masaz, materiały(4)


Wykład 1 ) MASAŻ LECZNICZY
Celem przedmiotu jest wyjaśnienie działania masażu leczniczego jako metodę leczenia fizykalnego zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych, a w wielu przypadkach przyczyn chorobowych, oraz zasad metodycznych i praktycznych umiejętności wykonywania masażu

RYS HISTORYCZNY MASAŻU

I) Masaż jest jedną z najstarszych dziedzin wiedzy lekarskiej

Stosowanie masażu w Europie (XVI w.)

Rozwój masażu w XIX w.

Rozwój masażu w XX w.

Masaż w Polsce w XX w.

WARUNKI I HIGIENA WYKONYWANIA MASAŻU

Gabinet Masażu

ŚRODKI POŚLIZGOWE I WSPOMAGAJĄCE MASAŻ

ROLA MASAŻYSTY, CECHY PSYCHOFIZYCZNE, HIGIENA OSOBISTA

ZASADY STOSOWANIA MASAŻU KLASYCZNEGO

Wykład 2) POSZCZEGÓLNE TECHNIKI MASAŻU KLASYCZNEGO ORAZ JEGO WPŁYW NA

TKANKI I UKŁADY

1/W masażu klasycznym stosujemy następujące techniki

Ze względu na siłę wykonania dzielimy na:

Głaskanie bardzo łagodne - opuszkami palców

Głaskanie średniej mocy - całą dłonią

Głaskanie mocne - całą dłonią z obciążeniem, kłębami, grzebyczkami

Głaskanie dosercowe - głaskanie podłużne

Głaskanie poprzeczne - głaskanie klatki piersiowej, powłok brzusznych

Głaskanie okrężne - głaskanie stawów, łopatek

Przeciwwskazania do stosowania głaskań:

- II stadium choroby Burgera

- Przeciwwskazania do stosowania masażu

Rozcieranie powierzchowne - opuszkami palców lub całymi dłońmi

Rozcieranie głębokie - kłębami lub grzebyczkami

Rozcieranie podłużne - wzdłuż osi ciała

Rozcieranie poprzeczne - rozcieranie od mostku do linii pachowej, mm grzbietu

Rozcieranie okrężne - stawów lub łopatek

Przeciwwskazania do stosowania rozcierań:

-ugniatanie podłużne-Celem ugniatania podłużnego jest przepychanie substancji „wyciśniętych” przez -ugniatanie poprzeczne

- ugniatanie poprzeczne-Wyciska substancje z tkanek.

- ugniatanie ze skręceniem

- ugniatanie pionowe (uciski)

- mieszenie

Przeciwwskazania do stosowania ugniatań:

1) w rwie kulszowej

2) u małych dzieci

3) w chorobie Heinego-Medina

4) w porażeniu spastycznym

-oklepywanie lekkie

-oklepywanie średniej mocy

-oklepywanie silne

Przeciwwskazania do stosowania oklepywania:

Przeciwwskazania do wykonywania wibracji:

Przeciwwskazania do stosowania wstrząsania:

Przeciwwskazania do stosowania wałkowania:

2/ Wpływ masażu klasycznego na tkanki i układy

3/ Nie można wykonać masażu, który działałby na jeden wybrany rodzaj tkanki

4/ tkanka łączna- Jest najbardziej rozpowszechniona w organizmie.

a) Zawiera:

b) W zależności od zawartości tych składników oraz od utkania włókien tkankę łączną dzielimy na:

c) Wpływ masażu klasycznego na tkankę łączną

5/ tkanka mięśniowa
a) Tkanka mięśniowa gładka

b) Mięsień sercowy

c) Tkanka mięśniowa poprzecznie-prążkowana

d) Wpływ masażu klasycznego na tkankę mięśniową

6/ tkanka skórna
a)Skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała Dzieli się na trzy warstwy:

b) Wpływ masażu klasycznego na tkankę skórną

7/ układ nerwowy
a)Regeneruje wszystkie czynności organizmu człowieka

b) Wpływ masażu klasycznego na układ nerwowy

8/ układ krwionośny
a)Komórki całego organizmu otrzymują substancje odżywcze i tlen za pośrednictwem krwi

b) Wpływ masażu klasycznego na układ krwionośny

9/ układ oddechowy

  1. W procesie oddychania wyróżniamy oddychanie zewnętrzne i wewnętrzne

b) Wpływ masażu klasycznego na układ oddechowy

10/ układ pokarmowy

a)Przewód pokarmowy jest długą cewą z licznymi rozszerzeniami i przewężeniami. Rozpoczyna się przełykiem, a kończy się odbytem

b) Wpływ masażu klasycznego na układ pokarmowy

11/ układ moczowy

a) Narządy moczowe mają za zadanie usuwanie z organizmu końcowych produktów przemiany materii oraz utrzymanie na stałym poziomie składu chemicznego i fizykochemicznych właściwości osocza krwi dla zapewnienia stałości środowiska wewnętrznego

b) Wpływ masażu klasycznego na układ moczowy


Wykład 3. MASAŻ W WYBRANYCH JEDNOSTKACH CHOROBOWYCH

1. CHOROBY REUMATYCZNE
a) Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) Arthritis Rheumatoidea

Jest to przewlekły postępujący proces zapalny, który prowadzi do niszczenia tkanek stawowych oraz zniekształca i upośledza funkcję stawów.

b) RZS przebiega w czterech okresach

Okres

Zmiany radiologiczne

Zanik mięśni

Zmiany okołostawowe

Zniekształcenia stawów

Usztywnienie stawów

I (wstępny)

osteoporoza

-

-

-

-

II (zmian umiarkowanych)

osteoporoza, zwężenie szpar stawowych, geody

w sąsiedztwie zajętych stawów

guzki, zapalenie ścięgien

-

-

III (zmian ciężkich)

osteoperoza, nadżerki na powierzchniach stawowych

uogólniony

guzki, zapalenie ścięgien

podwichniecia, ulnaryzacja, przeprosty

-

IV (końcowy)

zrosty włókniste lub kostne

uogólniony

guzki, zapalenie ścięgien

podwichniecia, ulnaryzacja, przeprosty

zrosty

c) Stosowane zabiegi w pierwszym okresie

W tym okresie wykonujemy tylko dwie techniki: głaskanie i wibracje. Po kilku masażach dołączamy lekkie rozcieranie i ugniatanie.

d) Stosowane zabiegi w drugim i trzecim okresie

Coraz więcej stosujemy rozcierania i ugniatania. Ugniatanie stosujemy tylko podłużne

e) Stosowane zabiegi w okresie czwartym- Jest to okres, gdzie występują zrosty, deformacje, zaniki mięśniowe i podwichnięcia

Masaż jak w okresie drugim i trzecim. Dodatkowo masujemy inne części ciała w zależności od potrzeb. Główny nacisk kładziemy na rozcieranie i ugniatanie podłużne.

f) Leczenie operacyjne

2. MŁODZIEŃCZE PRZEWLEKŁE ZAPALENIE STAWÓW (POLYARTHRITIS CHRONICA JUWENILIS)

Jest to zapalenie stawów, które występuje przed 16 rokiem życia. W zależności od objawów początkowych wyróżniamy:

Leczenie fizykoterapią, kinezyterapią i masażem - podobne do RZS.

3. TWARDZINA UKŁADOWA (SCLERODERMA)
Jest to przewlekła postępująca choroba układowa tkanki łącznej w obrębie skóry, tkanki podskórnej, układu kostno-stawowego i niektórych narządów wewnętrznych. Masaż- Wykonujemy głaskanie, rozcieranie, łagodne ugniatanie podłużne i uciski jednoczesne

4. ZESZTYWNIAJĄCE ZAPALENIE STAWÓW KRĘGOSŁUPA (ZZSK) SPONDYLOARTHRITIS ANKILOPETICA
Jest procesem zapalnym o nie ustalonej etiologii. Uważa się, że jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Stosowane zabiegi:

- Fizykoterapia

- Kinezyterapia

- Masaż

We wczesnym okresie choroby stosujemy masaż ud, stawów biodrowych, pośladków oraz odcinka L-S. Wykonujemy głaskanie, rozcieranie, ugniatanie podłużne, wibrację poprzeczną i wstrząsanie. W późniejszym okresie choroby dołączamy masaż Th, C i obręczy barkowej. Bardzo ważne jest ułożenie pacjenta.

5. CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW ARTHROSIS OSTEOARTHROSIS

Nazywamy zmiany chorobowe oraz zespół zjawisk, które powodują upośledzenie funkcji ruchowej stawów lub ból przy wykonywaniu ruchu.

a) Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa

b) Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze odcinka szyjnego

c) Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze odcinka piersiowego

d) Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze odcinka lędźwiowego

e) Leczenie zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa

Pierwsze dwa-trzy zabiegi wykonujemy lekko i krótko. Należy wykonywać masaż całego kręgosłupa i grzbietu. W masażu stosujemy techniki rozluźniające i rozgrzewające, a więc głaskanie i rozcieranie, których zadaniem jest poza dostarczeniem ciepła- będzie usuwanie zmian w mięśniach (myogelozy, wzmożone napięcie mięśniowe). Poza tym stosujemy dużo ugniatań podłużnych i ucisków jednoczesnych, delikatną wibrację poprzeczną i łagodne roztrząsanie. W celu rozluźnienia mięśni przykręgosłupowych można stosować chwyt przyśrubowania prawo i lewo stronnego lub chwyt na mięsień najdłuższy grzbietu.

6. ZMIANY ZWYRODNIENIOWO-WYTWÓRCZE STAWÓW KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH

a) Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze stawów biodrowych (COXARTHROSIS)

b) Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze stawów kolanowych (GONARTHROSIS)

c) Zmiany zwyrodnieniowe stawów stóp

d) Zmiany zwyrodnieniowe stawów ramiennych i barkowo-obojczykowych

e) Zmiany zwyrodnieniowe stawów łokciowych

f) Zmiany zwyrodnieniowe stawów nadgarstkowo-śródręcznych

g) Zmiany zwyrodnieniowe stawów rąk (guzki Heberdena)

h) Leczenie w chorobach zwyrodnieniowych stawów obwodowych

Masaż w chorobach stawów obwodowych wykonujemy tylko wtedy, gdy nie występuje duża bolesność. Masujemy tkanki poniżej i powyżej stawu oraz sam staw. Głaskanie i rozcieranie w celu rozdrobnienia złogów, roztarcia narośli oraz gniatanie podłużne w celu poprawy krążenia. Masaż torebki stawowej polega na wykonywaniu lekkich rozcierań (szczególnie poprzecznych)

7. ZAPALENIE TKANEK OKOŁOSTAWOWYCH
a) Zapalenie rozcięgna dłoniowego (choroba DUPUYTRENA) Powoduje zwłóknienie rozcięgna dłoniowego i przykurczu zgięciowego palców.

Stosujemy po zagojeniu się ran pooperacyjnych. Stosujemy głaskanie i rozcieranie.

b)Zespół kanału nadgarstka. Stosowane leczenie.

Stosujemy głaskanie, delikatne rozcieranie, rozluźnienie nadgarstka.

c) Zapalenie okołostawowe łokcia EPICONDYLITIS HUMERI. Stosowane leczenie

Wykonujemy głaskanie, rozcieranie, uciski punktowe, Wcierki przeciwzapalne i przeciwbólowe

d) Zespół bolesnego barku - PHS. Przyczyny:

Stosowane zabiegi:

Stosujemy głaskanie, dużą ilość rozcierań ze szczególnym opracowaniem tkanek dookoła łopatki, ugniatanie podłużne, wibrację poprzeczną, oklepywanie, w późniejszym okresie wstrząsanie.

8. ZESPÓŁ ZAPALENIA TKANKI WŁÓKNISTEJ GOŚCIEC POZASTAWOWY TIBROSITIS
Etiologia nieznana. Czynnikami , które sprzyjają lub wyzwalają napad są najczęściej:

Stosowane leczenie
-Fizykoterapia

-Kinezyterapia

-Masaż

Przy pierwszych dwóch zabiegach ograniczamy masaż do delikatnych głaskań i rozcierań. Następnie wykonujemy ugniatanie i uciski punktowe. Po około 8 zabiegach dołączamy wstrząsanie.

9. URAZY

  1. Stłuczenia i zmiażdżenia

Stłuczenie - po urazie nie doszło do przerwania ciągłości skóry. Stłuczenie ciężkie - zwane zmiażdżeniem przeważnie z przerwaniem ciągłości skóry. Stosowane zabiegi :

Zadaniem masażu jest przyśpieszenie wessania się krwiaka oraz usunięcie obrzęku. Stosujemy głaskanie, rozcieranie, ugniatanie podłużne powyżej i poniżej miejsca stłuczenia.

b) Rany i blizny. Wyróżniamy trzy sposoby gojenia się ran:

W procesie gojenia się ran wyróżniamy dwa okresy:

Stosowanie zabiegów w okresie I

Wykonuje się w ułożeniu drenażowym (kończyna uniesiona powyżej poziomu). W pierwszej fazie stosujemy masaż, którego celem będzie usprawnienie krążenia w całej kończynie oraz wspomaganie powrotu krwi żylnej. Stosujemy głębokie głaskanie, powolne ale mocne rozcieranie, powolne ugniatanie podłużne, uciski pierścieniowe. Opracowujemy tkanki zarówno pod jak i nad raną. Masaż stosowany w drugiej fazie - opracowanie okolicy rany. Głębokie rozcieranie - posuwając się od obwodu w kierunku brzegu rany. Głaskanie i rozcieranie wzdłuż brzegu rany. Stosowanie masażu w II okresie:

c) Złamania-jest to częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości kości. Leczenie złamań

Nie wykonujemy masażu przy słabym zroście. Masaż przy dobrym zroście. W pierwszym etapie głaskanie rozcieranie powierzchowne wykonane całymi dłońmi. W drugim etapie zajmujemy się likwidacją przykurczów. Stosujemy techniki rozluźniające, głaskania, rozcierania, ugniatania podłużne, uciski jednoczesne i wibrację poprzeczną.

10. CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO

  1. Przewlekły nieżyt oskrzeli BRONCHITIS CHRONICA- Należy do najpospolitszych chorób układu oddechowego. Najczęściej atakuje osoby po 40 roku życia i ma tendencję do nawrotów w zimie.Leczenie:
    Okres przewlekły

Celem stosowania masażu jest:

-Uelastycznienie mięśni oddechowych

-Pobudzenie i ułatwienie usuwania zalegającego śluzu

-Pobudzenie ośrodków czuciowo-ruchowych systemu regulacji aparatu wykonawczego w układzie oddechowym

-Pogłębienie fazy wydechu

Masaż wykonujemy w ułożeniu drenażowym. Stosujemy opracowanie rozluźniające napięcia mięśniowe w obrębie grzbietu i klatki piersiowej.Masaż wykonujemy leżąc przodem. Stosujemy głaskanie, rozcieranie, ugniatanie podłużne, dużo uklepywań łyżeczkowatych, miotełkowych a nawet półpiąstkowych (w celu odflegmienia), wibracja w przestrzeniach międzyżebrowych

11.CHIRURGIA KLATKI PIERSIOWEJ

Wszelkiego typu nacięcia klatki piersiowej, w celu usunięcia tworów zawartych w jamie opłucnej lub w śródpiersiu nazywamy torakotomią. Do najczęściej wykonywanych zabiegów torakotomii w chorobach płuc należą:

Leczenie przed operacją

Oklepywanie, wibracja klatki piersiowej

Leczenie po operacji

W ramach przygotowania do chodzenia opracowujemy masaż kończyny dolnej, po zagojeniu się rany stosujemy opracowanie blizny. Uelastycznienie mięśni uszkodzonych podczas operacji i rozluźnienia mięśni strony zdrowej stosując:

Wykład 4

1. MASAŻ W CHOROBACH SERCA I NACZYŃKRWIONOŚNYCH
Serce jest narządem mięśniowym otoczonym błoną włóknistą w kształcie worka o podwójnych ścianach zwaną osierdziem. Od wewnątrz serce wyściela delikatna błona zwana wsierdziem. Choroby mogą atakować każdą z tych części

OBJAWY OGÓLNE W CHOROBACH SERCA

a) Zawał serca- Zawał serca mięśniowego jest najpoważniejszym następstwem miażdżycy tętnic wieńcowych. Najczęstszą przyczyną zawału serca jest zamknięcie światła tętnic wieńcowych.

Stosowane zabiegi
Usprawnienia chorych dzieli się na trzy okresy

Okres pierwszy

Wykonujemy powierzchniowe głaskanie i delikatne ugniatanie podłużne w kończynach dolnych. 2-3 razy w tygodniu. W miarę poprawy stanu pacjenta dołączamy masaż kończyn górnych. Należy pamiętać, że bardzo często występuje przeczulica lewej łopatki.W tym przypadku wykonujemy lekkie głaskanie i koliste rozcieranie w obrębie segmentu C3-C4.

Okres drugi

Masaż jak w okresie I . Jeżeli lekarz pozwoli dołączamy delikatne rozcieranie kończyn i lewego stawu barkowego.

Okres trzeci

W tym okresie masaż nie jest potrzebny.


b) Chirurgia serca- W ostatnich latach w chirurgii serca dokonał się wielki postęp pozwalający na utrzymanie krążenia krwi przy nieczynnym sercu. Zasady postępowania przed i pooperacyjnego są takie same, jak przy torakotomii. Cięcie biegnie zwykle po stronie przedniobocznej od linii środkowej przedniej, aż do pachowej tylniej. Istnieje jednak taka sama groźba niedodmy,utraty ruchomości barku i zniekształcenia postawy. Niezwykle ważne jest utrzymanie drożności dróg oddechowych a tym samym odpowiedniej wentylacji, ponieważ każde zaburzenie oddechowe stanowi dodatkowe obciążenie dla serca.ROZRUSZNIK SERCA- Jeżeli w przebiegu procesu chorobowego dojdzie do uszkodzenia czy przerwania pęczka Hisa lub jego odnóg, wówczas niektóre lub wszystkie bodźce zostają zablokowane i nie dochodzą do komór. Jedynym skutecznym rozwiązaniem jest wszczepienie kardiostymulatora (rozrusznika).Stosowane zabiegi

Jeżeli rozrusznik jest wszczepiony po lewej stronie w masażu należy bezwzględnie omijać okolice obojczyka oraz górną część klatki piersiowej. Masaż stawu ramiennego należy wykonywać bardzo ostrożnie.

c) Zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (Choroba Burgera)Jest to choroba tętnic atakująca zwykle kończyny dolne.
Stosowane zabiegi
PIERWSZY STOPIEŃ CHOROBY

Stosujemy masaż powłok brzusznych oraz masaż odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.Głaskanie mięśni brzucha zgodnie ze wskazówkami zegara. Delikatne rozcieranie. Oklepywanie opuszkami palców. Głaskanie podłużne odcinka L-S. Rozcieranie podłużne odcinka L-S. Masaż tych części ciała działa odruchowo na rozszerzenie naczyń w kończynach dolnych.

DRUGI STOPIEŃ CHOROBY

Masujemy jak w pierwszym stopniu choroby dodając delikatne głaskanie dosercowe i odsercowe, lekkie ugniatanie podłużne i delikatne uciski w miejscach poniżej i powyżej występowania zmian chorobowych. W trakcie masażu można unieść kończynę powyżej poziomu celem ułatwienia odpływu żylnego.

d) Choroba Raynauda- Jest to choroba tętnic w częściach dystalnych(palce rąk i nóg, ręce, płatki uszu, koniuszek nosa). Stosowane zabiegi

Masaż jak i inne zabiegi wykonujemy tylko w okresie międzynapadowym. Wykonujemy masaż grzbietu i kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego. Wykonujemy techniki rozluźniające (głaskania, delikatne rozcierania, ugniatania podłużne, uciski jednoczesne) Po około 3 zabiegach. Dołączamy masaż kończyn górnych stosując:głaskania, delikatne rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednoczesne. Głaskanie można Wykonywać zarówno dosercowo, jak i odsercowo. Należy masażem poprawić krążenie w okolicy nosa i uszu.

2. CHOROBY NEUROLOGICZNE

a) Porażenie połowicze (HEMIPLEGIA)- Jest to porażenie spastyczne górnej oraz dolnej kończyny i czasami twarzy. Porażenie połowicze występuje po przeciwnej stronie niż uszkodzenie mózgu. Prawostronnemu porażeniu połowiczemu często towarzyszy afazja, czyli utrata zdolności mówienia.

W przebiegu choroby możemy wyróżnić trzy okresy

Stosowane zabiegi w okresie ostrym

Głaskanie średniej mocy i mocne w obrębie ręki i stopy, głaskanie średniej mocy klatki piersiowej. Po kilku dniach dołączamy delikatne wibracje w przestrzeniach między żebrowych.

Stosowane zabiegi w okresie kompensacji:

Do masowanej ręki i stopy w pierwszej fazie dołączamy masaż całych kończyn porażonych. Wykonujemy masaż głęboki, ale lekki i w wolnym tempie. Stosujemy głaskanie, delikatne rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednoczesne.

Stosowane zabiegi w okresie adaptacyjnym

Sposób masowania nie odbiega od etapu poprzedniego. Po masażu stosujemy ruchy bierne w stawach porażonych.

b) Dziecięce porażenie mózgowe (PARALYSIS CEREBRALIS INFANTILIS) - Jest to zespół zaburzeń czynności ruchowych i napięcia mięśni wywołany uszkodzeniem mózgu lub nieprawidłowościami w jego rozwoju nabytymi przed urodzeniem. Stosowane zabiegi:

Masaż klatki piersiowej. Głaskanie oburącz od linii środkowej do linii pachowej. Głaskanie kończyny górnej uchwytem pierścieniowym. Rozcieranie kończyny górnej również uchwytem pierścieniowym. Masaż kończyny dolnej podobny do masażu kończyny górnej.

c) Stwardnienie rozsiane (SM) (SCLEROSIS MUTIPLEX)- Choroba polega na powstaniu ognisk zapalnych, a później stwardnień rozsianych w obrębie układu nerwowego. Stosowane zabiegi:

Wykonujemy w zależności od potrzeb.Wykonuje się masaż ogólny lub masaż wybranych części ciała. Stosujemy głaskanie dosercowe, lekkie i powolne rozcierania, lekkie i powolne ugniatanie podłużne, uściski jednoczesne i głaskanie odsercowe. Dodatkowo można wykonywać głaskania i rozcierania mięśni przykręgosłupowych i mięśni czworobocznych bezpośrednio przed zabiegiem ultradźwięków, co zwiększy efekt zabiegów.

d) Rwa kulszowa (ISHIAS)- Najczęstszą przyczyną bólów w odcinku L-S, są zaburzenia o charakterze statyczno-dynamicznym oraz zmiany zwyrodnieniowe w oparciu kostno-więzadłowym i krążkach międzykręgowych.

Stosowane zabiegi w okresie ostrym

W okresie ostrym masażu nie stosujemy

Stosowane zabiegi w okresie podostrym

Układamy pacjenta na zdrowym boku. Nogi są zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Między kończyny wkładamy klin w celu rozluźnienia odcinka L-S. W tym ułożeniu wykonujemy głaskanie i ugniatanie podłużne okolicy L-S. W masowaniu kończyny dodajemy uściski jednoczesne. Stosujemy uciski punktowe pomiędzy wyrostkami kolczystymi od L4-S1. Na tylnej stronie uda wzdłuż przebiegu nerwu, po bokach dołu podkolanowego.

Stosowanie leczenia w okresie przewlekłym

Ułożenie na brzuchu. Masaż jak w okresie podostrym. Dołączamy uciski oraz Wibracje wykonywane wzdłuż nerwu kulszowego. Uciski od 4 kręgu lędźwiowego przez pośladek, tylną powierzchnię uda, dół podkolanowy, tylną powierzchnię podudzia do guza piętowego i z powrotem do L4. Uciski wykonujemy jednocześnie kciukami.

e) Rwa barkowa- Rwa barkowa jest zespołem chorobowym charakteryzującym się bólem, który promieniuje od karku do ramienia i wzdłuż całej kończyny górnej, łopatki i klatki piersiowej.

Stosowane zabiegi w okresie ostrym

W okresie ostrym stosujemy delikatne głaskanie barku i kończyny górnej.

Stosowane zabiegi w okresie podostrym

Rozpoczynamy od ucisków w obrębie karku,obręczy barkowej po stronie chorej. W miarę poprawy stanu zdrowia wykonujemy również uciski na ramieniu (w kierunku od stawu łokciowego do stawu ramiennego). Następnie dołączamy delikatne głaskanie i wibrację.

Stosowane zabiegi w okresie przewlekłym

Masażem obejmujemy odcinek szyjny kręgosłupa, mięśnie karku i obręczy barkowej oraz całą kończynę górną. Stosujemy już wszystkie techniki masażu klasycznego

Wykład 5 DRENAŻ LIMFATYCZNY

1. UKŁAD CHŁONNY składa się:

A)naczynia chłonne włosowate- Występują prawie w każdym narządzie i w każdej tkance, która posiada sieć naczyń włosowatych krwionośnych.

B) naczynia chłonne- nazywamy delikatne cewki w których chłonka przez węzły chłonne odprowadzana jest do wielkich pni i wreszcie do układu żylnego.

C) węzły chłonne- Są to narządy zamknięte, otoczone torebką i włączone w przebieg naczyń chłonnych.

D) pnie chłonne- przeważnie krótki, poprzedzony jest nieraz splotem.

E) pnie lędźwiowe- Prawy i lewy wychodzą ze splotów lędźwiowych. Biegną wzdłuż aorty brzusznej i żyły głównej dolnej ku górze.

F) pnie jelitowe- Powstają z bardzo obfitego splotu trzewnego znajdującego się w otoczeniu tętnicy krezkowej i tętniczego pnia trzewnego.

G) pnie śródpiersiowe- Wśródpiersiu znajdują się dwa pnie chłonne po stronie prawej i dwa po stronie lewej.

H) pnie podobojczykowe- Odprowadzają limfę z bocznej okolicy szyi, z przedniobocznej ściany klatki piersiowej i z kończyny górnej.

I) pnie szyjne- odprowadzają chłonkę z głowy i szyi.

J) przewód chłonny prawy- Pień podobojczykowy prawy, pień szyjny prawy oraz prawe pnie śródpiersiowe tworzą w okolicy prawego konta żylnego przewód chłonny prawy.

K) przewód piersiowy- Jest największym pniem chłonnym. Powstaje z połączenia obu pni lędźwiowych. Przewód piersiowy zbiera chłonkę z trzech czwartych części ciała.

L) naczynia i węzły chłonne głowy i szyi- Większość limfy głowy i szyi obustronnie dopływa do węzłów chłonnych szyjnych głębokich

M) naczynia i węzły chłonne kończyny górnej- Węzły chłonne kończyny górnej grupują się głównie w jamie pachowej. Zbierają one chłonkę z całej kończyny górnej. 

N) naczynia i węzły chłonne klatki piersiowej, przepony i grzbietu- W obrębie klatki piersiowej wyróżniamy naczynia i węzły chłonne trzewne oraz naczynia i węzły chłonne ścienne.

O) nacznia i węzły chłonne kończyny dolnej- Na kończynie dolnej wyróżniamy dwa skupiska węzłów chłonnych. Są to węzły podkolanowe i węzły pachwinowe.

2. ROLA UKŁADU CHŁONNEGO
a) Warunkowanie powrotu białka z przestrzeni pozanaczyniowej do krwioobiegu

b) Transport wody i soli mineralnych oraz drenaż tkanek

c) Usuwanie substancji obcych (np. bakterii)

d) Uczestniczenie w procesach immunologicznych ustroju.

3. CHOROBY PRZEBIEGAJĄCE Z POWIĘKSZENIEM WĘZŁÓW CHŁONNYCH
a) Choroby zakaźne

b) Salkoidoza

c) Szczepienia ochronne

d) Limfadenopatie polekowe

e) Choroby kolagenowe

f) Choroby skóry

g) Choroby nowotworowe układu chłonnego

h) Przerzuty nowotworowe

4. ZASADY STOSOWANIA MASAŻU LIMFATYCZNEGO
a) WSKAZANIA- Wszystkie wskazania do wykonywania masażu klasycznego, którym towarzyszą wysięki,

obrzęki, bądź zmiany skórne wynikające z zaburzenia krążenia limfy

b) PRZECIWWSKAZANIA- Obrzęki i wysięki w przebiegu ostrych stanów zapalnych, niewyleczone choroby zakaźne,

przerzuty nowotworowe oraz choroby nowotworowe układy chłonnego.

c) Drenaż limfatyczny wykonujemy od obwodu w kierunku ujść żylnych.

d) Pacjent powinien być w pozycji drenażowej

e) Wolne tempo wykonywania masaż limfatycznego

f) Wszystkie techniki muszą mieć charakter przepychający

g) Czas trwania zabiegu wynosi dla drenażu częściowego maksymalnie 20 minut, dla drenażu ogólnego 60 minut.

h) Drenaż można wykonywać codziennie

i) Ilość zabiegów w serii

j) Obszar ciała objęty masażem

5. DRENAŻ LIMFATYCZNY
W masażu limfatycznym opieramy się na:

a) Głaskaniu

Wyróżniamy dwa rodzaje głaskań:

  1. Głaskanie ogólne

  2. Głaskanie miejscowe

b) Rozcieraniu kolistym

c) Rozcieraniu spiralnym

d) Ugniataniu (tylko w niektórych opracowaniach)

e) Uciskach

6. DRENAŻ LIMFATYCZNY GRZBIETU
Drenaż limfatyczny grzbietu wykonujemy w dwóch fazach

Faza pierwsza

a) Drenaż dołów pachowych

b) Drenaż w kierunku równoległym do kręgosłupa. Stosujemy kolejno:

- głaskanie

- rozcieranie koliste

- rozcieranie spiralne

- uciski

Faza druga. Stosujemy:

7. DRENAŻ LIMFATYCZNY KLATKI PIERSIOWEJ
Drenaż dołów nadobojczykowych. Stosujemy:

Dalsze postępowanie składa się z dwóch faz:

Faza pierwsza

a) Drenaż dołów pachowych. Stosujemy:

Opracowujemy każdy dół pachowy w liniach od dolnej części dołu pachowego do ramienia

b) Drenaż w kierunku równoległym do mostka. Stosujemy:

Kierunek od wyrostka mieczykowatego do obojczyka i dołów pachowych.

c) Drenaż dołów nadobojczykowych. Stosujemy:

Kierunek masażu od stawów mostkowo--obojczykowych do wyrostków barkowych.Na zakończenie tej fazy wykonujemy

ponownie drenaż dołów pachowych.
Faza druga W fazie drugiej opracowania klatki piersiowej

stosujemy również cztery techniki:

b) Drenaż dołów nadobojczykowych Stosujemy:

Kierunek masażu od stawów mostkowo--obojczykowych do wyrostków barkowych.Drenaż klatki piersiowej kończy ogólne przegłaskanie

8. DRENAŻ LIMFATYCZNY BRZUCHA Stosujemy:

9. DRENAŻ LIMFATYCZNY KOŃCZYNY GÓRNEJ]

  1. Drenaż dołów pachowych. Stosujemy:

Opracowanie to wykonujemy jedną ręką w Kierunku od ramienia do żeber.

b) Drenaż stawu ramiennego. Stosujemy:

10. DRENAŻ RAMIENIA
Wykonujemy w czterech pasmach:

W każdym z tych pasm stosujemy:

Drenaż wykonujemy jedną ręką.

11.DRENAŻ STAWU ŁOKCIOWEGO
Składa się z opracowania dołu łokciowego i stawu łokciowego. Przy opracowywaniu dołu łokciowego

Stosujemy:

Przy opracowaniu stawu łokciowego. Stosujemy:

12. DRENAŻ PRZEDRAMIENIA
Stosujemy:

13. DRENAŻ STAWU NADGARSTKOWEGO
Stosujemy:

Po zakończeniu drenażu stawu nadgarstkowego wykonujemy ponownie drenaż stawu łokciowego.

14. DRENAŻ ŚRÓDRĘCZA
Przy wykonywaniu drenażu śródręcza wykonujemy

Drenaż wykonujemy po stronie dłoniowej i po stronie grzbietowej.

15. DRENAŻ PALCÓW
Przy drenażu palców wykonujemy tylko trzy techniki:

Po drenażu palców wykonujemy drenaż stawu nadgarstkowego. Na zakończenie drenażu wykonujemy ogólne przygłaskanie całej kończyny górnej.

PODSUMOWANIE
Znaczna grupa chorób narządów wewnętrznych jest spowodowana zaburzeniami w krążeniu limfy. Celem masażu limfatycznego jest usprawnienie krążenia chłonki w układzie limfatycznym, tzn. od naczyń chłonnych włosowatych do ujść żylnych. Osiągamy to w sposób mechaniczny poprzez przepchnięcie chłonki i udrożnienie węzłów chłonnych. Efektami prawidłowo przeprowadzonych drenaży powinny być między innymi: poprawa warunków do produkcji limfocytów, transportu wody i soli

mineralnych, zwalczanie bakterii oraz następstw zauważalnych na zewnątrz czyli likwidacja obrzęków. Aby do takiego stanu doprowadzić, należy wykonać drenaż limfatyczny zgodnie z określonymi zasadami i z zastosowaniem następujących technik: głaskanie, rozcierania,ugniatania. Stosowane techniki powinny mieć charakter wypychający, czyli każda z nich - poprzez odpowiednio rozłożoną siłę nacisku- winna spowodować przepchnięcie limfy we właściwym kierunku. Siła nacisku na tkanki wzrasta w kierunku wykonywanego chwytu i nie powinna być przyczyną zbytniego wzrostu temperatury tkanek. Należy masować precyzyjnie, miękko i płynnie.

Wykład 6. MASAŻ SEGMENTARNY

1. MASAŻ SEGMENTARNY

Należy do grupy masaży wykonywanych na sucho, rękami masażysty. Jest masażem leczniczym. Składa się z szeregu chwytów i opracowań, których ściśle określona technika i kolejność wykonywania przy uwzględnieniu zasad dawkowania, pozwala na wykrywanie i usuwanie zmian chorobowych, a często także przyczyn chorobowych na drodze odruchowej. W odróżnieniu od masażu klasycznego, masaż segmentarny znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu chorób narządów wewnętrznych.

PODSTAWY KLINICZNE MASAŻU SEGMENTARNEGO:

Odruchowe objawy chorobowe

a)W schorzeniach woreczka żółciowego przeczulica skórna w dolnym odcinku klatki piersiowej w segmentach Th6-Th10

b) W dusznicy bolesnej bóle w lewej połowie klatki piersiowej, promieniujące do lewego ramienia

c) Procesy zapalne w kręgosłupie wywołują zmiany w skórze w postaci rozstępów w okolicy przykręgosłupowej

d) W chorobach płuc oraz porażeniu połowiczym występuje połowicze pocenie się pacjenta

e) W chorobach płuc obserwuje się rozszerzenie naczyń krwionośnych po stronie chorego płuca na wysokości 2 i 3 żebra

f)W zapaleniu opłucnej i w schorzeniach jamy brzusznej obserwuje się w odpowiednich segmentach ograniczone obrzęki tkanki

podskórnej

g)W zapaleniu wyrostka robaczkowego występuje ograniczone napięcie mięśniowe powłok brzusznych po prawej stronie

h) Czyraki w obrębie twarzy często dają bóle promieniujące do zębów

i)Dyskopatie szyjne bywają przyczyną dolegliwości sercowych

Unerwienie segmentarne skóry, mięśni i narządów wewnętrznych

promieniowa przedramienia i kciuk

wraz z paluchem

Optymalne warunki stosowania masażu segmentarnego

a) Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo

b) Opracowanie korzeni nerwowych po obu stronach kręgosłupa

c) Opracowanie zmienionych chorobowo segmentów

Wskazania

Przeciwwskazania

 
2. CZĘŚĆ PRAKTYCZNA KOLEJNOŚĆ OPRACOWANIA

Masaż segmentarny narzuca kolejność postępowania. W masażu segmentarnym w kolejności opracowujemy:

CHWYTY DIAGNOSTYCZNE
Oglądanie-Pozwala wykryć zmiany w zabarwieniu skóry,pozwala również na stwierdzeniu miejsc obrzęku

Obmacywanie-Wykonujemy jedną lub dwoma rękami, pozwala wykryć zmiany w tkance łącznej, występujących w postaci miękkich lub spoistych obrzmień

Opukiwanie metodą Grugurina-Polega na wykonywaniu uderzeń w skórę,dłoniową powierzchnią palca środkowego.Opukiwanie pozwala wyczuć różnicę napięcia tkanki łącznej

Łaskotanie- Papierkiem lub piórkiem łaskoczemy pacjenta.W strefach przeczulicy uczucie łaskotania jest zniesione.

KRESA DIAGNOSTYCZNA DICKE- wykonujemy od poziomuL5 do C7

PŁASZCZYZNA PRZESUWANIA TKANEK- Chwyt wykonujemy lekko zgiętymi rozstawionymi palcami. Ustawione w badanym miejscu palce przesuwamy posuwistozwrotnie

CHWYT NA GŁĘBSZE WARSTWY MIĘŚNIA NAJDŁUŻSZEGO GRZBIETU

Rękę wykonującą badanie obciążamy drugą ręką. Chwyt ten pozwala wykryć zmiany głębokie w mięśniu. Pomiędzy kciuk, a pozostałe palce ujmujemy fałd skórny. Przesuwamy się z boku kręgosłupa najpierw po stronie prawej, potem po lewej od L5 do C7. Wykonujemy jak gdyby rolowanie skóry. Technika jest identyczna jak w chwycie podłużnym. Inny jest kierunek wykonania, od linii pachowej do kręgosłupa.

CHWYTY LECZNICZE- Jednym z podstawowych chwytów leczniczych jest rozcieranie segmentarne, zwane rozcieraniem kolistym.

OPRACOWANIE GRZBIETU-

CHWYT PRZYŚRUBOWANIA PRAWO I LEWO STRONNEGO

Dłoń ułożona na kości krzyżowej palcami poprzecznie do kręgosłupa. Tak postępując stopniowo przechodzimy od L5 do C7

CHWYT NA MIĘSIEŃ NADGRZEBIENIOWY, MIĘŚIEŃ PODGRZEBIENIOWY I DOLNY KĄT ŁOPATKI

OPRACOWANIE MIEDNICY
Opracowanie miednicy składa się z dwóch faz

Następnie wykonujemy:

Masaż miednicy w pozycji siedzącej- Chwyt na mięśnie pośladkowe. Wykonujemy:

OPRACOWANIE GRZEBIENIA TALERZA KOŚCI BIODROWEJ- Chwyt wykonujemy po obu stronach jednocześnie

OPRACOWANIE KLATKI PIERSIOWEJ- Masaż segmentarny klatki piersiowej wykonujemy w pozycji siedzącej.

Chwyt na mostek- Składa się z trzech faz:

SPRĘŻYNOWANIE KLATKI PIERSIOWEJ
Siadamy jak najbliżej pacjenta i opieramy jego plecy o naszą klatkę piersiową. U kobiet układamy ręce bezpośrednio pod gruczołami piersiowymi. W chwili kiedy pacjent wykonuje wdech, nasze ręce tylko lekko dotykają klatki piersiowej, aby nie

utrudniać wdechu. Następnie polecamy pacjentowi wypuścić powietrze, wspomagając wydech poprzez dociąganie klatki piersiowej pacjenta do siebie.

OPRACOWANIE KARKU I GŁOWY
Stosujemy:

Opracowanie polega na wykonaniu:

OPRACOWANIE BRZUCHA
Postępowanie segmentarne w masażu brzucha jest podobne do postępowania klasycznego.

OPRACOWANIE KOŃCZYN
Również, przy opracowaniu kończyn stosujemy techniki masażu klasycznego, ale istotną różnicą pomiędzy opracowaniem klasycznym i segmentarnym jest kolejność masażu poszczególnych części kończyn.

Np. masaż segmentarny kończyny górnej wykonujemy:

Taką samą kolejność stosuje się przy masażu kończyny dolnej.

MASAŻ W CHOROBACH KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO
PRZECIWSKAZANIA

SEGMENTY ZAJĘTE C1-Th2

STREFY PRZECZULICY

KOLEJNOŚĆ POSTĘPOWANIA

MASAŻ W BÓLACH KRZYŻA
WSKAZANIA

PRZECIWSKAZANIA

STREFA PRZECZULICY

MASAŻ W RWIE KULSZOWEJ
WSKAZANIA

PRZECIWWSKAZANIA

KOLEJNOŚĆ POSTĘPOWANIA

a) udo

b) staw kolanowy

c) podudzie

d) staw skokowy

e) stopa

f) palce

PODSUMOWANIE

Masaż segmentarny jest zabiegiem fizykalnym,składającym się z szeregu chwytów i opracowań, których ściśle określona technika i kolejność wykonywania pozwala na wykrywanie i usuwanie zmian chorobowych,a często również przyczyn chorobowych na drodze odruchowej. Znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu chorób narządów wewnętrznych. Masaż

segmentarny uwzględnia wszelkie możliwe zmiany odruchowe powstające w różnych tkankach i podaje sposoby ich usuwania

poprzez zastosowanie szczególnych, ściśle określonych rękoczynów. Ze względu na wywieranie znacznego wpływu na funkcjonowanie narządów wewnętrznych oraz możliwości leczenia i usuwania zmian odruchowych w narządach i tkankach, metoda ta jest uzupełnieniem masażu klasycznego. Wskazania do stosowania masażu segmentarnego:

Przeciwwskazania do stosowania masażu segmentarnego:

Wykład7. HYDROTERAPIA ZABIEGI WODOLECZNICZE

1. HISTORIA
Już w IV wieku przed naszą erą Hipokrates zalecał wykorzystanie wody do celów leczniczych. W Polsce Józef Struś lekarz króla Zygmunta Augusta bardzo szeroko promował tę metodę leczenia. Wojciech Oczko w 1578 roku wydał traktat p.t.”Cieplice” podaje w nim przepisy kąpieli i pierwsze wskazania i przeciwwskazania. W XIX wieku duży wpływ na rozwój metod

hydroterapeutycznych miały obserwacje i badania Prissnitza i Winternitza. W Polsce dalszy rozwój tych metod zawdzięczamy

Józefowi Dietlowi, Zieleniewskiemu, Korczyńskiemu i Glińskiemu. Badacze Ci w 1905 roku założyli Polskie Towarzystwo Balneologii, mieszczące się w Krakowie. Pierwszym przewodniczący został prof. Korczyński. Badania i wyniki były publikowane w organie naukowym „Acta Balneologica”. W XX wieku do dalszego rozwoju metod leczenia hydro-balneologicznego przyczynili się doktor Żniniewicz oraz profesor Jankowiak

2. CO TO JEST HYDROTERAPIA
Jest to metoda leczenia bodźcowego polegająca na zewnętrznym stosowaniu wody. Podstawę leczniczego działania stanowi odpowiednia temperatura i ciśnienie wody użytej odpowiednio do danej terapii.

3. WODA

H2O tlenek diwodoru, bezbarwna ciecz pozbawiona zapachu i smaku. Należy do najbardziej rozpowszechnionych związków w

przyrodzie. Zasadnicza własność wody polega na tym że jest ona płynna i może być wprawiana w ruch siłą ramion i nóg które się w niej poruszają.

4. WPŁYW ŚRODOWISKA WODNEGO NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

Woda działa w różny sposób na ciało człowieka. Organizm reaguje na temperaturę wody (czynnik termiczny), odbiera ciśnienia

(hydrostatyczne, hydrodynamiczne), odczuwa lepkość wody i napięcie powierzchniowe.

CZYNNIK TERMICZNY
W zależności od temperatury wyróżniamy wodę:

CZYNNIKI MECHANICZNE
Do czynników mechanicznych zaliczamy:

Wypór hydrostatyczny - zgodnie z prawem Archimedesa na ciało zanurzone w wodzie działa siła wyporu równa wartości ciężarowi płynu wypartego przez to ciało. Z prawa tego wynika, że wypór jest zależny od stopnia zanurzenia w wodzie.

Siłę wyporu da się zapisać wzorem:

F wyporu = P płynu x g x V zanurzona

P płynu - gęstość płynu w którym zanurzone jest ciało w kg/m3

V zanurzona - objętość tej części ciała, która jest zanurzona w płynie w m3

g - przyśpieszenie ziemskie w m/s2

Wypór powoduje pozorną utratę ciężaru ciała.

Tabela 1 Utrata ciężaru w zależności od zanurzenia

Utrata ciężaru przy różnym stopniu zanurzenia (Harrison ent Bulstrode 1987)

Poziom zanurzenia ciała Mężczyźni Kobiety

C7 92% 92%

Wyrostek mieczykowaty mostka 35% 28%

Kolec biodrowy przedni górny 54% 47%

Utrata ciężaru w zależności od ciężaru ciała

Ciężar rzeczywisty Ciężar ciała zanurzony w wodzi (do poziomu szyi)

65 kg 9 kg

75 kg 11 kg

85 kg 13 kg

Odciąża to narząd ruchu, umożliwia wykonanie ruchów nawet przy znacznym osłabieniu siły mięśniowej. Zmniejszeniu ulega przy tym praca, jaką mięśnie muszą wykonać dla utrzymania postawy ciała. Gęstość ciała ludzkiego waha się na ogół od 0,97 do 1,06 g/cm3. Średnia gęstość ciała podwyższają kości i mięśnie, a obniża tkanka tłuszczowa. Największą gęstość posiadają kości -

1,870 g/cm3 , a najniższą tkanka tłuszczowa -0,925 g/cm3 . Ciśnienie hydrostatyczne - z chwilą zanurzenia się w wodzie na nasze ciało ze wszystkich stron działa ciśnienie atmosferyczne i ciśnienie wywołane ciężarem słupa wody znajdującego się nad określonym poziomem. Górne warstwy wody pod działaniem sił ciężkości naciskają na warstwy położone niżej. Ciśnienie to, zwane hydrostatycznym - rośnie wraz z głębokością zanurzenia. W celu obliczenia wartości ciśnienia hydrostatycznego posługujemy się wzorem:

P = p cieczy x g x

p cieczy - ciśnienie hydrostatyczne w paskalach Pa

g - przyśpieszenie grawitacyjne (ziemskie) w m/s2

h - głębokość zanurzenia w cieczy w metrach - m

Ciśnienie hydrodynamiczne - w płynie poruszającym się (lub na ciało poruszające się w płynie) działa także ciśnienie dynamiczne, zwane hydrodynamicznym, które odpowiada energii kinetycznej jednostki objętości poruszającego się płynu. Jest ono proporcjonalne do gęstości płynu i kwadratu prędkości przepływającej cieczy. Ciśnienie całkowite płynu działające na ciało zanurzone i poruszające się w cieczy jest sumą ciśnienia statycznego i dynamicznego. Opór wody - kolejną istotną właściwością

mechaniczną wody jest opór stawiany przez to środowisko podczas poruszania się pacjenta (lub tylko danego odcinka ciała). Na skutek tego zjawiska powstaje opór czołowy, który działa przeciwnie do kierunku poruszania się ciała. Wielkość tego oporu zależy głównie od kształtu i przekroju poprzecznego ciała oraz od prędkości poruszania się pacjenta w wodzie. Opór tarcia - spójność to właściwość ciała polegająca na przeciwstawianiu się rozdzieleniu jego drobin. Powstaje ona w wyniku wzajemnego

oddziaływania międzycząsteczkowych sił zwanych siłami spójności (lub siłami Van der Vaalsa). Lepkość to właściwość ciał polegająca na powstawaniu sił oporu (tarcia wewnętrznego) przeciwko ruchom wewnętrznym. Istnieje zależność między spójnością a lepkością, im większa spójność tym większa lepkość ciała.

5. WYKORZYSTANIE ŚRODOWISKA WODNEGO W REHABILITACJI
Środowisko wodne dzięki swym specyficznym

właściwościom, zwłaszcza mechanicznym i

termicznym wywiera korzystny wpływ na aparat

ruchu, przez co stwarza dogodne warunki do

prowadzenia terapii, w różnorodnych dysfunkcjach

narządu ruchu. Pacjenci ćwiczący w basenie

rehabilitacyjnym o temperaturze około 350 Celsjusza

mają rozluźnione mięśnie, zdecydowanie mniejszy ból

i nie są zagrożeni przykrymi konsekwencjami upadku

na jakie mogliby być narażeni ćwicząc w Sali

gimnastycznej.

6. ZABIEGI WODOLECZNICZE OGÓLNE

Kąpiele całkowite a kąpiel zimna

Kąpiel całkowita zimna stosowana jest o temperaturze 8 - 200C, a czas zabiegu wynosi od 5 do maksymalnie 30 sekund

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Kąpiel całkowita chłodna powinna mieć Temperaturę 20 - 270C i czas trwania 5 - 15 minut. Należy ją rozpocząć od 270C i stopniowo obniżać temperaturę. Kąpiel ta działa pobudzająco i orzeźwiająco.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Kąpiel całkowita letnia o temperaturze28 - 330C i czasie trwania około 10 - 20 minut.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Kąpiel całkowita gorąca, temperatura od 38 do 420C. Czas zabiegu 10 - 20 minut.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Kąpiel z masażem podwodnym stałym (automatycznym)Powinna przebiegać w temperaturze 36 - 370C.Czas zabiegu 10 - 30 minut

Kąpiel z masażem podwodnym ruchomym z ręcznie sterowaną dyszą- Należy przeznaczyć 3 minuty na przebywanie pacjenta w wodzie przed rozpoczęciem masażu,aby przystosować organizm do zmienionych Warunków hydrostatycznych oraz do rozluźnienia układu mięśniowego. Masaż ten wykonujemy w temperaturze 36 - 370C. Czas zabiegu 15 - 30 minut.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Kierunek masażu

Masaż kończyn dolnych i górnych rozpoczynamy od części odosiebnych posuwając się powoli wzdłuż osi długiej kończyn ku górze. Stawy należy masować ruchem okrężnym omijając wyrostki kostne. Masaż klatki piersiowej rozpoczynamy od ułożenia

pacjenta na plecach. Ruchem kolistym prowadzi się strumień od mostku na obwód, wzdłuż przestrzeni międzyżebrowej. U kobiet bezwzględnie nie można stosować zabiegu na sutki. Mięśnie pleców masuje się ruchem okrężnym od kręgosłupa w kierunku żeber. Masaż brzucha należy zawsze wykonywać nasadką o szerokim przekroju oraz o niskim ciśnieniu wody. Masaż wykonuje się koliście zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Poczynając od pępka i kierując się w dół wzdłuż przebiegu jelita grubego. Nie wolno masować podbrzusza, obszaru żołądka i jelita cienkiego.Przy zespołach bólowych odcinka L-S z dodatnim objawem Lasegne bez względu na tło schorzenia zawsze należy stosować nasadkę typu „sito”. Stosowanie bowiem nasadek wgniatających z zasady nasila dolegliwości bólowe.

Kąpiele kinezyterapeutyczne- Wykonuje się w obszernych wannach typu motylkowego. Często tego typu wanny mają

wmontowane urządzenia do masażu podwodnego. Temperatura wody 34 - 370C. Ich podstawowym przeznaczeniem jest

umożliwienie wykonywania ćwiczeń leczniczych w warunkach wodnych.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Natryski ruchome- wykonuje się specjalnym aparatem którym można zmieniać temperaturę strumienia wody, jego średnicę i ciśnienie. Odległość katedry od miejsca w którym stoi pacjent powinna wynosić 3 do 5 metrów, najlepiej jednak 3,5 metra.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

7. ZABIEGI WODOLECZNICZE MIEJSCOWE

Półkąpiele- stosuje się o parametrach znacznie łagodniejszych niż większość kąpieli całkowitych. Z półkąpieli mogą korzystać ludzie w średnim i starszym wieku.

Półkąpiel zima - temperatura wody 8 - 200C.Wykonuje się co drugi dzień

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Półkąpiel ciepła o temperaturze 34 - 370C i Czasie trwania 5 - 15 minut. Działa przeciwbólowo, nasennie, zmniejsza napięcie

mięśni. Stosowana w kamicy nerkowej.

Półkąpiel ciepła ze szczotkowaniem o temperaturze 34 - 370C. Czas trwania zabiegu 15 minut. Pacjent zanurza się całkowicie na krótki czas w wodzie, a następnie rozpoczyna szczotkowanie dużą miękką szczotką. Rozpoczyna od karku i grzbietu, potem przechodzi na przednią część klatki piersiowej i kończyny górne. Następnie zanurza się w wodzie, a po wynurzeniu masuje kończyny dolne i brzuch.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Półkąpiel ciepła z nacieraniem- Wykonywana jest identycznie jak półkąpiel ciepła ze szczotkowaniem. Jest łagodniejsza. Nacieranie wykonuje się dłonią względnie miękką bawełnianą rękawicą.

Wskazania i przeciwwskazania jak w poprzedniej półkąpieli.

Półkąpiel z masażem podwodnym stałym- Wykonuje się w specjalnej wannie, w której pacjent pobiera zabieg w pozycji siedzącej, z wodą sięgającą do łuków żebrowych. Temperatura wody 35 - 370C. Czas trwania 20 minut.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Kąpiele częściowe kończyn wykonuje się na podudziach do wysokości kolan lub na same stopy oraz przedramiona, z ujęciem około ½ ramienia. Najczęściej stosuje się ten zabieg w specjalnych wanienkach dla kończyn dolnych i kończyn górnych, które różnią się pojemnością i nieco kształtem. Temperatura wody 35 - 370C, czas zabiegu 20 minut. Zabieg ten stosuje się codziennie.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Natrysk miejscowy wykonuje się za pomocą baterii natryskowej niskociśnieniowej.

Natrysk karku- Stosuje się w kręczu karku oraz w celu pobudzenia ośrodka naczyniowo-ruchowego i oddechowego.

Natrysk klatki piersiowej- Stosuje się w przewlekłych nieżytach dróg oddechowych.

Natrysk pleców i krzyża- Stosuje się w zespołach bólowych kręgosłupa, we wzmożonym napięciu mięśni przykręgosłupowych,

w zanikach mięśniowych.

Natrysk brzucha- Stosuje się w przypadku osłabionej perystaltyki, w porażeniach zwieracza pęcherza moczowego.

Natrysk na stawy lub kończyny- Stosuje się w stanach pourazowych, w zanikach mięśniowych, nerwobólach, w wysiękach

stawowych, po operacjach żylaków - należy stosować tylko nasadkę deszczową.

Kąpiel elektryczno - wodna- Jest to zabieg hydroterapeutyczny z dodatkowymzastosowaniem prądu stałego. Odbywa się

najczęściej z użyciem aparatów cztero komorowych w których zostają umieszczone kończyny pacjenta. Efekt leczniczy jest

uwarunkowany przepływem prądu elektrycznego z przepływem zstępującym lub wstępującym w zależności od pożądanych rezultatów.

Przepływ zstępujący

a)Obniżenie pobudliwości OUN

b) Zwiększenie przepływu krwi z krążenia małego do serca

c) Zwiększenie odpływu krwi żylnej z płuc i kończyn górnych

d) Zwiększenie dopływu krwi tętniczej do narządów trzewnych i kończyn dolnych

Przepływ wstępujący

a)Zwiększenie pobudliwości OUN

b) Zwiększenie odpływu krwi żylnej z serca do płuc

c) Zwiększenie odpływu krwi żylnej z narządów trzewnych i kończyn dolnych

d)Zwiększenie dopływu krwi tętniczej do płuc i kończyn górnych

Wskazania:

Przeciwwskazania:


8. MASAŻ WIBRACYJNY „AQUAVIBRON”

Masaż wibracyjny wykonywany aparatem „aquavibron” uzyskuje się dzięki przepływowi wody która rytmicznie porusza gumową membranę przenosząc na tkanki wibrację o Częstotliwości 2000 - 7000 drgań na minutę. amplitudę drgań, od bardzo łagodnych do bardzo dużych uzyskuje się przez odkręcenie lub przykręcenie kurka przy kranie. Czas masażu wibracyjnego od 5 do 20 minut. Masaż musi być stosowany codziennie lub co drugi dzień. Przed zabiegiem talkuje się skórę. Przy zastosowaniu membran wklęsłych i kielichów lepsze efekty uzyskuje się gdy membrana jest lekko posmarowana wazeliną. Głowicę należy prowadzić powolnym ruchem zawsze zaczynając od obwodu ciała w kierunku od serca.

Wskazania:

Przeciwwskazania:

Wykład 8. MASAŻ SPORTOWY

1. TEORIA KLASYCZNEGO MASAŻU SPORTOWEGO

Klasyczny masaż sportowy jest formą oddziaływania na organizm sportowca, za pomocą której wykorzystuje się bodźce

mechaniczne głównie w postaci ucisków w celu wywołania odczynów fizjologicznych w tkankach, narządach i układach.

2. CEL I ZADANIA MASAŻU SPORTOWEGO
Celem masażu jest zapobieganie objawom patologicznym, które mogą powstać w wyniku dużych przeciążeń występujących w sporcie wyczynowym. Masaż sportowy powinien spełniać następujące funkcje:

Masaż sportowy dzieli się na:

3. WARUNKI STOSOWANIA MASAŻU SPORTOWEGO
Techniki masażu sportowego:

a) Głaskanie

b) Rozcieranie

c) Ugniatanie

d) Oklepywanie

e) Wibracja

f) Wałkowanie

g) Wyciskanie

h) Mieszanie

i) Rolowanie

j) Roztrząsanie

k) Technika funkcjonalna

Wszystkie techniki (z wyjątkiem oklepywania)stosuje się wzdłuż przebiegu naczyń żylnych i limfatycznych albo w kierunku najbliższych węzłów chłonnych. Nie masuje się węzłów chłonnych lecz ich okolice. Czas trwania masażu jednej części ciała powinien wynosić około 10 - 20 minut, masaż całkowity około 40 - 60 minut, w zależności od ciężaru ciała.

CZAS TRWANIA MASAŻU W ZALEŻNOŚCI OD MASY CIAŁA

CIĘŻAR CIAŁA

CZAS TRWANIA MASAŻU

SPORTOWEGO (MIN)

ZAWODNIKA (KG)

OGÓLNY

CZĘŚCIOWY

do 60

40

10

do 75

50

15

do 100

60

20

powyżej 100

powyżej 60

20

4. ŚRODKI WSPOMAGAJĄCE MASAŻ
Do środków wspomagających masaż używa się maści i preparatów. Najczęściej środki te wciera się na zakończenie masażu, aby spotęgować jego działanie. Do najczęściej stosowanych preparatów przy urazach sportowych używa się leków działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie.Środki te dzieli się na:

a) Preparaty przeciwzapalne niesterydowe (np. Metindol maść 5%, Fastum żel 5%,Profenid żel 2,5%, Olfen żel 1%, Veral żel 1%,

Voltaren Emulgel 1%, Dicloratio żel 1%, Naproxen żel 10%, Traumon żel 10%

b) Preparaty z kapsaicyną, wywołujące przekrwienie i zaczerwienienie skóry (np. Capsiderm N maść, Capsigel N emulsja,

Capsiplex maść)

c) Preparaty z pochodnymi kwasu salicylowego(np. ABC-Salbe-Maść, Ben-Gay Sports Balm, Lumbolin, Viprosal B maść, Mobilat maść)

5. MASAŻ TRENINGOWY
Masaż treningowy, zwany też masażem przygotowawczym lub kondycyjnym, stosuje się w okresie całego cyklu treningowo-startowego. Stosowane rękoczyny głównie rozcieranie i ugniatanie, powinny być mocne. Głębokość masażu, jego intensywność i czas trwania zależą od indywidualnych cech i właściwości zawodnika jak również od rodzaju dyscypliny sportowej. W masażu treningowym stosuje się przeważnie wszystkie techniki, ale zdecydowanie powinno dominować ugniatanie (nawet do 70% czasu

masażu). Masaż treningowy należy wykonywać w 1,5 - 6 godzin po intensywnym treningu (najlepiej wieczorem).

6. MASAŻ PRZED ZAWODAMI

Masaż przed zawodami wykonywany jest Następnego dnia po ostatnim masażu treningowym i stosowany jest do dnia startu.

Masaż przed zawodami powinien obejmować całe ciało, a jego intensywność zależeć będzie od dyscypliny sportowej i stanu

psychofizycznego zawodnika. Bez względu na wszystkie te aspekty ma być tak wykonywany, aby utrzymał aparat ruchowy (szczególnie mięśnie) w optymalnej gotowości startowej.

7. MASAŻ STARTOWY
Masaż startowy, zwany masażem przedwysiłkowym, mobilizującym, normalizującym, przedstartowym, czy też masażem zapobiegawczym stosuje się bezpośrednio przed startem. Ze względu na specyfikę pracy, której ma być poddany sportowiec, wykonywany masaż przedwysiłkowy może być powolny i dłuższy - dotyczy wysiłków długotrwałych, lub szybki i energiczny - poprzedza wysiłki krótkotrwałe (sprinty, skoki w dal i wzwyż, rzut młotem, oszczepem, pchnięcie kulą, podnoszenie ciężarem). Z reguły podczas masażu startowego stosuje się głównie głaskanie, rozcieranie i ugniatanie.

8. MASAŻ POWYSIŁKOWY
Masaż powysiłkowy, zwany też masażem regeneracyjnym, masażem restytucyjnym lub międzywysiłkowym przeprowadza się w

przerwie między poszczególnymi startami oraz przede wszystkim bezpośrednio po zawodach sportowych. Najwięcej czasu bo około 70 % poświęca się na masaż grzbietu, karku z barkami i grup mięśniowych, które były najmniej obciążone w czasie trwania zawodów. Stosuje się w tym przypadku masaż pobudzający z przewagą głębokiego rozcierania, ugniatania, bardzo szybkiego oklepywania i silnej wibracji przyrządowej. Mniej czasu bo około 30% wykorzystuje się masując mięśnie najbardziej zaangażowane w wysiłek, stosując techniki rozluźniające (głaskanie, delikatne rozcieranie wykonywane w powolnym tempie, powierzchowne ugniatanie, słaba wibracja i wyciskanie) albo drenaż limfatyczny.

9. MASAŻ PODTRZYMUJĄCY
Masaż podtrzymujący, zwany masażem podtrzymująco-kondycyjnym, stosowany jest w okresie przejściowym tzn. na początku sezonu lub po nim, czyli w czasie przerwy w regularnych zajęciach sportowych. Najczęściej stosuje się masaż całkowity, wykonywany co drugi dzień, w celu aktywizacji układów: ruchowego, krążenia i nerwowego.

10. MASAŻ STOSOWANY W BIEGACH KRÓTKICH
Klasyczne biegi krótkie i biegi przez płotki to dystanse: 100, 200, 400 , 4 x 100, 4 x 400, 100 przez płotki kobiet, 110przez płotki mężczyzn,400 przez płotki kobiet,400 metrów przez płotki mężczyzn

Podstawą do osiągania dobrych wyników w biegach sprinterskich i płotkarskich jest trenowanie wytrzymałości ogólnej i wytrzymałości szybkościowej.

MASAŻ TRENINGOWY

U biegaczy krótkodystansowych po treningu wykonuje się dość silny masaż kończyn dolnych, przeprowadzany w wolnym tempie

(około 2 godzin po ostatnim treningu, najlepiej wieczorem)

MASAŻ PRZED ZAWODAMI

Między ostatnim dniem treningu a dniem zawodów przeprowadza się silny masaż całkowity celem utrzymania mięśni w optymalnej gotowości startowej

MASAŻ STARTOWY

Przed startem należy przeprowadzić krótki,energiczny ale dokładny masaż kończyn dolnych. Dużo uwagi poświęca się na masaż ścięgien Achillesa oraz mięśni brzuchatych łydek. Masowanie kończy się na mięśniach pośladkowych. W przypadku niskiej temperatury otoczenia masaż powinien być bardziej energiczny, wspomagany maścią rozgrzewającą.

MASAŻ POWYSIŁKOWY

Po wysiłku wykonuje się spokojny, w powolnym tempie masaż z zastosowaniem głaskania, łagodnego rozcierania i ugniatania oraz wyciskania mięśni kończyn dolnych przez około osiem minut. Przez kolejne 15 - 20 minut wykonuje się silne i energiczne

rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie i wibrację przyrządową. Zamiennie można zastosować tylko drenaż limfatyczny kończyn dolnych.

11. MASAŻ STOSOWANY W SKOKACH LEKKOATLETYCZNYCH

Skoki lekkoatletyczne ( w dal, trójskok, wzwyż, o tyczce) ze względu na strukturę i złożoność ruchu należą do tzw. konkurencji technicznych i siłowo- dynamicznych. Z punktu widzenia mechaniki skoki można sklasyfikować jako ruchy ciał pod wpływem siły ciężkości i analizować zgodnie z prawami rzutu ukośnego. W skokach najbardziej przeciążone są grupy mięśniowe kończyn dolnych, szczególnie kończyny odbijającej.

MASAŻ TRENINGOWY

U skoczków po każdym treningu wykonuje się w wolnym tempie mocny masaż częściowy kończyn dolnych (około 2 godzin po ostatnim treningu, najlepiej wieczorem), szczególnie zwracając uwagę na ścięgna Achillesa i mięśnie brzuchate łydek. Po

intensywnym treningu masuje się łagodniej. Stosuje się głównie rozcieranie i głębokie ugniatanie.

MASAŻ PRZED ZAWODAMI

Między ostatnim dniem treningu a dniem startu na zawodach wykonuje się energiczny masaż całościowy celem utrzymania mięśni (szczególnie kończyn dolnych) w optymalnej gotowości startowej.

MASAŻ STARTOWY U SKACZĄCYCH W DAL I UPRAWIAJĄCYCH TRÓJSKOK

Wykonuje się krótki ale dokładny masaż kończyn dolnych ze szczególnym uwzględnieniem stawów skokowych i kolanowych, ścięgien Achillesa, mięśni brzuchatych łydek, głównie kończyny dolnej odbijającej.

MASAŻ STARTOWY U SKACZĄCYCH WZWYŻ

Stosuje się krótki, ale dokładny masaż grzbietu (mięsień prostownik grzbietu, mięśnie międzypoprzeczne, kolcowe, międzykolcowe, poprzeczno-kolcowe), oraz kończyny dolnej odbijającej (głównie stawy skokowy i kolanowy, ścięgno Achillesa z mięśniem trójgłowym łydki oraz pośladek).

MASAŻ STARTOWY U SKACZĄCYCH O TYCZCE

Przeprowadza się krótki, ale dokładny masaż mięśni grzbietu, brzucha (mięśnie skośne brzucha), obręczy barkowej, kończyn górnych oraz kończyny dolnej odbijającej (szczególnie stawy skokowy i kolanowy, ścięgno Achillesa z mięśniem brzuchatym łydki i pośladek).

MASAŻ POWYSIŁKOWY

Zaleca się wykonanie masażu kończyn dolnych (głównie kończyny odbijającej), stosując głaskanie, łagodne rozcieranie i ugniatanie oraz wyciskanie mniej więcej przez około 8 minut. Przez kolejne około 30 minut masuje się szybko i energicznie

kończyny górne, kark z barkami i grzbiet z wykorzystaniem silnego rozcierania, ugniatania, oklepywania i wibracji przyrządowej.

UWAGI KOŃCOWE DLA SKOCZKÓW LEKKOATLETYCZNYCH

U wszystkich skoczków lekkoatletycznych, u których występuje nadmierne pobudzenie (gorączka przedstartowa), podobnie jak u sprinterów wykonuje się masaż sedatywny (uspokajający), w powolnym tempie i z mniejszą intensywnością, głaszcząc całe ciało oraz ugniatając kilka większych grup mięśniowych. Zawodników, u których występuje „apatia przedstartowa” w celu mobilizacji do wysiłku masuje się tonizująco (pobudzająco) w szybkim tempie i energicznie, stosując mocne głaskanie, rozcierania i ugniatanie. W przypadku niskiej temperatury na stadionie masaż powinien być wykonany z zastosowaniem maści rozgrzewającej.

12. HOMEOSTAZA A WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA

Zdolność organizmu wpływająca na stan równowagi względnej między środowiskiem wewnętrznym i zewnętrznym, dzięki względnej stałości określonych parametrów, np. temperatury ciała, składu krwi itp., nosi nazwę homeostazy. Stan homeostazy zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wszystkich tkanek, narządów i układów poprzez układy nerwowy i hormonalny. Równowaga funkcjonalna jest wyrazem przystosowania się organizmu do wysiłku fizycznego. Zastosowanie masażu sportowego

wpływa korzystnie na wszystkie tkanki, narządy i układy ustroju człowieka oraz przyśpiesza procesy adaptacyjne organizmu do wysiłku.

PROCES ZMĘCZENIA

Zmęczenie jest procesem fizjologicznym obejmującym zespół odwracalnych zmian czynnościowych. Jest to stan zmniejszenia

zdolności do funkcjonowania organizmu człowieka lub jakiegoś przeciążonego narządu, spowodowany pracą. Dla potrzeb sportu wyczynowego wyróżnia się zmęczenie lokalne (ostre i przewlekłe) oraz ogólne (ostre i przewlekłe).

mięśniowej

Zmęczenie przewlekłe lokalne to skutek długotrwałego obciążenia wysiłkowego, powodujący stopniowe zmniejszanie dyscypliny ze stałym schematem ruchowym(np. u strzelców, łuczników, tenisistów itp.)

mięśniowej, występuje szereg odczynów fizjologicznych.

odczuć: bólów mięśniowych, duszności,zawrotów głowy czy nudności oraz obiektywnych odczuć: obfite pocenie się, wzrost ciepłoty ciała, zmniejszenie koordynacji i precyzji ruchów.

stosowaniu niedostatecznych okresów wypoczynkowych. W efekcie dochodzi do stopniowego ograniczenia wydolności,

naruszenia rezerw ustrojowych i zachwiania równowagi funkcjonalnej

PRZETRENOWANIE

Przetrenowanie to stan przewlekłego zmęczenia o ostrym przebiegu, powstający w skutek Intensywnego treningu (wysiłku) przy

stosowaniu niewłaściwych przerw wypoczynkowych. Obiektywnymi objawami przetrenowania są:

Zwiastunem mogą być objawy ze strony autonomicznego układu nerwowego, które można podzielić na dwa typy:

Przetrenowanie sympatykotoniczne charakteryzuje się przewagą stanów pobudzenia. Występują:

Najczęściej pojawia się u sportowców młodych, z natury wrażliwych, u których został zastosowany program treningowy zbyt

intensywny, bez wcześniejszego przygotowania do niego.Przetrenowanie parasympatykotoniczne jest trudne do zdiagnozowania w związku z powolnym stopniem narastania. Charakteryzuje się stanem apatycznym. Zwiastunem może być zwolnienie akcji tętna, nawet poniżej 40 uderzeń na minutę, poza tym występuje małe zaangażowanie w zajęcia treningowe i starty, słaby duch walki.

WYPOCZYNEK

Po każdym wysiłku konieczny jest wypoczynek,który sprzyja usunięciu „produktów zmęczenia”. Procesy restytucyjne odbywają się pod nadzorem układów nerwowego autonomicznego, hormonalnego i krążenia, które odpowiadają za dostarczanie do komórek, tkanek i narządów substancji energetycznych oraz wydalanie kwaśnych metabolitów i produktów przemiany materii. Aktywny wypoczynek w sporcie wyczynowym to tzw.trening regeneracyjny, wchodzący w zakres nowoczesnej odnowy biologicznej.

13. SKŁADNIK WYPOCZYNKU ODNOWA BIOLOGICZNA

Odnowa biologiczna to świadome oddziaływanie na organizm za pomocą różnorodnych środków (naturalnych i sztucznych) i warunków środowiskowych w celu przyśpieszenia fizjologicznych procesów wypoczynkowych.Na proces odnowy biologicznej składają się:

W sporcie wyczynowym odnowa powinna zapewnić:

27


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Anatomia - układ szkieletowy, masaż - materiały różne
KOMÓRKA ZWIERZĘCA 1, masaż - materiały różne
Masaż - materiały z ćwiczeń semestr 4, Masaż leczniczy
Masaz segmentarny, Materiały od P.Trybulskiego, masaż
Karta badan pacjenta, Materiały od P.Trybulskiego, masaż
MASAŻ WEWNĘTRZNY, LOGOPEDIA- MATERIAŁY
MASAŻ W WYBRANYCH JEDNOSTKACH CHOROBOWYCH, fizjoterapia, materiały
geriatria p pokarmowy wyklad materialy
Materialy pomocnicze prezentacja maturalna
Masaz nr 7
Problemy geriatryczne materiały
Wstęp do psychopatologii zaburzenia osobowosci materiały
material 7
Prez etyka materiały1
Prez etyka materialy7
Med Czyn Rat1 Ostre zatrucia Materialy

więcej podobnych podstron