczenia rzeczy sprzedanej przewoźnikowi.

Kupujący zobowiązany jest zapłacić cenę dopiero po nadejściu rzeczy do miejsca przeznaczenia (nie wtedy kiedy otrzymał) i po umożliwieniu mu zbadania rzeczy.

Często wydanie rzeczy uwarunkowane jest od tego że mamy kwit, że zapłaciłem.

Problem dotyczy sytuacji gdy towar nie dotrze na miejsce przeznaczenia. Ulegnie przepadkowi, zniszczeniu a nikt nie odpowiada ani sprzedawca, kupujący, przewoźnik. Gdy rzecz wydał przewoźnik to sprzedawca nabył roszczenie o zapłatę kupujący zobowiązał się do zapłaty, p2 art.544 to tylko techniczny termin, moment wymagalności świadczenia. Kupujący ma obowiązek zapłacić cenę mimo, że towar nie nadszedł, zaginął tego wymaga wzajemność umowy. Kupujący może mieć wtedy roszczenie do przewoźnika, do zakładu ubezpieczeń itd. Art. 548 p2 - jeżeli strony zastrzegły inną chwilą przejścia korzyści i ciężarów, poczytuje się w razie wątpliwości, że niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z tą samą chwilą.

Ad.2)

Kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać. Jest to jego prawo, on ma roszczenie do sprzedawcy o wydanie rzeczy. To prawo kupującego odbioru rzeczy ale to również obowiązek względem sprzedawcy. Tłumaczy się to od strony gospodarczej tym, że sprzedawca nie może przetrzymywać rzecz dla kupującego w nieskończoność.

Jeżeli nadszedł termin wydania a kupujący się nie zgłasza (niewypełnienie świadczenia w terminie) to sprzedawca nadal posiada rzecz i powinien ją przechowywać z należytą starannością - musi ją pilnować, konserwować, składować. Nieodebranie rzeczy w terminie przez kupującego to jest dodatkowe źródło kłopotów dla sprzedawcy.

Wniosek z tego, że odbiór rzeczy to obowiązek kupującego.

Jeżeli kupujący nie odbiera rzeczy w terminie to popada w zwłokę nie tylko jako wierzyciel ale też w zwłokę jako dłużnik. Dochodzi więc do zbiegu przepisów o zwłoce wierzyciela i zwłoce dłużnika. Te przepisy o zwłoce wierzyciela są skonsumowane przez przepisy o zwłoce dłużnika bo one idą o wiele dalej. Kupujący będzie odpowiadał jak dłużnik będący w zwłoce.

Do tego dochodzą przepisy szczególne, które przewidują dla sprzedawcy szczególne środki ochronne:

• art.551 sprzedawca może w razie zwłoki oddać rzecz na przechowanie na koszt (najpierw koszt poniesie sprzedawca) i niebezpieczeństwo kupującego (pozbywa się ciężaru że rzecz ulegnie przypadkowemu zniszczeniu),

• art.551 §2 sprzedawca może nawet rzecz sprzedać na rachunek kupującego. Powinien jednak uprzednio wyznaczyć kupującemu dodatkowy termin do odbioru, chyba że wyznaczenie terminu nie jest możliwe albo że rzecz jest narażona na zepsuciu, albo że z innych względów groziłaby szkoda. O takiej sprzedaży sprzedawca powinien niezwłocznie zawiadomić kupującego.

Inne obowiązki sprzedawcy art.546:

• obowiązek poinformowania kupującego o stosunkach prawnych i faktycznych łączących się z rzeczą,

• obowiązek wydania dokumentów dotyczących rzeczy,

• obowiązek poinstruowania kupującego o sposobie korzystania z rzeczy jeśli jest to potrzebne do należytego z niej korzystania (np. w formie instrukcji),

• obowiązek udzielenia informacji o niebezpieczeństwie korzystania z rzeczy.

Jeżeli tych obowiązków sprzedawca nie wykona lub nienależycie wykona to niewykonanie może stać się przyczyną szkody i odpowiedzialności sprzedawcy.

Poza tymi obowiązkami podstawowymi na sprzedawcy ciąży szczególna odpowiedzialność za wady rzeczy - rzecz w swych cechach nie odpowiada temu czego można oczekiwać na podstawie umowy sprzedaży od rzeczy sprzedanej. Chodzi tu głównie o wartość i użyteczność rzeczy.

Jeśli rzecz sprzedana jest niezgodna z umową np. sprzedana lodówka grzeje a nie chłodzi. Wedle ogólnych zasad sprzedawca miał wydać lodówkę i wydał. Kupujący otrzymał lodówkę. Po 1 tygodniu lodówka przestała działać bo ujawniła się wada. Umowa została wykonana, zobowiązanie wygasa. To niechłodzenie lodówki to nienależyte wykonanie. Jest szkoda u kupującego więc kupujący mógłby od sprzedawcy dochodzić odszkodowania. Sprzedawca mógłby się bronić przed taką odpowiedzialnością wykazując, że przyczyny tego go nie obciążają. On odpowiada tylko za zawinione naruszenie zobowiązania. Sprzedawcy byłoby więc dość łatwo zwolnić się od odpowiedzialności bo to nie on wykonuje rzeczy, które sprzedaje. Mógłby odpowiadać jedynie za to, że nie wykrył wady. To trudne do ustalenia bo wady mogą być niewidoczne. Kupujący do wytwórcy nie miałby roszczenia z tytułu niewykonania zobowiązania bo z wytwórcą umowy nie zawarł sytuacją kupującego byłaby bardzo niewygodna.

Doszłoby do naruszenia zasady ekwiwalentności świadczeń. Pieniądze są bez wad albo prawdziwe albo fałszywe (wtedy nie dochodzi do zapłaty) a rzecz może być wadliwa. Stąd szczególna ochrona kupującego - rękojmia za wady rzeczy. Oznacza to, że kupującemu zostaną przyznane szczególne, dodatkowe uprawnienia, środki jakie może kierować przeciwko sprzedawcy. Powstaje rękojmia z mocy samego prawa - niezależnie od woli stron (treści umowy).

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmii podlega dyspozycji stron (art.558). Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmii rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć.

Jednak w umowach z udziałem konsumentów ograniczeniu lub wyłączeniu rękojmii może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych. Umowa sprzedaży konsumencka - z jednej strony konsument a z drugiej strony profesjonalista dokonuje sprzedaży w ramach prowadzonej działalność gospodarczą.

Konsument - osoba fizyczna, która dokonuje nabycia dla potrzeb innych niż związanych z działalnością gospodarczą i zawodową. Dokonuje nabycia dla potrzeb własnych, osobistych lub rodzinnych. Wywieszki na sklepach są nieskuteczne np. sklep nie ponosi odpowiedzialności, reklamacji nie przyjmuje się.

Tych przepisów szczególnych jest bardzo niewiele.

Zasadą jest, że przy sprzedaży rzeczy używanej strony mogą taką odpowiedzialność rozszerzyć, wyłączyć lub ograniczyć np. przy kupnie samochodów używanych jest zawsze w umowie wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmii (kupujący zapoznała się ze stanem technicznym pojazdu i nie zgłasza a tego tytułu roszczeń i pretensji).

Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmii jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Przesłanki odpowiedzialności z tytułu rękojmii:

1. Wady rzeczy.

1. wady fizyczne,

2. wady prawne.

Ad.1)

Art.556 przewiduje 4 sytuacje wad fizycznych:

• zmniejszenie wartości rzeczy np. rzecz ma być wykonana z metalu a jest z plastiku,

• zmniejszenie użyteczności rzeczy - może nastąpić ze względu na cel w umowie oznaczony (sprzedaż według próbki, wzoru - użyteczność szczególna) albo może to wynikać z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy (użyteczność ogólna z natury rzeczy),

• brak cech o jakich istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego „dicta et promissa”,

• rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym. Nie chodzi o braki ilościowe np. 2 kilogramy zamiast 1 kilograma - to jest częściowe niewykonanie. W stanie niezupełnym rzecz jest wydana wtedy gdy nie ma określonej przynależności, która z rzeczą powinna być wydana np. opakowanie, części zapasowe, złożone przedmioty bez instrukcji.

Ad.2)

Wady prawne przewiduje art.556 §2:

• rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej. Sprzedawcy nie przysługuje własność i sprzedawca nie ma upoważnienia do dysponowania tym przedmiotem. Nawet gdyby własność przeszła na kupującego w myśl art.169 to wówczas nie zmienia to faktu, że wada prawna rzeczy była,

• rzecz sprzedana jest obciążone prawem osoby trzeciej np. hipoteka,

• jeśli przedmiotem sprzedaży są prawa to sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie tych praw.

Jeśli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną to powstają po stronie kupującego uprawnienie z rękojmii. One powstają z chwilą ujawnienia się wady. Aby te uprawnienia mogły być przez kupującego zachowane, utrzymane i wykonane to wymaga się od kupującego aktu staranności - kupujący zawiadamia sprzedawcę o wadzie.

Art.563 „kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy w ciągu ...”. Kupujący w zasadzie obowiązku zbadania rzeczy nie ma ale są sytuację, że zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte.

Są odrębne regulacje artykułów żywnościowych.

Przy sprzedaży między osobami prowadzącymi przedsiębiorstwo ten obowiązek kontroli rzeczy jest też po stronie kupującego- ma zbadać rzecz w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju.

Terminy zawiadomienia sprzedawcy o wadzie.

• Zasadą jest, że kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmii za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, termin ogólny dla dochodzenia uprawnień z rękojmi wynosi rok,

• gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, wtedy kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmii jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć,

• w wypadku wad artykułów żywnościowych są terminy szczególne, krótsze,

• jeśli osoby prowadzą działalność gospodarczą to termin zawiadomienia o wadzie jest krótszy. Kupujący powinien niezwłocznie zawiadomić sprzedawcę po wykryciu wady.

Dla zachowania terminów do zawiadomienia sprzedawcy o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie listu poleconego przed upływem terminu. To zawiadomienie nie jest oświadczeniem woli to jest akt wiedzy.

Nie zawsze to zawiadomienie sprzedawcy o wadzie jest konieczne dla zachowania roszczeń rękojmi. Są dwa wyjątki :

1. nie jest to konieczne zawiadomienie sprzedawcy gdy sprzedawca wadę zataił,

2. nie jest konieczne także gdy sprzedawca zapewnił kupującego, że wady nie istnieją.

Przy sprzedaży lepiej nie zapewnić, że rzecz jest bez wad.

Uprawnienia kupującego z tytułu rękojmii.

Są 4 uprawnienia :

1. odstąpienie od umowy (prawo podmiotowe kształtujące),

2. żądanie obniżenia ceny,

3. żądanie wymiany rzeczy wadliwej na rzecz wolną od wad,

4. żądanie naprawy rzeczy (jest przy rękojmi wąsko dopuszczalne).

Ad.1)

Jest to dla sprzedawcy najbardziej dolegliwe. Swoim jednostronnym oświadczeniem kupujący przekreśla zawartą umowę sprzedaży. Strony są zobowiązane zwrócić świadczenia. Kupujący odda przedmiot sprzedaży a sprzedawca musi zwrócić wpłaconą cenę.

Kupujący nie może odstąpić od umowy w 2 przypadkach:

1. jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad,

2. albo sprzedawca niezwłocznie wady usunie (naprawi rzecz).

Według orzecznictwa niezwłocznie to termin 14 dni.

W razie dokonania wymiany sprzedawca powinien pokryć związane z tym koszty.

Te ograniczenia uprawnień kupującego nie mają zastosowania jeżeli rzecz była już uprzednio przez sprzedawcę wymieniona lub naprawiana, chyba że wady są nieistotne.

Jeżeli kupujący zdołał odstąpić od umowy to jest to prawo podmiotowe kształtujące. Strony powinny sobie nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej. Cena powinna być zwrócona w całości, sprzedawca nie może nic potrącić nawet zużycia rzeczy. Ryzyko gospodarcze korzystania z rzeczy ponosi sprzedawca.

Kupujący może domagać się także naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania ale nie na podstawie przepisów ogólnych tylko z art.566 - roszczenie odszkodowawcze.

Ad.2)

Żądanie obniżenia ceny rzeczy. Jest to roszczenie o obniżenie ceny według art.560 § 3 jeżeli kupujący żąda obniżenia ceny rzeczy z powodu wady rzeczy sprzedanej to obniżenie powinno nastąpić w takim stosunku, w jakim wartość rzeczy wolnej od wad pozostaje do jej wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejących wad.

To roszczenie przysługuje kupującemu - zawsze - nie ma szczególnych ograniczeń. Pozostają ograniczenia naturalne np. kupujący wykonuje uprawnienia do odstąpienia od umowy to nie może żądać obniżenia ceny.

Ad.3)

Żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad (art.561§1). To roszczenie wchodzi w grę gdy chodzi o rzeczy oznaczone co do gatunku. Polega to na dostarczeniu zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad a nadto naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia. Może to się okazać kłopotliwe dla sprzedawcy bo jest to podobne do odstąpienia od umowy. Sprzedawca odbiera rzeczy wadliwe a w to miejsce dostarcza rzeczy wolnych od wad.

Ad.4)

Żądanie naprawienia rzeczy (art.561§2). Kupujący może żądać usunięcia wady. Może wystąpić z tym roszczeniem gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone co do tożsamości i sprzedawca musi być wytwórcą rzeczy oznaczonej co do tożsamości np. sprzedaż u rzemieślnika.

W tym celu kupujący wyznacza sprzedawcy odpowiedni termin, z zagrożeniem że jeżeli upłynie on bezskutecznie to kupujący odstąpi od umowy.

Sprzedawca może odmówić usunięcia wady gdyby wymagało to nadmiernych kosztów.

Jest to roszczenie uzupełniające. To roszczenie nie wyłącza uprawnienia do odstąpienia od umowy lub do żądania obniżenia ceny.

W praktyce często obok rękojmii, która wynika z mocy samego prawa kupujący dysponuje prawami z gwarancji. Jest tu też prawo od naprawy rzeczy.

Odpowiedzialność sprzedawcy z rękojmi jest surowa, szczególna wychodzi poza granice odpowiedzialności na zasadach ogólnych. Sprzedawca odpowiada z rękojmi niezależnie od swej winy i wiedzy o wadzie. Ta surowa odpowiedzialność nie jest absolutna.

Sprzedawca może się zwolnić przed odpowiedzialnością z tytułu rękojmi gdy:

• kupujący o wadzie rzeczy sprzedanej wiedział w chwili zawarcia umowy (art.557). W §2 jeśli przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone co do gatunku albo rzeczy przyszłe, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy,

• wada powstała po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego (art.559). O zakresie odpowiedzialności sprzedawcy decyduje moment powstania wady fizycznej, jeśli ta wada powstała po wydaniu kupującemu rzeczy to jest to wada powstała u kupującego i sprzedawca nie odpowiada. Nie dotyczy to sytuacji, w których wada wynika z przyczyny tkwiącej już poprzednio w rzeczy sprzedanej np. do wytworzenia rzeczy użyto niewłaściwego materiału. Problem może dotyczyć co jest przyczyną wady ?

Upływ terminu roszczeń z rękojmii - jest to sytuacja gdy kupujący może się bronić przed odpowiedzialnością z tyłu rękojmi.

Uprawnienia z tytułu rękojmii za wady fizyczne rzeczy wygasają po upływie roku od dnia kiedy rzecz została kupującemu wydana.

To nie jest termin przedawnienia bo termin przedawnienia dotyczy tylko roszczeń majątkowych - nie stosujemy przepisów o przerwaniu i zawieszeniu terminów przedawnienia. Wśród uprawnień z tytułu rękojmi jest uprawnienie które nie jest roszczeniem majątkowym to odstąpienie od umowy.

Skutkiem upływu tego terminu jest wygaśnięcie uprawnień z tytułu rękojmi skutkiem przedawnienia jest niemożność dochodzenia świadczenia, przymusowego wyegzekwowania świadczenia). To termin zawity.

Termin 1 roku dotyczy wszystkich rzeczy oprócz budynków. Przy sprzedaży wadliwego budynku termin ten wynosi 3 lata od dnia wydania budynku kupującemu.

Kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi mimo upływu terminu

W §2 - jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił to upływ terminu jest bez znaczenia i nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi.

W §3 - jeśli przed upływem terminu (1 rok) kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie to kupujący może się powołać, choć w ograniczonym zakresie, na swoje prawa z rękojmii w ten sposób, że podniesie je jako zarzut przeciwko sprzedawcy. Zarzuty może zgłaszać pozwany. Chodzi tu o sytuację kiedy sprzedawca będzie dochodził jakiegoś roszczenia od kupującego najczęściej jest roszczenie o zapłatę ceny. Kupujący mimo upływu terminu może powołać się na swoje prawa z rękojmi i może zgłosić zarzut obniżenia ceny. Ta rzecz jest wadliwa, zawiadomiłem sprzedawcę przed upływem terminu rocznego i nawet po upływie tego terminu przysługuje mi zarzut np. odstąpienie od umowy (w ogóle ceny nie zapłacę) albo obniżenie ceny.

Problem czy można stosować art.5 ?

Sprzedawca (pozwany) będzie się bronił, że termin upłynął i kupujący (powód) nie może się ze swoim roszczeniem utrzymać.

Czy powód może zarzucić, że sprzedawca powołując się na upływ terminu nadużywa swego prawa, działa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego podając art.5 i wobec tego nie korzysta z ochrony ? Wtedy skutki tego upływu terminu byłyby niweczone.

Różne są stanowiska.

Trzeba przyjąć, że art.568 nie jest przepisem dotyczącym przedawnienia i te uprawnienia wygasają. Upływ tego terminu jako terminu zawitego jest uwzględniany przez sąd z urzędu. To nie jest zarzut na który może pozwany się nie powołać bądź powoła. Dlatego konstrukcja nadużycia prawa nie bardzo się da uzasadnić w tej sytuacji.

W doktrynie są pewne odstępstwa także orzecznictwo ma pewne odosobnione orzeczenia.

Roszczenia odszkodowawcze art.566.

Chodzi tu o roszczenia odszkodowawcze z tytułu poniesienia szkody wynikłej z wady. Jeśli wydanie rzeczy wadliwej kupującemu oznacza, że nastąpiło nienależyte wykonanie zobowiązania przez sprzedawcę to odpowie on jak dłużnik. Ale nie na zasadach ogólnych bo są szczególne unormowania.

Art.566 „jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie odpowiada”.

W §2 ustawodawca odpowiednio mówi, że ma to zastosowanie gdy kupujący żąda dostarczenia rzeczy wolnych od wad zamiast rzeczy wadliwych albo usunięcia wady przez sprzedawcę”.

Jeśli kupujący wykonuje jakieś uprawnienie z rękojmi to może on również żądać odszkodowania za wadę rzeczy, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności za które nie odpowiada.

Są kontrowersje co to za roszczenie odszkodowawcze:

• Według niektórych to roszczenie odszkodowawcze to jest 5 uprawnienie z rękojmi. Inni zwrócili uwagę na to, że dochodzić odszkodowania można tylko w ciągu 1 roku. Gdyby dochodzono odszkodowania na zasadach ogólnych to byłby to termin lat 10. Dodatkowo gdyby miał dochodzić roszczenia odszkodowawczego to dla zachowania tego roszczenie musiałby dokonać obowiązków staranności.

• Większość twierdzi, że jest to roszczenie samodzielne. Kupujący może dochodzić naprawienia szkody na zasadzie art.471. Art.566 który to potwierdza, że jeśli wykonuje uprawnienia z rękojmi to może domagać się odszkodowania jest normą kolizyjną, dopuszcza zbieg roszczeń.

Jest zdanie drugie tego przepisu „w ostatnim wypadu”. Ten ostatni wypadek to jest ten kiedy okaże się, że sprzedawca za tę szkodę nie odpowiada - się od odpowiedzialności na zasadach ogólnych. Sprzedawca nie odpowiada na zasadach ogólnych, ale kupujący może wtedy żądać tylko naprawienia szkody, za szkodę którą kupujący poniósł przez to, że zawarł umowę nie wiedząc o istnieniu wady. To jest szkoda w ramach interesu zaufania, ujemnego interesu umowy a w szczególności może żądać (przykładowe wyliczenie) :

• zwrotu kosztów zawarcia umowy,

• kosztów odebrania, przewozu , przechowania i ubezpieczenia rzeczy

• oraz zwrotu dokonanych nakładów, w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów.

Więc nawet gdy sprzedawca nie odpowiada w ramach interesu wykonania, pozytywnego interesu umowy to sprzedawca odpowie w ramach ujemnego interesu umowy, interesu zaufania.

To drugie roszczenie odszkodowawcze (w ramach interesu zaufania) to nie jest roszczenie, które wynika z zasad ogólnych. Jest to roszczenie z rękojmi, roszczenie szczególne. Tu odpowiedzialność jest niezależna od winy.

To roszczenie może kupujący podnosić jeśli dopełnił obowiązku staranności i pod warunkiem, że nie upłynął wymagany termin.

Przepis podobnie sformułowany to jest art.574 dotyczy wad prawnych. Podobnie jest przy roszczeniach odszkodowawczych kupującego na wypadek wady prawnej rzeczy sprzedanej. Jedyna różnica w sformułowaniach to pominięty §2 art.566, który mówił o innych uprawnieniach (wymiana rzeczy czy naprawa). Tu wśród kosztów których może domagać się kupujący jest zwrot kosztów procesu.

Wady prawne.

Niedawno wprowadzono do kodeksu art.572 (1) „kupujący może dochodzić uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne, chociażby osoba trzecia nie wystąpiła przeciw niemu z roszczeniem dotyczącym rzeczy sprzedanej”. Podstawą roszczeń kupującego nie musi być atak osoby trzeciej.

Jednak kiedy osoba trzecia dochodzi roszczeń dotyczących rzeczy sprzedanej, wówczas kupujący obowiązany jest niezwłocznie powiadomić sprzedawcę i wezwać go do wzięcia udziału w sprawie ( art. 573 ).

Sankcje niewypełnienia tego obowiązku przez kupującego.

Kupujący naraża się na to, że jeśli przegra sprawę przeciwko osobie trzeciej (wtedy gdy sprzedawca nie został zawiadomiony i nie wziął udziału w sprawie) to wówczas może nie móc zrealizować swoich uprawnień przeciwko sprzedawcy o tyle o ile jego udział (sprzedawcy) w postępowaniu był potrzebny do wykazania, że roszczenie osoby trzeciej były całkowicie lub częściowo bezzasadne. Może się okazać, że gdyby sprzedawca został wezwany i wziął udział w sprawie to by przeciwstawił temu powodowi jakieś zarzuty, które spowodowały by oddalenie powództwa, które by uchroniły kupującego od utraty rzeczy, przegrania sprawy. Skoro kupujący nie wezwał sprzedawcy to musi ponieść ryzyko, że źle prowadził proces.

Art.575 - jeśli z powodu wady prawnej kupujący musi wydać rzecz osobie trzeciej to wówczas umowne wyłączenie odpowiedzialności z rękojmi nie zwalnia sprzedawcy od obowiązku zwrotu otrzymanej ceny. Kupujący będzie miał roszczenie o zwrot ceny bo stracił rzecz nawet wtedy gdy strony wyłączyły odpowiedzialność z rękojmi. Jedni uważają, że skoro strony wyłączyły odpowiedzialność z rękojmi to nie ma mowy o rękojmi więc to jest roszczenie spoza rękojmi według ogólnych zasad - kupujący żąda zwrotu spełnionego przez siebie świadczenia. Umowa sprzedaży istnieje bo wyłącza odpowiedzialność z rękojmi to dlaczego kupujący ma mieć roszczenie o zwrot. Można spróbować stworzyć konstrukcję nienależnego świadczenia ale jest to wątpliwe bo jaka ma być podstawa nienależnego świadczenia (ewentualnie condictio causa data causa non secuta- zapłata ceny miała cel żeby otrzymać w zamian przedmiot. Ten cel nie został osiągnięty bo rzecz zabrana ale jest to wątpliwe bo on w pierwszym etapie tę rzecz otrzymał).

Ogólnie mówi się, że to roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia ono wynika z tego, że sprzedaż jest umową wzajemną więc skoro świadczenie sprzedawcy okazało się nieskuteczne to i to wzajemne nie powinno być zatrzymane przez niego.

Według Pajora powinno być inaczej ten przepis mówi tylko tyle, że to wyłączenie umowne odpowiedzialności sprzedawcy z rękojmi w tej sytuacji nie będzie w pełni skuteczne. Rękojmia zadziała skoro kupujący został pozbawiony rzeczy wskutek istnienia wady, nawet to wyłączenie rękojmi nie będzie skuteczne i to roszczenie o zwrot ceny będzie roszczeniem z rękojmi tak jakby kupujący odstąpił od umowy z powodu wady. Ustawodawca ograniczył skutki wyłączenia rękojmi (condictio causa finita).

Przepis jednocześnie zastrzega, że to roszczenie o zwrot nie będzie służyć kupującemu jeśli nabył on rzecz wiedząc, że prawa sprzedawcy były sporne albo nabył rzecz na własne niebezpieczeństwo.

Art.575 (1) wprowadza szczególną sytuację jeśli kupujący uniknął utraty nabytej rzeczy albo skutków jej obciążenia na korzyść osoby trzeciej przez to, że tego trzeciego spłacił lub spełnił inne świadczenie. Wówczas sprzedawca może zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Była wada prawna kupujący jakieś swoje środki poświęcił na zaspokojenie osoby trzeciej i teraz chce od sprzedawcy. Sprzedawca może zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, zwracając kupującemu zapłaconą sumę lub wartość spełnionego świadczenia wraz z odsetkami i kosztami. W tej sytuacji kupujący nie będzie mógł np. odstąpić od umowy bo sprzedawca może się zwolnić od odpowiedzialności i wyłączy uprawnienia kupującego.

Te uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne są też ograniczone czasowo. Te uprawnienia wygasają z upływem roku od chwili kiedy kupujący dowiedział się o istnieniu wady (ten termin może upłynąć po10 latach). Jeśli kupujący dowiedział się o istnieniu wady prawnej dopiero na skutek powództwa osoby trzeciej , termin ten biegnie od dnia, w którym orzeczenie wydane w sporze z osobą trzecie stało się prawomocne.

Są tu 2 wyjątki :

• upływ terminu nie wyłącza wykonanie uprawnień jeśli sprzedawca wadę podstępnie zataił,

• jeśli termin upłynął (1 roku) ale przed jego upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie to może swoje uprawnienia z rękojmi wykonać w formie zarzutu.

Gwarancja jakości

- polega na zob. się gwaranta (sprzedawcy albo wytwórcy rzeczy) do spełnienia odpowiednich świadczeń na wypadek, gdyby w oznaczonym terminie (okres gwarancyjny) ujawniły się wady fizyczne rzeczy sprzedanej.

G. udzielana jest za zwyczaj na towary trwałego użytku. jest swoistym zapewnieniem udzielanym przez gwaranta, że rzecz jest odpowiedniej jakości i będzie f-wać należycie przynajmniej przez oznaczony w um. gwarancyjnej okres

1. CHARAKTER PRAWNY GWARANCJI

G. nie jest reżimem ustawowym, mającym zastosowanie niezależnie od woli stron. Nie powstaje zatem ex lege lecz na podstawie czynności pr. - udzielenie g. jest dobrowolne. Jest to zawsze umowa między kupującym a podmiotem udzielającym g. na rzecz sprzedaną.

Gwarancja to umowa łącząca gwaranta z kupującym - powstaje w wyniku umowy będącej zastrzeżeniem w umowie sprzedaży. Do zawarcia umowy gwarancyjnej konieczne jest wręczenie kupującemu dokumentu gwarancyjnego określającego treść gwarancji tak stanowi art.577. Pajor wskazuje, że jest to superflum ustawodawcy, gdyż do zawarcia tej umowy wcale nie jest konieczne wydanie dokumentu gwaranacyjnego - umowa ta dochodzi do skutku solo consensu

Gwarantem jest wystawca dok. gwarancyjnego - może to być:

• sprzedawca - najczęściej, gdy jest importerem.

• wytwórca - tu jednak pojawiają się problemy konstrukcyjne. Umowa pomiędzy wytwórca a kupującym dochodzi do skutku za pośrednictwem sprzedawcy. Wytwórca wystawiając dok. gwarancyjny, który dołącza do swojego produktu (jest jego przynależnością) składa ofertę ad incertam personam. Ta osoba-adresat ofert-się konkretyzuje w momencie zawarcie umowy sprzedaży bo sprzedawca wydaje towar z karta gwarancyjną. Sprzedawca jest posłańcem - przenosi cudze oświadczenie woli. Sprzedając produkt stempluje dok. gwarancyjny i wydaje go wraz z produktem. Kupujący odbierając produkt wraz z kartą przyjmuje ofertę gwarancyjną wytwórcy. Teoria umowna jest zgodna z ogólna zasadą pr. obligacyjnego, że podstawowym źródłem zobowiązań są czynności dwustronne.

Były próby wykazania, że taki dokument wystawiany przez wytwórcę to jednostronne zobowiązanie wytwórcy względem ostatecznego nabywcy ale prawo polskie niechętne jest jednostronnym czynnościom zobowiązującym i w zasadzie uważa się, że zasada swobody umów obligacyjnych dotyczy aktów dwustronnych. Tam gdzie jest jednostronna czynność prawna jako źródło zobowiązania to zasada swobody umów już nie działa więc gdy ustawa wyraźnie przewiduje, że można powołać do życia jednostronnym aktem jakieś zobowiązanie to może być powołane. W tej sytuacji tego nie ma.

2. GWARANCJA A RĘKOJMIA.

To odrębny od rękojmi reżim stanowiący zabezpieczenie interesu kupującego tylko w razie wystąpienia wad fizycznych. Kupującemu służy wybór miedzy tymi systemami ochrony (579). Przy czym uprawnienie z tytułu rękojmi kupujący może wykonywać tylko wobec sprzedawcy, a z tyt. gwarancji - w zależności od tego kto jej udzielił - sprzedawca czy producent (najczęściej).

Nowela 1996 zniosła ograniczenie polegające na uzależnieniu korzystania z rękojmii od uprzedniego wyczerpania możliwości ochrony na podst. gwarancji (niezależność obu reżimów zastąpiła więc zasadę pierwszeństwa g.).

Dzisiaj nikt nie nakłada na wytwórców obowiązków udzielenia gwarancji. Oni sami udzielają bo tego wymaga rynek, konkurencja. Do 1997 roku sytuacja dla kupującego niezbyt korzystna bo obowiązywał przepis, że dopóty dopóki kupującemu przysługują uprawnienia z gwarancji to nie może on wykonać uprawnień z rękojmi. Przepis pozwalał kupującemu sięgnąć do uprawnień z rękojmi dopiero wówczas gdy gwarant nie wywiązał się ze swoich obowiązków albo też jeśli się wywiązywał to kupujący nie mógł korzystać z uprawnień z rękojmi aż do czasu kiedy te uprawnienia z gwarancji ustały. Uprawnienie z rękojmii ulegały więc zawieszeniu. Była to tzw. rękojmia pogwarancyjna.

Obecnie kupujący może wykonywać uprawnienia z rękojmi za wady fizyczne niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Kupujący może wybierać między rękojmią a gwarancją. Możliwość ta istnieje co do poszczególnych wad fizycznych, które ujawnią się w czasie, gdy obowiązuje rękojmia i gwarancja.

Problem gdy pojawiają się kolejne wady np. pierwsza wada samochodu uszkodzenie układu chłodzenia (wymian korka od chłodnicy), nabywca samochodu korzysta z uprawnienia z gwarancji i prosi o naprawę korka. Samochód naprawiony i później pojawia się wada silnika, kupujący idzie do sprzedawcy i mówi ja odstępuje od umowy bo to jest poważna wada i żądam wymiany na wolny od wad albo odstępuje od umowy. Sprzedawca może mu powiedzieć, że skorzystał raz z wyboru i skorzystał z gwarancji i teraz pan już się wyrzekł uprawnień z rękojmi i ma tylko gwarancję, trzeba iść do gwaranta, który naprawi silnik nie będzie wymiany. Problem czy tak należy rozumieć, że jak raz dokona wyboru między uprawnieniami z gwarancji lub rękojmi to czy go wiąże raz na zawsze czy tylko do danej wady. Przedstawiciele producentów i sprzedawców mówią, że raz dokonany wybór wiąże już w odniesieniu do danej rzeczy raz na zawsze - to nie ma uzasadnienia prawnego. Związanie wyborem odnosi się w odniesieniu do określonej wady.

Uprawniony z obu reżimów nie mógłby natomiast wystąpić z roszczeniem „mieszanym”.

3. PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI.

Przesłankę stanowi ujawnienie się w okresie gwarancyjnym wady fizycznej uzasadniającej tę odp. według postanowień umowy gwarancyjnej. Nie są wymagane, żadne akty staranności ze strony kup.

Jeżeli nie zastrzeżono inaczej gwarant odp. tylko wtedy, gdy wada powstała z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy (578). Kupujący ma jedynie wykazać, że wystąpiła wada w okresie gwarancyjnym, a gwarant może zwolnić się wykazując, że z innych przyczyn. Gwarant przed odpowiedzialnością zaciągnięta z umowy gwarancyjnej może się bronić wykazując, że wada z którą zgłasza się kupujący nie powstała z przyczyn tkwiących w samej rzeczy np. sam kupujący zepsuł rzecz albo inna zewnętrzna przyczyna spowodowała uszkodzenia rzeczy.

Dyspozytywny charakter przepisu umożliwia szersze określenie odp. gwaranta, przez uwzględnienie innych wad. Ale węższe byłoby sprzeczne z naturą stos. gwarancji - 353.

4. UPRAWNIENIA

Węższe niż z tyt. rękojmii - g. ma zapewnić niezakłócone korzystanie z rzeczy. Kupującemu przysługują takie prawa jakie wynikają z umowy gwarancyjnej. Jeśli z gwarancji nie wynika nic innego to w razie wątpliwości poczytuje się, że gwarant jest zobowiązany do:

1. usunięcia wady fizycznej rzeczy lub

2. do dostarczenia rzeczy wolnej od wad

Jeżeli nic innego nie wynika z umowy gwarancji, o wyborze świadczeń z tyt. g. nie decyduje kupujący, lecz gwarant. Konstrukcja ta ma więc cechy zob. przemiennego - dłużnik jest zobowiązany do spełnienia jednego z kilku świadczeń. Jeśli okaże się że naprawa jest niemożliwa to kupujący ma inicjatywę i pozostaje drugie świadczenie wydanie nowej rzeczy wolnej od wad. Co do przebiegu realizacji - 580.

5. OKRES GWARANCYJNY

Jeśli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu to ten termin wynosi 1 rok licząc od dnia kiedy rzecz została kupującemu wydana. Często w treści gwarancji są różne inne postanowienia, są gwarancje kilkuletnie.

Termin 1 roku z tytułu rękojmi to termin zawity, po jego upływie uprawnienia wygasają. Termin roczny gwarancji to termin, na który ma się gwarancji rozciągać, to jest termin do ujawnienia się wady. Jeśli wada w tym terminie się pojawi to zrealizują się roszczenia kupującego, powstaje zobowiązanie gwaranta. Jeśli w ostatnim dniu gwarancji ujawni się wada to zaktualizuje się zobowiązanie gwaranta do naprawy lub wymiany i odpowiednio powstanie roszczenie u kupującego. To roszczenie można wykonać tak długo jak długo się nie przedawni, nie ma terminu szczególnego przedawnienia gwarancji więc termin ogólny 10 lat. Termin gwarancji to co innego niż termin przy rękojmi.

Ten termin gwarancji jest roczny od dnia wydania ale może ulegać różnym przedłużeniom art.581

Sprzedaż na raty (583 - 588).

Szczególne regulacje 583-588 będą miały zastosowanie do umowy sprzed., w której (kumulatywnie):

1. sprzedawcą jest przedsiębiorca

2. sprzedaży dokonuje w zakresie swojej działalności przedsiębiorstwa.

3. przedmiotem sp. jest rzecz ruchoma

4. kupujący jest osobą fizyczną (nie dot. sytuacji gdy to osoba prawna),

5. kupujący nie nabywa rzeczy w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa (587), a zatem na własne potrzeby (jest konsumentem) - w przeciwnym razie sp. taka nie jest szczególnym rodzajem sp. i sytuacja strona kształtuje się stosownie do regulacji ogólnych.

6. cena płatna jest w określonych ratach

7. a rzecz zostaje kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny..

Wystawienie weksli na pokrycie lub zabezpieczenie ceny kupna nie wyłącza przepisów tego działu. Wystawienie weksli to zabezpieczenie wierzytelności a nie stanowi zapłaty. Jest to zaciągnięcie równoległego zobowiązania z weksla.

W regulacji chodzi o ochronę sprzedawcy przed ryzykiem niezapłacenia całej ceny, oraz ochronę kup. przed narzuceniem mu niekorzystnych post.

Termin płatności rat jest zgodnie z 585 terminem zastrzeżonym na korzyść dł. (co i tak jest powtórzeniem zasady ogólnej - 457, ale tam ma to charakter dyspozytywny). Kupujący może płacić raty przed terminem płatności. W razie przedterminowej zapłaty kupujący może odliczyć kwotę, która odpowiada wysokości stopy procentowej obowiązującej dla danego rodzaju kredytów NBP.

Uregulowania dot. skutków zwłoki w zapłacie rat.

Sprzedawcy przysługują wówczas pod pewnymi warunkami 2 możliwości:

• Może żądać pozostałej części ceny - zastrzeż. natychmiastowej wymagalności nie uiszczonej ceny, jest skuteczne, gdy

• było uczynione na piśmie przy zawarciu umowy (forma ad eventum),

• kupujący musi być w zwłoce z zapłata co najmniej dwóch rat (nie muszą to być dwie raty jedna po drugiej),

• łączna suma zaległych rat musi przewyższać 1/5 umówionej ceny.

• Może odstąpić od umowy - jest to możliwe gdy :

• kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej 2 rat,

• łączna suma zaległych rat przewyższa 1/5 umówionej ceny,

• sprzedawca powinien wyznaczyć kupującemu odpowiedni dodatkowy termin do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.

Kodeks przewiduje ochronę kupującego odnoście uprawnień z tyt. rękojmi. (art.584) :

• postanowienia umowne, które by utrudniały wykonanie uprawnień z rękojmi będą bezskuteczne.

• Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi może być wyłączona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy szczególne.

ZASTRZEŻENIE WŁASNOŚCI RZECZY SPRZEDANEJ (pactum reservati dominii).

Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej może się pojawić w każdej umowie, w której całość ceny ma być zapłacona w przyszłości, nie tylko przy sprzedaży na raty ale np. obrót międzynarodowy. Chodzi o zapobieżenie swobodnemu rozporządzaniu rzeczą przez dł.

Art.588 „jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny (sam sprzedawca nie może, muszą się zgodzić obie strony), to poczytuje się w razie wątpliwości (dyrektywa interpretacyjna) że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym. Strony obejmują umową sprzedaży oba skutki zobowiązania i rozporządzenia, ale skutek rozporządzający zostaje uzależniony od warunku. A zatem kupujący uzyskuje własność nie w chwili zawarcia umowy, lecz dopiero z momentem zapłaty całej ceny.

Skutek zastrzeżenia własności.

Skutkiem zastrzeżenia własności jest to, że właścicielem zostaje sprzedawca, ale rzecz może być w posiadaniu kupującego, który jeżeli rzecz została mu wydana staje się posiadaczem zależnym.

Kupujący jako warunkowo uprawniony kupujący może wyk. wszelkie czynn. zmierzające do zachowania jego prawa (91), a późniejsze rozporządzenia sprzedawcy tracą moc z chwilą ziszczenia się warunku o ile udaremniają lub ograniczają skutek ziszczenia się warunku (92).

Aby przeciwstawić się wierzycielom kupującego sprzedawca musi przedstawić pismo z datą pewną. Reguluje to art.590 „jeśli rzecz zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem (dla celów dowodowych). Jest ono skuteczne względem wierzycieli kupującego, jeśli pismo ma datę pewną (ad eventum) - będzie mógł żądać wyłączenia własności rzeczy z egzekucji prowadzonej przeciwko kupującemu

Kupujący ma pewne zobowiązania wobec sprzedawcy, który wciąż jest właścicielem i w okresie w którym własność nie przeszła na kupującego nie może skutecznie rozporządzać rzeczą np. sprzedać, zastawić. Jeżeli kupujący dokona zbycia i nabywca jest w dobrzej wierze (art.169) to nabywca uzyskuje własność a sprzedawca traci swoje prawo własności ale będzie miał roszczenie odszkodowawcze do kupującego.

Jeśli sprzedawca odbiera rzecz to może żądać odpowiedniego wynagrodzenia za zużycie lub uszkodzenie rzeczy.

Kto ponosi ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy? Ryzyko przechodzi na kupującego z chwilą wydania rzeczy.

SN: wskutek zwłoki z zapłatą ceny kupujący, któremu rzecz wydano traci upr. do jej posiadania - ma rzecz zwrócić, a sprzedawca może wystąpić z 222.

Rozszerzone zastrzeżenie własności - pod warunkiem uiszczenia wszelkich (poza ceną) należności - jest niedopuszczalne - uważa się je za nieważne (pogląd)

SPRZEDAŻ NA PRÓBĘ - łączy się zawsze z wydaniem rzeczy.

Strony mogą zastrzec, że kupujący zdecyduje czy przedmiot objęty umową zechce nabyć czy nie. Na razie przedmiot sprzedaży zostaje mu wydany na próbę albo do zbadania i on ostatecznie rozstrzyga czy chce podtrzymać umowę czy nie.

Sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego poczytuje się w razie wątpliwości za zawartą pod warunkiem zawieszającym (warunek potestatywny - ziszczenie się zależy w całości od woli stron), że kupujący uzna przedmiot sprzedaży za dobry (czyli nie chodzi o to czy przedmiot jest obiektywnie dobry).

Przy zastrzeżeniu własności rzeczy sprzedanej warunek obejmował skutek rzeczowy (przejście własności), umowa sprzedaży była zawarta bezwarunkowo. Przy sprzedaży na próbę warunek obejmuje całą umowę sprzedaży. Na razie żadne skutki prawne umowy nie powstają.

Jak długo może kupujący ustalać czy zachce sprzedaży dokonać ?

Strony mogą wprowadzić termin. Jeśli umowa nie ustala tego terminu to sprzedawca może wyznaczyć kupującemu odpowiedni termin próby lub zbadania rzeczy. Jeśli kupujący rzecz odebrał i nie złożył oświadczenia woli przed upływem terminu uważa się, że uznał przedmiot sprzedaży za dobry - warunek umowy się spełnił i umowa staje się skuteczna.

Problem co jeśli rzeczy nie odebrał i upłynął wyznaczony termin ?

Są zdania, że umowa upada. Inni uważają, wszystko zależy od tego dlaczego nie odebrał. Jeśli sprzedawca rzeczy nie dostarczył to termin jest bezprzedmiotowy. Tak czy inaczej umowa nie może być uznana za skuteczną. Jeśli kupujący nie odebrał rzeczy to znaczy, że nie chce zawrzeć umowy.

Gdy kupujący odebrał rzecz, zbadał i stwierdził, że mu nie odpowiada to strony zobowiązane są zwrócić te świadczenia według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy obciąża sprzedawcę, skoro umowa zawarta jest pod warunkiem, rzecz ginie sprzedawcy - działa on na swoje ryzyko.

Od sprzedaży na próbę należy odróżnić sprzedaż z możliwością wymiany zakupionego towaru na inny na życzenie kupującego albo sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odstąpienia od umowy w określonym terminie - umowa sprzed. jest wówczas bezwarunkowa i przejście prawa własności na kup. Następuje w zasadzie w chwili zawarcia umowy.

PRAWO ODKUPU.

Prawo odkupu umożliwia ponowne nabycie rzeczy sprzedanej, dzięki czemu umożliwia wyzbycie się własności określonego składnika majątkowego tylko na pewien czas.

Prawo odkupu polega na tym, że sprzedawca może w ciągu określonego terminu doprowadzić do powstania stosunku zobowiązania sprzedaży powrotnej, w tym terminie musi złożyć odpowiednie oświadczenie woli kupującemu.

Termin prawa odkupu.

Termin strony określają w umowie ale ustawodawca ogranicza swobodę stron zastrzegając, że to prawo odkupu nie może przekraczać lat 5 - termin dłuższy ulega skróceniu do lat 5 (liczymy od chwili zawarcia umowy). Chodzi o ochronę interesów kupującego. Po upływie tego terminu prawo odkupu wygasa.

Jeśli sprzedawca uzyskał to prawo to jest to prawo podmiotowe kształtujące. Sprzedawca może na podstawie jednostronnego oświadczenia przekształcić stosunek prawny dotychczasowy. Oświadczenie o wykonaniu odkupu jest wykonaniem prawa podmiotowego kształtującego. Według Czachórskiego to oferta, którą w umowie i w tym zastrzeżeniu kupujący kieruje do sprzedawcy.

Skutki zastrzeżenia prawa odkupu.

Zastrzeżenie nie czyni umowy warunkową. Własność rzeczy przechodzi na kupującego ale przez czas trwania prawa odkupu kupujący jest zastrzeżeniem związany, powinien się liczyć, że sprzedawca prawo odkupu może wykonać i powstanie zobowiązanie do powrotnego przeniesienia własności na sprzedawcę.

Prawo odkupu ma tylko skutki obligacyjne - sprzedawca może wykonać prawo odkupu tylko wobec kupującego. Gdy kupujący dokona rozporządzenia rzeczą, obowiązany jest do przywrócenia stanu poprzedniego, by umożliwić wyk. uprawnienia sprzedawcy, jeśli tego nie uczyni jest odpowiedzialny za niewykonanie zob. na zasadach ogólnych. Może nastąpić rozszerzenie skuteczności prawa odkupu przez wpisanie do księgi wieczystej. Prawo to będzie skuteczne względem osoby trzeciej.

Prawo odkupu jest niepodzielne i niezbywalne ale jest dziedziczne. Jeśli jest kilku uprawnionych do odkupu a kilku tego prawa odkupu nie realizuje to pozostali mogą rzecz odkupić. Odkupić można tylko rzecz w całości.

Prawo odkupu wykonywa się przez oświadczenie, które sprzedawca składa kupującemu. Jeśli zawarcie umowy sprzedaży wymagało zachowania szczególnej formy, oświadczenie o wykonaniu prawa odkupu powinno być złożone w tej samej formie.

Wykonanie.

To oświadczenie musi do kupującego dotrzeć (ma się z nim zapoznać). Przez wykonanie prawa odkupu po stronie kupującego (z pierwotnej umowy sprzedaży) powstaje obowiązek przeniesienia własności z powrotem na sprzed. Powstaje stosunek zobowiązaniowy sprzedaży powrotnej. Mówi o tym art.594: z chwilą wykonania praw odkupu kupujący obowiązany jest przenieść z powrotem na sprzedawcę własność kupionej rzeczy za zwrotem ceny i kosztów sprzedaży oraz za zwrotem nakładów; jednakże zwrot nakładów, które nie stanowiły nakładów koniecznych, należy się kupującemu tylko w granicach istniejącego zwiększenia wartości rzeczy.

Jeśli cena odkupu przenosi cenę i koszty sprzedaży wówczas sprzedawca może żądać obniżenia ceny odkupu do wartości rzeczy w chwili wykonania prawa odkupu, jednakże nie niżej sumy obliczonej według paragrafu poprzedzającego. To ograniczenie ma zapobiec praktykom lichwiarskim np. sprzedawca sprzedawałby rzecz kupującemu na zabezpieczenie zaciągniętej od kupującego pożyczki czy kredytu i byłoby to przewłaszczenie na zabezpieczenie (zwłaszcza ruchomości). Sprzedawca spłacałby pożyczkę i kredyt i dochodziłby odkupu a strony ustaliłyby taką cenę by włączyć w nią wysokie odsetki.

PIERWOKUP.

Zastrzeżenie prawa pierwokupu oznacza zastrzeżenie pierwszeństwa kupna oznaczonej rzeczy, gdyby strona zobowiązana sprzedała tę rzecz osobie trzeciej.

Nie przyznaje w przeciwieństwie do prawa odkupu możliwości nabycia przedmiotu sprzedaży w każdym czasie. Prawo pierwokupu może być zrealizowane wówczas gdy zobowiązany dokonuje sprzedaży rzeczy, której to prawo dotyczy, nie ma zastosowania w przypadku innych niż sprzedaż rozporządzeń rzeczą(!)

Źródłem prawa pierwokupu może być:

• przepis ustawy (najczęściej)

• czynność prawna (umowa między stronami).

KC reguluje prawo pierwokupu o ile przepisy szczególne nie mówią inaczej (ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami, prawo spółdzielcze, ustawa o agencji nieruchomości rolnych SP). Unormowania k.c. mają w zasadzie charakter przepisów iuris stricti niedopuszczalne jest umowne rozszerzenie zakresu stosowanie prawa pierwokupu

Skutki istnienia prawa pierwokupu.

Podstawowym skutkiem jest to, że rzecz, której dotyczy prawa pierwokupu może być sprzedana osobie trzeciej tylko pod warunkiem zawieszającym, że uprawniony do pierwokupu swego prawa nie wykona(art. 597 ).

Rodzi to obowiązki zobowiązanego z tytułu pierwokupu:

1. jeśli zamierza sprzedać rzecz osobie trzeciej to ma zawrzeć umowę warunkową;

2. niezwłocznie zawiadomić uprawnionego o fakcie zawarcia takiej umowy i o jej treści.

Wówczas aktualizuje się możliwość skorzystania z prawa pierwokupu przez uprawnionego, który może je wykonać w:

• terminie zastrzeżonym, a w jego braku

• w ciągu miesiąca co do nieruchomości albo

• przy rzeczach ruchomych w ciągu tygodnia - od otrzymania zawiadomienia

Są to terminy zawite. W ustawach szczególnych mogą być zastrzeżone terminy odmienne np. ustawa o gospodarce nieruchomościami zawiera termin 2 miesięcy.

Wykonanie prawa pierwokupu

Uprawniony wykonuje prawo pierwokupu składając zobowiązanemu oświadczenie o charakterze prawnokształtującym. Jeżeli zawarcie umowy sprzedaży, której dotyczy prawo pierwokupu wymaga zachowania szczególnej formy, oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu powinno być złożone w tej samej formie.

Wykonanie powoduje, że między uprawnionym a zobowiązanym dochodzi do skutku umowa sprzedaży tej samej treści co umowa zawarta przez zobowiązanego z osoba trzecią, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Odnosi się to w szczególności do zapłaty ceny oraz różnych klauzul dodatkowych, z dwoma zastrzeżeniami:

• postanowienia umowy z osoba trzecią mające na celu udaremnienie prawa pierwokupu są względem uprawnionego bezskuteczne.

• jeżeli umowa zawarta z osobą trzecią przewiduje świadczenia dodatkowe, których uprawniony do pierwokupu nie mógłby spełnić, może on swe prawo wykonać uiszczając wartość tych świadczeń. Jednakże gdy prawo pierwokupu przysługuje Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego z mocy ustawy, takie świadczenie dodatkowe uważa się za nie zastrzeżone.

Niewykonanie prawa pierwokupu przez uprawnionego w terminie przepisanym czyni umowę sprzedaży zawartą przez zobowiązanego z os.3. w pełni skuteczną.

Skutki nielojalności zobowiązanego.

Jeśli zobowiązany:

1. sprzedał rzecz bezwarunkowo albo

2. jeżeli zobowiązany nie zawiadomił uprawnionego o sprzedaży albo

3. podał mu do wiadomości istotne postanowienia umowy sprzedaży niezgodne z rzeczywistością

to co prawda ponosi on odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę, ale sprzedaż jest skuteczna. Roszczenia odszkodowawcze ograniczają się jedynie do ujemnego interesu umownego (nakłady, które uprawniony z pierwokupu poczynił w ogóle na ustanowienie swego prawa, na zawarcie umowy, przygotowywał się do jakiś czynności w perspektywie wykonania tego prawa, wyższa sumę na nabycie innej podobnej rzeczy, skoro nie otrzymał rzeczy przysługującej mu w ramach prawa pierwokupu). Uprawiony dochodząc odszkodowania musi wykazać naruszenie 1 z 3 obowiązków to wystarcza nie musi nic innego wykazywać.

Bezwarunkowa sprzedaż jest jednak skuteczna - przenosi własność rzeczy na kupującego, a prawo pierwokupu wygasa bo ono jest prawem skutecznym inter partes.

Pytanie zatem o środki ochrony uprawnionego.

1. prawo pierwokupu zostało wpisane do księgi wieczystej - wówczas staje się skuteczne także względem nabywcy. Krótko i na temat: uprawniony będzie mógł wykonać pr. bezpośrednio przeciwko nabywcy, a w przypadku jego niewykonania.

Nabywca nie możne się zasłaniać, że nie wiedział to prawo nie wygasa a staje się skuteczne względem nabywcy. Powstaje problem czy uprawniony będzie mógł wykonać swoje prawo pierwokupu względem nabywcy. Ochrona uprawnionego powinna działać w wypadku takiej sprzedaży. Prawo pierwokupu było ujawnione w księdze wieczystej i ma skutek względem nabywcy. Nabywca kupując rzecz bezwarunkowo współdziała w naruszeniu tego prawa. Obie strony zbywca, który był zobowiązany i nabywca, który o prawie pierwokupu wie bo zostało ujawnione, działają wbrew interesom uprawnionego. Nabywca nie może się zasłaniać żadnymi względami. Uprawniony jest upoważniony od razu do wykonania swych uprawnień (już przy tej sprzedaży) jest bardziej uzasadniony niż ten, że uprawniony musiałby czekać aż nabywca zechce zbyć rzecz. Nie trzeba czekać aż nabywca zechce sprzedać rzecz.

2. art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej.

Jest wątpliwość bo prawo pierwokupu nie jest roszczeniem, to prawo kształtujące - uprawniony może swoim jednostronnym oświadczeniem spowodować skutek w postaci zawarcie umowy sprzedaży. Nie ma tu roszczenia o przeniesienie własności rzeczy na uprawnionego. Część doktryny i SN dopuszcza stosowanie przepisu art.59. Przeciwnicy uważają, że stosowanie tego art.59 może nastąpić tylko w drodze analogii, bo nie jest to roszczenie a prawo kształtujące. Uprawiony z tytułu pierwokupu jeśli domagałby się uznania umowy między osobą trzecią a zobowiązanym za bezskuteczną względem niego to pozbawiałby się możliwości wykonania swego prawa. Ta umowa byłaby względem niego bezskuteczna więc on nie mógłby wykonać swego prawa skoro podstawą wykonania tego prawa jest zawarcie umowy sprzedaży przez zobowiązanego z osobą trzecią. Proponuje się by uprawienie z art.59 do uznania za bezskuteczną tej umowy dotyczyło tylko tego bezwarunkowego charakteru umowy. Nie sama umowa bezskuteczna a jedynie bezwarunkowy charakter tej umowy i to dawałoby możliwość wykonania prawa pierwokupu.

Wyjątkowo następstwa zawarcia bezwarunkowej umowy reguluje 599 § 2. - jeśli prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi albo dzierżawcy to sprzedaż dokonana bezwarunkowo jest nieważna.

Skoro jednak umowa jest nieważna to brak jest podstaw do wykonania prawa pierwokupu. Ta sprzedaż nie dojdzie do skutku a uprawniony z pierwokupu nie będzie mógł swego prawa zrealizować. Bardziej poprawny jest pogląd, że nieważność dotyczy wyłącznie bezwarunkowości umowy, a nie całej czynności prawnej. W konsekwencji umowa nie upadałaby, a przekształcała jedynie w umowę warunkową umożliwiającą uprawnionemu wykonanie pr. Skoro ustawodawca wprowadza sankcję nieważności to nie po to żeby wytrącić uprawnionemu prawo tylko żeby go chronić. Trzeba to tak interpretować aby uprawniony swe prawo wykonał.

Umowa o dzieło (art. 627 - 646) locatio conductio operis

• Definicja Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Strony

1. przyjmujący zamówienie

2. zamawiający

Cechy

a. umowa o charakterze dwustronnie zobowiązującym

- po stronie przyjmujący zamówienie zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła

- po stronie zamawiającego zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia

b. umowa konsensualna - do jej zawarcia wymagane jest zgodne oświadczenie woli stron

c. umowa odpłatna

d.bumowa wzajemna - odpowiednikiem świadczenia 1 strony ma być świadczenie 2 strony

(powiązanie synalagmatyczne)

e. umowa kauzalna - causa obligandi vel aquierendi- przysporzenie, które ma na celu zobowiązania 2 strony

do świadczenia wzajemnego

Przedmiot

Dla wyróżnienia umowy o dzieło spośród innych typów umów o świadczenie usług podstawowe znaczenie ma pojęcie dzieła.

W celu zdefiniowania pojęcia „dzieło” należy wziąć pod uwagę całą treść instytucji umowy o dzieło, a z drugiej strony uwzględnić elementy konstytutywne innych umów o świadczenie usług.

wykonanie dzieła:

• działanie przyjmującego zamówienie ma prowadzić do oznaczonego rezultatu

• rezultat ten winien być określony w umowie, zaś jego osiągnięcie musi być przez strony uważane za pewne

• działalność samodzielnie organizuje przyjmujący zamówienie

• ostateczny rezultat jego aktywności czyli dzieło musi być wytworem samoistnym, niezależnym od wykonawcy ( w sensie utrwalenia w przedmiocie materialnym)

Forma : Nie wymaga się przy jej zawarciu żadnej formy szczególnej.

Zawarcie umowy:

W kc nie ma szczególnych postanowień dotyczących zawarcia umowy o dzieło. Nie wymaga się przy jej zawarciu żadnej formy szczególnej.

W umowie o dzieło zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia, ale do zawarcia umowy nie jest konieczne, aby strony określiły jego wysokość. W razie braku takich postanowień w umowie należy przyjąć, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeśli w ten sposób także nie da się określić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie

Przepisy o cenach przy sprzedaży mają tu odpowiednie zastosowanie.

Do umowy o dzieło stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży konsumenckiej wtedy gdy zawarto ją w zakresie działalności przedsiębiorstwa przyjmującego zamówienie, z osobą fizyczną, która zamawia dzieło, będące rzeczą ruchomą, w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową.

Strony muszą przewidywać upływ pewnego czasu na wykonanie zamówienia. Między zawarciem umowy a wykonaniem dzieła i jego oddaniem zamawiającemu mogą zajść różne zdarzenia wpływające na sytuację stron.

Prawa i obowiązki stron:

Umowa o dzieło jest umową 2-stronnie zobowiązującą, w wyniku której po stronie zamawiającego i przyjmującego zamówienie powstają liczne uprawnienia i obowiązki Przede wszystkim sytuacja stron ukształtowana jest z myślą o celu , jakiemu ma służyć wykonanie dzieła.

Interes zamawiającego polega na uzyskaniu odpowiadającego jego indywidualnym potrzebom rezultatu, w związku z czym konieczna jest rozbudowana regulacja dotycząca fazy wykonawstwa, a także odpowiednia ochrona na wypadek niewłaściwej jakości dzieła.

Obowiązki przyjmującego zamówienie

1. Wykonanie dzieła w sposób prawidłowy i w oznaczonym terminie

Co do zasady kc nie formułuje obowiązku osobistego wykonania dzieła, jednak obowiązek taki może wynikać z umowy.

1. sposób wykonania

Sposób wykonania określa umowa, a przyjmujący zamówienie nie jest poza tym obowiązany stosować się do wskazówek dawanych przez zamawiającego.

Jednak gdy wykonał dzieło według jego wskazówek, przyjmujący zamówienie może żądać za wykonaną pracę umówionego wynagrodzenia lub jego odpowiedniej części jeśli rzecz uległa zniszczeniu lub uszkodzeniu, jeżeli uprzedził zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła.

Zamawiającemu służy uprawnienie do kontrolowania wykonania dzieła, co do

•terminowości - jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

• prawidłowości wykonawstwa - jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

b. materiały

W zasadzie to przyjmujący zamówienie jest obowiązany dostarczyć odpowiednie materiały potrzebne do wykonania dzieła. Obowiązek taki może jednak także przyjąć na siebie zamawiający. Jeżeli materiałów na wykonanie dzieła dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć rachunek i zwrócić nie zużytą część.

W takim przypadku przyjmujący zamówienie powinien zbadać przydatność dostarczonego materiału i niezwłocznie zawiadomić zamawiającego , jeżeli materiał jest nieodpowiedni(art. 634). Gdy mimo tego zamawiający chce by przy wykonywaniu dzieła użyto jego materiałów ponosi ryzyko uszkodzenia lub zniszczenia dzieła (art. 641 §2)

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału na wykonanie dzieła obciąża tego, kto materiału dostarczył.

Przyjmujący zamówienie ma obowiązek pieczy nad dostarczonym materiałem i o powyższej odpowiedzialności można mówić, gdy mimo należytej pieczy materiał uległ uszkodzeniu lub utracie.

Od dostarczenia materiałów do wykonania dzieła należy odróżnić powierzenie określonych rzeczy przyjmującemu zamówienie w związku ze spełnianą usługą np. naprawą

SN 86' odmiennie --> umowa z pralnią chemiczną o czyszczenie odzieży ma charakter umowy o dzieło

2. Wydać dzieło

Wydanie przybiera różną postać w zależności od wykonywanego dzieła. Może ono polegać na:

- przeniesieniu posiadania na zamawiającego

- przeniesieniu własności na zamawiającego

- wykonanie dzieła będzie uznane za „wydanie” np. u fryzjera

• Obowiązki przyjmującego zamówienie

1. Zapłata wynagrodzenia

Zamawiający obowiązany jest uiścić należne wynagrodzenie w chwili oddania dzieła, jeżeli w umowie nie zastrzeżono innego terminu (art. 642)

Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych(§2)

Wyróżnia się 2 sposoby ustalania wynagrodzenia:

1. kosztorysowe

• obejmuje zestawienie potrzebnych do wykonania dzieła materiałów i planowanych prac z podaniem cen jednostkowych - na tej podstawie oblicza się po wykonaniu dzieła wynagrodzenie

• zmiana cen lub stawek dokonana w toku wykonywania dzieła jest uwzględniana przy ustaleniu wynagrodzenia

• Jeżeli w toku wykonywania dzieła zaszła konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podstawą obliczenia wynagrodzenia , a zestawienie sporządził zamawiający, przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia.

• Jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania zgody zamawiającego.

• Gdyby zaszła konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia zamawiający może od umowy odstąpić, powinien jednak uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia.

2. ryczałtowe

• Polega na określeniu z góry wysokości wynagrodzenia w oznaczonej kwocie.

• Należy się ono przyjmującemu zamówienie bez względu na rzeczywiste koszty

wykonania dzieła i nie wymaga przeprowadzenia żadnych rozliczeń.

• Ryzyko określenia wynagrodzenia na zbyt niskim poziomie ponosi przyjmujący zamówienie

• Nie może się on domagać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac (art.632§1)

• Jednak art. 632 § 2 wprowadza klauzule rebus sic stantibus - jeżeli wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

SN 82' przyjmujący zamówienie nie może żądać rozwiązania umowy wskutek zmiany stosunków, jeżeli zmiana nastąpiła w okresie, gdy był on już w zwłoce z wykonaniem dzieła.

W enumeratywnie wymienionych przypadkach w kc mimo niewykonania dzieła ciąży na zamawiającym obowiązek zapłaty wynagrodzenia:

• art. 639 - jeżeli wykonanie dzieła doznało przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego

• art. 641 - gdy dzieło uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego albo wskutek wykonania dzieła według jego wskazówek, przyjmujący zamówienie może żądać za wykonaną pracę umówionego wynagrodzenia lub jego odpowiedniej części, jeżeli uprzedził zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła.

• art. 644 - jeżeli zamawiający bez uzasadnionej przyczyny odstąpił od umowy

w 1 i 3 przypadku zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie zaoszczędził z powodu niewykonania dzieła.

2. Odebranie dzieła

Zamawiający obowiązany jest odebrać dzieło, ale tylko wtedy, gdy przyjmujący zamówienie wydaje je zgodnie ze swoim zobowiązaniem, w szczególności gdy jest ono odpowiedniej jakości.

Współdziałanie stron

Art. 640 kc stanowi że jeżeli do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak, przyjmujący zamówienie może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy, zachowując prawo do odszkodowania na zasadach ogólnych.

Z kolei gdy przyjmujący zamówienie był gotów do wykonania dzieła, a wobec braku współdziałania zamawiającego nie mógł tego uczynić, przysługuje mu wynagrodzenie (art. 639).

Jeżeli materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego.

Rękojmia za wady dzieła

Do rękojmi za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży, jednakże z uwzględnieniem przepisów dotyczących umowy o dzieło.

W odróżnieniu od rękojmi przy sprzedaży należy mieć na względzie czy wady dadzą się czy nie dadzą się usunąć

a. jeżeli dadzą się usunąć - zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów.

Jeżeli zamawiający nie odebrał gotowego dzieła z powodu wady, może także powierzyć poprawienie go innej osobie na koszt przyjmującego zamówienie (art. 636§1)

b. jeżeli nie dadzą się usunąć albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim - zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.

W odróżnieniu od rękojmi przy sprzedaży zamawiającemu nie przysługuje roszczenie o wydanie innego, niewadliwego przedmiotu, wynika to z tego że zamówione dzieło wykonywane jest jednostkowo.

Przyjmujący zamówienie nie odpowiada za wady, jeżeli zamawiający wiedział o nich w chwili odebrania dzieła (art. 557 w zw.638)

Zakończenie stosunku prawnego

1. z chwilą odebrania dzieła

2.dopóki dzieło nie zostało ukończone, dopóty zamawiający może odstąpić w każdej chwili od umowy za zapłatą umówionego wynagrodzenia (art. 644)

3. Gdyby w wypadkach przewidzianych w dwóch artykułach poprzedzających zaszła konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego, zamawiający może od umowy odstąpić

4. Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić

5. Jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić

6. Przy rękojmi za wady gdy te są istotne i nie dadzą się usunąć

7. Definitywny brak współdziałania zamawiającego gdy ten potrzebny

8. Rozwiązanie umowy następuje w razie śmierci lub niezdolności do pracy przyjmującego zamówienie , ale tylko wtedy, gdy wykonanie umowy zależy od osobistych przymiotów zmarłego

• Przedawnienie

Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat (2) dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Użyczenie (art.710 - 719) commodatum

• Definicja Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

Strony

1. użyczający (Komodant)

2. biorący w używanie (Komodatariusz)

• Cechy

1. umowa dwustronnie zobowiązująca

- po stronie użyczającego istnieje zobowiązanie do znoszenia tego, że biorący używa wydanej mu

rzeczy

- po stronie biorącego istnieje zobowiązanie do używania rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i

właściwościami

2. umowa realna - dochodzi ona do skutku dopiero po wydaniu rzeczy

3. umowa nieodpłatna - przysporzenie następuje tylko po 1 ze stron

4. nie jest to umowa wzajemna - gdyż brak jest ekwiwalentności świadczeń

5. umowa kauzalna - donandi causa - przysporzenie następuje tylko po 1 ze stron

• Przedmiot

Jest nim rzecz niezużywalna, jej użyczenie.

Zgodnie z ustawą z 21.08.1997 o ochronie zwierząt , zwierze nie jest rzeczą jednak w sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zwierząt

• Forma : Nie wymaga się przy jej zawarciu żadnej formy szczególnej

Prawa i obowiązki stron:

Świadczenie użyczającego polegające na znoszeniu tego, że biorący używa rzeczy, zbliża użyczenie do najmu. Natomiast w odróżnieniu od najmu użyczenie jest umową nieodpłatną, jednak inną niż darowizna. Użyczający nie dokonuje bowiem bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku, gdyż rzecz użyczona nadal pozostaje w jego majątku.

Użyczenie ogranicza się do korzystania z rzeczy bez pobierania z niej pożytków.

Zgodnie z art. 336 biorący w używanie jest posiadaczem zależnym.

• Obowiązki użyczającego

Do obowiązków nie należy wydanie rzeczy użyczonej, użyczający zobowiązany jest jedynie do znoszenia tego, że biorący używa rzeczy już mu wydanej. Związane jest to z tym, że bez wydania rzeczy w ogóle nie doszłoby do zawarcia umowy a tym samym trudno mówić o jakimkolwiek obowiązku.

Z uwagi na nieodpłatny charakter użyczenia użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach rzeczy nie zawiadomił go o nich. Tego postanowienia nie stosuje się, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć. Odpowiedzialność ta powstaje wtedy gdy użyczający, wiedząc o wadach ukrytych , nie zawiadomił o nich biorącego rzecz w używanie (zasada winy)

• Obowiązki biorącego w używanie

• Jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, biorący może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. (art. 712§1)

• Bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania, uzasadnione jest to osobistym charakterem użyczenia (art. 712§2)

• Biorący w używanie sam powinien dbać o rzecz użyczoną i bez upoważnienia zawartego w umowie może ją powierzyć osobie 3, gdy zmuszony jest do tego okolicznościami (art.716)

np. użyczonego psa oddaje pod opiekę sąsiadowi w związku z pobytem w szpitalu

• Biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej.

Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy

o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. (art. 752-757)

• Nie może żądać od użyczającego dokonania żadnych nakładów na rzecz użyczoną

• Biorący do używania jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy,

jeżeli jej używa:

a. w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub przeznaczeniem

rzeczy

b. gdy nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez

okoliczności powierza rzecz innej osobie,

Zaś rzecz nie uległaby utracie lub uszkodzeniu, gdyby jej używał w sposób właściwy albo gdyby ją zachował u siebie.

Zatem zwolni się z odpowiedzialności gdy udowodni np. że rzecz uległaby utracie także wtedy gdyby używał jej właściwie.

• Jeżeli kilka osób wspólnie wzięło rzecz do używania, ich odpowiedzialność jest solidarna

Ustanie użyczenia

1. gdy umowa był zawarta na czas oznaczony - z upływem termin określonego w umowie

2. gdy umowa była zawarta na czas nieoznaczony - gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w ciągu którego mógł ten użytek uczynić

Umowa może wskazać także inne zdarzenie powodujące zakończenie użyczenia.

Użyczający może żądać niezwłocznego wydania rzeczy w enumeratywnie wskazanych sytuacjach

(art. 716):

a. biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub przeznaczeniem rzeczy

b. jeżeli powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczność

c. rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy

Zakomunikowanie takiego żądania powoduje ustanie użyczenia.

Skutki:

Po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie nie pogorszonym; jednakże biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania.

Jeżeli biorący do używania powierzył rzecz innej osobie, obowiązek powyższy ciąży także na tej osobie. (art. 718)

• Przedawnienie

• Roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy

• Roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy

Przedawniają się te roszczenia z upływem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy

Pożyczka (art.720-724) mutuum

• Definicja przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Strony

a. dający pożyczkę

b. biorący pożyczkę

Cechy

1. umowa dwustronnie zobowiązująca

- po stronie dającego pożyczkę istnieje zobowiązanie do wydania przedmiotu pożyczki

- po stronie biorącego istnieje zobowiązanie do zwrotu przedmiotu pożyczki

2. umowa konsensualna - dochodzi do skutku poprzez zgodne oświadczenie woli stron

3. umowa nieodpłatna lub odpłatna - zależy to od woli stron. Obecnie w zasadzie istnieje wariant odpłatny gdzie świadczenie biorącego pożyczkę polega zwykle na zapłacie odsetek.

4. nie jest to umowa wzajemna - obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki nie stanowi ekwiwalentu jego wydania

5. umowa kauzalna - solvendi causa - przysporzenie w celu zwolnienia się z ciążącego

zobowiązania

• Przedmiot

• pieniądze w znaczeniu środków płatniczych

• rzeczy oznaczone co do gatunku np. zboże

Zależnie od przedmiotu pożyczki do świadczeń stron mogą mieć zastosowanie przepisy o świadczeniach pieniężnych czy też niepieniężnych

• Forma : Nie wymaga się przy jej zawarciu żadnej formy szczególnej.

Jednak umowa pożyczki, której wartość przenosi 500 zł powinna być stwierdzona pismem (forma ad probationem)

Powyższy przepis nie ma zastosowania do umowy zawartej między przedsiębiorcami (art. 74§3)

Rozporządzenie MPiPS przewiduje obowiązek formy pisemnej niezależnie od wartości przedmiotu pożyczki w przypadku udzielania pożyczki z Funduszu Pracy.

Prawa i obowiązki stron:

W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który jest zobowiązany do zwrotu tych przedmiotów, tzn. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy tego samego rodzaju. W ramach tej konstrukcji pieniądze traktowane są jak rzeczy oznaczone tylko co do gatunku.

Zatem gospodarczy sens pożyczki wyraża się w tym , że biorący pożyczkę uzyskuje możliwość korzystania przez pewien czas z wartości majątkowych przekazanych mu przez dającego pożyczkę.

• Obowiązki dającego pożyczkę

• Jest on zobowiązany do dokonania wszelkich czynności niezbędnych do przeniesienia na własność biorącego przedmiot pożyczki w szczególności do wydania rzeczy. Jak wydanie przedmiotu pożyczki pieniężnej należy też traktować zapłatę bezgotówkową

• Biorąc pod uwagę art. 155§2 to tutaj zawsze dochodzi do rozbicia skutku rozporządzającego ze skutkiem zobowiązującym. Zatem zawsze konieczne jest wydanie przedmiotu świadczenia czyli rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku.

• Jeśli termin spełnienia świadczenia nie został inaczej określony stosuje się tu przepisy ogólne (art.455) - niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wydania przedmiotu

• Obowiązek wydania przedmiotu pożyczki ustaje w 2 przypadkach

1. dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. (art. 721)

- Pogorszenie stanu majątkowego biorącego pożyczkę po zawarciu umowy pożyczki zawsze więc uzasadnia odstąpienie od umowy i niewydanie przedmiotu pożyczki

2. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. (art. 722)

- W tym wypadku dający pożyczkę musi powołać się na upływ terminu przedawnienia. Przepis ten chroni interesy dającego pożyczkę, który nie powinien zbyt długo pozostawać w niepewności co do tego, czy biorący pożyczkę skorzysta z swego uprawnienia

• Obowiązki biorącego pożyczkę

• Nie jest on zobowiązany do odebrania przedmiotu pożyczki, przysługuje mu natomiast roszczenie o jego wydanie (art. 722)

• Jeżeli przedmiot pożyczki został odebrany, powinien być zwrócony w terminie umówionym

• W razie nie oznaczenia terminu zwrotu dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Nie ma tu zastosowania art. 455 o niezwłocznym spełnieniu świadczenia po wezwaniu dłużnika do wykonania

- Termin oznaczony przez czynność pr. poczytuje się w razie wątpliwości zastrzeżony na korzyść biorącego pożyczkę, może on zatem zwrócić pożyczkę przed czasem

• Obowiązek płacenia odsetek ciąży na biorącym pożyczkę tylko wtedy, gdy zastrzeżony został w umowie bądź w ustawie, orzeczenia sądu, decyzji właściwego organu (art. 359)

Rękojmia za wady przedmiotu pożyczki

Dający pożyczkę ponosi odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne wydanej rzeczy (art.724).

Jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się w wypadku, gdy biorący mógł z łatwością wadę zauważyć.

• Przedawnienie

• roszczenie dającego pożyczkę o jej zwrot przedawnia się z upływem ogólnych terminów przedawnienia (10 lat)

• roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki ulega przedawnieniu z upływem

6 miesięcy od chwili, gdy przedmiot ten miał być wydany

Poręczenie (art. 876-887)

Jest to umowa prawa cywilnego będąca klasyczną postacią zabezpieczenia osobistego wierzytelności.

W odróżnieniu od form zabezpieczenia rzeczowego np. zastaw tutaj wierzyciel uzyskuje zabezpieczenie swojej wierzytelności w postaci osoby poręczyciela, który odpowiada całym swym majątkiem.

Poręczyć” znaczy wzmocnić odpowiedzialność dłużnika wobec wierzyciela przez dodatkowe zabezpieczenie, jakie stanowi odpowiedzialność poręczyciela za dług główny

• Definicja Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

• Strony

a. wierzyciel

b. poręczyciel

• Cechy

1. umowa jednostronnie zobowiązująca

- po stronie poręczyciela istnieje zobowiązanie wykonania zobowiązania gdyby dłużnik go nie wykonał

2. umowa konsensualna - dochodzi do skutku poprzez zgodne oświadczenie woli stron tj. wierzyciela i poręczyciela

3. umowa nieodpłatna lub odpłatna - zależy to od woli stron.

Uwaga!!! Gdy odpłatna wówczas umowa dwustronnie zobowiązująca

4. nie jest to umowa wzajemna - nawet gdyby zastrzeżono odpłatność w postaci wynagrodzenia płaconego przez wierzyciela poręczycielowi

5. umowa kauzalna - szczególna causa cavendi- przysporzenie w celu zabezpieczenia

wierzytelności

• Przedmiot

Zabezpieczenie wierzytelności

• Forma

Jedynie dla oświadczenia woli poręczyciela została zastrzeżona forma pisemna pod rygorem ad solemnitatem.

Zachowanie tej formy ma na celu ostrzeżenie poręczyciela przed grożącymi mu niebezpieczeństwami, w razie gdyby dłużnik nie wykonał zobowiązania w terminie.

Pisemne oświadczenie poręczyciela powinno być sformułowane tak, by w sposób dostateczny ujawniało jego wolę wykonania zobowiązania gdyby dłużnik go nie wykonał!!!

Z kolei oświadczenie woli wierzyciela nie wymaga zachowania żadnej formy szczególnej, może być nawet wyrażona tylko w sposób dorozumiany

np. przyjęcie przez pracownika banku dokumentu zawierającego oświadczenie woli poręczyciela

Akcesoryjność poręczenia

Poręczenie zawsze sprzężone jest z jakimś innym stosunkiem zobowiązaniowym. W tymże związku poręczenie ma charakter akcesoryjny co wyraża się w tym, że istnienie i rozmiar długu dłużnika głównego rozstrzyga o istnieniu i rozmiarze długu poręczyciela

Poręczenie powoduje nie tylko powstanie odpowiedzialności osobistej, ale i długu, a więc obowiązku świadczenia po stronie poręczyciela. Poręczyciel świadcząc wierzycielowi w razie niewykonania zobowiązania przez dłużnika, wykonuje własne zobowiązanie. Świadczenie to zaspokajając interes wierzyciela pozbawia go prawa dochodzenia wierzytelności nie tylko od poręczyciela ale także od dłużnika głównego.

Równorzędność odpowiedzialności

W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny (art.881).

Zatem polski ustawodawca przyjął zasadę, że odpowiedzialność poręczyciela ma charakter równorzędny w relacji do odpowiedzialności dłużnika głównego.

W wielu systemach prawnych poręczenie ma charakter subsydiarny co oznacza, że dług poręczyciela staje się wymagalny dopiero po bezskutecznym podjęciu wobec dłużnika głównego działań zmierzających do uzyskania od niego świadczenia.

Jednak należy zauważyć, że art. 881 kc jest przepisem dyspozytywnym i tym samym strony umowy poręczenia mogą ustalić w umowie, że odpowiedzialność poręczyciela będzie miała charakter subsydiarny.

Podporęczenie

Jest to udzielenie poręczenia za zobowiązanie poręczyciela. Podporęczyciel poręcza wówczas za dług poręczyciela, a zatem w granicach wskazanych przez zobowiązanie poręczyciela. Jest to umowa wierzyciela z podporęczycielem i tym samym odpowiada on bezpośrednio wobec wierzyciela.

Podporęczycielowi względem poręczyciela przysługuje roszczenie regresowe.

Awal

Jest to poręczenie wekslowe będące postacią zabezpieczenia wierzytelności uregulowaną w prawie wekslowym.

W czynności tej poręczyciel, którym może być nie tylko osoba trzecia, ale także osoba podpisana na wekslu , zabezpiecza zapłatę całej lub części sumy wekslowej.

Poręczenie wekslowe ma charakter samodzielny, nieakcesoryjny - odpowiedzialność poręczyciela nie jest bowiem uzależniona od istnienia zobowiązania dłużnika głównego. Jest to więc czynność prawna abstrakcyjna, niezależna od podstawy prawnej (stosunku wierzyciel - dłużnik główny)

Nie jest to podtyp poręczenia z kc, lecz odrębna instytucja prawa wekslowego.

Treść umowy poręczenia

Umowa poręczenia może być zawarta nie tylko bez zgody, ale nawet bez wiedzy dłużnika (art.886).

Zgodnie z ogólnymi zasadami po każdej ze stron umowy poręczenia może występować więcej osób. W obrocie gospodarczym bardzo często poręczenie udzielane jest przez kilku poręczycieli co wzmacnia zabezpieczenie wierzytelności.

Oświadczenie poręczyciela powinno wskazywać osobę dłużnika głównego oraz dług główny.

Jest to bardzo ważne gdyż ze względu na akcesoryjny charakter poręczenia, gdyż to właśnie dług główny wyznacza treść zobowiązania wierzyciela!!!!!!

Jest to niezbędne także dlatego, że poręczenie nie może obejmować wszystkich zobowiązań dłużnika głównego. Takie postanowienie byłoby sprzeczne z zws i zgodnie z art.58§2 byłoby nieważne.

np. sytuacja gdy poręczyciel miał odpowiadać jako współdłużnik solidarny względem wierzyciela, które dłużnik główny zaciągnął już po zawarciu umowy poręczenia

Jednak w obrocie profesjonalnym przyjmuje się, że można wskazać dług główny rodzajowo, wystarczy by dług główny był oznaczalny np. poręczenie obejmuje wszelkie zobowiązania ale do pewnej wysokości

Poręczyć można za dług wynikający z umowy jak i z innych zdarzeń pr. np. czyn niedozwolony

Poręczenie może obejmować cały dług główny, jego część albo oznaczoną wysokość.

W umowie poręczenia można określić czas trwania odpowiedzialności poręczyciela ; można także zastrzec warunek (zawieszający, rozwiązujący)

Poręczenie może dotyczyć nie tylko istniejącego ale także przyszłego zobowiązania. W przypadku poręczenie dotyczącego przyszłego zobowiązania wiąże się z dużym ryzykiem dla poręczyciela, ponieważ wielkość długu głównego nie jest jeszcze znana. Ustawodawca chroni w tym wypadku poręczyciela w art.887 stanowiąc, że można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej.

Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie.

Zakres odpowiedzialności poręczyciela

O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika (akcesoryjność). Poręczyciel odpowiada więc nie tylko w zakresie długu pierwotnego, ale także za wszelkie skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika głównego, które wynikają z ustawy(np. odsetki) czy z umowy (np. kara umowna)

Czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela, wynika to z tego, że nie wolno nakładać na poręczyciela dodatkowego obowiązku bez jego woli.(art. 879)

Z kolei zmniejszenie zobowiązania głównego, odpowiednio zmniejszy odpowiedzialność poręczyciela.

Jednak na ulgi wynikające z układu zawartego między wierzycielem a dłużnikiem w ramach postępowania upadłościowego poręczyciel nie może się powołać. Zatem zawarcie układu nie łączy się z ograniczeniem odpowiedzialności poręczyciela.

Rozwiązanie to zapewnia realizacje podstawowego celu gosp. poręczenia, polegającego na zabezpieczeniu wierzyciela przed ryzykiem nieuzyskania zaspokojenia z majątku dłużnika.

Można zatem wskazać 2 odstępstwa od akcesoryjności poręczenia:

1. Czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela

2.Ulgi wynikające z zawarcia układu w ramach postępowania upadłościowego nie łączą się z ograniczeniem odpowiedzialności poręczyciela.

Poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny, oznacza to, że jego dług staje się wymagalny z chwilą, gdy dłużnik główny opóźni się ze spełnieniem świadczenia.

Od tego momentu poręczyciel może być od razu pozwany sam lub wraz z dłużnikiem głównym o wykonanie całości lub części zobowiązania.

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. (art.880). Wierzyciel ponosi odpowiedzialność wobec poręczyciela za wszelką szkodę, jaką poniósł on w następstwie zwłoki w zawiadomieniu go o opóźnieniu dłużnika głównego, w szczególności chodzi tu o niekorzystne konsekwencje dla dłużnika z tego powodu, że nie mógł zaspoić wierzyciela wcześniej (np. narosły odsetki). Może tu wchodzić w grę także odpowiedzialność za to, że dłużnik główny stał się niewypłacalny w okresie zwłoki wierzyciela, co skutkuje że roszczenie zwrotne poręczyciela staje się nieskuteczne.

Radwańskiego powyższe zawiadomienie to oświadczenie wiedzy, którego brak przekazanie nie tamuje realizacji uprawnień wierzyciela względem poręczyciela.

Szpunar uważa że jest to oświadczenie woli wierzyciela iż zamierza on uzyskać odpowiednie świadczenie od poręczyciela i stanowi konieczną przesłankę wymagalności roszczenia.

Art. 880 i 881 to przepisy dyspozytywne.

Zarzuty przysługujące poręczycielowi

• Poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi; w szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela.!!!!! (art. 883)

• Poręczyciel nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela, chroni to poręczyciela przed nielojalnością dłużnika

• Poręczyciel dysponuje również środkiem skłaniającym dłużnika do ujawnienia przysługujących mu zarzutów (art. 884) - Poręczyciel, przeciwko któremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomić niezwłocznie dłużnika wzywając go do wzięcia udziału w sprawie.

Jeżeli dłużnik nie weźmie udziału w sprawie, nie może on podnieść przeciwko poręczycielowi zarzutów, które mu przysługiwały przeciwko wierzycielowi, a których poręczyciel nie podniósł z tego powodu, że o nich nie wiedział.

• Zarzuty osobiste poręczyciela wywodzące się z jego własnego prawa (ex iure proprio)

• wady oświadczenia woli

SN 96' poręczyciel nie może uchylić się od skutków pr. swego oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępnie przez dłużnika co do jego wypłacalności w dacie poręczenia (glosa aprobująca Petrykowskiej)

• upływ terminu związania poręczyciela gdy określony był czas trwania odpowiedzialności

• niezastosowanie się wierzyciela do żądania poręczyciela, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty

• przedawnienie

• zarzuty oparte na innym stosunku prawnym łączącym poręczyciela z wierzycielem np. potrącenie

• Nie może podnosić zarzutów wynikających z umowy zawartej przez poręczyciela z dłużnikiem głównym lub osobą 3.

• Poręczyciel nie może powołać się wobec wierzyciela na ograniczenia odpowiedzialności wynikające z przepisów prawa spadkowego (gdy spadkobiercy dłużnika głównego przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza) art. 883 §3

Nieważność i niezaskarżalność długu głównego

Z zasady akcesoryjności wynika, że poręczyciel nie będzie odpowiadał, gdy dług główny jest nieważny.

• Gdy zobowiązanie zaciągnęła osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych

• W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. (art. 877)

Niedopuszczalne jest udzielenie poręczenia za dług niezaskarżalny, ponieważ wierzyciel nie mógłby wówczas uzyskać zaspokojenia z majątku poręczyciela. Jednak przeszkoda ta nie pojawia się , gdy dłużnik zrzeknie się zarzutu przedawnienia, co może uczynić jednak dopiero po upływie terminu przedawnienia.

Wygaśnięcie poręczenia

Z zasady akcesoryjności wynika, że wygaśnięcie długu głównego powoduje wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela.

1. Patrz okliczności wygaśnięcia zobowiązania np.wykonanie zobowiązania przez dł. głównego ; zwolnienie z długu

2. Patrz art. 509 § 2 kc oraz art. 518 kc - poręczenie przy przelewie wierzytelności

3. Patrz art. 525kc - poręczenie przy przejęciu długu

4. Odwołanie bezterminowego poręczenia za dług przyszły

5. Jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły - od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa.

6. Strony określiły w umowie poręczenia okoliczności wygaśnięcia poręczenia np. warunek rozwiązujący

7. Umowa o zwolnienie z długu między wierzycielem i poręczycielem (art.508)

Następstwa zaspokojenia wierzyciela

Zaspokojenie wierzyciela przez poręczyciela powoduje wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela. Zobowiązanie dł. głównego nie wygasa lecz zgodnie z subrogacją ustawową z art. 518 poręczyciel wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela - do wysokości spełnionego zamiast dłużnika głównego świadczenia.

Poręczyciel może żądać od dł. zwrotu wszystkiego co sam świadczył z tytułu poręczenia, a dł. przysługują wobec poręczyciela te same zarzuty, jakie miał względem wierzyciela z zastrzeżeniem art. 884.

Jeżeli wierzyciel wyzbył się zabezpieczenia wierzytelności albo środków dowodowych, ponosi on względem poręczyciela odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. (art. 887)

W celu zapobieżenia podwójnemu świadczeniu art. 885 nakłada na poręczyciela obowiązek niezwłocznego zawiadomienia dłużnika o zaspokojeniu wierzyciela ; zaś art. 886 analogiczny obowiązek nakłada na dłużnika wobec poręczyciela, ale tylko wtedy gdy poręczenie udzielone zostało za wiedzą dłużnika

• Poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze.

• W takim wypadku pozostaje mu tylko roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wierzycielowi.

• Dłużnik obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o zaspokojeniu przez niego wierzyciela gdy wiedział o poręczeniu, gdyby tego nie uczynił, poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela, może żądać od dłużnika zwrotu tego, co wierzycielowi zapłacił, chyba że działał w złej wierze.

• W takim przypadku dłużnikowi przysługuje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wierzycielowi

• Na tej samej zasadzie może również poręczyciel domagać się wprost od wierzyciela tego, co świadczył mu nienależnie, rezygnując jednocześnie z roszczenia zwrotnego

Roszczenia zwrotne między poręczycielami

Jeżeli jest kilku poręczycieli, a umowa poręczenia nie stanowi inaczej, odpowiadają oni solidarnie wobec wierzyciela.

Zgodnie z art. 366 wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od wszystkich łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna.

Każdy z poręczycieli ma zarazem roszczenie zwrotne wobec dł. do wysokości spełnionego świadczenia zgodnie z zasadą subrogacji ustawowej. Zasady tej nie stosuje się między poręczycielami

• Przedawnienie

Zgodnie z zasadami ogólnymi z art. 117 kc (10 lat)

Przekaz (art. 921^1-5)

Pojawił się w kc na skutek noweli lipcowej z 90' i w dużej mierze opiera się na regulacji tej instytucji z kz.

Przekaz to szczególna figura prawa cywilnego gdzie zaangażowane są 3 podmioty:

• przekazujący

• przekazany

• odbiorca przekazu

• Definicja (art. 921¹)

Przekaz to jednostronna czynność pr. przekazującego, która zawiera podwójne upoważnienie:

1. dla przekazanego do spełnienia świadczenia do rąk odbiorcy przekazu

2. dla odbiorcy przekazu do przyjęcia świadczenia i zaliczenia go na rachunek przekazującego

Tu uwidacznia się gospodarczy sens przekazu otóż spełnienie 1 świadczenia, tego które przekazany spełnia do rąk odbiorcy przekazu zastępuje dwa świadczenia, które musiałyby być spełnione oddzielnie, (świadczenia na linii przekazujący - przekazany i przekazujący - odbiorca przekazu)

Przekaz dość rzadko występuje samodzielnie , jest wykorzystywany w innych konstrukcjach prawnych np. weksla trasowanego czy czeku

• Cechy

1. czynność jednostronna - oświadczenie przekazującego (wszystkie umowy dwustronne)

2. czynność upoważniająca - nie rodzi ani zobowiązania ani nie powoduje rozporządzenia

3. odpłatna bądź nieodpłatna

4. czynność odwoływalna - może być odwołana przez przekazującego poza wyjątkami:

• przekazany nie przyjął go

• przekazany nie spełnił świadczenia

• Przedmiot

Świadczenie , do którego zobowiązuje się przekazany może mieć dowolną treść

Forma

Jest dowolna przy przekazie jako czynności samodzielnej, jeśli przekaz występuje wraz z inną konstrukcją, wówczas przepis szczególny może zastrzegać szczególną formę np. weksel

Relacje między podmiotami w ramach przekazu

1. przekazujący - przekazany (stosunek pokrycia)

Art. 921⁴. [Przekazany dłużnikiem przekazującego] Jeżeli przekazany jest dłużnikiem przekazującego co do przekazanego świadczenia, jest on obowiązany względem niego do zadośćuczynienia przekazowi.

Ustawodawca zdaje sobie sprawę, że w ramach stosunku pokrycia mogło istnieć jakieś inne zobowiązanie. Wskazany wyżej przepis dotyczy właśnie tego istniejącego zobowiązania a nie samego przekazu, tzw. przekaz w dług - przekazany był dłużnikiem przekazującego a sam przekaz nastąpił ze względu na ten dług. Przekazany jest zobowiązany do zadośćuczynienia przekazowi czyli do spełnienia należnego przekazującemu świadczenia do rąk odbiorcy przekazu.

Istnieje również tzw. przekaz w kredyt , w którym spełnienie świadczenia przez przekazanego powoduje, że przekazujący staje się dłużnikiem przekazanego, gdyż przekazany spełniając świadczenie do rąk odbiorcy przekazu udzielił w ten sposób kredytu przekazującemu

np. podmiot A chce udzielić pożyczki B ale nie ma € , w tym celu dokonuje czynności przekazu i upoważnia podmiot C do spełnienia świadczenia w ręce C (tym samym udziela kredytu B zaciągając samemu kredyt u C)

2. przekazujący - odbiorca przekazu (stosunek waluty)

Art. 921⁵. [Przekazujący dłużnikiem odbiorcy] Jeżeli przekazujący jest dłużnikiem odbiorcy przekazu, umorzenie długu następuje dopiero przez spełnienie świadczenia, chyba że umówiono się inaczej.

Może wystąpić taka sytuacja, że przekazujący jest dłużnikiem odbiorcy przekazu i chcąc zwolnić się z tego długu dokonuje przekazu. Umorzenie nastąpi dopiero z chwilą spełnienia świadczenia

Może się też tak zdarzyć, że przekazujący wcale nie jest dłużnikiem odbiorcy, ale udziela w ten sposób kredytu.

3. przekazany - odbiorca przekazu (stosunek zapłaty)

W ramach tego stosunku dochodzi do spełnienia świadczenia z rąk przekazanego do rąk odbiorcy przekazu.

Zlecenie do inkasa

Pomiędzy przekazującym a odbiorcą przekazu nie istnieje żadne zobowiązanie. Przekazujący upoważnia przekazanego żeby spełnił świadczenie do rąk os. 3, a osobę tą upoważnia do przyjęcia tego świadczenia, a następnie by rozliczyła się z niego względem przekazującego.

Os. 3 inkasuje świadczenie dla przekazującego i następnie rozlicza się z niego - instytucja stosowana gdy wierzyciel chwilowo nie może przyjąć świadczenia od dłużnika, a może osoba 3.

Przyjęcie przekazu

Art. 921². [Przyjęcie przekazu] § 1. Jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje, obowiązany jest względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie.

§ 2. W takim wypadku przekazany może powoływać się tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy.

§ 3. Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu, przedawniają się z upływem roku.

Przyjęcie przekazu - to jednostronna czynność pr. , oświadczenie woli przekazanego wobec odbiorcy przekazu, które rodzi obowiązek spełnienia przekazanego świadczenia.

Przyjęcie przekazu powoduje powstanie zobowiązania. Istotą przyjęcia jest to, że odbiorca przekazu otrzymuje z tą chwilą roszczenie wobec przekazanego.

Przyjęcie przekazu jest czynnością abstrakcyjną, oderwaną od przyczyny prawnej. Wynika to z ograniczenia zarzutów, jakie przysługują przekazanemu, który poprzez przyjęcie przekazu stał się dłużnikiem, względem odbiorcy przekazu.

• zarzuty wynikające z treści przekazu

• zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy

Z innych stosunków czyli ani ze stosunku pokrycia ani ze stosunku waluty nie może on podnosić zarzutów.

Skutki przekazu

W ramach stosunku pokrycia możemy wyróżnić przekaz w dług ; przekaz w kredyt zaś w ramach stosunku waluty zwolnienie się z długu przez przekazującego względem odbiorcy długu

• Przedawnienie

Art. 921². [Przyjęcie przekazu] § 3. Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu, przedawniają się z upływem roku.

Roszczenia wynikające z przyjęcia przekazu przedawniają się z upływem roku od daty przyjęcia przekazu

Papiery wartościowe (art.921^6-16)

Kc w pierwotnym brzmieniu z 1964r. nie regulował papierów wartościowych, w gospodarce socjalistycznej papiery wartościowe odgrywały marginalną role. Obecna regulacja pojawiła się na skutek noweli lipcowej z 90'

Obecna regulacja kc dotycząca papierów wartościowych nie jest wyczerpująca, jest szereg przepisów szczególnych:

• prawo wekslowe i czekowe z 1933r.

• ksh (akcja)

• kodeks morski z 2001r. (konosament)

Kc nie obejmuje też obrotu publicznego papierami wartościowymi. Obrót publiczny to obrót giełdowy regulowany ustawą o obrocie instrumentami finansowymi z 2005r.

Papier wartościowy definiowany jest w art.3 tej ustawy, gdzie zostało przyjęte szerokie pojęcie papieru wartościowego. Główną zasadą obrotu publicznego papierami wartościowymi jest dematerializacja papierów wartościowych - papierów wartościowych jako dokumentów nie ma w obrocie publ. np. istnieją świadectwa depozytowe.

Obrót regulowany w kc to obrót powszechny papierami wartościowymi.

Definicja papieru wartościowego

Kc takiej definicji nie zawiera. W obrocie powszechnym papier wartościowy to przede wszystkim dokument, będąc dowodem, potwierdzający istnienie prawa. Jednak papier wartościowy poza funkcją dowodową ma inną cechę, w nim prawo podmiotowe zostaje ucieleśnione, inkorporowane w dokumencie. Istnieje pewien związek między dokumentem i prawem podmiotowym.

W doktrynie niemieckiej wykształciły się 2 teorie próbujące wyjaśnić kiedy dochodzi do takiego związku i poprzez to wyprowadzić definicje papieru wartościowego

• teoria obiegowa (Ulmer) - wąskie ujęcie papieru wartościowego. Zgodnie z nią akcent położony jest na obrót papierami wart., na ich cechę obiegową, uproszczenie formy obrotu

Papierem wartościowym jest tylko taki dokument, który jest przeznaczony do obrotu, gdzie przeniesienie prawa do dokumentu pociąga za sobą przeniesienie prawa inkorporowanego w dokumencie.

Rozporządzenie dokumentem jako rzeczą ruchomą pociąga za sobą rozporządzenie prawem inkorporowanym w dokumencie. „Prawo z papieru podąża za prawem do papieru”

Ta teoria ogranicza się tylko do papierów na okaziciela oraz papierów na zlecenie.

• teoria realizacji (Bruner) - ujęcie szeroki, akcent kładzie na sposób wykonania prawa inkorporowanego w dokumencie, tzw. aspekt realizacyjny. Istotą papieru wartościowego jest fakt, że dla wykonania prawa inkorporowanego w dokumencie jest władanie dokumentem. Na pierwszy plan wychodzi funkcja legitymacyjna papierów.

Teoria ta obejmuje papiery imienne.

Polski ustawodawca przyjął teorię realizacji w sposób pośredni, wymieniając wśród rodzajów papierów wartościowych papiery imienne.

Zasada numerus clausus papierów wartościowych

Powstaje pytanie czy istnieje katalog zamknięty papierów wartościowych czy też strony mogą tworzyć nowe??

Art. 921¹⁰. [Papiery wartościowe na okaziciela] § 1. Jeżeli do puszczenia w obieg dokumentu na okaziciela jest wymagane zezwolenie właściwego organu państwowego, dokument wystawiony bez takiego zezwolenia jest nieważny.

Należy zgodzić się z poglądem, że istnieje katalog zamknięty w przypadku papierów na okaziciela i na zlecenie - istnieje zakaz powoływania nowych.

Zasada numerus clausus nie dotyczy papierów imiennych, gdyż nie niosą one takiego zagrożenia dla obrotu - prawa inkorporowane przenoszone są przez przelew, a to gwarantuje ochronę dłużnika.

Klasyfikacja papierów wartościowych

A. Według charakteru inkorporowanego prawa

• papiery wierzycielskie - papiery opiewające na wierzytelność inkorporowaną

• papiery inne niż wierzycielskie - inkorporujące prawa inne niż wierzytelność

np. akcja - prawo udziału w spółce ; konosament - inkorporuje pr. do roporządz. Towarem

Art. 921¹⁶. [Stosowanie przepisów ustawy] Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do papierów wartościowych opiewających na prawa inne niż wierzytelności.

B. Według sposobu legitymowania uprawnionego i sposobu przeniesienia papieru wartościowego

• papiery imienne - legitymują osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu lub osobę, na którą prawo przeniesiono przez przelew połączony z wydaniem dokumentu. (art.921⁸)

• papiery zlecone - legitymują osobę wymienioną w dokumencie oraz każdego, na kogo prawa zostały przeniesione przez indos (art. 921⁹§1)

• papiery na okaziciela - legitymują one każdoczesnego posiadacza dokumentu a ich zbycie następuje poprzez wydanie dokumentu (art. 921¹²)

Powstanie zobowiązania z papieru wartościowego

Otóż niezbędne jest wystawienie i podpisanie dokumentu.

Art. 921¹⁰. [Papiery wartościowe na okaziciela] § 2. Podpis dłużnika może być odbity sposobem mechanicznym, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Powyższy przepis odnosi się do papierów wartościowych wydawanych w serii np. obligacje SP, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej np. weksel musi być podpisany własnoręcznie i czytelnie

Pojawia się pytanie z jaką chwilą ono powstaje??

• teoria jednostronnej czynności pr. - zobowiązanie z papieru wartościowego powstaje z chwilą dokonania czynności prawnej przez wystawcę.

1. teoria kreacyjna - liczy się moment podpisania dokumentu

2. teoria emisyjna - zobowiązanie powstaje z chwilą wydania dokumentu

3. teoria dobrej wiary - przyjęcie papieru wartościowego w dobrej wierze

Najszerzej doktryna opowiada się za b wspartą c. Teoria kreacyjna idzie za daleko

• teoria umowna - zobowiązanie z papieru wartościowego powstaje po zawarciu umowy czyli po złożeniu oświadczenia woli przez zbywcę i nabywcę (jego chociaż dorozumiane)

REMITENT - pierwszy wierzyciel z papieru wartościowego

Zasady wykonywania praw z papierów wartościowych

Przyjmuje się teorię realizacji a wynika ona z art. 921⁶. Dłużnik nie ma obowiązku świadczenia jeśli wykonanie tego świadczenia domaga się podmiot, który nie dysponuje papierem wartościowym. Dłużnik w takiej sytuacji ma wręcz obowiązek powstrzymania się od wykonania świadczenia.

Art. 921⁷. [Spełnienie świadczenia do rąk posiadacza dokumentu] Spełnienie świadczenia do rąk posiadacza legitymowanego treścią papieru wartościowego zwalnia dłużnika, chyba że działał on w złej wierze.

Powyższy przepis jest uzupełniony odnośnie papierów wartościowych wystawionych na okaziciela

Art. 921¹¹. [Złożenie do depozytu sądowego] § 1. Dłużnik nie ma obowiązku dochodzenia, czy okaziciel jest właścicielem dokumentu. Jednakże w razie uzasadnionych wątpliwości, czy okaziciel dokumentu jest wierzycielem, dłużnik powinien złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.

§ 2. Jeżeli właściwy organ państwowy wydał zakaz świadczenia, zwolnienie z zobowiązania następuje przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Legitymacja uprawnionego

1. papiery imienne - zbycie następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu

Legitymowany jest ten posiadacz papieru, który wykaże, że prawo zostało nań przeniesione przez przelew.

Rekta papiery to inaczej papiery imienne

2. papiery na zlecenie - zbycie następuje przez indos i wydanie dokumentu

Indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającym co najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę.

(art. 921⁹§2)

§ 3. Do przeniesienia praw z dokumentu potrzebne jest jego wydanie oraz istnienie nieprzerwanego szeregu indosów.(możliwość cofnięcia się przez kolejne indosy do remitenta)

Legitymowany jest ten, kto jest wymieniony w dokumencie jako remitent lub inna osoba, na którą przeniesiono prawa przez indos (indosatariusz)

3. papiery na okaziciela - przeniesienie następuje przez wydanie dokumentu

Art. 921¹² . [Przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela] Przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu.

Wydanie powoduje przejście własności samego dokumentu i jednocześnie powoduje przeniesienie inkorporowanego w dokumencie prawa.

Zatem zawsze zbycie prawa z papieru odbywa się w drodze czynności realnej!

Weksle mogą być wekslami imiennymi bądź na zlecenie

Czeki mogą być imienne, na okaziciela i na zlecenie.

Charakter zobowiązania

Relacja między wystawcą papieru (dł.) a uprawnionym remitentem ma zawsze charakter kauzalny. Jednak w toku obrotu papierami wart. zobowiązanie może nabrać charakteru abstrakcyjnego. Owa abstrakcyjność wyraża się w ograniczeniu zarzutów przysługujących dł. względem wierzyciela.

Art. 921¹³. [Zarzuty dłużnika] Dłużnik może powołać się względem wierzyciela na zarzuty, które dotyczą ważności dokumentu lub wynikają z jego treści albo służą mu osobiście przeciw wierzycielowi. Dłużnik może także powołać się na zarzuty, które mu służą przeciw poprzedniemu wierzycielowi, jeżeli nabywca dokumentu działał świadomie na szkodę dłużnika

Zgodnie z tym przepisem dł. może powołać następujące zarzuty:

1. zarzuty, które dotyczą ważności dokumentu

2. zarzuty, które wynikają z jego treści

3. zarzuty, które służą mu osobiście przeciw wierzycielowi

Nie przysługują mu zarzuty jakie miał w stosunku do poprzedniego wierzyciela. Będą mu przysługiwać wyjątkowo jeżeli nabywca dokumentu działał świadomie na szkodę dłużnika.

Powyższa regulacja odnosi się tylko do papierów na okaziciela i na zlecenie, nie odnosi się do imiennych gdyż tu stosujemy przepisy dotyczące przelewu (art. 513) - tu w pełni ma miejsce kauzalność.

Umorzenie papierów wartościowych

Inaczej tzw. amortyzacja papieru wart.

Art. 921¹⁴. [Umarzanie papierów wartościowych] § 1. Umarzanie papierów wartościowych regulują przepisy szczególne.

§ 2. Jeżeli papier wartościowy został prawomocnie umorzony, dłużnik jest obowiązany wydać osobie, na której rzecz nastąpiło umorzenie, na jej koszt nowy dokument, a gdy wierzytelność jest wymagalna - spełnić świadczenie.

Ogólną podstawą umarzania jest dekret z 46' „O umarzaniu utraconych dokumentów”. Stanowi on, że co do zasady nie podlegają umorzeniu papiery na okaziciela - wierzyciel, który utracił papier nie będzie mógł liczyć na umorzenie.

W pozostałych przypadkach amortyzacja jest możliwa i dokonuje się jej w postępowaniu sądowym, w którym wskazuje się jaki papier został utracony i jakie okoliczności towarzyszyły utraceniu.

Jest to postępowanie konwokacyjne - sąd wzywa aby posiadacz dokumentu przedstawił go przed sądem. Może pojawić się posiadacz, który twierdzi że ma prawa do tego papieru, wówczas postępowanie amortyzacyjne nie ma sensu, spór należy rozstrzygnąć w normalnym postępowaniu sądowym.

Postępowanie amortyzacyjne ma tylko wtedy sens gdy papier zaginął i się nie odnalazł. Sąd wówczas wydaje postanowienie o umorzeniu papieru i po uprawomocnieniu się wyroku następują skutki wskazane w art. 914¹⁴§2

ZNAKI LEGITYMACYJNE

Art. 921¹⁵. [Znaki legitymacyjne] § 1. Przepisy o papierach wartościowych stosuje się odpowiednio do znaków legitymacyjnych stwierdzających obowiązek świadczenia.

§ 2. W razie utraty znaku legitymacyjnego stwierdzającego w swej treści obowiązek świadczenia na żądanie wierzyciela, dłużnik może uzależnić spełnienie świadczenia od wykazania uprawnienia przez osobę zgłaszającą takie żądanie.

§ 3. Do znaku legitymacyjnego, który nie określa imiennie osoby uprawnionej, stosuje się odpowiednio przepisy o papierach wartościowych na okaziciela, chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych.

Stwierdzają one obowiązek świadczenia, ale nie mają tej szczególnej właściwości, że bez nich uzyskanie świadczenia nie jest możliwe. np. numerek do szatni ; migawka

Umowa darowizny

Darowizna jest konsensualną umową zobowiązującą do bezpłatnego świadczenie na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Ma zatem na celu dokonanie przysporzenia na rzecz obdarowanego bez ekwiwalentu.

Sama idea darowizny jest znana w wielu systemach prawnych i są różne modele realizowania tej transakcji. Nie wszędzie ta transakcja przybiera charakter umowy np. prawo anglosaskie traktuje darowiznę jako czynność jednostronną. W systemach kontynentalnych, darowizna na ogół jest umową - tak w Polsce.

CHARAKTER CZYNNOŚCI.

W prawie niemieckim darowizna jest czynnością realną, samo uzgodnienie woli stron oznacza tylko przyrzeczenie darowizny. Prawo polskie przyjmuje konstrukcję konsensualną - dla wywołania skutków prawnych wystarcza już samo uzgodnienie woli stron, są jednak pewne odstępstwa.

TREŚĆ UMOWY DAROWIZNY. Teoretycznie wyróżniamy 3 modele:

• darowizną jest przysporzenie z majątku darczyńcy - ujęcie najwęższe, darowizną jest tylko czynność polegająca na przesunięciu między dwoma majątkami;

• darowizną jest przysporzenie kosztem majątku darczyńcy - ujęcie rozszerzone, obejmujące także przysporzenia polegające jedynie na zmniejszeniu majątku darczyńcy np. zwolnienie z długu, zrzeczenie się prawa rzeczowego ograniczonego (nie zachodzi w tych wypadkach przesunięcie majątkowe);

• darowizną jest przysporzenie w postaci jakiegokolwiek nieodpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego - najszersze ujęcie obejmujące oprócz wyżej wymienionych każde świadczenie o charakterze niemajątkowym, choćby nie umniejszało majątku darczyńcy np. nieodpłatne świadczenie usług, pracy, przechowanie rzeczy.

Prawo polskie przyjęło koncepcję drugą.

Art. 888. § 1. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Wynika stąd zarówno to, że obdarowany ma się przez świadczenie wzbogacić, jak też i to że wykonanie świadczenia przez darczyńcę musi spowodować zmniejszenie lub nie niepowiększenie się jego majątku.

PRZEDMIOT DAROWIZNY. Bezpłatne świadczenie może polegać na:

• przeniesieniu prawa(najczęściej) - zarówno w całości jak i w części tyk praw np. części ułamkowej prawa własności;

• zapłaceniu określonej sumy pieniężnej;

• ustanowieniu lub zniesieniu prawa majątkowego na korzyść obdarowanego;

• zwolnieniu z zobowiązania (jeżeli nie zastrzeżono w zamian innego świadczenia - wówczas miałoby to odpłatny charakter).

Art. 889. Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

1) gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;

2) gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nie nabyte.

Ad1) Są w kodeksie cywilnym umowy nazwane, w których jedna strona zobowiązuje się wobec drugiej spełnić jakieś nieodpłatne świadczenie np. użyczenie, pożyczka nieoprocentowana, renta nieodpłatna (choć art. 906. § 2.: do rent nieodpłatnych stosuje się przepisy)

Ad2) Np. spadkobierca ma czas na oświadczenie czy spadek przyjmuje czy odrzuca. Jeśli odrzuci to ten spadek nabył bo nabycie następuje z chwilą otwarcia spadku ale skutki są takie jakby spadku nie nabył.

ZAWARCIE UMOWY.

Obdarowanym może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. Nie jest wymagane, aby obdarowany był stroną umowy - możliwe jest dokonanie darowizny przez umowę na rzecz os.3. i traktowanie tej osoby jako obdarowanego. (przeciwnie Radwański).

Forma.

Art. 890. § 1. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

§ 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.

Zd. 2. § 1. zawiera wyjątek od niemożności konwalidacji nieważnej czynności prawnej. Samo wykonanie darowizny jest konwalidacją. Są argumenty za tym by akt darowizny był aktem formalnym - chodzi o to by chronić darczyńcę przed nierozważnymi obietnicami darczyńcy. Po drugie ze względu na specyficzną kauzę przysporzenia w przypadku darowizny - causa donandi pokrywa się a treścią czynności prawnej, podstawą jest sama chęć obdarowania - (animus donandi). Toteż uważa się, że szczególna forma pełni funkcję ochronną dla darczyńcy przed nieprzemyślanymi decyzjami, a po drugie to dowód, że była wola obdarowania. Ta forma przestaje być konieczna gdy dochodzi do aktu realnego, kiedy następuje wydanie przedmiotu ofiarowanego - stąd możliwość konwalidacji.

SKUTKI PRAWNE.

Darowizna jest ex definitione umową zobowiązującą, często jednak samo zawarcie umowy darowizny jest równoznaczne ze spełnieniem świadczenia (np. zwolnienie z długu) lub - z uwagi na stosowne przepisy - pociąga za sobą jednocześnie skutek rozporządzający (np. przeniesienie własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości - 155; przeniesienie wierzytelności - 510).

OBOWIĄZKI DARCZYŃCY.

Zasadniczym obowiązkiem darczyńcy jest wykonanie darowizny - podjęcie takiego działania, aby obdarowany uzyskał korzyść majątkową stanowiącą przedmiot darowizny.

Nie można uznać za spełnienie przyrzeczonego świadczenia w rozumieniu przepisu w sytuacji gdy chodzi o darowiznę rzeczy oznaczonej indywidualnie i zostaje zawarta umowa darowizny bez zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy. Według SN skoro chodzi o przedmiot oznaczony indywidualnie to umowa darowizny od razu wywołuje skutek rozporządzający, przenosi rzecz na obdarowanego i to trzeba uznać za wykonanie. W tej sytuacji brak formy aktu notarialnego zostaje konwalidowany przez samo zawarcie umowy. To spełnienie świadczenia miałoby polegać na przeniesieniu własności solo consensu.

W praktyce oznacza to, że SN 80 rok, konwaliduje czynności w których nie wiadomo co się stało. Według Pajora jest to nieporozumienie bo jeżeli ta darowizna, co do której zachodzi wątpliwość czy jest ważna, będzie ważna gdy będzie forma aktu notarialnego a nie ma formy aktu notarialnego czyli ona jest w zasadzie nieważna więc w taki razie ten skutek rzeczowy nie nastąpił. Aby nastąpił skutek rzeczowy musiałby mieć oparcie w samej umowie. Sama ważność umowy dopiero ma być wykazana.

Ta konwalidacja braku formy aktu notarialnego nie wchodzi w grę poprzez wykonanie, spełnienie świadczenia gdy formy szczególnej wymaga przepis szczególny np. przepis o obrocie nieruchomościami. Darowizna nieruchomości - dla skuteczności konieczne jest zachowanie aktu notarialnego dla całej umowy, bo będzie chodziło o przeniesienie własności nieruchomości a to wymaga formy aktu notarialnego. Brak aktu notarialnego nie będzie mógł być konwalidowany samym spełnieniem świadczenia.

Poza tymi wypadkami konwalidacja jest dopuszczalna i oświadczenie obdarowanego nie musi mieć żadnej formy może być nawet dorozumiane. Będzie to wyjątek bo milczenie nie może zastępować złożenia oświadczenia woli.

Polecenie - darowizna z poleceniem „donatio cum modo”.

Jest dokonana darowizna na rzecz określonej osoby ale jednocześnie w umowie darowizny występuje postanowienie, które ma charakter polecenia i nakłada na obdarowanego określony obowiązek działania lub zaniechania, ale nikogo nie czyni się wierzycielem tego obowiązku. Jest to szczególna konstrukcja prawna polecenia. Art.893 który mówi o poleceniu nie określa tego działania lub zaniechania, które ma być przedmiotem obowiązku obdarowanego jako świadczenia lecz jako działanie lub zaniechanie.

Obowiązek nałożony na obdarowanego może mieć charakter :

• majątkowy (to działanie o charakterze majątkowym będzie podjęte z samej darowizny, będzie ograniczać rozmiar darowizny) /niemajątkowy,

• mogą to być czynności w interesie strony umowy / osoby trzeciej / interesie publicznym,

• nie ma tu roszczenia własnego pod tytułem wierzycielskim.

Art. 894 darczyńca, który wykonał swe zobowiązanie z darowizny (jest to warunek) może żądać wypełnienia polecenia, chyba że polecenie dotyczy wyłącznie korzyści obdarowanego. Mogą żądać tego wykonania również spadkobiercy darczyńcy.

Jeśli polecenie ma na celu interes społeczny - wypełnienia polecenia może żądać właściwy organ państwowy.

Osoby te nie są wierzycielami. Według Radwańskiego są wierzycielami.

Obdarowany może się zwolnić od wypełnienia polecenia wydając przedmiot darowizny (upoważnienie przemienne), nie dotyczy to jednak polecenia w interesie publicznym, gdy żąda wypełnienia polecenia właściwy organ państwowy.

W razie istotnej zmiany stosunków obdarowany może odmówić wypełnienia każdego polecenia (szczególna klauzula rebus sic stantibus).

Skutki zawartej umowy darowizny:

• powstaje obowiązek wykonania świadczenia przez darczyńcę na rzecz obdarowanego,

• powinność współdziałania obdarowanego w wykonaniu darowizny w koniecznym do tego zakresie (art.354 p2 zasady ogólne).

Odpowiedzialność darczyńcy - art.891 i 892 - jest odpowiedzialnością złagodzoną. Darczyńca jeśli chodzi o odpowiedzialność odszkodowawczą to ona wchodzi w grę gdy szkoda z niewykonania zobowiązania lub nienależytego wykonania zobowiązania wyrządzona jest umyślnie lub z rażącego niedbalstwa.

Jeśli przedmiotem darowizny jest świadczenie pieniężne to w razie opóźnienia się przez darczyńcę z wypłatą, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia powództwa. Samo uchybienie terminu spełnienia zapłaty jeszcze nie powoduje obowiązku płacenia odsetek, dopiero od momentu wytoczenia powództwa - powstają odsetki.

Jeśli przedmiotem darowizny jest rzecz wadliwa - przy normalnej odpłatnej umowie np. sprzedaży czy umowie o dzieło wchodzi w grę stosowanie przepisów o rękojmi za wady rzeczy. Przy darowiźnie ta odpowiedzialność jest ograniczona i jeśli rzecz darowana ma wady, darczyńca jest zobowiązany do naprawienia szkody, która wyrządził obdarowanemu, przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go w czasie właściwym. Przepisu tego nie stosuje się jeśli obdarowany mógł z łatwością zauważyć wady.

Odwołanie darowizny.

Możliwe jest w wypadkach przewidzianych w ustawie, jest to wyłom od zasady że umowy wiążą strony :

1. w wypadkach pogorszenia się stanu majątkowego darczyńcy;

• gdy darowizna jeszcze nie została wykonana - art.896 - jeśli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych (szczególna klauzula rebus sic stantibus),

• darowizna została wykonana - art.897 - takie pogorszenie nie daje podstawy do odwołania. Ale gdy darczyńca popadnie w niedostatek to obdarowany w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia ma obowiązek dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążący na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Jest możliwość zwolnienia się z tego obowiązku poprzez zwrot wartości wzbogacenia (jest facultas alternativa). Przepis mówi o wartości wzbogacenia i w granicach aktualnego wzbogacenia, które jeszcze istnieje (nie ma terminu przewidzianego dla tych roszczeń).

2. obdarowany okaże się rażąco niewdzięczny to darczyńca może odwołać darowiznę; na ogół przyjmuje się, że moralnie obdarowany powinien mieć wdzięczność wobec darczyńcy. Odwołanie jest możliwe zarówno przed jak i po wykonaniu np. obdarowany pobije darczyńcę, zniesławia go, obmawia go, odmawia opieki nad bliskim człowiekiem. Z powodu niewdzięczności odwołać może sam darczyńca a także spadkobierca darczyńcy ale tylko wtedy - p2 art.899 - gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy sam obdarowany umyślnie pozbawił życia darczyńcę lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. wywołał śmierć darczyńcy.

Przebaczenie - art.899 p1.

Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności jeżeli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Przebaczenie jest aktem uczuciowym a nie oświadczeniem woli, który wywołuje skutki prawne.

Jeśli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał pełnej zdolności do czynności prawnych przebaczenie jest skuteczne gdy darczyńca działał z dostatecznym rozeznaniem.

Co z wyłudzonym przebaczeniem, uzyskanym podstępem ?

Niektórzy uważają - w drodze ostrożnej analogii można stosować przepisy o wadach oświadczenia woli.

§3 art.899 - termin do odwołania darowizny to termin roczny - a temporis sciente - w chwili dowiedzenia się o przyczynie uzasadniającej odwołanie - (niewdzięczność obdarowanego), jest to termin zawity a nie termin przedawnienia (bo jest to prawo podmiotowe kształtujące a nie roszczenie majątkowe).

Sposób odwołania - art.900 - osoba uprawniona składa oświadczenie na piśmie i składa je obdarowanemu (forma ad probationem). Staje się skuteczne wtedy gdy dostarczone obdarowanemu tak żeby mógł się z nim zapoznać.

Skutki odwołania darowizny:

• jeśli darowizna była jeszcze nie wykonana - umowa darowizny upada ipso iure,

• jeśli darowizna została wykonana - to powstaje pytanie jakie skutki powoduje to odwołanie. Czy upadają wszystkie skutki z chwilą oświadczenia a więc własność itp. czy od razu powraca do darczyńcy przedmiot darowizny, wówczas samo przejście prawa byłoby nieuchwytne. Przyjmuje się, że z chwilą odwołania darowizny upadają skutki obligacyjne, powoduje to upadek podstawy prawnej świadczenia darczyńcy, causa donandi jaka leżała u podstawy dokonanego na rzecz obdarowanego przysporzenia upada a więc tym samym to świadczenie darczyńcy staje się świadczeniem nienależnym - powstaje condictio causa finita po stronie darczyńcy. Po stronie obdarowanego powstaje obowiązek zwrotu świadczenia nienależnego. O zastosowaniu przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu mówi art.898 p2 zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Art.409 zwrot korzyści uzyskanych bezpodstawnie powinien zastąpić w zakresie w jaki jeszcze ten zobowiązany jest wzbogacony w momencie w którym występuje się o zwrot (dobra wiara). Jeśli obdarowany z góry wiedziała że ma obowiązek zwrotu, że świadczenie jest nienależne to uprawniony będzie mógł dochodzić zwrotu w pełnej wysokości (zła wiara). Decydująca o dobrej czy złej wierze jest chwila w której nastąpiło zdarzenie uzasadniające odwołanie.

Obdarowany powinien się czuć zobowiązany do zwrotu już od dnia swojej niewdzięczności. Co gdy obdarowany nie będzie chciał dokonać przeniesienia własności na darczyńcę to wtedy darczyńca musi wystąpić do sądu i może skorzystać z art.64 - prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oświadczenia oznaczonego woli zastępuje to oświadczenie. Darczyńca wystąpi do sądu z żądaniem ustalenia iż na obdarowanym ciąży obowiązek powrotnego przeniesienia własności i jeśli sąd ustali istnienie tego obowiązku i wyrok będzie prawomocny to nastąpi skutek, że orzeczenie sądu zastąpi samo oświadczenie i z chwila uprawomocnienia się wyroku dojdzie do powrotnego przeniesienia własności.

Problem szczególny przy darowiźnie powstaje przy stosunkach małżeńskich. Często darowizna jest czyniona na rzecz małżonków przez rodziców. Darowizna na rzecz majątku wspólnego małżonków (wymagane postanowienie bo w zasadzie darowizna wchodzi do odrębnego majątku). Małżonkowie się pokłócili i rodzice chcą odwołać jedno z małżonków.

Gdy tylko jeden z małżonków jest rażąco niewdzięczny to według SN możliwe jest odwołanie darowizny tylko względem jednego z nich.

Art.902 wyłącza możliwość odwołanie darowizny, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasada współżycia społecznego np. ktoś wpłacał pieniądze na studia bliskiej osoby i gdy obdarowany nie uczy się to nie wolno odwołać darowizny. Dotychczasowy darczyńca może zaprzestać dalszych obdarowań.

Zawsze jest możliwe rozwiązanie darowizny za zgodą obu stron- darowizna jest jak każda umowa. Zasada swobody umów rozciąga się na tę możliwość - zawarcie i rozwiązanie. Rozwiązanie umowy powoduje upadek podstawy i powoduje że trzeba dokonać zwrotu świadczeń.

Możliwe jest rozwiązanie darowizny w drodze orzeczenia sądu art.901 przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej może żądać rozwiązania umowy darowizny dokonanej przez tę osobę przed ubezwłasnowolnieniem, jeżeli darowizna :

• ze względu na wartość świadczenia

• i brak uzasadnionych pobudek

jest nadmierna.

Rozwiązania nie można żądać po upływie 2 lat od jej wykonania.

W razie rozwiązania rozwiązanie działa obligacyjnie następnie strony powinny przenieść prawa z tytułu nienależności świadczeń.

48

---