1. Pojęcie i zakres prawa cywilnego:
Chroni mienie, prawo materialne: Kodeks Cywilny, prawo proceduralne: Kodeks Postępowania Cywilnego. Prawo pracy (kodeks pracy), prawo rodzinne (kodeks rodzinny i opiekuńczy), prawo handlowe (kodeks spółek handlowych), prawo gospodarcze (np. ustawa o prowadzeniu działalności gospodarczej), prawo rolne, prawo spółdzielcze
2. Działy prawa cywilnego:
a) część ogólna - obejmuje instytucje i zasady wspólne dla całego prawa cywilnego, w tym zwłaszcza problematykę czynności prawnych, podmiotów prawa cywilnego oraz praw podmiotowych
b) prawo rzeczowe - ujmuje normy, które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe (skuteczne względem wszystkich, a odnoszące się do rzeczy)
c) prawo zobowiązań - zawiera normy regulujące prawa majątkowe o charakterze względnym (skuteczne wobec określonych podmiotów)
d) prawo spadkowe - reguluje przejścia majątku osoby zmarłej na inne podmioty
e) prawo rodzinne - reguluje stosunki między małżonkami, rodzicami, dziećmi oraz innymi krewnymi i powinowatymi
f) prawo na dobrach niematerialnych - regulują prawa podmiotowe do oryginalnego, niematerialnego wytworu umysłu ludzkiego, mającego wartość materialną
3. Miejsce prawa cywilnego w systemie prawnym:
Prawo cywilne jest powszechnie uznaną gałęzią prawa, będące przedmiotem odrębnej dyscypliny naukowej i dydaktycznej. Stanowi ono trzon prawa prywatnego.
4. Źródła prawa cywilnego:
- Konstytucja (ustawa zasadnicza)
- Kodeks Cywilny (ustawa z dnia 23.04.1964)
- Rozporządzenia (akty wykonawcze)
- umowy międzynarodowe
- zwyczaje
- orzeczenia Sądu Najwyższego
- orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
- nauka i doktryna (myśl prawnicza)
5. Pojęcie prawa podmiotowego:
- koniecznymi elementami każdego stosunku cywilno-prawnego są:
a) prawo podmiotowe
b) odpowiadający na obowiązek
Możemy wyróżnić proste i złożone warunki cywilno-prawne:
- proste - tylko jednej stronie przysługuje prawo podmiotowe, z którym połączony jest obowiązek drugiej strony
- złożone - każdej stronie przysługuje prawo podmiotowe skuteczne wobec drugiej strony
Podmioty występują w podwójnej roli: osób uprawnionych i zobowiązanych (np. umowa sprzedaży) - upoważnieni do dostania pieniędzy i zobowiązany do wydania np. kalendarza (sprzedawca)
6. Sposoby nabycia prawa podmiotowego:
- nabycie pochodne - nabycie od innej osoby, która przenosi prawo np. darowizna
- nabycie pierwotne - nabywca nie uzyskuje praw podmiotowych od określonej osoby. Nabycie nie jest uzależnione od tego, czy prawo to przysługiwało określonemu podmiotowi
- nabycie szczególne - dochodzi do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa lub praw podmiotowych
- nabycie ogólne - prowadzi do nabycia całego lub części majątku, na podstawie jednego zdarzenia prawnego. Następuje nabycie praw i obowiązków. Nabycie wchodzi w sytuację prawną poprzednika
7. Sposoby utraty prawa podmiotowego:
- w wyniku zdarzeń wskazanych w ustawie gaśnie ono (służebność osobista gaśnie z chwilą śmierci osoby uprawnionej)
- w wyniku przeniesienia prawa (sprzedaż, darowizna)
- w wyniku połączenia prawa i obowiązku w rękach tej samej osoby
8. Rodzaje praw podmiotowych:
Z różnych podziałów praw podmiotowych w prawie cywilnym szczególnie ważny jest podział na:
- prawa podmiotowe bezwzględne
- prawa podmiotowe względne
Prawami podmiotowymi bezwzględnymi są prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. Prawo podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby jest prawem podmiotowym względnym. Do praw względnych należą wszystkie wierzytelności, wierzyciel bowiem może domagać się spełnienia świadczeń tylko od dłużnika.
- prawa akcesoryjne (niesamoistne) - skonstruowane są dla umocnienia innych praw podmiotowych (samoistnych), z tego punktu widzenia zależą one od istnienia innych praw z którymi są związane. Mogą występować jako prawa bezwzględne (zastaw, hipoteka) lub względne (połączenie cywilne)
9. Stosunek cywilnoprawny:
Stosunek cywilnoprawny to stosunek prawny regulowany normami prawa cywilnego. Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc nimi relacje między podmiotami a przedmiotami tego prawa (np. stosunkiem cywilnoprawnym jest relacja kupujący-sprzedający, a nie jest nim relacja właściciel-rzecz).
10. Pojęcie czynności prawnych:
CZYNNOŚĆ PRAWNA - oświadczenie (objaw) woli, zmierzające do wywołania zamierzonych skutków prawnych, którymi są: powstanie, zmiana lub zgaśnięcie stosunku prawnego.
11. Oświadczenie woli:
Oświadczenie woli - pojęcie z zakresu prawa cywilnego oznaczające przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest.
12. Formy oświadczenia woli:
- ustawodawca ustala swobodę co do formy oświadczenia woli
- niekiedy jednak forma czynności prawnej jest określana (zbycie nieruchomości tylko w formie aktu notarialnego)
Formy szczególne oświadczenia woli:
- zwykła forma pisemna (sporządzenie dokumentu obejmującego treść oświadczenia woli + podpis)
- poświadczenie daty (notarialne poświadczenie zawarcia określonej transakcji w danym dniu)
- poświadczenie podpisu ( notarialne potwierdzenie złożenia na dokumencie podpisu przez określoną osobę)
- forma aktu notarialnego - aby dokonać czynności prawnej potrzebna jest zdolność do czynności prawnych (zdolność prawną mamy od urodzenia do śmierci), zdolność do czynności prawnych od lat 18, pod warunkiem że nie jesteśmy ubezwłasnowolnieni, od lat 13 częściową zdolność do czynności prawnych
13. Wady oświadczenia woli:
Wady oświadczenia woli są, ujęte w art. 82-88 kodeksu cywilnego. Wyróżniamy pięć wad oświadczenia woli:
Brak świadomości lub swobody
Pozorność czynności prawnej
Błąd
Groźba
Podstęp
15. Brak świadomości lub swobody, jako wada oświadczenia woli:
Brak świadomości jest wadą związaną z pozostawaniem w stanie psychicznym, który całkowicie uniemożliwia świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Stan ten może być wywołany rozmaitymi przyczynami, z których najczęściej wymienia się chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub inne, nawet przemijające zaburzenia psychiczne (np. wskutek nadużycia alkoholu lub innych używek, wysokiej gorączki, zaawansowanych zmian miażdżycowych itp.). Brak swobody, ma on miejsce, gdy proces decyzyjny i uzewnętrznienie woli zostają zakłócone przez czynniki powodujące niezdolność wyboru między taką lub inną decyzją, przy czym chodzi o czynniki znajdujące się wewnątrz osoby składającej oświadczenie woli. W wielu przypadkach przeprowadzenie granicy między brakiem świadomości a brakiem swobody jest bardzo trudne ze względu na to, iż przyczyny je wywołujące mogą być podobne lub nawet te same (np. w wypadku niektórych chorób psychicznych).
Oświadczenie woli dotknięte wadą braku świadomości lub swobody przy podejmowaniu lub wyrażaniu decyzji jest z mocy prawa nieważne, co oznacza, iż czynność prawna nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Sąd z urzędu uwzględnia tą sankcję, nawet, jeśli żadna ze stron sporu się na nią nie powoła.
16. Pozorność, jako wada oświadczenia woli:
Z wadą tą mamy do czynienia, gdy strony składają sobie oświadczenia woli dla pozoru, czyli bez zamiaru wywołania skutków prawnych (pozorność zwykła) lub z zamiarem wywołania skutku innego, niżby to miało wynikać z treści pozornej czynności prawnej (pozorność kwalifikowana).
Łączy się to zazwyczaj z chęcią wprowadzenia innych osób lub organów w błąd.
Przykładem pozorności zwykłej jest fikcyjna umowa sprzedaży nieruchomości, którą strony zawierają przed notariuszem, miedzy sobą umawiając się, że nie wywoła ona żadnych skutków prawnych. Umowa taka, w zamierzeniu stron, ma służyć np. ukryciu majątku sprzedającego przed wierzycielami.
Z kolei o pozorności kwalifikowanej będziemy mówić, gdy np. pod umową sprzedaży nieruchomości strony ukryją darowiznę nieruchomości, aby w przyszłości nie trzeba było uwzględniać tej darowizny przy dziale spadku.
Czynność prawna pozorna jest zawsze z mocy prawa nieważna (podobnie jak czynność dokonana w stanie braku świadomości lub swobody).
17. Podstęp, jako wada oświadczenia woli:
Podstęp polega na świadomym wprowadzeniu w błąd osoby dokonującej czynności prawnej w celu złożenia przez nią oświadczenia woli o określonej treści. Jest to więc kwalifikowany rodzaj błędu, który wymaga od osoby uciekającej się do podstępu aktywnego i zamierzonego działania, nastawionego na uzyskanie korzystnego dla siebie oświadczenia woli. Za podstęp uważa się także świadome zatajenie określonych informacji, w sytuacji, gdy istniał obowiązek ich udzielenia.
18. Błąd, jako wada oświadczenia woli:
Za błąd uważa się niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o czynności, przy czym niezgodność może dotyczyć tak faktów, jak i prawa. Nie jest błędem mylne przekonanie, co do rozwoju przyszłych wydarzeń (np. ktoś kupuje działkę rolną, bo liczy, że w przyszłości dojdzie do zmiany charakteru tej działki i stanie się ona działką budowlaną).
Rozróżniamy błędy, co do treści czynności prawnej i błędy niedotyczące tej treści. Znaczenie mają, co do zasady, tylko te pierwsze, zaś te drugie - jedynie w nielicznych przypadkach (błędem co do treści jest np. błąd co do pochodzenia towaru od danego wytwórcy, gdy kupujący nabywa podróbkę perfum znanej firmy sądząc, że kupuje oryginalny produkt).
Błąd musi być istotny, co oznacza, że gdyby składający oświadczenie woli oceniał sprawę rozsądnie (obiektywna istotność) i nie pozostawał w błędzie, nie złożyłby tego oświadczenia (subiektywna istotność) tej treści. Gdy mamy do czynienia z oświadczeniami woli skierowanymi do drugiej osoby, to oprócz powyższych warunków, musi zostać spełniona jedną z następujących przesłanek dodatkowych:
błąd musi być wywołany przez adresata oświadczenia woli, chociażby w sposób niezawiniony (np. w sklepie z dziełami sztuki sprzedawca kopię obrazu oznaczył, jako oryginał),
adresat musi o błędzie wiedzieć (w tym samym sklepie klient oświadcza, że chce kupić oryginał, kupuje kopię, a sprzedawca zdaje sobie sprawę, że jest to kopia),
adresat mógł się z łatwością o błędzie dowiedzieć (sprzedawca nie zdaje sobie sprawy, że jest to kopia, ale ponieważ jest specjalistą, powinien to zauważyć). Gdy jednak czynność prawna jest nieodpłatna, przesłanki wiedzy adresata nie mają znaczenia.
Czynności dotknięte błędem są ważne, ale można je unieważnić poprzez uchylenie się od skutków swojego oświadczenia woli. W tym celu należy skierować do drugiej strony czynności odpowiednie pismo w ciągu roku od momentu wykrycia błędu. W takim wypadku w wyniku złożenia oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych czynność prawna będzie traktowana, jako nieważna od samego początku.
19. Groźba, jako wada oświadczenia woli:
O groźbie mówimy, gdy ktoś, w celu zmuszenia drugiej osoby do złożenia oświadczenia woli, zapowiada użycie środków mogących wywołać negatywne konsekwencje. Groźba musi być poważna, tzn., że osoba zmuszana może realnie obawiać się grożącego jej lub osobie trzeciej niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego, przy czym to niebezpieczeństwo nie musi grozić natychmiast, lecz może być odsunięte w czasie (np. ktoś grozi kobiecie w ciąży, że zabije jej dziecko po urodzeniu). Groźba musi być też bezprawna, co oznacza, że zagrożono użyciem środka niezgodnego z prawem lub, co prawda zgodnego z prawem, ale kłócącego się z normami etycznymi przyjętymi w społeczeństwie (np. groźba ujawnienia kompromitujących faktów z życia prywatnego).
20. Zdolność prawna:
Zdolność prawną ma każdy człowiek począwszy od urodzenia aż do momentu śmierci. Zdolność prawną mają więc nie tylko osoby pełnoletnie, ale również dzieci, które mogą być podmiotami pewnych praw i obowiązków, np. mogą posiadać majątek, który odziedziczyli po zmarłych rodzicach. Fakt urodzenia zostaje stwierdzony urzędowo poprzez sporządzanie aktu urodzenia przez urząd stanu cywilnego. Fakt śmierci jest natomiast stwierdzany poprzez sporządzenie przez ten urząd aktu zgonu.
21. Zdolność do czynności prawnych:
Zdolność do czynności prawnych opiera się na możności nabywania praw, zaciągania zobowiązań i rozporządzania swoimi prawami poprzez własne działanie. Dziecko w wieku poniżej 13 lat, chociaż ma zdolność prawną, nie może jednak samo zaciągać zobowiązań, nabywać praw ani rozporządzać nimi, gdyż nie ma zdolności do czynności prawnych. Pełna zdolność do czynności prawnych przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, a także osoby małoletnim, które zawarły związek małżeński. W razie unieważnienia małżeństwa nie traci się tak uzyskanej pełnoletności. Osoba pełnoletnia ma więc pełną zdolność do czynności prawnych, chyba że została całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolniona.
22. Pojęcie osoby fizycznej w prawie cywilnym:
Osobą fizyczną jest każdy człowiek. Pozostaje nią od urodzenia aż do śmierci. Każdy człowiek jako osoba fizyczna posada zdolność Prawną czyli zdolność Do posiadania określonych Praw i obowiązków w zakresie Prawa cywilnego.
23. Pojęcie osoby prawnej w prawie cywilnym:
Osoby prawne - jest to trwałe dokonane na podstawie właściwych przepisów prawnych zespolenie pewnej grupy osób fizycznych i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów społecznych lub ekonomicznych. Można to także tłumaczyć jako organizacje lub instytucje która w dziedzin stosunków majątkowych może występować Jako podmiot praw i obowiązków. Pojęcie osoby prawnej charakteryzują następujące elementy
-cel, - element ludzki, - majątek, - wyodrębnienie organizacyjne, - przepis prawny uznający daną organizacje za samodzielny podmiot prawa
24. Zakres i rodzaje pełnomocnictw:
- czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające ściśle określoną osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania (zastępstwa) mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi podmiotami prawa;
- sam dokument pełnomocnictwa.
Pełnomocnictwo upoważnia, ale nie obciąża pełnomocnika obowiązkiem reprezentowania mocodawcy.
25. Zakres i znaczenie prokury:
Prokura - szczególny rodzaj pełnomocnictwa dla osoby fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurenta), którego udzielić może każdy przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (w Krajowym Rejestrze Sądowym). Prokura upoważnia do dokonywania wszelkich czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne. Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności.
26. Pojęcie roszczeń:
Pod pojęciem roszczenia rozumie się w prawie cywilnym materialnym prawo podmiotowe, którego treścią jest uprawnienie do żądania od oznaczonej osoby zachowania się w określony sposób. Jest to jedno z kluczowych i jednoczesnie najbardziej spornych pojęć teorii prawa cywilnego, co skutkuje znacznym stopniem ogólności proponowanej definicji. Osobę, której przysługuje roszczenie określa się mianem wierzyciela, zaś ten, na kim ciąży obowiązek zadośćuczynienia roszczeniu nazywany jest dłużnikiem. Kilka roszczeń wynikających z tych samych okoliczności pomiędzy tymi samymi osobami to wierzytelność, albo dług. Pojęć tych można używać zamiennie bacząc, że pierwsze podkreśla raczej prawa wierzyciela, zaś drugie obowiązki dłużnika.
27. Przedawnienie roszczeń:
Roszczenie wygasa, gdy dłużnik zastosował się do treści obowiązku(np. spłacił dług), został zwolniony przez wierzyciela z obowiązku albo gdy przepis szczególny tak stanowi. Roszczenie wyjątkowo może także wygasnąć wskutek samego upływu czasu. Natomiast co do zasady uchylanie się dłużnika od spełnienia świadczenia i brak odpowiedniej reakcji wierzyciela prowadzi po pewnym okresie do jego przedawnienia. Wprawdzie przedawnione roszczenie nie przestaje istnieć, ale dłużnik zyskuje przed sądem prawo do odmowy spełnienia świadczenia bez żadnych negatywnych konsekwencji. Jeśli jednak spełni je dobrowolnie, to mimo przedawnienia nie może domagać się zwrotu. Roszczenia niemajątkowe oraz roszczenie o wydanie nieruchomości nie przedawniają się nigdy.
28. Rola terminów w prawie cywilnym:
- termin w prawie określa czas na dokonanie czynności, wykonanie umowy, dochodzenie swych roszczeń lub złożenie apelacji
- czynność prawna może być zastrzeżona terminem, termin może być ustalony na podstawie zdarzenia przyszłego pewnego
- terminy liczymy od następnego dnia po zdarzeniu prawnym
- terminy pełnią ważną rolę przy przedawnieniu roszczeń
29. Rodzaje terminów w prawie:
Terminy dzielimy na przywracane i nieprzywracane, w przypadku uchybienia terminowi przywracanemu istnieje możliwość złożenia wniosku o przywrócenie terminu, uchybienie terminowi nieprzywracanemu (termin zawity) powoduje niemożność dalszego dochodzenia rzeczy.
30. Znaczenie terminów zawitych:
Uchybienie terminowi nieprzywracanemu (termin zawity) powoduje niemożność dalszego dochodzenia rzeczy.
31. Pojęcie rzeczy:
Prawo cywilne posługuje się pojęciem podmiotu i podmiotu stosunków cywilnoprawnych. Podmiotem określa się ogólnie mianem rzeczy. Regulacja rzeczy znajduje się w art. 55 Kodeksu Cywilnego.
32. Rodzaje rzeczy:
- ruchomości
nieruchomości; lokalowe, gruntowe, budynkowe
Charakter praw rzeczowych:
Prawa rzeczowe dzielimy na:
bezwzględne - własność
względne - najem, dzierżawa
35. Prawo własności:
Własność - to najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób (w jego ramach właściciel korzysta z maksimum uprawnień względem rzeczy). Oznaką korzystania z rzeczy są uprawnienia do posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (pożytki rzeczy - naturalne, np. płody, jabłka z sadu i cywilne, np. czynsz z tytułu dzierżawy lub najmu, odsetki od pożyczki albo leasingu itp.) oraz dysponowania faktycznego rzeczą (przetwarzanie rzeczy, zużycie, a nawet zniszczenie). Z kolei przez rozporządzanie rozumie się uprawnienia do wyzbycia się własności (np. przeniesienie, zrzeczenie, czy rozrządzenie na wypadek śmierci) i do obciążenia rzeczy poprzez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, np. zastaw, hipoteka lub poprzez dokonanie czynności - zobowiązań dotyczących rzeczy o skutkach obligacyjnych tj. oddanie w dzierżawę, najem, pożyczkę, leasing. Uprawnienia te nie stanowią granic prawa własności, które zakreśla obowiązujące ustawodawstwo. Właściciel nie może ani korzystać z rzeczy, ani też nią rozporządzać w sposób sprzeczny z przepisami ustaw i z zasadami współżycia społecznego. Właścicielem może być każda osoba (fizyczna lub prawna), z pewnymi wyjątkami, np. właścicielem nieruchomości nie może być cudzoziemiec bez stosownego zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Współwłasność polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Ochrona własności oparta jest na systemie roszczeń (windykacyjne lub negatoryjne), jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa. Własność jest funkcją rozwoju stosunków społecznych, politycznych i ekonomicznych. Na temat początków własności rzymskiej istnieje wiele hipotez. Powszechnie przyjmuje się, iż wcześniej wykształciło się prawo jednostki na rzeczach ruchomych, a dopiero później na nieruchomościach.
37. Użytkowanie wieczyste:
- dotyczy gruntu skarbu państwa i samorządu terytorialnego
- długi okres użytkowania (max 99 lat)
- roczna opłata
- rozwiązanie umowy w przypadku korzystania z rzeczy w sposób niezgodny z prawem
38. Pojęcie posiadania:
Posiadanie nie jest prawem, jest faktycznym władztwem nad rzeczą. W art. 336 KC posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią włada faktycznie, jako właściciel, jak i ten, kto nią faktycznie włada, jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Zatem nie każde władztwo nad rzeczą może być zakwalifikowane, jako posiadanie.
39. Pojęcie księgi wieczystej:
Księgi wieczyste - jest to specjalny rodzaj rejestru, który przedstawia stan prawny nieruchomości, czyli pozwala autorytatywnie ustalić, komu i jakie przysługują prawa do danej nieruchomości. Instytucja ksiąg wieczystych jest wspólna dla rodziny kontynentalnych systemów prawnych, choć oczywiście ustrój ksiąg wieczystych w poszczególnych krajach znacząco się różni.
40. Pojęcie hipoteki:
Hipoteka - ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości oraz na wybranych prawach, służące zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi każdoczesnego właściciela nieruchomości. Uprawniony z tytułu hipoteki to wierzyciel hipoteczny, natomiast właściciela nieruchomości obciążonej określa się mianem dłużnika hipotecznego. Hipoteka jest prawem akcesoryjnym pozostającym w ścisłym związku z wierzytelnością, którą zabezpiecza. W zasadzie hipoteka może istnieć tylko o tyle, o ile istnieje prawo główne (wierzytelność, którą zabezpiecza). Nie może powstać bez wierzytelności i nie może być bez tej wierzytelności przeniesiona, a wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie hipoteki. Hipoteka zabezpiecza wyłącznie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona jedynie w oznaczonej sumie pieniężnej. Gdy zabezpieczaną wierzytelnością jest pożyczka lub kredyt, nazywa się ją, odpowiednio, hipoteczną pożyczką lub kredytem hipotecznym.
42. Działy księgi wieczystej:
I Oznaczenie nieruchomości i praw związanych z nią
II Wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego
III Ograniczone prawa rzeczowe (służebność)
IV Hipoteka (wpisy dotyczące obciążenia nieruchomości)
43. Komunalizacja mienia:
Po 1990 r. wprowadzono w Polsce samorząd terytorialny (gmina, powiat, województwo). Państwo zaczęło sukcesywnie przekazywać gminom majątek publiczny. Proces ten nazywamy komunalizacją. Gminy otrzymały do zarządzania szkoły, szpitale, budynki adm. Publicznej. Nadanie różnym gminom różnego jakościowo majątku spowodowało pierwotny podział pod względem zamożności. Na to wszystko nałożyła się zawodność i przedsiębiorczość jednych, lub stagnacja innych gmin.
44. Zakres reprywatyzacji:
Prawo chroni własność w równym zakresie. Po II wojnie światowej w Polsce w wyniku zmiany ustroju uregulowano, iż własność publiczna będzie miała wzmożoną ochronę prawną. Własność publiczną tworzono w drodze nacjonalizacji majątku prywatnego. Osobom prywatnym zabierano majątek na podstawie przepisów prawnych lub z ich pogwałceniem. Problem pozbawienia własności dotyczył ludności polskiej, polskiej pochodzenia żydowskiego i niemieckiej. Osobną kategorię ludzi pozbawionych majątku w wyniku decyzji państwa, stanowią obywatele polscy zamieszkujące Kresy Wschodnie.
45. Oferta w prawie cywilnym:
Oferta - art. 66 § 1. Kodeksy Cywilnego „Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy”. Oferta to stanowcze oświadczenie woli (propozycja zawarcia umowy), które powinno być przedłożone w formie pisemnej, ustnej, telefonicznej bądź elektronicznej. Przyjęcie oferty oznacza zawarcie umowy natomiast jej przyjęcie z zastrzeżeniem zmiany np. jej części, uważa się za ofertę nową. Art. 543. Kodeksu Cywilnego „Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży”. Nie można uważać za ofertę np. szyldu czy cennika są one jedynie zachęceniem do współpracy pomiędzy sprzedającym a kupującym dany towar. Jeśli strony prowadzą rozmowy w sprawie zawarcia umowy, to pozostaje ona najczęściej zawarta - w wyniku dojścia do porozumienia, co do wszystkich jej postanowień bywa, że nie można zawrzeć umowy z powodu przeszkód o charakterze fizycznym lub prawnym np. brak zezwolenia ze strony organów państwowych. Wówczas strony zawierają umowę przedwstępną, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy głównej.
47. Pojęcie przetargu:
Przetarg - jeden ze zwyczajowych sposobów wyboru oferty w celu zawarcia umowy. Do szczególnych form przetargów należą przetargi na zbycie nieruchomości przez podmioty publiczne (regulowane przepisami o gospodarce nieruchomościami) oraz przetargi na nabycie robót budowlanych, dostaw lub usług finansowanych ze środków publicznych lub zamawianych przez podmioty publiczne (tzw. zamówienia publiczne).
48. Rodzaje przetargów:
a) ustny (licytacja, aukcja) - odbywa się w drodze licytacji publicznej, która zaczyna się od wywołania ceny przedmiotu, a licytanci zgłaszają oferty ceny wyższej (postąpienie); po ustaniu postąpień licytantowi, który zgłosił najkorzystniejszą ofertę udziela się przybicia, co jest równoznaczne z zawarciem umowy;
b) pisemny (przetarg ofert) - ogłaszający przetarg oczekuje w ciągu określonego czasu pisemnych ofert (od wszystkich potencjalnych klientów - przetarg nieograniczony, publiczny, otwarty - lub tylko od wybranych podmiotów - przetarg ograniczony, zamknięty), które następnie ocenia i wybiera najkorzystniejszą; przetarg pisemny może być zamknięty bez wybrania którejś z ofert; umowę uważa się za zawartą w chwili otrzymania przez uczestnika przetargu oświadczenia o przyjęciu jego oferty; strona może zażądać unieważnienia przetargu, jeśli druga strona wpłynęła na wynik przetargu w sposób niezgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego.
50. Pojęcie zobowiązania:
Rodzaj stosunku cywilnoprawnego, węzeł prawny, łączący dłużnika z wierzycielem, który polega na tym, że "wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić". Prawo zobowiązań reguluje społeczne formy wymiany dóbr i usług o wartości majątkowej. Zobowiązania to księga trzecia Kodeksu Cywilnego. Klasyczna definicja z prawa rzymskiego brzmi: zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do wykonania świadczenia pewnej rzeczy, według praw naszego państwa.
Rodzaje zobowiązań:
wzajemne (wynikają z umów)
podzielne (dług pieniężny)
niepodzielne
solidarne (po stronie dłużników występuje kilka osób)
Źródła zobowiązań:
A) umowy
B) akt administracyjny
C) czyny dozwolone niektóre niedozwolone:
-czyny własne
-czyny osób trzecich
-czyny funkcjonariuszy państwowych
-czyny wyrządzające szkody moralne
-wyrządzenie szkody przez rzeczy i zwierzęta
-wyrządzenie szkody przez siłę wyższą
D) bezpodstawne wzbogacenie - polega na uzyskaniu korzyści majątkowej kosztem innej osoby, bez podstawy prawnej. Skutkiem bezpodstawnego wzbogacenia jest powstanie stosunku zobowiązaniowego między zubożonym a wzbogaconym.
Czyny niedozwolone:
Czyny niedozwolone - jest to zawinione działanie wyrządzające szkody innej osobie. Skutkiem czynu niedozwolonego jest powstanie zobowiązania miedzy sprawca szkody a poszkodowanym, którego treścią jest przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego bądź zapłacenie odszkodowania.
Wykonanie zobowiązań:
Wykonanie zobowiązania polega na spełnieniu przez dłużnika świadczenia, do którego był on zobowiązany. Oczywiście zobowiązanie zostanie wykonane wtedy, gdy świadczenie zostanie spełnione w sposób należyty.
Zasady obowiązujące przy wykonaniu zobowiązań
-zasada realnego wykonania zobowiązania
-zasada należytej staranności
-zasada odpowiedniej jakości świadczenia
-zasada osobistego wykonania zobowiązania
-zasada niedopuszczalności odmowy przyjęcia świadczenia częściowego
Wygaśnięcie zobowiązania:
Wygaśniecie zobowiązania następuje wskutek jego wykonania. Spełniony zostaje wtedy społeczno-gospodarczy cel zobowiązania. Kodeks cywilny przewiduje jednak, ze zobowiązanie może wygasnąć na skutek innych przyczyn np. złożenie do depozytu sądowego.
Zdarzenia prawne powodują wygaśniecie zobowiązań:
A) śmierć dłużnika
B) dobrowolne zwolnienie z długu
C) świadczenia w miejsce wykonania polega na spełnieniu przez dłużnika za zgoda wierzyciela innego świadczenia, zamiast świadczenia, do którego był zobowiązany.
D) odnowienie polega na zobowiązaniu dłużnika spełnienie innego świadczenia w miejsce dotychczasowego lub nawet tego samego, lecz z innej podstawy prawnej.
E) złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sadowego w wypadkach przewidzianych przepisami jest równoznaczne z wykonaniem zobowiązania wobec wierzyciela. Może ono nastąpić, gdy nie wiadomo dokładnie, kto jest wierzycielem itp.
F) potrącenie, kompensacja - może mieć miejsce, jeżeli obydwie strony (np. pozostają z sobą w stosunkach handlowych) mają względem siebie wzajemne wierzytelności. Istnieje wtedy możliwość potracenia tj. wzajemnego skompensowania. Kodeks przewiduje dokładnie, kiedy potrącenie jest dopuszczalne. Konieczne jest miedzy innymi, aby wierzytelności były jednorodne (nie mogę, bowiem potrącić świadczenia dostarczenia samochodu ze świadczeniem w postaci wybudowanego garażu). Wierzytelności muszą być również wymagalne i muszą nadawać się do dochodzenia na drodze sądowej. Najczęściej potrącenia odnosi się do wzajemnej wierzytelności
Skutki niewykonania zobowiązań:
Skutki niewykonania zobowiązania
-obowiązek naprawienia szkody
-nieprzyjęci świadczenia
-nabycie rzeczy na koszt dłużnika
-wykonanie zastępcze na koszt dłużnika
Odpowiedzialność odszkodowawcza zobowiązanego:
Odpowiedzialność cywilna jest to odpowiedzialność majątkowa w przewidzianym prawem sytuacjach za zdarzenia, skutkiem, których inna osoba ponosi szkodę. Istotę odpowiedzialności stanowi obowiązek naprawienia szkody. Naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego bądź zapłacenie odszkodowania.
66. Umowa dzierżawy:
- wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić umówiony czynsz
69. Pojęcie spadku:
- prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do działu IV KC
- spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Powołanym do spadku można być z testamentu lub ustawy
- nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku (może być spadkobiercą dziecko poczęte, lecz nienarodzone)
- spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa, przeciwko spadkodawcy lub popełnił przestępstwo
- spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeśli spadkodawca mu wybaczy
70. Pojęcie dziedziczenia:
a) dziedziczenie ustawowe:
- po zmarłym spadek na mocy ustawy przysługuje żonie (50%) i dzieciom w równych częściach, dziedziczyć mogą także osoby przysposobione lub Skarb Państwa
b) dziedziczenie testamentowe:
- rozporządzać majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament
- testament może zawierać rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy
- sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełna zdolność do czynności prawnych
- testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony pod wpływem groźby, błędu, braku swobody
- testament może być spisany własnoręcznie lub sporządzony notarialne
- w wyjątkowych sytuacjach może być testament ustny (nagła śmierć, służba wojskowa, podróż)
74. Formy testamentu:
- testament własnoręczny sporządzony jest w całości pismem ręcznym - zawiera podpis i datę
- świadkiem testamentu ustnego nie może być osoba: która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, osoba niewidoma lub głuchoniema, nieumiejąca czytać lub pisać , osoba która nie włada językiem w którym sporządzono testament, osoba skazana prawomocnie za składanie fałszywych zeznań
76. Pojęcie i zakres zapisu:
To drobne przysporzenie w testamencie na rzecz osoby trzeciej. Spadkobiercy zostają zobowiązani do realizacji zapisu.
77. Pojęcie i zakres zachowku:
To udział w majątku spadkodawcy, jaki przysługuje najbliższym krewnym spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali w nim niewielką wartość. Wówczas mogą oni wybrać to co przysługuje im na mocy zachowku niż to co otrzymaliby w testamencie.
79. Zawarcie małżeństwa:
- małżeństwo zostaje zawarte, gdy kobieta i mężczyzna złożą przed urzędnikiem Stanu Cywilnego zgodne oświadczenie woli o zamiarze wstąpienia w związek małżeński
- małżeństwo można zawrzeć przez pełnomocnika
- małżeństwo za granicą może być zawarte przed Konsulem
- nie może zawrzeć małżeństwa mężczyzna, który nie ukończył 21 lat i kobieta która nie ukończyła 18 lat (wyjątek - kobieta może mieć 16 lat jeżeli jest zgoda sądu)
- nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona
- nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta całkowicie chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym
- nie może zawrzeć małżeństwa osoba, która pozostaje w związku małżeńskim
- nie mogą zawrzeć małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej
- nie mogą zawrzeć małżeństwa przysposabiający i przysposobiony
80. Prawa małżonków:
- małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach w rodzinie
- z chwilą zawarcie małżeństw istnieje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnotą stanowią majątek odrębny każdego z małżonków
- małżonkowie mogą przez umowę wspólność ustawową wyłączyć. Od tej pory obowiązywać będzie rozdzielność majątkowa
- rozdzielność majątkową należy zawrzeć w formie aktu notarialnego. Można ją zawrzeć przed małżeństwem, z chwilą zawarcia małżeństwa jak i w czasie trwania małżeństwa
- jeżeli między małżonkami nastąpi trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód
81. Zagadnienie rozwodu:
- rozwodu nie udziela się, jeśliby miało ucierpieć dobro małoletnich dzieci
- w wyroku rozwodowym sąd orzeka o winie małżonków, o wspólnym zamieszkaniu oraz o losie małoletnich dzieci
84. Pochodzenie dziecka:
- jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania związku małżeńskiego, albo przed upływem 300 dni przed jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki
jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża
86. Przysposobienie i jego skutki:
- przysposobić można osobę małoletnią tylko dla jej dobra
- przysposobić można tylko wtedy gdy posiadamy zdolność do czynności prawnych, a kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie iż osoba przysposabiająca będzie wywiązywała się z obowiązków
- między przysposabiającym, a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku
- do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców, chyba że zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej
- przysposobić można w sposób pełny i niepełny (pełne - polega na nadaniu dziecku swojego nazwiska i objęciem prawa do dziedziczenia tak jak inne dzieci zrodzone z tego związku)
87. Obowiązek alimentacyjny:
- obowiązek dostarczenia środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo
prawa do pomocy (alimenty) mogą domagać się rodzice względem dzieci, dzieci względem rodziców, dzieci wzajemnie, a także małżonek, który po rozwodzie popadł w niedostatek, a rozwód był z winy drugiego małżonka
Pojęcie opieki:
opiekę ustanawia się dla małoletniego w celu ochrony jego osoby lub majątku
opiekę sprawuje opiekun ustanowiony przez sąd rodzinny
opiekuna można powołać także dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie
opieka ustaje z chwilą osiągnięcia przez małoletniego 18 lat
opiekun zdaje codziennie relacje sądowi z opieki. Na wniosek opiekuna sąd może przyznać mu wynagrodzenie z majątku małoletniego
opiekun sprawuje piecze nad osobą i majątkiem małoletniego i podlega nadzorowi sądu opiekuńczego. Do opieki stosuje się odpowiednie przepisy o władzy rodzicielskiej
Zakres kurateli:
- w prawie rodzinnym kuratelę ustanawia się dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, oraz dla osoby nieobecnej
- odrębną kategorię stanowi ustalenie kuratora dla osoby poczętej lub nienarodzonej
- kuratora ustanawia sąd w celu reprezentacji i ochrony przyszłych praw osób, które ze względu na swą ułomność lub nieobecność nie mogą reprezentować się samodzielnie
101. Krajowy Rejestr Sądowy - zasady rejestrowania:
struktura KRS polega na utworzeniu centralnego rejestru, który gromadzi dane wpisywane w systemie informatycznym
z urzędu wpisowi podlegają przedsiębiorcy, gdy ogłoszona zostaje upadłość
103. Zakazy działalności konkurencyjnej:
konkurencja to dążenie wielu niezależnych podmiotów do podobnego lub wspólnego celu gospodarczego (prowadzenie interesów z dostawcami, odbiorcami)
czyn konkurencyjny to prowadzenie w interesie własnym lub czyimś imieniu, bezpośrednio lub za pośrednictwem innych ludzi działalności tego samego rodzaju co przedsiębiorca, czyn konkurencyjny to także uczestniczenie w innych podmiotach konkurencyjnych w charakterze wspólnika lub członka organów (obowiązek lojalności)
czyny nieuczciwej konkurencji - to działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami jeżeli zagraża lub narusza to interes innego przedsiębiorcy
wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa
fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towaru
naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
naśladownictwo produktów
nieuczciwa reklama
107. Spółki kapitałowe:
mogą działać w trzech formach:
spółka przedorganizacyjna (przed zawiązaniem umowy spółki)
spółka w organizacji (po zawiązaniu umowy spółki, a przed wpisaniem do KRS-u)
spółka właściwa (po wpisaniu do KRS-u)
w spółkach kapitałowych wkładem mogą być tylko dobra zbywalne
spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną
działają poprzez organy (zarząd, Rada Nadzorcza, Walne Zgromadzenie Udziałowców)
108. Istota spółki jawnej:
jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą a nie jest inną spółką handlową
oparta na bezpośrednim i osobistym zaangażowaniu wspólników w przedsiębiorstwo
może nabywać prawa
może zaciągać zobowiązania
posiada wyodrębnienia organizacyjne
posiada odrębny Majątek Spółki
wspólnikami mogą być osoby fizyczne i prawne
aparatem może być własność (ruchomości, nieruchomości, jak również świadczenie pracy)
109. Istota spółki komandytowej:
zawarcie umowy w formie aktu notarialnego (wpis do rejestru)
posiada podmiotowość prawną
występuje dwóch rodzajowo różnych wspólników (komplementariusz i komandytariusz)
zróżnicowana odpowiedzialność wspólników
jeden ze wspólników wobec wierzycieli odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a jeden ma odp. Ograniczoną
komplementariusz tytułem wkładu może wnieść różne dobra, a komandytariusz tylko dobra wycenialne
komplementariusz odpowiada bez ograniczeń, komandytariusz do wysokości sumy komandytowej (oznaczona w umowie górna granica odpowiedzialności)
reprezentacje spółki wykonuje komplementariusz, komandytariusz zostaje przedstawicielem ustawowym
zyskiem wspólnicy dzielą się proporcjonalnie
110. Istota spółki komandytowo - akcyjnej:
jest zbliżona do spółki komandytowej
w miejsce komandytariusza wchodzą akcjonariusze, którzy wykupują akcje nowo powstałej spółki, odpowiadają zatem do wysokości zaangażowanego kapitału
111. Istota spółki partnerskiej:
podmiot prawa
ma wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe
tworzona jest przez partnerów (tylko osoby fizyczne) w celu wykonywania wolnego zawodu (profesjonalnie, na własny rachunek, element wykształcenia)
umowa w formie aktu notarialnego
istotą sp. partnerskiej jest zróżnicowana odpowiedzialność partnerów. Przynajmniej jeden partner za zobowiązania spółki musi ponosić odpowiedzialność całym swoim majątkiem
partnerami w spółce mogą być osoby upoważnione do wykonywania następujących zawodów: adwokat, aptekarz, architekt, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, makler papierów wartościowych, doradca inwestycyjny, księgowy, notariusz, pielęgniarka, położna, radca prawny, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy, tłumacz przysięgły
112. Powstanie i działalność spółki zo.o.:
jest spółka handlową o kapitałowym charakterze, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały, ponoszącą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki
spółka odpowiada całym swoim majątkiem, natomiast wspólnicy ponoszą ryzyko do wartości wkładów wniesionych do spółki
może być utworzona przez jedną lub więcej osób
do powstania spółki konieczne jest zawarcie umowy spółki (złożenie jednostronnego oświadczenia woli
wniesienie przez wspólników kapitału zakładowego, ustanowienie władz spółki (zarząd, Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna, Zgromadzenie udziałowców)
umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, powinna zawierać: firme i siedzibę spółki, przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego
spółkę można tworzyć w 3 fazach: przedorganizacyjna (do zawarcia umowy spółki), w organizacji (do wpisu w KRS), właściwa (po wpisie w KRS)
kapitał zakładowy to minimum 50 tysięcy
do spółki można wnosić wkłady zbywalne i wycenialne
wspólnicy w spółce mają prawo do dywidendy zbycia udziałów oraz prawo do wyłączenia wspólnika
113. Likwidacja i przekształcenie spółki z o.o.:
część wspólników rezygnuje w ogóle z działalności, a pozostali chcą ograniczyć działalność
wymaga to dokładnego rozliczenia majątku spółki,
spółki kapitałowe mogą podlegać podziałom i łączeniom, jest to proces ciągły, zależny od ekonomii
114.Powstanie i działalność spółki akcyjnej:
działa poprzez organy: Zarząd, Rada Nadzorcza, Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
posiada kapitał podzielony na akcje
część spółek akcyjnych posiada akcje notowane na giełdzie papierów wartościowych
minimalny kapitał zakładowy wynosi 500 tysięcy
117. Spółdzielnia i prawo spółdzielcze:
- spółdzielnia jest dobrowolnym, samorządnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, która prowadzi wspólne przedsiębiorstwo w celu zaspokojenia interesów i potrzeb ekonomicznych, socjalnych lub kulturalnych swoich członków