FINANSE (Podatki będą omówione na ćwiczeniach)
System budżetowy
1.Podatki, opłaty, cła
2.Składki ubezpieczeniowe
3.Dotacje z budżetu
-podmiotowe, dla imiennie określonych podmiotów, bez wykazania przeznaczenia (np. na restrukturyzacje, na wygaszenie działalności)
-przedmiotowe, finansowanie określonych rodzajów działalności (np produkcja butów dziecięcych, dopłaty do podręczników, do barów mlecznych)
-inwestycyjne, udzielane istniejącym przedsiębiorcom budującym ryzykowną działalność (obiekt) albo tworzącym użyteczność publiczną. (np. nowy podmiot gospodarczy wprowadzający nowe technologie)
4.Należności i składki na rzecz budżetu państwa odprowadzane przez banki
5.Pożyczki i kredyty
6.Wpłaty z zysku NBP
7.Kredyt refinansowany
8.Dopłaty np w przypadku klęsk żywiołowych
9.Wynagrodzenie za pracę, zasiłki, stypendia, pomoc społeczna
1.Obowiązek posiadania rachunków bankowych, korzystanie z systemu bankowego -pożyczki, kredyty.
2.Ubezpieczenia majątkowe
- ubezpieczenia obowiązkowe to:
a) od odpowiedzialności cywilnej (OC)
b) od wody, ognia, gradobicia i innych zdarzeń losowych
3.Podatki od towarów i usług, akcyza
4.Oszczędności na rachunkach
SYSTEM BUDŻETOWY -akty prawne
1.Konstytucja rozdział 10
2.Ustawa o finansach publicznych
3.Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
4.Ustawa o samorządzie gminnym
5.Ustawa o samorządzie powiatowym
6.Ustawa o samorządzie województwa
7.Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
8.Ustawa o Regionalnych Izbach Obrachunkowych
9.Ustawa budżetowa
10. Prawo zamówień publicznych
11. Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (tzw. „układ zadaniowy”)
Państwowy dług publiczny- art 10 uFP- jest to normalne zadłużenie jednostek publicznych po wyeliminowaniu zadłużeń wzajemnych. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:
-wyemitowanie papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne
-zaciągniętych kredytów i pożyczek
-przyjętych depozytów
-wymagalnych zobowiązań:
a)jednostek budżetowych
b)wynikających z ustaw i orzeczeń sadu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów
PKB (produkt krajowy brutto)- ustawa z 26.10.2000r o sposobie obliczania wartości rocznego PKB
Środki publiczne (art. 5 uFP)- podział
1.Dochody publiczne- ostateczne przewłaszczenie bez konieczności zwrotu
-daniny publiczne- podatki, składki, opłaty i inne świadczenia pieniężne których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw
-inne dochody należne na podstawie ustaw lub umów międzynarodowych
-wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych (np opłaty sądowe)
-dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych - z umów najmu, dzierżawy itp, odsetki z rachunków bankowych, odsetki z udzielonych pożyczek i dywidendy z tytułu posiadanych praw
-spadki, zapisy, darowizny (w postaci pieniężnej)
-odszkodowania za utracone lub uszkodzone mienie
-kwoty uzyskane z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji
-dochody ze sprzedaży rzeczy i praw
-inne dochody
2.Środki pochodzące z budżetu UE
3.Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi
4.Przychody pochodzące z:
-sprzedaży papierów wartościowych
-z prywatyzacji
-spłat udzielonych pożyczek i kredytów
-otrzymanych pożyczek i kredytów
- innych operacji finansowych
5.Przychody jednostek sektora finansów publicznych z prowadzonej przez nie działalności.
Naruszenie dyscypliny finansowej państwa to naruszenie:
-ustawy o rachunkowości
-ustawy o finansach publicznych
-ustawy o zamówieniach publicznych
Środki publiczne mogą być realizowane na (art. 6 uFP):
1. wydatki publiczne
2. rozchody publiczne (tam gdzie mamy dochody, tam spłata należności i zobowiązań to rozchody) są to:
a) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;
b) wykup papierów wartościowych;
c) udzielone pożyczki i kredyty;
d) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
e) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;
f) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.
Finanse publiczne.
Art. 3. Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:
1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie środków publicznych;
3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
5) zarządzanie środkami publicznymi;
6) zarządzanie długiem publicznym;
7) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
Zjawisko dynamiczne, art 3uFP - są to procesy związane z gromadzeniem dochodów i przychodów oraz realizacją wydatków i rozchodów środków publicznych. Obejmują one również finansowanie potrzeb finansowych budżetu państwa i budżetu JST, zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi i długiem publicznym oraz rozliczanie z budżetem UE.
Sektor finansów dzieli się na (art. 9 uFP):
1.Rządowy
-organy władzy i administracji rządowej
-organy kontroli państwowej i ochrony prawa
-sądy i trybunały
2.Samorządowy
-gminy
-powiaty
-województwa
-związki jednostek samorządu terytorialnego
3.Ubezpieczeń społecznych
-jednostki budżetowe
-zakłady budżetowe
-gospodarstwa pomocnicze
-fundusze celowe
Ponadto:
-agencje wykonawcze (Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa.)
-instytucje gospodarki budżetowej (Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań publicznych, która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania i pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. Uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS)
-uczelnie publiczne
-samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SPZOZ)
-państwowe i samorządowe instytucje kultury
-ZUS, KRUS i zarządzane przez nich fundusze
-NFZ
-PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
-inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykorzystania zadań publicznych z wyjątkiem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.
Zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w zakresie (art 29 uFP):
1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,
2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) targowisk i hal targowych,
6) zieleni gminnej i zadrzewień,
7) kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
7a) pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,
8) utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,
9) cmentarzy
- mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe.
Państwowy fundusz celowy (art 29 uFP):
1. jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy.
2. Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.
3. Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej.
4. Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.
5. Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa.
6. Podstawą gospodarki finansowej państwowego funduszu celowego jest roczny plan finansowy.
7. Ze środków państwowego funduszu celowego mogą być udzielane pożyczki jednostkom samorządu terytorialnego, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.
8. Koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich.
9. W planie finansowym państwowego funduszu celowego mogą być dokonywane zmiany polegające na zwiększeniu prognozowanych przychodów i odpowiednio kosztów.
10. Zmiany planu finansowego państwowego funduszu celowego nie mogą powodować zwiększenia dotacji z budżetu państwa.
System budżetowy.
1. Państwa (ustawa)
2. Jednostek samorządu terytorialnego (uchwały)
Budżet- plan finansowy, obejmujący przychody, rozchody, dochody i wydatki uchwalony w odpowiednim trybie przez uprawnione organy na okres roku kalendarzowego.
Stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. ( por. art. 109 i 211 uFP)
Ustawa budżetowa- jest planem finansowym, charakter norm prawnych w tej ustawie jest zróżnicowany, po stronie dochodów i przychodów są prognozy wielkości, a po stronie wydatków i rozchodów nieprzekraczalne limity. Ustawa budżetowa nie ma przepisów wprowadzających i derogacyjnych. Jeśli nie zostanie uchwalona, RM prowadzi politykę finansową według przedłożonego planu. Terminy wiążące:
-projekt budżetu ma być przedłożony do 30 września każdego roku (termin instrukcyjny)
-termin uchwalenia - 4 miesiące od przedłożenia projektu
-Senat ma 20 dni na zgłoszenie poprawek
-Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy, ewentualnie wystąpienie z wnioskiem do TK, Prezydentowi nie przysługuje prawo veta
-TK ma 2 miesiące na orzeczenie o zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją
-Rada Ministrów przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego. Sejm ma 90 dni na podjęcie uchwały absolutoryjnej.
Specyfika aktów budżetowych (różnice między ustawą budżetową a innymi ustawami):
-obowiązuje na rok
-nie muszą mieć przepisów wprowadzających i derogacyjnych
-jeżeli zostaną uchwalone w trakcie roku nie naruszają zasady lex retro non agit, bo do czasu ich uchwalenia obowiązuje projekt [ustawa o prowizorium]
-wyłączna inicjatywa w zakresie przygotowania projektu i wprowadzania zmian należy do RM lub organu wykonawczego JST
-ograniczenie uprawnień Sejmu- art 20 Konstytucji - zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów nie może powodować zmian w deficycie. Deficyt jest wiążący.
-różny jest reżim norm zawartych w budżecie, po stronie dochodów i przychodów- prognozy wielkości, wydatki i rozchody- nieprzekraczalny limit.
-ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy
Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym, składa się z:
1) budżetu państwa;
2) załączników;
3) postanowień, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw. (art 109 uFP)
Zasady budżetowe.
Postulaty nauki pod adresem twórców budżetu i wykonawców budżetu w celu nadania mu efektywności. Obecnie nabrały charakteru norm prawnych.
1.Zasada zgodności budżetu jako planu finansowego z planami rzeczowymi art 244 uFP- namiastka planu rzeczowego (plan rzeczowy to uzasadnienie wydatków - czyli jakie są główne cele polityki społecznej i gospodarczej państwa). Przygotowuje go RM. W JST plan społeczno- gospodarczy jest uchwalany raz na całą kadencję przez odpowiednią radę. Planowanie finansowe bez rzeczowego nie ma sensu!.
2.Zasada zupełności (powszechności) budżetu. Budżet ma obejmować całość gospodarki finansowej państwa, wszelkie przejawy działalności państwa mają znajdować swój wyraz w dochodach i wydatkach państwa. Obecnie mamy formy organizacyjne, które mniej lub bardziej są ścisłe z budżetem.
Jednostki budżetowe np szkoły, sądy, prokuratura, wojsko, istnieje w nich zakaz wiązania dochodów z wydatkami, zazwyczaj nie osiągają dochodów z wyjątkiem urzędów skarbowych i celnych.
Zakłady budżetowe , jednostki organizacyjne świadczące usługi odpłatnie o charakterze niematerialnym i ze środków uzyskanych pokrywają swoje koszty. Rozliczają się z budżetem nadwyżką i niedoborem środków budżetowych (wpłat do budżetu lub dotacje z budżetu). Dotacje nie mogą przekraczać 50% kosztów działalności. Są to np izby wytrzeźwień, stadiony, kąpieliska.
Gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej musi przynosić korzyści. Zysk podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (pomimo że nie mają osobowości prawnej) Decyzję o utworzeniu GP podejmują kierownicy Jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody organu wykonawczego budżetu państwa lub JST, np mogą to być warsztaty GP przy technikum mechanicznym JB.
Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub rachunek bankowy. Służy finansowaniu zadań publicznych ze środków publicznych mu przyznanych. Narusza zasadę jedności budżetu (niefunduszowania) i roczności budżetu (niewykorzystane środki przechodzą na rok następny)
3.Zasada przejrzystości. Dotyczy finansów publicznych- konstrukcja budżetu ma być czytelna, przejrzysta i zrozumiała (również dla społeczeństwa), służą temu 4 instrumenty:
a)jednolite zasady klasyfikacji budżetowej- rozporządzenie MF z marca 2005- podział środków pieniężnych następuje pomiędzy określone kryteria:
-części odpowiadające kryterium podmiotowemu (każdy dysponent budżetu ma swoją część)
Dysponenci:
Główni - Ministrowie i Kierownicy Urzędów Centralnych, Wojewodowie; Minister Obrony Narodowej
Dysponenci II stopnia (dyrektor kontroli skarbowej, izby celnej, DS); Szef Okręgu Wojskowego
Dysponenci III stopnia (naczelnik US i celnego); Komendant Sztabu Wojskowego
JST:
D główni - organ wykonawczy
D II st - np. zespół placówek oświatowych, gminna stacja rolna
D III st - np. dyrektorzy szkół podstawowych, gimnazjów, stacja unasieniania zwierząt
-kryterium przedmiotowe- działy: oświata, kultura, przemysł, etc.
-rozdziały- kryterium przedmiotowo- podmiotowe
-paragrafy
b)jednolite zasady rachunkowości
c)jednolite zasady sprawozdawczości (według tych samych reguł sporządzane są wszystkie sprawozdania w gminach, powiatach, województwie i w państwie)
d)jednolite plany kont
4.Zasada równowagi budżetowej, wydatki powinny być równe dochodom (nie powinno być nadwyżki, ani niedoboru). W całym systemie finansowym powinna być równowaga w zakresie wieloletnim.
5.Zasada jedności budżetu:
Materialna- suma dochodów powinna być przeznaczona na pokrycie całości wydatków budżetowych bez celowego wiązania niektórych wydatków z określonymi dochodami budżetowymi. Budżet jako jeden zasób środków finansowych rozdzielanych w zależności od potrzeb.
Formalna- budżet ma być jednym aktem prawnym (jako jeden dokument), środki finansowe ewidencjonowane jednokrotnie. Zasadniczo ta jedność funkcjonuje ze względu na powiązania budżetu JST i państwowego. Jednostkom samorządu terytorialnego bowiem zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Otrzymują dotacje i subwencje.
Dotacja musi być wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem, a subwencja według woli organu, subwencja nie podlega rozliczeniu.
6.Zasada jawności budżetu. Gospodarka środkami publicznymi jest jawna. (Art 33 uFP). Na straży tej zasady stoi ustawa o dostępie do informacji publicznej
7.Zasada roczności budżetu. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy. Jeżeli środki nie zostaną wykorzystane to przepadają - wygasanie środków budżetowych. (art. 181 uFP)
Procedura budżetowa.
1.Przygotowanie projektu ustawy budżetowej
2.Uchwalenie budżetu
3.Wykonanie budżetu
4.Kontrola
Przygotowanie projektu ustawy budżetowej- inicjatywa należy wyłącznie do RM, MF przedkłada RM założenia budżetu art 120 uFP, jeżeli założenia zostaną zaakceptowane, to MF wydaje notę budżetową- rozporządzenie określające szczegółowy sposób, tryb i terminy przygotowania materiałów do budżetu. Nota kierowana jest do dysponentów części, którzy kierują dalej do dysponentów II stopnia i do wykonawców którzy przygotowują projekty planów finansowych, a następnie całość wraca do MF. RM może te plany modyfikować.
Uchwalenie budżetu,
-I czytanie expose budżetowe,
-przekazanie w częściach do komisji resortowych a w całości do Sejmowej Komisji Finansów,
-II czytanie- posiedzenie plenarne, propozycje i wnioski Komisji
-Dyskusja i Głosowanie (zwykła większość)
-ustawa niezwłocznie przekazana do Senatu który w ciągu 20 dni uchwala poprawki, wraca do Sejmu który zatwierdza lub odrzuca poprawki
-Prezydent ma 7 dni na podpisanie lub składa wniosek do TK, brak jest veta
-Publikacja w Dzienniku Ustaw
Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.
W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.
Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa (art 103 i nast uFP)
Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na cztery lata budżetowe, stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.
W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku Rada Ministrów jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie.
Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu Finansowego Państwa. Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ogłasza go w Monitorze Polskim oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa: jest aktualizowany przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, corocznie, w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy lata. Aktualizacja polega na doprowadzeniu danych zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa do zgodności z ustawą budżetową na dany rok budżetowy oraz skorygowaniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w dalszych latach jego realizacji, w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju.
Ministrowie, w terminie do dnia 15 kwietnia, przedkładają Ministrowi Finansów informacje o realizacji Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, w tym o stopniu realizacji celów.
Minister Finansów łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada Radzie Ministrów informację o przebiegu wykonania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa.
Uchwalenie budżetu w JST
Wykonanie budżetu państwowego ma charakter memoriałowy, a samorządowego kasowy.
15 listopad- termin złożenia projektu budżetu. Organ wykonawczy ma obowiązek przekazać projekt do rady oraz do RIO celem zaopiniowania. Opinia RIO nie jest wiążąca jednak w razie nieuwzględnienia może uchwała budżetowa być uznana za uchwaloną z naruszeniem prawa w procesie nadzoru.
31 grudzień- termin uchwalenia budżetu. Tryb określony w uchwałach proceduralnych o charakterze jednorocznym lub nieoznaczonym. Projekt dodatkowo zawiera:
-informację o stanie mienia komunalnego
-prognozy łącznej kwoty długu na koniec roku i lata następne
-objaśnienia
„Janosikowe”
Gminy, powiaty lub województwa o wyższych przychodach przekazują część swoich dochodów na rzecz pozostałych.
Gminy, w których wskaźnik G jest większy niż 150% wskaźnika Gg, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin.
Powiaty, w których wskaźnik P jest większy niż 110% wskaźnika Pp, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej dla powiatów.
Województwa, w których wskaźnik W jest większy od 110% wskaźnika Ww, dokonują wpłat do budżetu państwa, z przeznaczeniem na część regionalną subwencji ogólnej dla województw.
Limity zadłużenia JST
Limit roczny (zróżnicowany) nie powinien przekroczyć 15% planowanych dochodów na dany rok budżetowy. Jeżeli JST udziela własnemu podmiotowi lub innej JST poręczenia, to sama może mieć problem z zaciągnięciem kredytu lub pożyczki. Łączna kwota długu JST nie może przekroczyć 60% wykonania budżetu w danym roku (na koniec roku) art 170 uFP.
30 marzec jest to maksymalny termin (prekluzyjny) uchwalenia budżetu, ewentualnie gdy budżet państwa jest określony ustawą o prowizorium budżetowym, to JST też może działać na podstawie prowizorium budżetowego art 180 uFP.
Budżet uchwalony trafia do RIO celem nadzoru pod względem legalności.
30 kwiecień- RIO uchwala budżet JST w zakresie zadań własnych i zleconych.
Dochody |
Wydatki |
-prognozy wielkości |
-bieżące i majątkowe -wynagrodzenia -dotacje -obsługa długu |
Wydatki na wynagrodzenie i o charakterze inwestycyjnym mają charakter ściśle limitowany.
JST mają obowiązek wskazania źródeł pokrycia deficytu/celu rozliczenia nadwyżki. Załącznikiem do budżetu może być wykaz wydatków inwestycyjnych.
W budżecie powinny znaleźć się:
-plany dochodów i wydatków jednostek organizacyjnych JST
-plany dochodów i wydatki funduszy celowych
-przepisy kompetencyjne do zaciągnięcia zobowiązań etc.
JST mają obowiązek sporządzenia do 21 dni od uchwalenia- układu wykonawczego budżetu.
Układ wykonawczy budżetu jest to uszczegółowienie budżetu, dopiero uchwałę budżetową wraz z układem wykonawczym można stosować.
Wykonanie budżetu.
Minister Finansów, w porozumieniu z dysponentami części budżetowych, opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa, który obejmuje:
1) prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnych miesiącach roku budżetowego;
2) wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach roku budżetowego (art. 147 uFP).
Wykonanie budżetu co do zasady jest jednolite dla państwa i dla JST (w odniesieniu do JST są pewne modyfikacje)
Zasady wykonywania budżetu.
1.Ustalanie,pobieranie i odprowadzanie dochodów następuje w terminach i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
2.Pełna realizacja zadań powinna następować w terminach określonych harmonogramem realizacji budżetu.
3.Dokonywanie wydatków ma następować w sposób celowy i oszczędny przy uwzględnieniu przepisów o zamówieniach publicznych
4.Wydatki mogą być dokonywane w granicach kwot określonych w planie finansowym z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień.
Zmiany budżetu kompetencje mają organy uchwalające budżet.
Zmiany w budżecie (wewnątrz budżetu) kompetencje mają organy wykonujące budżet.
Przenoszenie wydatków.
Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków w ramach danej części i działu budżetu państwa. Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich wymaga zgody ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków majątkowych jednorazowo o kwotę powyżej 100 tys. zł wymaga zgody Ministra Finansów. O przeniesieniach wydatków majątkowych dokonanych poniżej tej kwoty dysponenci części budżetowych informują niezwłocznie Ministra Finansów. W przypadku wydatków na inwestycje budowlane, każde przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu tych wydatków wymaga zgody Ministra Finansów. (art 171 uFP)
Generalne uprawnienie RM do przenoszenia wydatków z rezerw budżetowych.
Rezerwy budżetowe są zaplanowane jako wydatki.
Rezerwa ogólna- na nieprzewidziane wydatki w wysokości 0,2% planowanych wydatków. Rezerwą tą dysponuje RM która może upoważnić prezesa lub MF ale do wysokości określonych kwot, czyli nie może scedować swojej kompetencji do dysponowania rezerwą w całości.
Jeżeli chodzi o budżet JST poziom rezerwy ogólnej jest wyższy, wynosi 1% planowanych wydatków. Tą rezerwą dysponuje organ wykonawczy JST.
Rezerwa celowa- do 5% planowanych wydatków- wspólna polityka rolna, wynagrodzenia w sektorze publicznym. Rezerwa w tych częściach budżetu których dysponentami są wojewodowie, do 1% (charakter ogólny), nie może być przeznaczona na dofinansowanie JST.
Rezerwy celowe są tworzone w częściach
Rezerwy ogólne są tworzone w całości.
W JST to organ wykonawczy dysponuje rezerwami.
5.Obowiązek regulowania płatności wynikających z tytułów egzekucyjnych i wyroków sądowych bez względu na poziom środków zaplanowanych na ten cel
6.wpłaty środków własnych UE do jej budżetu dokonuje się w terminach i wysokości wynikających z umowy, jeżeli w trakcie roku kwoty te ulegną zwiększeniu RM ma obowiązek przedstawić Sejmowej Komisji Finansów Publicznych projekt ich finansowania. W pierwszej kolejności przekazywane są środki z zablokowanych wydatków, a następnie z niepodzielonych rezerw.
I środki z zablokowanych wydatków
II środki z niepodzielnych rezerw
7.Blokowanie zaplanowanych wydatków budżetowych- okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dokonywania zaplanowanych wydatków (zakaz dysponowania środkami) w części lub w całości. Decyzję o blokowaniu podejmują:
-MF w zakresie całego budżetu
-dysponenci części w częściach
-organ wykonawczy JST w swoim budżecie
Decyzje mogą być podjęte w następujących sytuacjach (przesłanki blokowania):
-w sprawie stwierdzenia niegospodarności
-opóźnienia w realizacji zadań
-nadmiar posiadanych środków
-naruszenia zasad gospodarki finansowej
Z zablokowanych środków może być utworzona nowa rezerwa celowa przeznaczona na finansowanie zobowiązań Skarbu Państwa lub inne cele przewidziane w ustawie budżetowej.
Minister Finansów może też utworzyć nową rezerwę i przenieść do niej zablokowane wydatki związane z realizacją programów finansowych ze środków europejskich - na wniosek Ministra Rozwoju Regionalnego. Minister Finansów informuje o tym RM i Sejmową Komisję Finansów (art. 178 uFP)
W przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić blokowanie na czas oznaczony planowanych wydatków budżetu państwa. Oznacza to wstrzymanie przekazywania środków na realizację zadań finansowanych z budżetu państwa lub okresowy albo obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków. Blokowanie, to nie może dotyczyć subwencji ogólnej dla samorządu terytorialnego.
Rada Ministrów po uzyskaniu pozytywnej opinii Sejmowej Komisji Finansów podejmuje, w drodze rozporządzenia, decyzję o blokowaniu wydatków. (art. 179 uFP)
W przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego na terytorium państwa lub na jego części Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, dokonywać przeniesienia planowanych wydatków budżetowych między częściami i działami budżetu państwa w celu realizacji zadań wynikających z przepisów dotyczących wprowadzenia tego stanu. (art 180 uFP)
RM w drodze rozporządzenia po uzyskaniu pozytywnej opinii Sejmowej Komisji Finansów Publicznych w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej
-obowiązek wykorzystania dotacji zgodnie z przeznaczeniem, ich rozliczania, zwrotu w przypadku niewykorzystania, pobrania w nadmiernej wysokości lub wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem.
Dotacje
Dotacje mogą być udzielane JST jak i podmiotom które wykonują zadania publiczne i rozliczają się systemem netto lub mają inny status (organizacje pożytku publicznego) i korzystają za środków JST. Udzielanie dotacji powinno następować na podstawie umowy, która określa jej wysokość, cel, termin wykorzystania, termin i sposób rozliczenia. Rozliczenie dotacji następuje do 28.01 lub w zależności od rodzaju dotacji do 12.01,15.02 lub 21 dni do zakończenia zadania. Rozliczający ma obowiązek wydać decyzję określającą kwotę do zwrotu wraz z odsetkami jak od zaległości podatkowych. W przypadku nierozliczenia dotacji powstaje zakaz ubiegania się o dotacje przez 3 lata (z wyjątkiem ustawowych zadań zleconych)
Art. 167. 1. Wpłaty środków własnych Unii Europejskiej do jej budżetu dokonywane są w terminach i wysokości wynikających z umowy międzynarodowej, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. W przypadku gdy w trakcie roku budżetowego - w wyniku zmian wprowadzonych w budżecie ogólnym Unii Europejskiej - wpłata środków własnych, ulegnie zwiększeniu i nie będzie możliwe pokrycie zwiększonych środków z rezerw celowych, Rada Ministrów przedstawia sejmowej komisji finansów propozycje sfinansowania zwiększonego wydatku.
3. W pierwszej kolejności na cel, o którym mowa w ust. 2, przeznacza się:
1) wydatki zablokowane na podstawie art. 177;
2) niepodzielone rezerwy celowe.
4. Pozytywna opinia sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu o propozycjach sfinansowania zwiększonych wpłat środków własnych Unii Europejskiej oznacza:
1) upoważnienie dla Ministra Finansów do przeniesienia wydatków między częściami i działami w przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1;
2) zgodę na zmianę przeznaczenia rezerw celowych bez stosowania trybu określonego w art. 154 ust. 9 w przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2;
3) upoważnienie dla Rady Ministrów do dokonania przeniesienia planowanych wydatków między częściami i działami budżetu państwa - w przypadku innych wydatków.
Art. 168. 1. Dotacje udzielone z budżetu państwa w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego lub w terminie określonym w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 181 ust. 3 podlegają zwrotowi do budżetu państwa odpowiednio do dnia 31 stycznia następnego roku albo w terminie 21 dni od dnia określonego w tym rozporządzeniu
2. Dotacje udzielone z budżetu państwa na realizację zadań za granicą w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu państwa do dnia 28 lutego następnego roku.
3. Od kwot dotacji zwróconych po terminie określonym w ust. 1 lub 2 nalicza się odsetki
4. Wykorzystanie dotacji następuje przez zapłatę za zrealizowane zadania, na które dotacja była udzielona. Przekazanie środków na rachunek beneficjenta nie oznacza wykorzystania dotacji.
5. W przypadku gdy odrębne przepisy stanowią o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji, wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w tych przepisach.
6. Dotacje celowe przyznane JST na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, w części niewykorzystanej w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane, w terminie określonym w ust. 1.
Kontrola i sprawozdawczość budżetowa.
Wykonanie ustawy budżetowej podlega kontroli Sejmu.
Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następnego, roczne sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej (art 182 uFP)
Absolutorium udzielane jest wykonywającym budżet.
Kontrola finansowa to ogół czynności podejmowanych przez określony podmiot, który ma sprawdzić czy działania były zgodne pod względem;
-legalności
-celowości
-zgodności prowadzonej dokumentacji za stanem faktycznym
-rzetelności
Podsumowaniem jest wynik kontroli, który zawiera informację na temat jednostki i podjętych działań kontrolnych i wnioski de lege ferenda (na przyszłość) Organ kontroli nie ma prawa władczego wkraczania w działalność kontrolowanego, kontrolowany nie ma obowiązku stosowania się do zaleceń a jedynie ustosunkowanie się do wystąpień.
Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności:
1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi;
2) skuteczności i efektywności działania;
3) wiarygodności sprawozdań;
4) ochrony zasobów;
5) przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania;
6) efektywności i skuteczności przepływu informacji;
7) zarządzania ryzykiem. (art 68 uFP)
Zapewnienie funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej należy do obowiązków:
1) ministra w kierowanych przez niego działach administracji rządowej
2) wójta, burmistrza, prezydenta miasta, przewodniczącego zarządu JST
3) kierownika jednostki. (art 69 uFP)
Podział kontroli:
-wewnętrzna
-zewnętrzna
-u źródeł
-kameralna
-wyrywkowa (kontrola kasy)
-odcinkowa (zamówienia publiczne)
-problemowa (inwestycje)
-kompleksowa (całość działalności)
Kontrola wewnętrzna, najszersze uprawnienia posiada kierownik jednostki, w ciągu roku budżetowego ma on obowiązek dokonywać kontroli co najmniej 5% wydatków. Odpowiedzialność głównego księgowego który składając podpis potwierdza zgodność z prawem.
Audyt wewnętrzny-(rozdział V art 35 i nast.uFP) jest to ogół działań obejmujących niezależne i obiektywne badanie systemów zarządzania i kontroli (ocena kontroli) w jednostce w wyniku których kierownik uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności i efektywności, a także skuteczności tych systemów. Obejmuje też czynności doradcze, w tym także składnie wniosków mających na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki.
Audyt wewnętrzny prowadzi:
1) audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce albo
2) usługodawca niezatrudniony w jednostce
Ustaw o FP wymienia kategorie jednostek w których audyt jest obowiązkowy:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
2) ministerstwach;
3) urzędach wojewódzkich;
4) izbach celnych;
5) izbach skarbowych;
6) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych
7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
8) Narodowym Funduszu Zdrowia.
9) państwowych jednostkach budżetowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym jednostki budżetowej dochodów lub kwota wydatków przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł;
10) uczelniach publicznych, jeżeli kwota ujętych w planie rzeczowo-finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł;
11) samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł;
12) agencjach wykonawczych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł;
13) państwowych funduszach celowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł.
14) jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł.
Audyt może być przeprowadzony w:
1. jednostkach sektora finansów publicznych, których kierownicy podejmą decyzję o prowadzeniu audytu wewnętrznego.
2. jednostkach w dziale wskazanych przez właściwego ministra kierującego działem.
3. jednostkach podległych Prezesowi RM lub przez niego nadzorowanych (art 182 uFP)
Audytor wewnętrzny, korzysta z ochrony stosunku pracy (do jego zwolnienia wymagana jest zgoda MF w administracji publicznej, w przypadku JST wymagana jest opinia MF.
Komisje rewizyjne to dodatkowe organy kontroli wewnętrznej, obligatoryjnie występują w JST, gdzie są wewnętrznym organem Rady, działają na podstawie planu kontroli, a kontrola sprowadza się do sformułowania wniosków w sprawie absolutorium dla organu wewnętrznego.
Kontrola zewnętrzna.
NIK- Najwyższa Izba Kontroli, działa na podstawie rozdziału IX Konstytucji i ustawy o NIK. Działa kolegialnie, organami są Prezes i Kolegium NIK. Pozycja Prezesa podobna jest do Prezesa NBP, powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat z prawem reelekcji. Kolegium składa się z 14 osób. NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych i innych podmiotów gospodarczych jeżeli wykorzystują majątek lub środki publiczne w swojej działalności. Kontrola sprawowana jest pod względem;
-legalności
-gospodarności
-rzetelności
-celowości, w stosunku do JST nie kontroluje się ich pod względem celowości.
RIO- Regionalne Izby Obrachunkowe, art 171 ust 1 Konstytucji, działalność RIO jest działalnością dwukierunkową, obowiązek kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych. Organem jest kolegium RIO, prezes RIO nie jest organem. RIO dokonuje kompleksowej kontroli raz na 4 lata. Oprócz zadań nadzorczych i kontrolnych wydaje też opinie o charakterze nadzoru prewencyjnego, np na temat:
-projektu budżetu
-możliwości finansowania deficytu
-możliwości spłaty pożyczek i kredytów
-przebiegu wykonania budżetu za I półrocze
-opiniowanie sprawozdań rocznych
-wnioski komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium
Inne podmioty kontroli;
1.Biegli rewidenci są uprawnieni do badania sprawozdań finansowych
2.Organy podatkowe
-urzędy skarbowe
-urzędy celne
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
17.12.2004 ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w ustawie nie zdefiniowano pojęcia dyscypliny, wskazano jedynie jakie zachowania i czyny w ocenie ustawodawcy mogą stanowić naruszenia tejże ustawy.
Podmioty odpowiedzialne:
1.Osoby wchodzące w skład wykonującego budżet lub plan finansowy jednostek sektora publicznego lub innej jednostki otrzymującej środki publiczne lub zarządzającej mieniem publicznym.
2.Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych
3.Pracownicy jednostek sektora finansów publicznych którym powierzono obowiązki lub czynności określone w przepisach o zamówieniach publicznych
4.Osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych.
Zasady odpowiedzialności.
1.Czyn został popełniony w czasie obowiązywania ustawy
2.Sprawcy można przypisać winę
3.Sprawca popełnił czyn także przez wydanie polecenia wykonania czynu stanowiącego naruszenie.
4.Sprawca zaniechał działania co wywołało naruszenie dyscypliny
5.Wina umyślna lub nieumyślna
6.Osoba uczestnicząca w podejmowaniu uchwały nie zgłosiła do niej sprzeciwu mimo że uchwała zawiera naruszenie.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny jest niezależna od innych odpowiedzialności np karnej
Wyłączenie odpowiedzialności.
1.Choroba psychiczna
2.Wartość naruszeń nie przekracza wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
3.Podmiot podjął lub zaniechał czynności i jego czynności miały na celu ograniczenie skutków zdarzenia losowego.
4.Stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znikomy
Kary
-upomnienie
-nagana
-kara pieniężna (ograniczona do 3-krotności wynagrodzenia osoby naruszającej dyscypliny lub od 1-5 krotności wynagrodzenia przeciętnego)
-zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi od roku do 5 lat
Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny.
Postępowanie dwuinstancyjne.
1.Orzekają 4 równoległe komisje:
-Wspólna Komisja Orzekająca
-Resortowe Komisje Orzekające przy Ministrach
-Komisja Orzekająca przy szefie kancelarii premiera
-Regionalne Komisje Orzekające przy RIO
2.Główna Komisja Orzekająca której przewodniczącego powołuje i odwołuje prezydent spośród kandydatów zgłoszonych przez uprawnione podmioty (dotyczy to także zastępców i członków)
Przewodniczący i zastępcy powinni posiadać wykształcenie wyższe prawnicze lub ekonomiczne. Na orzeczenie przysługuje skarga do NSA. Postępowanie przed komisją prowadzi rzecznik dyscypliny finansów publicznych lub zastępca, który pełni funkcję oskarżyciela. Postępowanie jest jawne dla uczestników, a Komisja orzeka na posiedzeniu lub rozprawie w składzie 3 osobowym. Obwiniony ma prawo korzystania z obrońcy.
Naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Naruszenie przepisów trzech ustaw - uFP, o zamówieniach publicznych, o rachunkowości.
Ustawa o finansach publicznych- naruszenia dotyczące:
1.Od strony dochodowej
-nie ustalenie należności
-nie dochodzenie należności
-ustalenie dochodów w niższej wysokości
-nie pobieranie należności
-niezgodne z przepisami umarzanie należności
-dopuszczanie do przedawnienia
-dopuszczanie przez kierownika do uszczuplenia wpływów wskutek zaniedbań lub niedopełnienia obowiązków w zakresie kontroli
-niedokonywanie wypłat w terminach
-przeznaczenie dochodów na wydatki ponoszone w jednostce budżetowej
2.Od strony wydatkowej
-przekazanie dotacji z naruszeniem zasad i trybu,nieustalenie kwoty przypadającej do zwrotu
-nierozliczenie dotacji
-dokonywanie zmian w budżecie bez upoważnienia lub z naruszeniem granic upoważnienia
-dopuszczenie przez kierownika do dokonania wydatku ponad ustaloną kwotę
-przeznaczenie środków rezerwy na inny cel niż ustalony w przeznaczeniu tych składników
-nieprawidłowe rozdysponowanie środkami UE
-nieopłacenie w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne, społeczne,PFRON,Fundusz Pracy
3.O zamówieniach publicznych
-jakiekolwiek działanie niezgodne z przepisami tej ustawy
-udzielenie zamówienia wykonawcy niewybranemu w trybie ustawy
-naruszenie przepisów dotyczących przesłanek trybów przetargowych
-zawarcie umowy o udzielenie zamówienia bez zachowania formy pisemnej, na okres dłuższy niż w przepisach, zawarcie umowy przed rozstrzygnięciem przetargu
-unieważnienie postępowania z naruszeniem przepisów
-niewyłączenie osób podlegających wyłączeniu
-zmiana warunków umowy
-działanie/zaniechanie kierownika jednostki
4.O rachunkowości
-nieprzeprowadzenie inwentaryzacji lub jej nierozliczenie lub przeprowadzenie jej niezgodnie z przepisami
-wykazanie w sprawozdaniu finansowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowych
Absolutorium.
1.Absolutorium w budżecie państwa
Absolutorium jest to ocena Sejmu dla rządu z tytułu realizacji budżetu, jest to ocena wykonania budżetu a nie ocena prac rządu.
-kończy procedurę budżetową i jest oceną dla sejmu z tytułu realizacji budżetu
-RM ma obowiązek przedłożyć Sejmowi w terminie 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania budżetu
-sprawozdanie przedkładane jest również NIK, która wydaje opinię
-Sejm rozpatruje sprawozdanie w terminie 90 dni i podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź nieudzieleniu absolutorium (z nieudzielenia absolutorium nie wynikają żadne skutki prawne)
-publikowane jest w Monitorze Polskim
2.Absolutorium JST (zależne od szczebla)
-organ wykonawczy przedkłada sprawozdanie do 20 marca roku po roku budżetowym
-składane jest Radzie Gminy i RIO do zaopiniowania
-wniosek o udzielenie lub nieudzielenie formułuje komisja rewizyjna wraz z uzasadnieniem
3.Sesja absolutoryjna
-po przedstawieniu opinii organ wykonawczy składa wyjaśnienia po czym zapada uchwała
-sprawozdanie powinno być sporządzone w ciągu 30 dni
4.Skutki odmowy udzielenia absolutorium
W gminie:
-nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne z wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta,burmistrza,prezydenta
-następnie odbywa się kolejna sesja po upływie co najmniej 14 dni i głosowanie w sprawie referendum
-referendum
W powiecie/województwie
-przedstawienie wniosku o odwołanie zarządu
-kolejne sesje po 14 dniach
-uchwała w sprawie odwołania zarządu w całości
W Polsce niema prorogacji budżetu (nabranie mocy obowiązującej przez budżet z roku ubiegłego)
Struktura dochodów budżetu państwa.
Dochodami budżetu państwa są:
-opłaty i podatki które nie stanowią dochodów innych jednostek
-cła 25% dla budżetu państwa, 75% dla budżetu UE
-wpływy z zysków przedsiębiorstw państwowych, spółek skarbu państwa,NBP
-wpłaty z tytułu dywidendy
-wpłaty nadwyżek zakładów budżetowych,gospodarstw pomocniczych
-dochody z najmu,dzierżawy,podnajmu,poddzierżawy
-odsetki od środków na rachunkach bankowych od udzielonych pożyczek, od nieterminowo realizowanych wpłat
-grzywny, mandaty,kary pieniężne
-spadki,zapisy,darowizny
-dochody ze sprzedaży majątku, jeśli nie są zakwalifikowane jako przychody
-inne środki które są dochodami budżetu państwa na podstawie odrębnych ustaw
-środki przekazane z budżetu UE, z funduszy strukturalnych, inne ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi
Wydatki budżetu państwa
-utrzymywanie funkcjonowania organów władzy, administracji, kontroli sądów i trybunałów
-subwencje ogólne dla JST
-dotacje dla JST
-środki wpłacone do budżetu UE
-subwencje dla partii politycznych
-dotacje na zadania określone innymi przepisami
-wydatki na obsługę długu publicznego
-wydatki na realizację wspólnej polityki rolnej
-wydatki na finansowanie projektów z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii lub z pomocy zagranicznej niepodlegającej zwrotowi.
Ustawa o dochodach JST.
Struktura dochodów JST zróżnicowana jest w zależności od szczebla
Gminy-dochody własne:
1.Podatki:
-podatek leśny
-podatek od nieruchomości
-podatek od środków transportowych
-podatek od czynności cywilnoprawnych
-podatek od spadków i darowizn
-wpływy z karty podatkowej
2.Wpływy z opłat
-opłata skarbowa
-opłata targowa
-opłata miejscowa
-opłata uzdrowiskowa
-opłata eksploatacyjna ( 60% gmina, 40% Narodowy Fundusz Środowiska)
-opłata melioracyjna
-opłata od posiadania psów (od stycznia 2008 r charakter fakultatywny)
3. Od form organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych
4. Dochody z majątku gminy
5. Spadki,zapisy,darowizny
6.Dochody z kar pieniężnych, grzywien
7. 5% udziałów w dochodach pobieranych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadan zleconych,przejętych
8.Odsetki:
-od środków na rachunkach bankowych
-od pożyczek
-od nieterminowych należności
9. Dotacje z budżetów innych JST
10. Inne na podstawie odrębnych przepisów
11.Udziały w podatkach dochodowych
-39,34%- od osób fizycznych
-6,71%- od osób prawnych
Gmina- subwencja ogólna
-część wyrównawcza
-część równoważąca
-część oświatowa
Gmina- dotacje celowe
-realizacja zadań z zakresu administracji rządowej
-realizacja zadań na mocy zawartych porozumień z administracją rządową
-usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego (powódź)
-finansowanie/dofinansowanie zadań własnych
-finansowanie zadań wynikających z umów międzynarodowych
Powiat- dochody własne
1.Udział w podatkach dochodowych
-10,25%- od osób fizycznych
-1,40%-od osób prawnych
2. Opłaty uiszczane na podstawie odrębnych przepisów
(reszta , tak jak w Gminie)
Powiat- subwencja ogólna
-część wyrównawcza
-część równoważąca
-część oświatowa
Powiat-dotacje celowe
(tak samo jak w Gminie) + realizacja zadań straży i służb o których mowa w ustawie ustrojowej
Województwo-dochody własne
1.U dział w podatkach
-1,60%- od osób fizycznych
-15,90%- od osób prawnych
(reszta jak Gmina i Powiat)
Wydatki JST - art 184 ustawa o Finansach Publicznych + ustawy ustrojowe.
System bankowo-kredytowy.
System bankowy opiera się na Konstytucji art 227 rozdział X. Ustawa o NBP z 29.08.1997
NBP
-centralny bank państwa
-posiada wyłączne prawo emisji pieniądza
-kształtuje politykę pieniężną kraju
Organy NBP przygotowują założenia polityki pieniężnej państwa
-Prezes NBP
-Rada Polityki Pieniężnej
-Zarząd NBP
Sejm określa zasady działania NBP
Siedzibą NBP jest Warszawa, ma osobowość prawną. W swojej strukturze nie posiada oddziałów operacyjnych, działa poprzez departamenty i okręgi.
Cele działania
-podstawowym celem jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP (przeciwdziałanie, zwalczanie inflacji)
-organizowanie rozliczeń pieniężnych
-gospodarowanie rezerwami dewizowymi
-prowadzenie działalności dewizowej w granicach przewidzianych ustawami, ze szczególnym uwzględnieniem prawa dewizowego
-prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa (wszystkie jednostki budżetowe państwowe mają swoje rachunki w NBP, środki unijne wpływają najpierw do NBP a później w dół)
-regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie (NBP gromadzi rezerwy finansowe innych banków)
Obowiązki NBP
-opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego, międzynarodowej pozycji inwestycyjnej i innych planów finansowych (bilans obrotów finansowych z zagranicą, plan kasowy)
-kształtowanie warunków korzystnych dla rozwoju systemu bankowego
-działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego
-wykonywanie innych zadań powierzonych na podstawie innych ustaw
Uprawnienia NBP
-wyłączne prawo emisji pieniądza, Prezes NBP posiada prawo istalania wzorów bankowych i monet.
-może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych
-może otrzymywać należności przypadające Polsce od Międzynarodowego Funduszu Walutowego, ma obowiązek pokrywania z własnych środków wydatków związanych z członkostwem w tym funduszu.
-może być tylko udziałowcem lub akcjonariuszem osób prawnych prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowej i Skarbu Państwa
Prezes NBP ( obecnie Marek Belka)
Powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na okres 6-letniej kadencji z prawem reelekcji.
Uprawnienia:
-przewodniczy RPP i Zarządowi NBP
-na jego wniosek Prezydent powołuje i odwołuje członków zarządu
-przełożony wszystkich pracowników NBP
-przydziela zakres obowiązków wiceprezesowi
-reprezentuje NBP na zewnątrz
-reprezentuje interesy Rzeczpospolitą Polską w międzynarodowych instytucjach bankowych, w instytucjach finansowych może reprezentować NBP o ile RM nie postanowi inaczej
-może wydawać decyzje administracyjne i zarządzenia podlegające publikacji w Dzienniku Urzędowym NBP np. indywidualne zezwolenia dewizowe.
-ma prawo ustalania w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji i Ministrem Obrony Narodowej zasady i warunki przechowywania wartości pieniężnych na wypadek zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych.
-prezes może być jedynie pracownikiem naukowym w szkole wyższej, nie może należeć do żadnej partii
Rada Polityki Pieniężnej.
-składa się z 10 członków (9 członków + Prezes) trzy osoby powołuje Sejm, trzy Senat i trzy Prezydent.
-kadencja na 6 lat i nie może być przedłużana (każdy z członków ma swoją kadencję nie jest to kadencja całego organu)
-ustalenia Rady podejmowane są w formie uchwał większością głosów przy obecności co najmniej 5 członków, w tym Przewodniczącego Rady. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos Przewodniczącego Rady.
Kompetencje Rady Polityki Pieniężnej
-ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada sejmowi wraz z projektem ustawy budżetowej do 30 września, przedkłada sprawozdanie z wykonywania polityki pieniężnej do 30 maja.
-ustala wysokość stóp procentowych NBP
-ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i jej oprocentowanie
-ustala górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
-zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP
-przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP (wykonanie)
-ustala zasady prowadzenia operacji otwartego rynku np określenie terminów na jakie emisja będzie obowiązywała
-Rada dokonuje ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej.
Obowiązki członków RPP
-uczestniczenie w posiedzeniach RPP (Posiedzenia Rady zwołuje Przewodniczący co najmniej raz w miesiącu. Posiedzenie Rady może być zwołane również na pisemny wniosek co najmniej 3 członków Rady)
-zasady funkcjonowania określa regulamin uchwalany przez RPP (Członkowie nie mogą być członkami partii, nie mogą prowadzić działalności, tylko działalność naukowa. Członek Rady będący członkiem partii politycznej lub związku zawodowego obowiązany jest na okres kadencji w Radzie zawiesić działalność w tej partii lub w tym związku, pod rygorem odwołania z Rady Członkom Rady przysługuje wynagrodzenie w wysokości równej wynagrodzeniu wiceprezesów NBP. Wynagrodzenie to przysługuje również w ciągu 3 miesięcy od daty wygaśnięcia kadencji, z wyjątkiem, gdy powodem odwołania jest skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa.)
Zarząd NBP
-jest organem wykonawczym
-kieruje działalnością NBP
-skład zarządu to Prezes + 6-8 członków (w tym 2 wiceprezesów) o liczebności decyduje prezes.
Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prezesa NBP. Członkowie Zarządu NBP są powoływani na okres 6 lat z prawem reelekcji. Członek Zarządu NBP nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską. Członek Zarządu będący członkiem partii politycznej lub związku zawodowego obowiązany jest na okres kadencji w Zarządzie zawiesić działalność w tej partii lub w tym związku, pod rygorem odwołania z Zarządu.
-uchwały Zarządu NBP zapadają większością bezwzględną głosów, a w przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos Prezesa NBP.
Kompetencje zarządu
1) realizuje uchwały Rady;
2) podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.
3) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;
4) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego;
5) nadzorowanie operacji otwartego rynku;
6) ocena funkcjonowania systemu bankowego;
7) analiza stabilności krajowego systemu finansowego;
8) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;
9) uchwalanie prowizji i opłat bankowych NBP oraz ustalanie ich wysokości;
10) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;
11) określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP;
12) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP;
13) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP;
14) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;
15) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą;
16) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.
Instrumenty bankowej polityki pieniężnej
1.Gromadzenie rezerw obowiązkowych banku (część środków pieniężnych zdeponowanych na rachunkach w złotówkach i w walutach odprowadzanych przez banki do NBP, zdeponowanych na rachunkach, depozytach). Stopa rezerw może być zróżnicowana ze względu na okresy przechowywania tych środków. Wysokość rezerw ustalona jest w ustawie, suma nie może przekroczyć 30% wkładów na żądanie i 20% środków zgromadzonych na lokatach terminowych. Część rezerw nie podlega oprocentowaniu, zasady rezerw określa zarząd NBP.
2.Kredyt refinansowany - komercyjny kredyt udzielany przez NBP innym bankom w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. Udzielając kredytu NBP bada zdolność tego banku do jego spłaty w terminie wraz z odsetkami, ale w szczególnych sytuacjach kredyt taki może być udzielony w celu przeprowadzenia postępowania naprawczego. Kredyt refinansowany może być udzielony Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu. NBP może przyjmować weksle w celu spłaty.
3.Prawo ograniczenia wielkości środków pieniężnych oddanych przez banki do dyspozycji pożyczkobiorców i kredytobiorców. NBP może z niego korzystać tylko w przypadku zagrożeniach polityki pieniężnej.
4.Rada Polityki Pieniężnej może wprowadzić obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu od zagranicznych środków wykorzystywanych przez banki i przedsiębiorców krajowych
Szczególne uprawnienia NBP
-emisja i sprzedaż papierów wartościowych
-sprzedaż i zakup papierów dłużnych
-organizacja obrotu papierami wartościowych i bonami skarbowymi, których NBP jest emitentem
-prowadzenie rachunków lokat innych banków
-prawo przyjmowania papierów wartościowych do przechowania i administrowania
-powierzenie NBP obsługi pożyczki państwowej
-prowadzenie działalności dewizowej, gromadzenie rezerw dewizowych i zarządzanie nimi
-podejmowanie czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płynności finansowej kraju
Akty wydawane przez NBP są ogłaszane w Monitorze Polskim lub Dzienniku NBP.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny - w przypadku ogłoszenia upadłości banku Fundusz zwraca dysponentom 100% wartości zgromadzonych depozytów i innych środków bankowych do kwoty 50000 euro.
System Bankowy
Zasady funkcjonowania innych banków.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997- Prawo Bankowe określa:
-zasady tworzenia banków
-zasady sprawowania nadzoru finansowego
-zasady prowadzenia postępowania upadłościowego i likwidacyjnego
Bank - jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. (art. 2 uPB)
Obowiązek należytej staranności:
-zakaz używania w nazwach innych podmiotów „Bank” lub „Kasa” aby nie wprowadzać klienta w błąd (tych nazw mogą używać tylko banki na gruncie ustawy, jest to ochrona interesów klienta)
Wyraz „Bank” lub „Kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku (żadnej innej instytucji) w rozumieniu art 2 z tym że:
1)nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „Bank” lub „Kasa” z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych
2)wyraz „Kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Bank realizuje tzw czynności bankowe, które mogą być czynnościami:
Sensu stricte (w wąskim zakresie) - prawo stanowi że czynności te mogą być wykonywane tylko i wyłącznie przez banki
-przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów (rachunki bieżące i rachunki terminowe)
-prowadzenie innych rachunków bankowych
-udzielanie kredytów
-udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych
-otwieranie i potwierdzanie akredytyw
-emitowanie bankowych papierów wartościowych
-przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
-wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego
-wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach
Sensu largo (w szerokim zakresie) - mogą to być czynności wykonywane przez inne podmioty, ale staną się czynnościami bankowymi wtedy gdy będą wykonywane przez banki:
-udzielanie pożyczek
-operacje czekowe i wekslowe
-operacje, których przedmiotem są warranty
-wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
-terminowe operacje finansowe
-nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
-przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych
-udostępnianie skrytek sejfowych
-prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych (kantory, wymiana walut)
-udzielanie i potwierdzanie poręczeń
-wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
-pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym
Dodatkowe czynności (nie bankowe) wykonywane przez banki
1) doradztwo finansowe i usługi konsultacyjne
2) obrót papierami wartościowymi
3) zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych
4) nabywanie i zbywać nieruchomości
5) świadczenie usług certyfikacyjnych (chodzi o podpis elektroniczny)
6) dokonywanie na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zmiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika. Bank jest obowiązany do sprzedaży tych składników majątku w odniesieniu do:
- nieruchomości - w okresie nie dłuższym niż 5 lat od daty nabycia
- pozostałych składników majątku (ruchomości) - w ciągu 3 lat od daty nabycia
*Obowiązek ten nie spoczywa na banku, jeżeli przejęte składniki majątku wykorzysta do prowadzenia własnej działalności bankowej.
7) bank może obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych
8) świadczyć inne usługi finansowe,
9) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.
karta płatnicza - kartę identyfikującą wydawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniającą do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu - także do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu.
pieniądz elektroniczny - wartość pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:
a) jest przechowywana na informatycznych nośnikach danych,
b) jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,
c) jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji,
d) na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne,
e) jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.
Podział Banków:
-bank krajowy - bank mający siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
-bank zagraniczny - bank mający siedzibę za granicą Rzeczypospolitej Polskiej, na terytorium państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej.
* międzynarodowa instytucja finansowa - instytucję finansową, której większość kapitału własnego należy do państw będących członkami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju lub banków centralnych takich państw.
*instytucja finansowa - (np. SKOK) podmiot niebędący bankiem ani instytucją kredytową, którego podstawowa działalność będąca źródłem większości przychodów polega na wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie:
a) nabywania i zbywania udziałów lub akcji,
b) udzielania pożyczek ze środków własnych,
c) udostępniania składników majątkowych na podstawie umowy leasingu,
d) świadczenia usług w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności,
e) świadczenia usług związanych z transferem środków pieniężnych,
f) emitowania instrumentów płatniczych i administrowania nimi,
g) udzielania gwarancji, poręczeń lub zaciągania innych zobowiązań nieujmowanych w bilansie,
h) obrotu na rachunek własny lub rachunek innej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną:
- terminowymi operacjami finansowymi,
- instrumentami rynku pieniężnego,
- papierami wartościowymi,
i) uczestniczenia w emisji papierów wartościowych lub świadczenia usług związanych z taką emisją,
j) świadczenia usług w zakresie zarządzania aktywami,
k) świadczenia usług w zakresie doradztwa finansowego, w tym inwestycyjnego,
l) świadczenia usług polegających na wykonywaniu zleceń na rynku pieniężnym.
*instytucja kredytowa - podmiot mający swoją siedzibę za granicą Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek, na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych, działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego.
Struktura organizacyjna systemu bankowego
Art 12 uPB przewiduje 3 formy organizacyjne banku:
1.Banki Państwowe (np. Bank Gospodarstwa Krajowego)
2.Banki Spółdzielcze
3.Banki w formie spółki akcyjnej
* inne formy są niedozwolone
* bankami nie są spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK)
Banki Państwowe.
Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Finansowego. W tym samym trybie następuje likwidacja banku państwowego. Bank państwowy nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych.
Statut bankowi państwowemu nadaje, w drodze rozporządzenia, Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Finansowego.
Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd.
Członkowie zarządów lub rad nadzorczych nie mogą zajmować się działalnością konkurencyjną (tzw. zakaz konkurencyjny). W szczególności nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba że bank państwowy jest akcjonariuszem tego banku.
Zakres działania rady nadzorczej i zarządu oraz osoby uprawnione do reprezentowania banku określa statut banku państwowego.
Rada nadzorcza:
Radę nadzorczą powołuje się na okres 3 lat spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje z zakresu finansów. Przewodniczącego rady nadzorczej powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Członkowie rady są powoływani przez Ministra Skarbu Państwa spośród osób niebędących członkami zarządu tego banku. Odwołanie członków rady następuje w takim samym trybie, w jakim zostali powołani.
Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działalnością banku państwowego, zatwierdza przedstawione przez Zarząd sprawozdanie finansowe oraz podział zysku i sposób pokrycia strat, a także przyjmuje sprawozdania z działalności banku, udziela zarządowi banku zaleceń oraz może zawieszać w czynnościach członków zarządu banku. Uchyla uchwały zarządu banku w razie stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa lub statutem banku.
Zarząd:
Prezesa zarządu banku państwowego powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Prezes zarządu banku państwowego reprezentuje bank, przewodniczy zarządowi banku oraz organizuje działalność banku.
Pozostałych członków zarządu banku powołuje i odwołuje rada nadzorcza, na wniosek prezesa zarządu banku. Zarząd banku rozpatruje sprawy dotyczące działalności banku oraz podejmuje w tych sprawach uchwały, których wykonanie zapewnia prezes zarządu banku.
Powołanie prezesa zarządu oraz jednego członka zarządu następuje za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego.
Banki spółdzielcze
Bankiem spółdzielczym jest bank będący spółdzielnią.
Są słabe, zajmują się obsługą przemysłu i rolnictwa.
Bank spółdzielczy może być utworzony po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.
Wymagany kapitał założycielski wynosi równowartość w złotych co najmniej 1 mln. Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego.
Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie min. dziesięć osób.
Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.
Banki w formie spółki akcyjnej
Do utworzenia i działalności banku w formie spółki akcyjnej stosuje się przepisy Kodeksu spółek handlowych, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej.
Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.
Wymagany kapitał założycielski wynosi równowartość w złotówkach co najmniej 5 mln euro. Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego.
Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3.
Organy:
Rada nadzorcza, Zarząd + Walne zgromadzenie akcjonariuszy.
Rada nadzorcza
Funkcję organu nadzoru pełni w banku rada nadzorcza składająca się co najmniej z pięciu osób fizycznych. Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie.
Zarząd
Zarząd banku składa się co najmniej z trzech osób fizycznych powoływanych i odwoływanych przez radę nadzorczą. Powołanie dwóch członków zarządu banku, w tym prezesa, następuje za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje rada nadzorcza.
Prowadzenie rachunków bankowych:
Banki mogą prowadzić w kilka rodzajów rachunków bankowych:
1) rachunki rozliczeniowe (w tym bieżące i pomocnicze),
2) rachunki lokat terminowych,
3) rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych,
4) rachunki powiernicze.
Ad 1, 2) Rachunki rozliczeniowe oraz rachunki lokat terminowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:
1) osób prawnych,
2) jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną,
3) osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą
Ad.3) Rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:
1) osób fizycznych,
2) szkolnych kas oszczędnościowych,
3) pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.
Ad 4) Rachunki powiernicze służą gromadzeniu środków pieniężnych powierzonych posiadaczowi rachunku - na podstawie odrębnej umowy - przez osobę trzecią. Stronami umowy takiego rachunku są bank i tzw. powiernik (posiadacz rachunku). Środki te nie podlegają zajęciu w przypadku postępowania egzekucyjnego (dlatego deweloperzy prowadzą rachunki powiernicze). W razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego - środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości. W przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego zgromadzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.
Elementy umowy rachunku bankowego wymagane dla jej ważności:
- I - Forma pisemna
- II - Umowa rachunku bankowego powinna określać:
1) strony umowy,
2) rodzaj otwieranego rachunku,
3) walutę rachunku,
4) czas trwania umowy (może być czas nieokreślony)
5) oprocentowanie - czy przysługuje, wysokość tego oprocentowania i warunki dopuszczalności jego zmiany przez bank, jaka stopa (zamienna, stała), a także terminy wypłaty, postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek,
6) wysokość prowizji i opłat oraz przesłanki i tryb ich zmiany przez bank,
7) formy i zakres dokonywanych rozliczeń pieniężnych oraz terminy ich realizacji,
8) przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy,
9) przesłanki i tryb rozwiązania umowy rachunku bankowego - jeżeli umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, ulega ona rozwiązaniu, gdy w ciągu dwóch lat nie dokonano na rachunku żadnych obrotów (brak transakcji), poza dopisywaniem odsetek, a stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w tej umowie (saldo minimalne).
10) zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku (czyli zakres i czas realizacji operacji i odpowiedzialność za przekroczenie terminu)
Posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami.
Rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych albo kilku jednostek samorządu terytorialnego (rachunek wspólny).
W przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla osób fizycznych, o ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej:
1) każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku,
2) każdy ze współposiadaczy rachunku może w każdym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.
Małoletni posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może po ukończeniu trzynastu lat swobodnie dysponować środkami pieniężnymi zgromadzonymi na tych rachunkach, o ile nie sprzeciwi się temu na piśmie jego przedstawiciel ustawowy.