CZESC A

1.ROZWÓJ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO I NAUKI ADMINISTRACJI - Rys historyczny

Starożytny Rzym: Konstytucja Walentyniana z 370 r. adresowana do prefekta miasta dot. studentów.

Monarchia absolutna: model państwa policyjnego. Zasady: umocnienie władzy panującego, hierarchiczne podporządkowanie, zawodowa kadra, bezwzględne posłuszeństwo, rozdział sądownictwa od administracji.

Model liberalnego państwa prawnego: ograniczenie administracji do minimum, związanie prawem.

Dawna Polska: przykładami aktów prawnych z dziedziny administracji były konstytucje, np. o powołaniu KEN. Określały one przedmiot działania, zakres uprawnień władz, obowiązki poszczególnych stanów wobec tych władz i państwa wobec ludności.

Prekursorzy nauki administracji w Polsce: Staszic, A. Okolski(XIX w.), M. Zimmermann(20-lecie międz.).

1. Rozwój prawa administracyjnego i nauki administracji.
Walerian I 370 r. n. e. > Rzym ustawy dotyczące studentów.
Monarchia absolutna - państwo policyjne
Co doprowadziło do powstania państwa policyjnego?
1) Przemiany gospodarcze;
2) Rozwój przemysłu, handlu i komunikacji;
3) Zmiana techniki prowadzenia wojen;
4) Rozpad organizacji stanowych;
5) Recepcja prawa rzymskiego;
6) Renesans idei państwa antycznego i reformacji;
7) Rozwój doktryn politycznych (zwłaszcza idei suwerenności);
Zasady aparatu administracji:
- Umocnienie władzy panującego;
- skarb;
- wojsko;
- wyspecjalizowana kadra administracyjna:
- hierarchicznie podporządkowana;
- kadra zawodowa;
- administracja oparta na zasadzie bezwzględnego posłuszeństwa;
- Rozdział sądownictwa od administracji:
- Brak możliwości odwołania się od decyzji administracji do sądu, możliwy jedynie rekurs hierarchiczny (odwołanie się do organu wyższego);
- Administracja działa na zasadzie uznania, prawo wiąże obywateli, zaś administracja nie jest związana prawem;
Doktryna prawa policyjnego (ius policiae) wkraczała w każdą dziedzinę życia pod pozorem zapewnienia bezpieczeństwa.
Model liberalnego państwa prawnego - stróż nocny
1) zapewnienie obrony (wojsko);
2) zapewnienie ładu i porządku publicznego (policja i wymiar sprawiedliwości);
3) zapewnienie wolnej konkurencji;
4) przeciwstawienie się działalności socjalnej państwa;
Liberalizm polityczny wyrażał się w zagwarantowaniu naturalnych praw jednostki.
1) maksymalne ograniczenie administracji;
2) związanie administracji ustawą (ochrona jednostki);
3) modna staje się zasada trójpodziału władz (administracja podporządkowana parlamentowi);
Specyficzność Polski:
W Polsce jak i na Węgrzech oraz w Anglii nie rozwinęła się monarchia absolutna.
Za Stanisława Augusta Poniatowskiego:
konstytucje sejmowe (przejaw administracji związanej prawem):
- 1764 - O powołaniu Komisji Skarbowej dla Korony i Litwy;
- 1773 - O powołaniu Komisji Edukacji Narodowej;
- 1775 - O powołaniu Komisji nad szpitalami;
- 1791 - Konstytucje o miastach królewskich;
Konstytucje określały przedmiot działania i zakres uprawnień władz, obowiązki poszczególnych stanów wobec tych władz i państwa wobec ludności.
Prekursorzy nauk administracyjnych w Polsce:
Hieronim Stroynowski - „Nauki prawa przyrodzonego i politycznego, ekonomii politycznej i prawa narodów”;
Hugo Kołłątaj - „O poprawie Rzeczypospolitej”;
Stanisław Staszic - „Przestrogi dla Polski”;
Wiek XIX
Antoni Okolski; Józef Oczapowski; Franciszek Kasperek;
Dwudziestolecie międzywojenne:
Feliks Odimowski; Jerzy Langrod; Tadeusz Bigo;Maria Zimmerman;
Maurycy Jaroszyński;
II wojna światowa:
Stanisław Komika(?) w 1943 publikuje książkę z zakresu administracji w tajnej drukarni zafałszowując datę wydania na 1938 pod pseudonimem „dr Bużyński”; Longszomp - tajne kursy; Langrod - „Instytucje prawa administracyjnego

2. Pojęcie administracji publicznej.

Administracja -od łaciny administrare, wykonywać zarządzać, służyć, posługiwać

Administracja - to z jednej strony część aparatu państwowego powołana do realizacji zadań ustalonych przez parlament zaś z drugiej strony jest to działalność różnych podmiotów państwowych samorządowych, prywatnych w celu realizacji zadań uznanych za publiczne i określonych w ustawach i innych aktach prawnych.

Administracja- przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach - def Jan Boć.

Administracja publiczna- zespół działań, czynności przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych ,prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.

W ujęciu podmiotowym (organizacyjnym) to ogół podmiotów, czyli organy, które wykonują określoną funkcję z kresu organizacji publicznej, np. centralne, terenowe, itd.

W ujęciu materialnym, czyli przedmiotowym, to taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne.

Znaczenie formalne - działalność wykonywana przez podmioty administracyjne bez względu na to, czy ma charakter administracyjny, czy tego charakteru nie ma.

Definicja „wielkiej reszty” Jellinka: administrację stanowi ta część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem.

3. PODSTAWOWE CECHY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

- działanie w imieniu i na rachunek państwa lub innego podmiotu, odrębnego od państwa podmiotu władzy któremu państwo przekazało część władzy,

- możność działania w formach władczych, władztwo administracyjne możliwość wypływania na sytuację podmiotów administrowanych przy użyciu środków przymusu państwowego,

- działanie w interesie publicznym,

- polityczny charakter działania

- działanie na podstawie prawa i w granicach przez niego określonych: co nie jest dozwolone, jest zabronione,

- aktywność, zwrócenie ku przyszłości, możność podejmowania działania z własnej inicjatywy,

- działanie w sposób ciągły i stabilny, bez względu na zmiany społeczno-ekonomiczne

- oparcie(z reguły) na zawodowym personelu,

- monopolistyczny i bezosobowy charakter, decyzje wydaje nie ktoś pełniący np. funkcję wojewody ale organ administracji noszący tą nazwę

- zorganizowanie i działanie na zasadzie kierownictwa i podporządkowania,

- nie dążenie do zysku(co nie znaczy, że świadczenie nie mogą być odpłatne).

-zawisłość organów administracji( w odróżnieniu od sądownictwa)

-różnorodność form i postaci działań

4. FUNKCJE ADMINISTRACJI I JEJ PODZIAŁY

Administrację można dzielić na:

1. Kryterium podmiotowe:

- państwowa (rządowa)

- samorządowa

2. Kryterium podziału terytorialnego kraju:

- Centralna, Powiatowa, Wojewódzka, Gminna

3. Kryterium oparte na przedmiotowo wyodrębnionych działach:

- Gospodarcza, Oświatowa, Ochrony środowiska, Rolnictwa, Miar, Górnicza, Leśna, Wojskowa, Aktów stanu cywilnego, Celna, Finansowa

4. Kryterium charakteru działań:

- Władcza (reglamentacyjna) - posiada prawo wydawania jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności, oraz możność zapewnienia ich wykonania przez zastosowanie środków przymusu

- Nie władcza (świadcząca) - funkcja zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych ludzi, zwłaszcza w miastach i organizowania usług w dziedzinie infrastruktury komunalnej, oświaty, kultury, w sferze socjalnej

5. Kryterium zakresu zadań:

a) Ogólna

-Rada ministrów

-Minister

-Wojewoda

b) Specjalna

-Wojska

-Sądownicza

-Spraw zagranicznych

Funkcja administracji publicznej-zadaniem jej jest ochrona praw i interesów prawnych, udzielanie pozwoleń upoważnień, wydawanie nakazów zakazów.

Funkcje o charakterze administracyjnym:

Porządkowo-reglamentacyjna

--nakazy i zakazy, zezwolenia administracyjne, służby, inspekcje, straże i inne,

Świadcząca -funkcja usługodawcza- zaspokajanie potrzeb społecznych

--usługi społeczne (oświata, ochrona zdrowia, opieka społeczna, kultura)

--usługi techniczne

--świadczenia społeczne

Administracja wykonująca uprawnienia właścicielskie i zarządzające

--majątkiem publicznym

--majątkiem gospodarczym (akcje, papiery wartościowe, zakłądy produkcyjne, usługowe)

--zakup dóbr i usług oraz nabywca pracy ludzkiej

Funkcja ewidencyjna

Stanowienie prawa (z upoważnienia parlamentu i poddanie kontroli zgodności z ustawami)

5. Geneza, charakterystyka i określenie prawa administracyjnego

To zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa. W/g profesora Starościaka prawo administracyjne stanowi gałąź prawa, które reguluje działalność organizacyjną państwa podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizacyjnych w wypełnionych swoistych formach działania. Wyróżniamy tu takie formy działania: wydawanie aktów administracyjnych,- zawieranie porozumień administracyjnych..-zawieranie umów,- prowadzenie działalności społeczno-organizacyjnej, -wykonywanie czynności materialno-technicznych.

Dokonując podziału prawa administracyjnego możemy podzielić je na prawo:

-ustrojowe (kto robi?) - normuje i organizuje zasady funkcjonowania organów administracji publicznej

- procesowe (proceduralne, formalne) (co robi?) - reguluje obowiązki oraz uprawnienia uczestników procesu administracyjnego (postępowanie administracyjne) i szerzej kwestie związane z procesem .

-materialne (jak robi?) - obejmuje swoim zakresem normy prawne zawarte w powszechnie obowiązujących przepisach prawa administracyjnego, wyznaczających prawa i obowiązki adresatów tych norm

Przepisy prawa administracyjnego, zawierają najczęściej normy o charakterze bezwzględnie obowiązującym ius cogens. Przestrzeganie tego prawa zabezpieczone jest zazwyczaj władztwem publicznym.

Struktura administracji zajmuje się:

1.wzajemnymi relacjami zachodzącymi pomiędzy podmiotem administrującym a administrowanym

2.formami i trybem działania adm.

3. prawami i obowiązkami podmiotów admistracyjnych

6. PRAWO ADMINISTRACYJNE A INNE GAŁĘZIE PRAWA

a) prawo administracyjne a prawo konstytucyjne

Prawo konstytucyjne jest - podobnie jak prawo administracyjne - częścią prawa publicznego. Reguluje ono wszystkie

podstawowe instytucje ustrojowe państwa. W odróżnieniu od niego prawo administracyjne koncentruje się na organach

zajmujących się wykonywaniem administracji państwowej.

b) prawo administracyjne a prawo cywilne

Prawo cywilne zawiera normy kształtujące stosunki prawne na zasadzie równorzędności. Prawo administracyjne zajmuje

się natomiast stosunkami, w których stroną dominującą jest organ administracji publicznej.

c) prawo administracyjne a prawo karne

Prawo karne to część prawa, która określa czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw i środki

zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej. Od prawa

administracyjnego odróżnia się więc poprzez swój represyjny charakter.

7. NORMA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Wyróżniamy trzy kategorie norm prawa administracyjnego:

-normy ustrojowe

-normy materialne

-normy proceduralne (formalne, procesowe)

ustrojowe - regulują wszystkie elementy administracji jako organizacji tzn. tworzenia i obsadzania organów administracji publicznej i ich urzędów. Ponadto dotyczą budowy wewnętrznej administracji i wzajemnych relacji pomiędzy strukturami tej administracji.

materialne - są to normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji publicznej oraz podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji, zawarte w przepisach prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego.

procesowe - regulują tok czynności podejmowanych przez organy administracji publicznej określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego.

8. Stosunek administracyjnoprawny, sytuacja administracyjnoprawna

I. Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego.

Stosunek prawny- gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną przedmiotem obowiązk jednego podmiotu jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego.

Stosunek administracyjnoprawny- stosunek prawny, którego:

1) jednym z podmiotów jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji pub. który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw i obowiązków w sferze realizacji zadań administracji;

2) drugim z podmiotów jest np. obywatel, spółka, zakład administracyjny.

II. Sytuacja administracyjnoprawna.

Sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne

Sytuacja administracyjnoprawna- sytuacja społeczna regulowana przez prawo administracyjne.

III. Rodzaje stosuków administracyjnoprawnych.

Z.w. na charakter normy prawnej:

a) materialnoprawne- mają charakter trwały, np. decyzja o nadaniu obywatelstwa, decyzja o powtarzaniu roku;

b) procesowe- mają charakter przejściowy i nie są samodzielne bo zmierzają do ustalenia stosunku materialnoprawnego;

- proceduralne

- sporne.

IV. Rodzaje sytuacji administracyjnoprawnych.

Pierwszy podział:

a) potencjalne- np. sytuacja prawna starającego się o przyjęcie na studia;

b) realne- np. sytuacja prawna studenta.

Drugi podział:

a) proste- jeden stosunek prawny, np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej za fure można też kwalifikować za pomocą stosunku prawnego;

b) złożone- sytuacja podmiotu odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, np. sytuacja prawna budującego dom.

Ze względu na wywoływanie skutków prawnych:

a) zamknięte - ukształtowane ostatecznie (choćby na czas określony);

b) otwarte - mogą być modyfikowane lub wywołują skutki cywilnoprawne.

Z.w. na czas trwania:

a) jednorazowe- np. uiszczenie opłaty;

b) okresowe- w których uprawnienia i obowiązki są realizowane w sposób powtarzalny, np. koncesja na czas określony, obowiązek szkolny;

c) trwałe- np. decyzja o przydziale mieszkania.

Piąty podział:

1) organizacyjnoprawne;

2) materialnoprawne;

3) procesowe.

V. Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosunków. ap.

Sposób jest taki sam w obu przypadkach:

1) powstają z mocy samego prawa:

a) gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna, wiążąca z tym stanem określone skutki prawne (np. wprowadzenie godziny policyjnej);

b) gdy w danym stanie prawa zmienia się sytuacja faktyczna (bądź prawna), np. powstanie obowiązku szkolnego, powstanie obowiązku udzielenia pomocy;

2) powstają z mocy decyzji organu administracyjnego, np. obowiązek odbycia służby wojskowej.

9. WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE

Wg W. Dawidowicza władztwo administracyjne to działanie w zakresie administracji państwowej w takich formach prawnych, których realizacja jest zabezpieczona prawną możliwością zastosowania środków przymusu państwowego, również w odpowiednich formach prawnych. Władztwo administracyjne przejawia się w tych działaniach organów

administracji publicznej, które są podejmowane w formie aktów publicznoprawnych, a więc zarówno indywidualnych aktów administracyjnych, jak i aktów generalnych o charakterze normatywnym.

Władztwo, które stosowane jest przez organy administracji nazywane jest władztwem administracyjnym. Przez to władztwo administracyjne należy rozumieć prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracji dla zrealizowania jednostronnych rozstrzygnięć czy też zarządzeń organów administracji.

CHARAKTER WŁADZTWA ADMINISTRACYJNEGO.

Jest to pojęcie związane z rozgraniczeniem sądownictwa i administracji praz administracji prywatnej od publicznej.

Władztwo administracyjne

1. Ma charakter instrumentalny zostało stworzone przez naukę prawa administracyjnego dla prawniczego opisu zjawisk i procesów zachodzących w ramach administracji publicznej.

2.To kategoria porządku normatywnego a nie zjawisko istniejące obiektywnie i właściwe dla procesów administrowania.

3.Zakres władztwa jest stopniowalny, władztwu podlegają bądź wszyscy , bądź tylko niektóre podmioty. Wyróżnia się władztwo pełne i ograniczone.

4.Jest to pojęcie techniczno-prawne niezbędne przy analizie książkowego pojęcia adm publicznej.

10. Pojęcie podmiotu administracyjnego, aparatu administracyjnego i systemu administracji publicznej

PODMIOT ADMINISTRACJI

Tworzenie jednostek administracyjnych

APARAT- tworzą go podmioty publiczne realizujące zadania administracji publicznej. .W skład wchodzą - organy administracji publicznej, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne., instytucje publiczne.

PODMIOTY ADMINISTRACYJNE - podmioty publiczne wchodzące w skład aparatu oraz podmioty niepubliczne realizujące zadania administracji publicznej

PODMIOTAMI są: Organy administracji państwowej(rządowej), organy jednostek samorządu terytorialnego, zakłady administracji przedsiębiorstw państwowych, organizacje społeczne, organy władzy ustawodawczej sądowniczej, osoby prywatne.

Podmioty administracji publicznej: Organy Państwowe, Organy Samorządu Terytorialnego, Zakłady Publiczne, Fundacje, Przedsiębiorstwa Państwowe

SYSTEM ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ - podmioty aparatu publicznego + podmioty niepubliczne jeżeli wykonujące funkcje administracji publicznej

Na system administracji publicznej składają się w Polsce ponadto struktury samorządu terytorialnego. Samorząd terytorialny to forma decentralizacji administracji publicznej. W przypadku decentralizacji ustawodawca dzieli kompetencje na poszczególne szczeble struktury organizacyjnej kraju. Organ zdecentralizowany posiada prawem chronioną samodzielność.

* organy naczelne

* Rada Ministrów,

* Prezes Rady Ministrów,

* ministrowie,

* przewodniczący określonych w ustawie komitetów.

* organy centralne

Centralny organ administracji rządowej to zwykle szef jednostki podlegającej Radzie Ministrów (np. Komitet Obrony Kraju), Prezesowi Rady Ministrów (np. Prezes Wyższego Urzędu Górniczego, Komisja Papierów Wartościowych), czy też ministrowi (np. Prezes Krajowego Urzędu Pracy). Organ taki jest jednak utworzony zawsze na podstawie szczególnej ustawy. Szef takiej jednostki nie wchodzi w skład Rady ministrów, nie ma więc rangi ministra, jednakże przepisy zrównują czasem jego pozycję z pozycją ministra (por. np. art. 5 § 2 pkt 2 kpa).

* organy terenowe

Do tej grupy należy zaliczyć formalnie wojewodę, organy administracji zespolonej pod zwierzchnictwem wojewody a także organy administracji niezespolonej.

Organy administracji niezespolonej to z kolei terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa. Organy te pozostają więc poza zwierzchnictwem wojewody.

ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Warunki i cechy:

1. stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji publicznej tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidywany

2. działa w imieniu i na rachunek państwa albo jednostki samorządu terytorialnego

3. jest upoważniony do posługiwania się środkami władczymi o ile prawo to dopuszcza

4. działa w zakresie przyznanych mu przez prawo kompetencji

5. wykonuje zadania publiczne w zakresie administracji

Organ administracji publicznej- osoba lub grupa osób znajdująca się w strukturze organizacyjnej władzy publicznej powołana do realizacji norm prawa administracyjnego w granicach przyznanych przez prawo kompetencji, wyposażona w odpowiednie środki materialne i ludzkie.

Kodeks postępowania administracyjnego (KPA) przez pojecie organu administracji publicznej rozumie: Premiera, ministrów, szefów centralnych organów administracji rządowej oraz wojewodów, a także działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonych i niezespolonych), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz podmioty powołane z mocy prawa do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnych.

11. Pojęcie, cechy i rodzaje organów administracji publicznej. Władza i urząd

Pojęcie organu administracji publicznej.

Organ administracji publicznej - zasadnicza jednostka składowa administracji w sensie podmiotowym.

Organ administracji publicznej- osoba lub grupa osób znajdująca się w strukturze organizacyjnej władzy publicznej powołana do realizacji norm prawa administracyjnego w granicach przyznanych przez prawo kompetencji, wyposażona w odpowiednie środki materialne i ludzkie.

Kodeks postępowania administracyjnego (KPA) przez pojecie organu administracji publicznej rozumie: Premiera, ministrów, szefów centralnych organów administracji rządowej oraz wojewodów, a także działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonych i niezespolonych), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz podmioty powołane z mocy prawa do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnych.

Podział organów administracji publicznej.

Ze względu na terytorialny zasięg działania:

- organy centralne

- organy terenowe.

Organy centralne to organy obejmujące zakresem swojego działania teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród organów centralnych nadrzędną pozycję zajmują organy naczelne. Wszystkie inne centralne organy są podporządkowane organizacyjnie organom naczelnym.

Organy centralne powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów.

Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Sejm, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie.

Układ kompetencji tych organów podobny jest do kompetencji organów naczelnych, z tym że w sferze normotwórczej wydają one jedynie zarządzenia. Akty wewnętrzne tych organów noszą różne nazwy, najczęściej spotykane są: zarządzenia wewnętrzne, regulaminy, wytyczne, instrukcje.

Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji.

Organy terenowe to takie, których kompetencje rozciągają się wyłącznie na część terytorium państwa odpowiadająca najczęściej jednostce podziału administracyjnego np. województwo, powiat, gmina.

Administracja rządowa w terenie dzieli się na:

- zespoloną,

- niezespoloną.

Administracja zespolona, oparta jest na zasadach zespolenia i zwierzchnictwa wojewody, warunkującego skuteczne wykonywanie zadań tej administracji;

Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działają pod zwierzchnictwem wojewody, z ustawowego upoważnienia bądź w imieniu własnym, jeżeli ustawa tak stanowi. Zespolenie służb, inspekcji i staży w administracji rządowej w województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzędzie. Z zachowaniem przepisów o tajemnicy państwowej i innych rodzajów tajemnicy określonych ustawami, wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa przez organy administracji państwowej.

W sytuacji kiedy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy ta służba, inspekcja czy straż jest włączona do urzędu wojewódzkiego, to mamy wówczas zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie). Zaś sytuację, gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego, to wówczas występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody.

Szczegółową organizacje zespolonej administracji rządowej w województwie określa statut urzędu wojewódzkiego nadawany przez wojewodę, i zatwierdzany przez Prezesa Rady Ministrów.

Wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej kieruje nią, koordynuje jej działalność, zapewnia warunki do skutecznego jej działania i ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

W skład organów administracji zespolonej wchodzą:

• Komenda Wojewódzka Policji,

• Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej,

• Kuratorium Oświaty,

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Farmaceutycznej,

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej,

• Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego,

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Nasiennej,

• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,

• Wojewódzki Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych,

• Wojewódzki Inspektorat Weterynarii,

• Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków,

• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin.

Administracja niezespolona (dotychczas określaną mianem specjalnej) to terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwym ministrom bądź kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa, wobec której wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym zakresie - kontrolne. Są to wyspecjalizowane organy administracji, których kompetencje mieszczą się w ramach jednego resortu (quasi-resortu). Oparte są z reguły na zasadzie centralizacji. Działają w ramach zasadniczego podziału lub w ramach podziałów specjalnych.

Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa obowiązane są do:

- Uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy, np.: przez dyrektorów urzędów morskich.

- Zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody.

- Składania wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody także bieżących wyjaśnień o swojej działalności na obszarze województwa

Organy rządowej administracji niezespolonej:

• Dowódcy Okręgów Wojskowych, Szefowie Wojewódzkich Sztabów Wojskowych, Wojskowi Komendanci Uzupełnień

• Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy Urzędów Skarbowych, Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowych

• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Górniczych i Specjalistycznych Urzędów Górniczych

• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Miar i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Miar

• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Probierczych i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Probierczych

• Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej

• Dyrektorzy Izb Celnych i Naczelnicy Urzędów Celnych

• Dyrektorzy Urzędów Morskich

• Dyrektorzy Urzędów Statystycznych

• Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej

• Komendanci Oddziałów Straży Granicznej, Komendanci Strażnic Oraz Komendanci Granicznych Placówek Kontrolnych i Dywizjonów Straży Granicznej

• Okręgowi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego

• Państwowi Inspektorzy Sanitarni

• Jednostki terenowe podległe Prezesowi Agencji Rynku Rolnego 9np. Główny Inspektorat Weterynarii)

• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego.

Cechy stałe organu administracji publicznej:

* - jest organem państwowym lub samorządowym, a więc częścią aparatu państwowego bądź samorządowego

* - działa w imieniu i na rachunek państwa jako całości lub konkretnej jednostki samorządowej (województwo, powiat, gmina)

* - może, w granicach wyznaczonych przez przepisy prawa, rozstrzygać o prawach i obowiązkach obywateli i wszelkich podmiotów i posługiwać się - jeśli zachodzi konieczność - środkami przymusu

- - ma określone prawem kompetencje w ramach wykonywanych zadań i nie może samodzielnie przekazywać tych kompetencji innym podmiotom

Władza - to możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania (władza nad sobą - indywidualna) lub postępowania innych osób (władza nad innymi - społeczna). Władza wykraczająca poza panowanie jednostki nad sobą - czyli władza społeczna - jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników - tam zbędne stosunki władcze.

Ze względu na charakter relacji można mówić o władzy:

- indywidualnej - panowania nad sobą i swym postępowaniem względem innych przez wybór między alternatywnymi wariantami zachowań;

- wspólnotowej - wynikającej z bezpośrednich relacji międzyosobniczych (np. rodzinnych, sąsiedzkich, towarzyskich, mafijnych),

- publicznej - obejmującej duże, niepowiązane więzami osobistymi społeczności, występującej w formie władzy państwowej, ekonomicznej, ideologicznej.

Władza wspólnotowa i publiczna należą do szerszej kategorii władzy społecznej. Mianem tym określa się stosunek społeczny zachodzący między jednostkami społecznymi lub grupami społecznymi, w którym jedna ze stron tego stosunku ma możliwość w sposób trwały i uprawniony narzucania własnej woli drugiej stronie, nawet pomimo jej oporu, i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania; tak pojęte stosunki władzy występują w każdej grupie społecznej, w której ktoś wydaje polecenia, a ktoś inny je wykonuje. Z relacjami władzy i podporządkowania mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie istnieje podział na przełożonych i podwładnych.

Władza polityczna to zdolność ukierunkowywania zachowań współzależnych społeczności o sprzecznych interesach za pomocą nakazów i zakazów egzekwowanych uznawanymi za dopuszczalne środkami, na tyle skuteczna i długotrwała, na ile uznawana przez podporządkowanych za prawomocną.

Urząd - w prawie administracyjnym występuje w trzech znaczeniach:

- jako zwyczajowa nazwa zespołu kompetencji (np. urząd prezydenta, urząd wojewody, urząd burmistrza),

- jako element nazwy organu administracji publicznej (np. Prezes Urzędu Patentowego, Naczelnik Urzędu Skarbowego),

- jako aparat pomocniczy organu administracji publicznej (np. Urząd Gminy, Urząd Miasta i Gminy, Urząd Stanu Cywilnego, Urząd Celny, Urząd Skarbowy).

Pojęcia urzędu nie należy utożsamiać z organem, czyli wyodrębnioną jednostką organizacyjną aparatu państwowego, pełniącą określone funkcje w dziedzinie życia społecznego.

Urząd, struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi wyodrębniony do realizacji zdań ( praw i obowiązków) związanych z określonym organem adm.publ.( urząd jako stanowisko np.Urząd Ministra, Starosty, Wojewody) jako szczególna nazwa org. administrującego( np.Urząd Celny, USC- nazwa umowna organem tego urzędu jest kierownik)Zorganizowany zespół osób wyposażonych w środ. materialne przydatne org. do pracy i wykonywaniu jego funkcji(np. Urząd Gminy, Starostwo, Ministerstwo)

12. Kompetencje organów administracji publicznej. Właściwość rzeczowa, miejscowa i funkcjonalna

Kompetencje organów administracji publicznej.

Kompetencje - to zbiór uprawnień organu administracji publicznej dotyczących określonego zakresu spraw w których organ ten ma prawo, a z reguły jednocześnie obowiązek działania. Zamiennie używa się terminów właściwość organu administracji publicznej.

Pojęcie kompetencji obejmuje wskazanie zakresu spraw jakimi organ ma się zajmować, a także określenie działań jako organ ma prawo podejmować.

Zakres działania organu administracji publicznej obejmuje wyliczenie spraw jakimi organ się zajmuje. Zakres działania organu jest określony w przepisach ustrojowych ustanawiających dany organ administracji publicznej.

Przepisy które określają zakres działania administracji publicznej nie stanowią jednakże wystarczającej podstawy do podjęcia działania władczego przez organ, gdyż potrzebny jest przepis kompetencyjny, który wskazuje w jakiej formie organ może działać w powierzonej mu sprawie.

Przepisy kompetencyjne zawarte są w ustawach zaliczanych do materialnego prawa administracyjnego.

Ustawodawca wprowadza obowiązek przestrzegania przez organy administracji rządowej swojej właściwości.

Jeżeli organ przekroczy zakres działania organu administracyjnego, wówczas podjęte przez niego działanie dotknięte jest wadą nieważności.

właściwość miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.

właściwość rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.

właściwość instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy.

a) Rzeczowa - dotycz przydzielonych danemu organowi kategorii spraw. Rozstrzyga ona o tym, jaki organ załatwia sprawy z zakresu budownictwa, przemysłu, oświaty, zdrowia, itp.

b) Miejscowa - zwana też terytorialną, dotyczy przestrzeni (terytorium) działania organu, np., na jakim obszarze dany organ może realizować swoją właściwość rzeczowa, w której gminie, w województwie, powiecie bądź okręgu.

c) Instancyjna - zakłada wielostopniową organizację administracji i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienia sprawy.

d) Funkcjonalna - odnosi się do określenia, który z wewnętrznych organów danego podmiotu właściwy jest do załatwienia danej sprawy.

13. Zlecenie funkcji z zakresu administracji publicznej

Zlecenie funkcji z zakresu administracji publicznej następuje gdy przepisy prawa powierzają lub zezwalają na powierzenie określonym podmiotom nie będącym organem administracji publicznej wykonywanie zadań tej administracji.

15. Prywatyzacja zadań publicznych

Prywatyzacja, proces przekazywania majątku państwowego podmiotom prywatnym, przekształcania gospodarki państwowej w gospodarkę prywatną, ograniczania roli państwa w gospodarce. Proces prowadzący do zmiany kontroli nad gospodarką i zmiany własności społecznej w prywatną. Rodzaje prywatyzacji:- mała -duża -średnia Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych może dokonywać się w różnych formach: Sposoby / formy prywatyzacji

Przez prywatyzację rozumie się wszelkie przejawy odstępowania od wykonywania zadań przez podmioty administracji publicznej działające w formach prawa publicznego. Pojęciem prywatyzacji obejmuje się różne przypadki zmiany cech podmiotu wykonującego zadanie(miejsce podmiotu publicznego zajmuje podmiot niepubliczny), zmiany form wykonywania zadań- z form prawa publicznego(administracyjnego) na formy prawa prywatnego- oraz zmiany charakteru stosunków łączących podmioty wykonujące zadania publiczne z obywatelami.

Prywatyzacja zadań publicznych prowadzi do zmiany sposobu wykonywania zadań przez państwo z bezpośredniego na pośredni. O prywatyzacji sensu stricto mówimy, gdy państwo całkowicie rezygnuje z wykonywania określonych zadań i z odpowiedzialności za nie(zadania te tracą wówczas charakter publiczny, np. prywatyzacja notariatu), częściej jednak spotyka się sytuację, gdy następuje rozdzielenie odpowiedzialności za wykonywanie zadań od bezpośredniego ich wykonywania. Przyjmuje się, że niedopuszczalna jest prywatyzacja, jeśli zadania publiczne są realizowane w formach władczych oraz jeśli przepisy ustawowe wprowadzają wyłączność państwa na prowadzenie określonego rodzaju działalności bez możliwości dopuszczenia do niej innych podmiotów. ( wprowadzona na podstawie: umów cywilnych, na podstawie aktów administracyjnych z mocy prawa)

16. Zakład publiczny

* to jednostka organizacyjna (ani organ samorządowy ani państwowy). Jest uprawniony do nawiązywania stosunków administracyjno-prawnych. Realizuje zadania publiczne i korzysta z władztwa zakładowego(upoważnienie zakładu do abstrakcyjnych i konkretnych regulacji prawnych). Są to szkoły, przedszkola, biblioteki, muzea, więzienia. Są powołane do wykonywania szczególnych dziedzin życia społecznego. Mogą być tworzone w różny sposób:

* w drodze ustawy - np. szkoły wyższe

* w drodze aktów administracji rządowej

* w drodze aktów administracji samorządowej

* przez osoby fizyczne za pozwoleniem organu administracji publicznej.

Osoby korzystające z zakładów to destynariusze (uczniowie, chorzy...) Dostęp do zakładów tych powinien być jednakowy dla wszystkich. Korzystanie z zakładów ma charakter czasowy i odbywa się przejściowo

RODZAJE ZAKŁADÓW PUBLICZNYCH

Wg kryterium celu:

(działalność zakładu kryterium przedmiotowe)

- urzędy, kultury i kształcenia, (oświata nauka kultura), badawcze, opieki zdrowotnej, (ochrona zdrowia), zaopatrzenia na wypadek śmierci, bankowe, (bezpieczeństwo), zaopatrzenia na wypadek starości (pomoc społeczna), kierujące i popierające gospodarkę, centrale danych, ubezpieczeniowe, umacniające wolności, pomocnicze administracji wewnętrznej.

Wg kryterium podmiotu tworzącego zakład:

- związkowe,

- krajowe,

- izb,

- zakłady zakładów

- komunalne.

Wg kryterium samodzielności:

- o pełnej zdolności prawnej,

- o częściowej zdolności prawnej,

- pozbawione zdolności prawnej.-

Wg dostępności dla użytkownika:

- zakłady zamknięte (karne)

- o ograniczonej dostępności ( uniwersytety)

- zakłady otwarte (czytelnie)

Wg kryterium tworzenia zakładu:

- w drodze ustawy ,uniwersytet

- po uzyskaniu zezwolenia władzy publicznej

-decyzja administracyjna -akt

- przez osoby fizyczne i prawne

Kryterium woli użytkownika:

- dobrowolne

-przymusowe(szkoła, zakład karny)

Cechy zakładów publicznych:

1. Organy zakładów publicznych są wyposażone we władztwo zakładowe.

2. Aktami charakterystycznymi dla zakładów publicznych są statuty i regulaminy.

3. Zakłady publiczne wykonują administrację świadczącą.

4. Rozstrzygnięcia indywidualne zakładów publicznych podlegają kontroli sądownictwa administracyjnego.

5. Nie każdy zakład publiczny musi być osobą prawną.

6. Korzystanie z zakładu może być uprawnieniem lub obowiązkiem użytkowników.

7. Nadzór nad zakładami publicznymi sprawują organy administracji publicznej.

a) nadawanie lub zatwierdzanie statutu lub regulaminu

b) powoływanie lub zatwierdzanie wyboru organów zakładów publicznych

c) uchylanie aktów organów zakładów publicznych

d) ustalanie norm finansowych dla zakładów publicznych

8. Zasada jednoosobowego kierownictwa

- oprócz tego są też organy kolegialne o charakterze współdecydującym lub opiniodawczym

9. Często użytkownicy zakładu są dopuszczeni do współdecydowania o jego funkcjonowaniu.

10. Zakłady publiczne są finansowane z budżetu Skarbu Państwa lub z budżetu jednostek samorządu

terytorialnego- jednostki budżetowe.

11. Zakłady publiczne nie są nastawione na zysk.

17. Zasada podziału władzy

Twórcą był Monteskiusz, koncepcja ustrojowa polega na trójpodziale władzy na wl;

ustawodawczą ,wykonawczą ,sadowniczą. Konsekwencja jest rozróżnienie trzech rodzaji. Organów o rożnych funkcjach.

W współczesnych państwach demokratycznych koncepcja ta może być rozpatrywana w 3 aspektach:

FUNKCJONALNY (przedmiotowy)

Działalność państwa jest podz. Na funkcje. Jednolitość rękach suwerena(narodu) . podz. Na funkcje i organy

Funkcje:

1.prawodastwo - stanowienie ogólnie obowiązujących norm pr.

2. wykonawstwo - realizacja zad. Państwa, z wyj. Zad. Spornych

3. sądownictwo - rozstrzyganie sporów

PODMIOTOWY (organizacyjny)

3 funkcje są podz. Pomiędzy organy państwa

1-parlament

2-rzad i adm.

3-sądy

PERSONALNY

Ta sama os. Nie może być na stanowisku w różnych organach państwowych

Wzajemne oddziaływanie władz równowaga

18. Podział terytorialny dla celów administracji publicznej (zasadniczy, pomocniczy, podziały specjalne)

Podziałem terytorialnym nazywamy względne rozczłonowanie przestrzeni państwa dokonane dla lokalnych jednostek, organów państwowych lub podmiotów niepaństwowych wykonujących funkcje administracji publicznej. Podział administracyjny może być dokonywany dla potrzeb identyfikacji - wprowadza się wtedy nazwy np. miejscowości i obiektów, określa się miejsce, które ma swoją nazwę, podział na działki, numery, symbole cyfrowe, podział geodezyjny itp. Do podziału terytorialnego państwa nie zalicza się podziałów dokonywanych dla innych celów lub dla innych podmiotów niż państwowe. Obecnie nie wystarcza w państwie tylko jeden rodzaj podziału terytorialnego - istnieje ich cała mozaika, w której da się wyodrębnić 3 rodzaje podziału terytorialnego:

- zasadniczy podział terytorialny,

- pomocniczy podział terytorialny,

- podział do celów specjalnych.

Podział zasadniczy (podstawowy) jest tworzony dla terenowych organów mających znaczenie zasadnicze, organów o kompetencjach generalnych. I tak - dla organów samorządu terytorialnego i organów administracji zespolonej Polskę podzielono na: województwa, powiaty i gminy.

Podział pomocniczy - jest tworzony dla organizacji niesamodzielnych, pomocniczych np. obszar gminy dzieli się na sołectwa, miasta na osiedla lub dzielnice. Podobnie obszar powiatu może być dzielony na części - obejmując wiele gmin, a województwa na części - obejmując wiele powiatów.

Podział dla celów specjalnych - administracja niezespolona nazywana jest mianem specjalnej i dla niej tworzy się odrębne podziały obejmujące z reguły powiaty i województwa. Z reguły podziały specjalne są tworzone wówczas, gdy wymagają tego szczególne względy jak np. występowanie kopalin, położenie lasów, rozlewiska wód, granice państw itp. I tak odrębne podziały na administracji PKP, wojsko, urzędy górnicze, lasy państwowe, odrębny podział mają sądy i prokuratury. Podziały specjalne nie służą swoistości administracji ani interesom obywateli.

Podział terytorialny (podział administracyjny) kraju oznacza podział państwa na mniejsze jednostki w celu organizacji zarządzania krajem przez organy administracji rządowej i samorządowej

Obecnie istnieją w Polsce trzy stopnie zasadniczego podziału terytorialnego (podział trójstopniowy):

* gmina

* powiat

*województwo

Gminy - obecny ustrój gmin i zasady ich działania określa ustawa z dnia 08.03.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 ze zm. )

Istnieją cztery rodzaje gmin:

- wiejskie w których skład wchodzą miejscowości bez statusu miasta

- miejsko-wiejskie, składające się z miasta i kilku lub kilkunastu wsi

- miejskie których cały obszar stanowi miasto

W gminie przewidziano możliwość dokonywania podziału pomocniczego - oznacza to tworzenie jednostek pomocniczych takich jak: sołectwa, dzielnice, osiedla w drodze uchwały rady gminy, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy

Powiaty zostały utworzone ustawą z dnia 05.06.1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91poz. 578)

Istnieją dwa typy powiatów:

- powiat ziemski, obejmujący obszar graniczących ze sobą gmin

- powiat grodzki, obejmujący obszar miasta (miasto na prawach powiatu)

19. Publiczne prawo podmiotowe

Teoria publicznych praw podmiotowych ukształtowała się w XIX w. w Niemczech i Austrii.

Źródłem publicznych praw podmiotowych są tylko przepisy powszechnie obowiązujące, zwłaszcza Konstytucja RP. Inne: ustawy(zwłaszcza z zakresu prawa administracyjnego), umowy międzynarodowe.

Publiczne prawo podmiotowe- jest to sytuacja prawna obywatela lub innego podmiotu , w obrębie której opierając się na chronionych jego interesy normach prawnych może on żądać czegoś od państwa albo w sposób niekwestionowany przez państwo może czegoś dokonać np. pr własności. Jest to korzyść , która należy się określonej jednostce i może być przez nią skutecznie realizowana .Mówimy o nim wtedy gdy na płaszczyźnie prawa publicznego podmiot działania w określonej sytuacji prawnej ma możność wyznaczenia zachowania się drugiego podmiotu. Jest ono korelatem obowiązku.

Cechy publicznych praw podmiotowych :

1. źródłem ich są przepisy powszechnie obowiązujące

2. prawa te stanowią korelat określonego prawnie obowiązku, dla jednego podmiotu będą tą prawa, a dla innego obowiązki, prawa te dają możliwość żądania od administracji oznaczonego zachowania przy ustalonym stanie faktycznym

3. prawa te zostały udzielone obywatelom w interesie publicznym tzn. dla ochrony tych interesów, których zabezpieczenie leży w interesie ogółu a nie tylko poszczególnych jednostek

4. prawa te polegają na zindywidualizowanych roszczeniach jednostki, a nie tylko ogólnych interesach prawnie chronionych

5. prawa te są kierowane nie wobec państwa jako całości porządku prawnego ale przeciwko określonej władzy z reguły administracyjnej w celu wyegzekwowania od niej stosowanie się do porządku prawnego czyli do woli państwa

6. prawa te nie dotyczą relacji pomiędzy obywatelami ale dotyczą relacji pomiędzy jednostką a państwem i służą one kontroli działalności władzy

7. są to obywatele państwa ale i osoby nie będące obywatelami np. prawo zrzeszania się przysługujące każdemu

Rodzaje publicznych praw podmiotowych :

W doktrynie prawa administracyjnego wyróżnia się ich kilka rodzajów, generalnie dzielimy je na :

1. pozytywne

2. negatywne

Publiczne prawa podmiotowe o treści pozytywnej :

1. prawo podmiotowe polegające na roszczeniu o wydanie aktu administracyjnego o oznaczonej treści np. wydanie prawa jazdy, osoba zdała oba egzaminy i ma prawo żądać od organu administracji przyznania mu prawa prowadzenia pojazdu

2. prawo podmiotowe polegające na żądaniu od organu określonego prawem zachowania się np. prawo żądania wydania decyzji

3. prawo podmiotowe polegające na domaganiu się od organu określonych świadczeń pozytywnych, a nie decyzji lub nie tylko decyzji

4. prawo podmiotowe do żądania współdziałania z administracją w rozstrzygnięciach spraw publicznych np. prawo do występowania strony

Publiczne prawa podmiotowe o treści negatywnej :

Polegają one na roszczeniach do administracji o zachowanie ingerencji w sferę uznanej uprzednio wolności lub przyznanego stanu prawnego np. zakaz cofania zezwoleń wydanych uprzednio, roszczenie o zaniechanie ingerencji w sferę przyznanego uprzednio stanu prawnego i łączy się z pojęciem praw nabytych. Zasada poszanowania praw nabytych jest jedną z fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego.

Biorąc pod uwagę przedmiot materii, której prawa podmiotowe dotyczą, wyróżniamy :

1. prawo wolnościowe [prawo zrzeszania się zgromadzeń]

2. prawo polityczne [prawo wyboru prezydenta, sejmu, senatu]

3. prawo do świadczeń państwa [prawo bezrobotnego do zasiłku i żądanie rejestracji urodzonego dziecka]

Instytucja powołana do ochrony to Rzecznik Praw Obywatelskich.

Publiczne prawo podmiotowe jest, więc roszczeniem wobec państwa, procesowym lub materialnym, przysługującym obywatelowi w celu ochrony jego interesu prawnego, zagwarantowanego ustawowo, połączonym z prawem skargi do sądu administracyjnego.

20. Uznanie administracyjne

Uznanie administracyjne- jest to samodzielność której organowi administracji publ. udziela norma prawna blankietowa; organ administracyjny w warunkach określonych w hipotezie ma wybór mdzy różnymi sposobami zachowania się; organ ma jednak obowiązek wydać decyzję.

Istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybrać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy gdy norma prawa nie determinuje w sposób jednoznaczny konsekwencji skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu. Ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze środków wybrać. Pojęcia nieokreślone; interes publiczny, interes społeczny, dobro publiczne, interes bezpieczeństwa państwa, ważny interes strony, ważny interes państwowy, porządek publiczny, i inne. Ustalenie, co się kryje pod takimi określeniami należy do administracji wykonywującej ustawy.

21. Dobra publiczne, świadczenia publiczne, obowiązki publiczne

Pojęcie rzeczy publicznej - okresie międzywojennym zdaniem profesora Jaworskiego rzeczy publiczne to rzeczy, które są w rozporządzeniu państwa lub innej osoby publiczno prawnej, które są poddane regulacji prawa publicznego np.: drogi, place, kanały publiczne, wody etcetera. Odmiennie profesor Kasznica wyróżnił trzy kategorie rzeczy:

1. Majątek skarbowy

2. Majątek administracyjny

3. Rzeczy służące do powszechnego użytku czyli dobra publiczne.

Majątek skarbowy - służy pośrednio celom publicznym, dostarcza ten majątek niezbędnych środków finansowych np. papiery wartościowe, lasy, dobra ziemskie, a także przedsiębiorstwa poddane regułą prawa prywatnego a więc kodeksu handlowego z możliwością stosowania prawa publicznego.

Majątek administracyjny - obejmuje rzeczy, które służą do wykonywania zadań publicznych a więc budynki administracyjne, szkoły, biblioteki, czy zakłady więziennictwa.

Rzeczy służące do powszechnego użytku czyli dobra publiczne - drogi publiczne, wybrzeża morskie, etc. Prof. Kasznica wyróżnił trzy formy użytkowania dóbr publicznych:

1. Użytkowanie zwykłe - np. spław czy żegluga morska

2. Użytkowanie wzmocnione - korzystanie z rzeczy w szerszym zakresie przysługuje wszystkim ale to nie może się sprzeciwiać interesowi publicznemu.

3. Użytkowanie specjalne - najintensywniejszy sposób wykorzystania rzeczy dla celów indywidualnych, użytkowanie to ma charakter trwały w odróżnieniu od tych pozostałych form, które mają charakter przejściowy.

Prof. Pańka rozumiał własność administracyjną czyli własność publiczną, która obejmowała dobra, które służyły użytkowi publicznemu np. wybrzeża morskie, cmentarze, czy mienie publiczne podległe specjalnemu reżimowi publiczno prawnemu.

Obowiązki publiczne mają charakter powszechny. Zgodnie z art. 84 Konstytucji RP każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie. Obowiązkowi poddane są wszystkie osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Wynika to z:1. władztwa personalnego(odnosi się do każdego obywatela polskiego niezależnie od miejsca pobytu) i 2.wladztwa terytorialnego(odnosi się do każdego przebywającego na terytorium Polski niezależnie od obywatelstwa). Można wyróżnić obowiązki publiczne o charakterze powszechnym- skierowane do wszystkich adresatów bądź szerokiego ich kręgu, np. związane ze zwalczaniem chorób zakaźnych)- i szczególnym- skierowane do określonej grupy osób korzystających z budynków i urządzeń , z utrzymaniem których związane jest świadczenie, np. obowiązek oczyszczania chodników wzdłuż nieruchomości. „Ciężar publiczny”:

-w szerokim znaczeniu ( obejmuje wszelkie obciążenia należności podatkowe, opłaty, cła i inne świadczenia fin.

- w wąskim znaczeniu - świadczenie o charakterze innym niż pieniężny, świadczenia naturalne

Jest to obowiązek publicznoprawny, który wynika z mocy samego prawa lub z mocy decyzji adm organu władzy wykonawczej. Polega na:

-świadczeniu osobistym -wymóg pracy nieodpłatnej wyłącznie w ochronie interesu publ, np. na rzecz zwalczania powodzi, klęski żywiołowej

-udostępnianiu rzeczy rzeczy ruchomych lub nieruchomości nieodpłatnie

-świadczeniu pieniężnym- stałe lub jednorazowe składki, podatki obowiązkowe

Świadczenia publicznoprawne mają charakter przymusowy ich treść określona jest przez prawo, albo jednostronnie przez organ adm publ. Jest nieodpłatne, Tę cechę mają świadczenia osobiste i rzeczowe. Św. Publ pr związane są ze sferą obronności państwa i w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń katastrof epidemii.

22. Zasady ogólne prawa administracyjnego

Pojęcie zasad PA nie odbiega pojęcia zasad prawa. Są to normy prawne, czyli powszechnie obowiązujące zasady ogólne.

Zasada prawa:

a. Wzorzec ukształtowania instytucji prawnej w szczególnie doniosłych dla niej aspektach (znaczenie opisowe)

b. Wiążące prawnie normy należące do danego sytemu prawa, nadrzędne w stosunku do danego systemu i takie, którym wyznacza się w tym systemie rolę szczególną, odmienną od pozostałych norm tego systemu (znaczenie dyrektywalne)

c. Określają powinności (respektowania poszczególnych wartości)

d. Ukierunkowują procesy prawotwórcze

e. Ukierunkowują procesy wykładni i interpretacji

f. Ukierunkowują procesy korzystania z prawa

Katalog tych zasad nie jest bezsporny (istnieją specyficzne zasady prawa ustrojowego). Zasady PA dzielimy na regulujące prawo ustrojowe, materialne i procesowe:

Zasady ogólne są adresowane do ustawodawcy, czyli do prawodawcy, jak również są skierowane do podmiotów do których prawo jest stosowane. Pełnią one funkcję opisową , w ogólny sposób określają funkcje danej regulacji. Podstawowe znaczenie dla katalogu ogólnych zasad ma konstytucja, ale także wypowiedzi instytucji międzynarodowych.

1) Zasada demokratycznego państwa prawnego - ustanawia wiele standardów dotyczących podziału władzy, statusu jednostki; prymat konstytucji, zasada sprawiedliwości proceduralnej, zasada legalności (art.7) związanie administracyjne obowiązującym prawem; działanie organów ma być podjęte na podstawie i w granicach prawa. Wysuwane postulaty wobec prawa: przewidywalność, stabilne, pewne, dostępne, nie może działać wstecz, vacatio legis. Zasada ta opiera się na dwóch zasadach: prymacie prawa oraz poszanowania praw i wolności obywateli.

2) Zasada równości (niedyskryminacji) (art. 32 i 33 Konstytucji) - dotyczy statusu jednostki w państwie i ma dwa aspekty: wobec prawa i w prawie. Zasada ta wiąże się z zasadą sprawiedliwości społecznej prawo powinno indywidualizować pozycję jednostki w prawie (art. 7 KPA).

3) Zasada legalności i równości wobec prawa - Mówi ona o nakazie działania przez administrację w granicach i na podstawie prawa. Ingerując w sprawy obywateli musi działać na podstawie prawa ustawy. Chodzi tu o takie działanie dla, którego jest możliwe wskazanie przepisu na podstawie, którego działanie zostało podjęte. Z zasadą tą wiąże się pojęcie praworządności. Istnieje ono wówczas jeżeli możliwe jest wykazanie, iż istnieje norma prawna dla danego działania. W znaczeniu materialnym pojęcie to mówi, że istnieją normy ochronne. Zasada równości, mówi że wszystkie podmioty powinny być traktowane w ten sam sposób.

4) Zasada proporcjonalności - oznacza ona, że - po pierwsze środek zastosowany przez administrację powinien być zdatny do osiągnięcia zamierzonego celu,

- po drugie powinien być to środek niezbędny do osiągnięcia danego celu. Przejawem proporcjonalności jest zasada wywarzania interesu społecznego (działanie administracji zmierza do osiągnięcia celu ogólnego). Zasada proporcjonalności ma na uwadze całość zadań administracji.

5) Zasada jawności administracji - zasada ta głosi, iż prawo musi być jawne dla wszystkich. Obywatele muszą wiedzieć w jaki sposób funkcjonuje administracja.

6) Zasada pomocniczości( subsydisrności) - według tej zasady państwo i administracja ma tylko wspierać obywateli. Obywatele mają natomiast sami za pomocą społecznych organizacji dążyć do osiągnięcia celu. Zasada ta pojawiła się w związku z uczestnictwem Polski w Unii Europejskiej.

7) Zasada kompetencyjności - dotyczy ona zakresu kompetencji organów administracji. Oznacza ona, że kompetencje do załatwiania spraw konkretnego działu powinny być przyznane jednemu organowi. Zasada ta może być rozumiana, że uzyskane kompetencje z jednego działu mają spowodować, iż dany organ administracji będzie mógł dużo lepiej i dokładniej wykonywać powierzone mu zadania. Kompetencje te należy ukształtować tak aby nie zachodziły na siebie, to znaczy tak aby działalność dwóch różnych organów nie pokrywała się.

8) Zasada prawa do sądu - mówi ona o konieczności przestrzegania prawa. Zarówno obywatel jak i organ administracyjny ma świadomość, że istnieje możliwość skontrolowania ich działalności przez sąd. Sądy Administracyjne w pierwszej kolejności powoływane są do kontrolowania działań administracji. Z tego też powodu wywodzi się zasada uznania decyzji, ponieważ motywy uzasadnienia brane są pod uwagę podczas kontroli przez sąd. Sprawy administracyjne mogą być również rozpatrywane przez sądy powszechne.

9) Zasada odpowiedzialności za wyrządzone szkody - obecnie stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność odszkodowawcza nie jest uzależniona od stwierdzenia winy funkcjonariusza publicznego. Pojawiają się także konsekwencje w związku ze spowodowaniem szkody w stosunku do organu administracyjnego. Jeżeli organ administracji narusz normy prawne musi liczyć się nie tylko z sankcją unieważniającą decyzję, ale również z odszkodowaniem.

B.

1. ISTOTA I CECHY ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Pojęcie i źródła prawa administracyjnego

To zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa. W/g profesora Starościaka prawo administracyjne stanowi gałąź prawa, które reguluje działalność organizacyjną państwa podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizacyjnych w wypełnionych swoistych formach działania.

Termin źródło prawa nie jest jednoznaczny. Nadaje mu się różne znaczenia. Niekiedy uważa się, że jest źródłem prawa jest to, z czego można dowiedzieć się, jaka jest treść norm prawnych. Są to źródła poznania. Takimi źródłami poznania są organy urzędowe, w których ogłaszane są akty normatywne. U nas są to dzienniki urzędowe, o których wydawaniu stanowi ustawa z 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych.

Według innego ujęcia źródłami prawa jest sam akt, w którym zawarte są normy prawne. Tak rozumiane źródła prawa stanowią czynnik porządkujący normy prawne, ich wielką liczbę i wzajemny stosunek. Źródłem prawa jest więc forma, w której normy prawne powstają i są ogłaszane. Takie źródła prawa w porozumieniu formalnym, prawniczym są przedmiotem naszego zainteresowania.

Cechy źródeł prawa administracyjnego:

l. Źródła prawa adm. charakteryzują się szczeblową/stopniową, budową~ oznacza to,
ż akty prawa składające się na pojęcie prawa adm. można uporządkować według
pewnych kryteriów na różnych wysokościach.

2. Kryterium porządkowania systemu źródeł prawa:

-kryterium organu władzy publicznej ~ takie jest miejsce aktu prawnego w systemie
aktów prawnych, jakie jest miejsce organu władzy publicznej, który kreował dany akt
(stąd wynika ranga Konstytucji i ustaw);

- w przypadku, gdy mają być uporządkowana aktyn prawa pochodzące od jednego organu
władzy publicznej, kryterium porządkującym te akty jest stosunek prawa ogólnego do
prawa szczególnego, co oznacza wyższe miejsce norm ogólnych w systemie prawa.

3. Hierarchię budowy systemu źródeł prawa, należy odpowiednio rozumieć na tle
mechanizmów konkretyzacji prawa adm. przez władzę wykonawczą(adro. publiczną
i sądy.

-organ administracyjny (podmiot z zakresu władzy wykonawczej) rozstrzygający
indywidualne sprawy z zakresu adro. publicznej jest związany całością przepisów
prawnych ze wszystkich szczebli systemu źródeł, które odnoszą się do tej sprawy. Wynika
to z bezwzględnego (bezwzględnej mocy) obowiązywania prawa adro. Organ adm. nie ma, ·bowiem możliwości dobrowolnego wyboru prawnych form swojej działalności;

-sądy działają na podstawie ustaw i aktów równych ustawie ~ wynika z tego, ż nie są
one związane aktami wykonawczymi do ustawy, stosują je, kiedy uznają, że są one zgodne
z ustawą. Sądy mają prawo badania zgodności z ustawą przepisów wykonawczych do
ustawy i nie mogą ich stosować, jeżeli uznają je za sprzeczne z prawem.

Fakt działania sądów na wysokości ustaw ma duże znaczenie dla badania zgodności z
prawem aktów administracyjnych.

4. Prawo adro. ma bezwzględną moc wiążącą~ oznacza to, że uprawnienia zawarte w
prawie adm. przekształcają się w jego obowiązki (w sytuacji, kiedy zaistnieje stan
faktyczny przewidziany hipotezą normy ~ zasada obowiązku działania

administracji publicznej.

5. Prawo adm. jest nieskodyfikowane ~ wyjątek k.p.a. i kodeks celny.

6. Nie należ mylić pojęcia źródła prawa adm. z występującym w doktrynie tzw.

prawem wewnętrznym. Prawo wewnętrzne nie ma waloru prawa powszechnie
obowiązującego (do 97r.mówiło się ż jedynym źródłem prawa adro. jest prawo
wewnętrzne.

Cechami charakterystycznymi, a nierzadko swoistymi, źródeł prawa administracyjnego są ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych, oraz to, że większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji, prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako działu, w nim samym, skutkiem wyróżnienia i regulowania pewnych przedmiotów szczególnych, dochodzi, do dalszego podziału na niższym stopniu i wyodrębnieniu tzw. działów kompleksowych, które charakteryzują się jednoczesnym udziałem także norm z innych działów prawa (np. prawo ochrony środowiska, prawo budowlane).

2. Konstytucyjne źródła prawa powszechnie obowiązującego

W myśl art. 87 Konstytucji RP, źródłami prawa powszechnie obowiązującego (w znaczeniu formalnym) są:

- Konstytucja RP,

- ratyfikowane umowy międzynarodowe,

- ustawy,

- rozporządzenia,

- akty prawa miejscowego,

- oraz inne akty normatywne (np. rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP w stanie wojennym, rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego, rozporządzenia wspólnotowe)

Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczyć należy akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych. Ujmując krótko zawierają ogólnie obowiązujące uregulowania. Uregulowania te mogą dotyczyć obywateli i osób prawnych w ogóle bądź, oczywiście, określonych ich kategorii. Krąg adresatów norm prawnych zawartych w tych źródłach jest więc szeroki i dlatego należy je zaliczyć do źródeł prawa powszechnie obowiązującego.

Źródła prawa w znaczeniu materialnym to wszelkie czynniki wpływające na treść norm prawnych lub też źródła określające pochodzenie norm.

Nauka prawa wyróżnia także źródła poznania prawa. Są to wszelkie publikatory - czyli miejsca, w których umieszczona jest treść norm prawnych. Zaliczymy do nich:

- Dziennik Ustaw,

- Monitor Polski,

- Monitor Polski B,

- resortowe dzienniki urzędowe.

Źródła prawa można również podzielić na źródła prawa powszechnie obowiązującego, oraz źródła prawa wewnętrznie obowiązującego. Powszechne źródła prawa skierowane są do szerokiej grupy społeczeństwa, a niekiedy ogółu obywateli. Natomiast źródła prawa wewnętrznego dotyczą organizacji i funkcjonowania organów administracji publicznej.

3. Konstytucyjne źródła prawa wewnętrznego

Źródła prawa wewnętrznego tworzą odrębny układ norm prawnych, skierowanych nie do obywateli i osób prawnych w ogóle, ale regulujących tylko stosunki wewnątrz samego aparatu administracji publicznej, skierowanych do adresatów stanowiących ogniwa, części składowe tego aparatu jako takie i stąd poddanych odrębnych sankcjom. O charakterze przepisu prawnego decyduje jednak jego nazwa, lecz jego treść, charakter w jakim występuje adresat normy prawnej oraz charakter sankcji. Zdarzało się i może zdarzyć się, że pod nazwą przewidzianą dla przepisów wewnętrznych mieszczą się przepisy prawne zobowiązujące lub uprawniające obywateli, a więc przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Chodzi jednak o ustalenie kryterium podziału przepisów prawnych, które pozwala dokonać podziału z punktu widzenia ich treści, a nie ze względu na formę.

Źródłami prawa wewnętrznego są:

- uchwały Rady Ministrów,

- niektóre uchwały Sejmu i Senatu,

- zarządzenia Prezydenta RP,

- zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,

- zarządzenia ministrów,

- regulamin Zgromadzenia Narodowego,

- niektóre akty innych centralnych organów państwowych.

- regulaminy i statuty

RES INTERNAE- ISTOTA (słabo - Internet).

Niegdyś akty prawa wewnętrznego nie były uważane za akty tworzące normy prawne, lecz za res internae, czyli za sprawy wewnętrzne administracji, nie tworzące norm prawnych.

ISTOTA PRAWA WEWNĘTRZNEGO(art. 93 Konstytucji RP).

Prawo wewnętrzne nie jest prawem powszechnie obowiązującym

Prawo wewnętrzne posiada ograniczony zakres obowiązywania - obowiązuje tylko w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organizacyjnie lub służbowo organowi, który je wydał. Nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów spoza danej struktury organizacyjnej, nie mogą stanowić podstawy decyzji administracyjnych wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Akty prawa wewnętrznego mogą być wydawane tylko na postawie ustawy. Podlegają kontroli co do ich zgodności z obowiązującym prawem.

RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA WEWNĘTRZNEGO.

Uchwały - akty normatywne kolegialnych organów administracji publicznej - np. uchwały Rady Ministrów, uchwały organów samorządu terytorialnego - chyba że ustawa przewiduje dla nich inną nazwę. Charakter uchwał jest zróżnicowany - niektóre mają charakter powszechnie obowiązujący, inne charakter wewnętrzny. Konstytucja wymienia jako akty prawa wewnętrznego uchwały Rady Ministrów, które nie muszą mieć odrębnej podstawy ustawowej i mogą mieć charakter samoistny. Uchwały Rady Ministrów nie mogą wkraczać w materię ustawową - uchwały Rady Ministrów skierowane do podmiotów nie podlegających Radzie, wkraczające w materię ustawową i wykraczające poza zakres działania rządu, będą niezgodne z Konstytucją.

Zarządzenia - to akty normatywne nie mające waloru powszechnie obowiązujących źródeł prawa (w myśl „Małej Konstytucji” z 1992 roku miały). Obecnie zarządzenia, podobnie jak uchwały Rady Ministrów, mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenie. W przeciwieństwie do uchwał RM, zarządzenia mogą być wydawane tylko na postawie ustawy, ponadto nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów. Zarządzenia, oprócz podmiotów wymienionych w art. 93 Konstytucji, mogą być wydawane także przez Prezydenta RP, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, a poza uregulowaniem konstytucyjnym - również przez centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji zespolonej i niezespolonej oraz organy zakładów administracji publicznej.

W doktrynie wyróżnia się również regulaminy i statuty (stanowione przez naczelne organy administracji oraz przez inne podmioty administrujące). Są to akty normatywne, regulujące „wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej (także niepublicznych)” - Boć. Określa się je, jako postać prawa wewnętrznego, ale nie autonomicznego wobec prawa powszechnie obowiązującego. Ich stanowienie musi się opierać na normie ustawowej, a zawarta w nich regulacja mieścić się w granicach prawa powszechnie obowiązującego. Przedmiotem regulacji zawartej w regulaminach i statutach są kwestie organizacyjne, podziały czynności, układy zależności organizacyjnych i służbowych. Niekiedy regulaminy przybierają formę zarządzeń lub uchwał, a statuty, w tym mających charakter przepisów powszechnie obowiązujących lub przepisów wewnętrznych.

Często podkreśla się niejednolity charakter aktów normatywnych określanych jako akty statutowe. Statuty mogą mieć więc charakter powszechnie obowiązujący, jak i wewnętrzny. Ochendowski wskazuje, że statuty zawierają normy prawne stanowione przez osoby prawne prawa publicznego (np. uniwersytet) dla uregulowania ich własnych spraw. Od rozporządzeń różni je więc to, że nie są wydawane przez organy administracji państwowej, ale przez podmioty samodzielne, o odrębnej osobowości prawnej, włączonych do organizmu państwa.

Uprawnienia do stanowienia statutów wynika z upoważnienia ustawowego i nie może wykraczać poza to upoważnienie.

Należy podkreślić, że statuty (np. szkół wyższych) i regulaminy zakładowe (np. regulamin studiów) regulują nie tylko sprawy wewnętrznej organizacji zakładu, ale także relacje pomiędzy organami zakładu i jego pracownikami oraz użytkownikami, a także prawa i obowiązki użytkowników. Akty obowiązujące wewnątrz zakładów publicznych nazywa się czasem „aktami prawa zakładowego” (ich umiejscowienie w systemie źródeł prawa jest trudne). Z racji tego, że stanowienie tych aktów ma podstawę prawną w przepisach powszechnie obowiązujących, wchodzących do katalogu konstytucyjnych źródeł prawa, normatywne akty zakładowe należy uznać za prawnie aprobowane. Ponadto regulaminy zakładów publicznych powinny uwzględniać konstytucyjnie określone prawa i obowiązki obywatela, muszą być stanowione na podstawie upoważnienia ustawowego i uzupełniać regulację ustawową.

PROBLEMY PRAWA WEWNĘTRZNEGO

Konstytucja przedstawia zamknięty katalog źródeł prawa, który nie obejmuje zarządzeń ministrów i kierowników organów centralnych (nie można ich nazwać źródłami prawa wedle Konstytucji, lecz są one aktami prawa o charakterze wewnętrznym). Pomimo zamknięcia katalogu źródeł prawa wewnętrznego występuje ogromne zróżnicowanie innych źródeł prawa o charakterze wewnętrznym, co ma duże znaczenie w praktyce. Rodzi się tu niebezpieczeństwo zaistnienia zjawiska swoistego „odwracania hierarchii źródeł prawa” - urzędnik administracji jest skłonny najpierw stosować przepisy wewnętrzne (aspekt psychologiczny), zapominając o ustawie lub odsuwając ją na drugi plan. Urzędowe wytyczne często zastępują ustawę, stanowiąc zagrożenie legalności działania administracji publicznej.

Innymi problemami prawa wewnętrznego są: wielość poziomów regulacji, chwiejność terminologiczna, niespójność a nawet sprzeczność uregulowań.

4. Akty kierownictwa wewnętrznego

Akty kierownictwa wewnętrznego to normy o ograniczonej mocy obowiązywania, adresowane wyłącznie do określonych kategorii jednostek organizacyjnych administracji publicznej lub do funkcjonariuszy poszczególnych jej gałęzi, czy działów. Np. samoistne uchwały RM wydane bez upoważnienia zawartego w ustawie stanową wyłącznie akty prawotwórcze kierownictwa wewnętrznego - mogą wiązać jedynie tych adresatów, którzy są organizacyjnie lub służbowo podporządkowani organowi wydającemu akt.

Akty kierownictwa wewnętrznego nie mogą zastępować ani modyfikować aktów prawa powszechnie obowiązującego, ponadto nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec osób fizycznych i prawnych.

W ramach przepisów prawa miejscowego wyróżniamy:
1)akty zawierające statuty, 2)akty zawierające przepisy wykonawcze, czyli akty wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień, 3)przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych.

Polecenie służbowe jako akt kierownictwa wewnętrznego jest to ustne lub pisemne zlecanie pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania. Wykonywanie poleceń służbowych dotyczących pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych, a nieusprawiedliwiona odmowa wykonania polecenia jest uznawana za ciężkie naruszenie tych obowiązków. Polecenie służbowe jest zaliczane do najważniejszych wewnętrznych form działania administracji publicznej. Polecenie służbowe wydawane jest w warunkach nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami (podporządkowanie poziome lub pionowe). Jest to dyrektywa skierowana przez zwierzchnika służbowego do podległego mu pracownika i stanowi formę określenia sposobu wykonania obowiązku ciążącego na adresacie tego polecenia. Polecenie musi mieścić się w granicach prawa co oznacza, że musi je wydawać tylko osoba upoważniona i tylko w granicach swoich kompetencji, a treść polecenia (nakaz działania lub zaniechania) nie może być sprzeczny z prawem.

Źródłami prawa administracyjnego będą także instrukcje, okólniki i wytyczne. Mają one charakter wewnętrzny i muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Zwierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpersonalną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej.

5. Problemy zamkniętego katalogu źródeł prawa

Zamknięty katalog źródeł prawa znalazł swój wyraz w Konstytucji RP. Jest to restrykcyjny i sztywny katalog źródeł prawa, wśród których możemy rozróżnić źródła prawa powszechnie obowiązujące (sensu stricto) oraz te o charakterze wewnętrznym.

Celem zamknięcia katalogu źródeł prawa był jasne określenie systemu źródeł i wyeliminowanie tzw. „szarej strefy prawotwórstwa”, zamknięcie to więc pod tym względem jest pożyteczne. Prawodawca wyszedł z założenia, że prawo powinno normować sposób i warunki samego stanowienia prawa, co zagwarantować ma legalność działań organów administracji publicznej oraz kontrolę tychże działań. Zamknięcie katalogu źródeł prawa eliminuje ponadto obszary sporne i trudne do zakwalifikowania.

Jednocześnie z zamknięciem katalogu źródeł prawa pojawił się szereg problemów, m.in.:

-kłopoty dla nauki i dydaktyki prawa,

-kłopoty w praktyce funkcjonowania administracji publicznej i sądownictwa administracyjnego,

- brak wyróżnienia tzw. przepisów administracyjnych, czyli normatywnych aktów stosowania prawa, typowych i koniecznych do wykonywania zadań administracyjnych - przepisy te przestały być źródłem prawa (choć dla samej administracji mogą źródła oznaczać!), a stały się jedynie formami działania administracji,

-problem klasyfikacji źródeł prawa poprzedniego systemu prawnego (PRL), często aktów podstawowych, które odgrywały pierwszoplanową rolę, dostosowanie do nowych uregulowań dotychczasowego porządku prawnego.

6. Hierarchia źródeł prawa administracyjnego

Hierarchia źródeł prawa polskiego ustanowiona została w rozdziale III Konstytucji. Zgodnie z nią system ten przedstawia się następująco:

1.Konstytucja RP,

2.umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową i prawo Wspólnoty Europejskiej,

3.ustawy,

4.ratyfikowane umowy międzynarodowe,

5.rozporządzenia,

6. akty prawa miejscowego.

7. Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP

Od 17 października 1997r. postanowienia Konstytucji (poza wskazanymi wyjątkami) obowiązują bezpośrednio każdego pracodawcę, każdego sędziego i każdy organ administrujący w każdej spawie ogólnej lub indywidualnej, która jest przezeń prowadzona

Przez bezpośrednie stosowanie konstytucji należy rozumieć taki wyraz woli kompetentnego organu, który w sferze stosunków prawa publicznego lub prywatnego przy wyłącznym lub jednoczesnym wzięciu za podstawę normy konstytucyjnej ustala, że dany konkretny podmiot prawny jest do czegoś obowiązany lub do czegoś uprawniony albo, że znajduje się w określonej sytuacji prawnej.

Jednocześnie z faktu, iż Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej, wynika, że postanowienia Konstytucji mają pierwszeństwo przed postanowieniami niższych aktów normatywnych w procesie stosowania prawa. Oznacza to, że organ stosujący uznając jednoczesną niejednolitość regulacji konstytucyjnej i regulacji prawnej poza konstytucyjnej stosuje regulację konstytucyjną, chyba że ta odsyła go w wyznaczonym zakresie bezpośrednio do regulacji ustawowej.

Bezpośrednio stosować Konstytucję można:

- tylko w obszarze uregulowań konstytucyjnych

- tylko przy rozstrzyganiu o treści i zakresie tych obowiązków i uprawnień, które da się bezpośrednio i dostatecznie wyczerpująco normować przepisami Konstytucji

- tylko wtedy, gdy okoliczności faktyczne (prawne) sprawy zezwalają na bezpośrednie stosowanie konstytucyjnej normy.

Konstytucja obowiązuje:

- przed wszystkimi organami wszystkich kompetentnych władz publicznych władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą w zakresie stosowania prawa prywatnego, gdzie organ ma obowiązek uwzględnienia postanowień konstytucyjnych, a strona może skutecznie się na nie powołać.

- Przed wszystkimi organami i pracownikami urzędów w obszarze realizacji i stosowania prawa publicznego.

- Przed wszystkimi organami I i II instancji, a także innymi organami kontrolnymi oraz nadzorczymi.

Konstytucja może być stosowana bezpośrednio, tzn. można powołać się na nią w każdym rodzaju stosunków

prawnych i w każdym rodzaju sporu prawnego, przed każdym organem państwa bez względu na tok instancyjny.

- Może to mieć miejsce w tych wszystkich wypadkach, gdy postanowienia konstytucyjne są sformułowane w sposób na

tyle precyzyjny i jednoznaczny, że możliwe jest ich odniesienie do konkretnej sytuacji występującej w rzeczywistości prawnej.

- Norma konstytucyjna może być samoistną podstawą rozstrzygnięcia, Konstytucja wyłączną podstawą prawną

8. Prawo krajowe a prawo UE w sferze prawa administracyjnego

Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004r. a stworzony w ramach Wspólnot Europejskich, które są obecnie częścią składową Unii Europejskiej, system prawny obejmuje szereg źródeł sklasyfikowanych na podstawie różnych kryteriów. Najczęściej spotykanym podziałem prawa europejskiego jest podział na prawo pierwotne (inaczej traktatowe i statutowe) i wtórne (pochodne).

Prawo pierwotne obejmuje umowne prawo międzynarodowe, które dało podstawy powstaniu i ewolucji Wspólnot, a obecnie stanowi podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej. Mianem tym określa się Traktaty założycielskie, ich uzupełnienia i modyfikacje. Prawo pierwotne to ta część prawa europejskiego, która została ustanowiona bezpośrednio przez państwa członkowskie działające jako „konstytuanta”. Do źródeł tych zaliczamy:

1.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisany na 50 lat 18 kwietnia 1951r.,(utracił moc 22 lipca 2002r.),

2.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25 marca 1957r. (obecnie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską),

3.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25 marca 1957r. (tzw. Euroatom),

4.Konwenkcja o niektórych wspólnych instytucjach dla EWG i Euroatomu weszła w życie 1 stycznia 1958r., podpisana wraz z powyższymi traktatami,

5.Traktat o fuzji instytucji podpisany 8 kwietnia 1965r. ,

6.Dwa traktaty budżetowe z lat 1970 i 1975,

7.Akt o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego z 1976r.

8.Jednolity Akt Europejski podpisany 17 i 28 lutego 1986r. Wszedł w życie 1 lipca 1987r.

9.Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992r., wszedł w życie 1 listopada 1993r.

10.Traktat Amsterdamski, podpisany 2 października 1997r., wszedł w życie 1 lutego 2003r.,

11.Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001r., wszedł w życie 1 lutego 2003r.,

12.Traktaty o przystępowaniu nowych członków (tzw. umowy akcesyjne).

Wymienione przepisy prawa pierwotnego razem z ogólnymi zasadami prawa tworzą konstytucyjne podstawy systemu prawnego Unii Europejskiej. Zawarte w tych aktach normy prawne określają cele, dla których powołano do życia Unię. Zawarto w nich przepisy wskazujące sposób osiągnięcia powyższych celów, instytucje oraz organy odpowiedzialne za ich realizację. W Traktatach uregulowano również niewielką część praw i obowiązków przysługującym obywatelom państw członkowskich. Autorami prawa pierwotnego są państwa członkowskie, które jednomyślnie decydują o jego treści w toku specjalnych konferencji międzyrządowych. Treść tego prawa przybiera formę traktatu, który następnie poddany jest procesowi ratyfikacji.

Prawo wtórne to zespół norm prawnych przyjętych przez instytucje wspólnotowe w celu realizacji celów tej organizacji wynikających z Traktatów. O treści prawa pochodnego decydują instytucje i organy Unii, co odróżnia to prawo od prawa krajowego. Katalog źródeł prawa wtórnego obejmuje:

1.Rozporządzenia,

2.Dyrektywy,

3.Decyzje,

4.Opinie,

5.Zalecenia,

6.Konwencje zawierane przez państwa członkowskie na podstawie art. 20 i 220 TWE,

7.Umowy międzynarodowe.

Pomiędzy prawem pierwotnym a prawem wtórnym zachodzi relacja nadrzędności prawa pierwotnego nad prawem pochodnym. Akty prawa wtórnego muszą być zgodne z prawem pierwotnym.

Zasada nadrzędności, inaczej pierszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym, nie wynika z traktatów. Została sformułowana przez ETS, który uznał, że prawo wspólnotowe, nawet bezpośrednio stosowane i wywołujące bezpośredni skutek, nie mogłoby wywołać zamierzonych efektów, gdyby w przypadku konfliktu z normą prawa krajowego musiało przyznać jej pierszeństwo. Uznano nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym za najistotniejszy warunek zapewniający funkcjonowanie wspólnot i realizację ich celów.

C.

1. Formy działania administracji - pojęcie i istota

Brak jest definicji legalnej prawnych form działania administracji, wobec czego pojęciem tym zajmuje się doktryna i orzecznictwo.

Starościak - prawna forma działania administracji to określony przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego, innymi słowy - dopuszczony prawem środek zastosowany przez administrację dla załatwienia określonej sprawy.

Określenie prawnych form działania administracji możliwe jest na podstawie analizy treści aktów normatywnych. System prawnych form działania administracji stanowi dorobek teorii oraz orzecznictwa sądowego i nie jest całkowicie skodyfikowany.

2. Podział form działania administracji

Sfera zewnętrzna (wobec podmiotów nie powiązanych służbowo i organizacyjnie z organem administracji)

1. akty normatywne,

2. akty administracyjne,

3. umowy, ugody, porozumienia administracyjne,

4. prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej.

Sfera wewnętrzna (wobec podmiotów związanych z organem organizacyjnie lub służbowo):

1. polecenia służbowe,

2. akty generalne stosowania prawa (wytyczne, okólniki, instrukcje),

3. czynności materialno - techniczne.

Ponadto formy działania administracji możemy podzielić na:

1. formy stanowienia prawa - np. akty normatywne,

2. formy stosowania prawa - np. akty administracyjne,

3. formy przestrzegania prawa - np. polecenia służbowe

4. Klasyfikacja prawnych form działania administracji

Klasyfikacja prawnych form działania administracji- Prawne formy działania administracji- prawnie określony typ konkretnej czynności organu administracji (pewien sposób działania administracji). Pojęcie to jest niezmienne natomiast pewnym przekształceniom ulega katalog form. Podstawową formą działania administracji jest akt administracyjny. Spośród ogółu działań administracji można zdecydowanie wyodrębnić następujące formy działań: akty normatywne, akty administracyjne, ugody, porozumienia administracyjne, czynności cywilnoprawne, czynności faktyczne. Ogólne znaczenie ma podział administracji na akty stanowienia i akty stosowania. Administracja w pewien sposób jest upoważniona do tworzenia aktów normatywnych, czyli do aktów stanowienia.

5. Akty normatywne administracji

Akt normatywny jest władczą formą działania administracji. Ma zastosowanie zarówno w sferze zewnętrznej

( charakter powszechnie obowiązujący)jak i wewnętrznej administracji. Z akty normatywne należy uznać wszelkie akty zawierające treści normatywne, wydawane przez administrację publiczną na podstawie i w granicach prawa.

Upoważnienia do stanowienia aktów normatywnych zawarte są w ustawach. Upoważnienie może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Jedynie wydawane przez organy administracji lokalnej akty zawierające przepisy porządkowe oparte są na klauzuli generalnej „jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego” (art. 40 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym z 1990 r.). Akty normatywne o charakterze wewnętrznym wydawane są na podstawie norm kompetencyjnych zawartych nie tylko w ustawach, ale też w innych, podstawowych aktach normatywnych. Ich przedmiotem nie mogą być prawa i obowiązki obywateli. Jedynie kwestie wewnętrzne administracji :zasady sprawowania kierownictwa ,zależności organizacyjnych, technik i metod administrowania.

Akt normatywny ma najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny.

Generalny -adresat określany w sposób powszechny , niejednostkowy , kwantyfikatory: „ mieszkaniec gminy'. „funkcjonariusz celny”, „pracownicy samorządowi :

Abstrakcyjny- ma charakter powtarzalny, normuje bliżej nieokreśloną sytuację dotyczy bliżej nieokreślonej liczby zdarzeń.

Forma aktów normatywnych wydawanych przez organy administracji to rozporządzenia, zarządzenie i uchwała

Wszelkie akty prawne nie mające rangi ustawy, przyjmujące różne nazwy, wydawane przez upoważnione organy administracji publicznej, w oparciu o rozmaicie skonstruowane podstawy prawne, o ile tylko zawierają treści normatywne, a więc zobowiązują adresatów do określonego lub skonkretyzowanego zachowania się. Mogą być powszechnie obowiązujące lub obowiązujące jedynie w sferze wewnętrznej administracji.

6. Akty administracyjne

Cechy akty administracyjnego:

1.jest jednostronny - ostateczne sformułowanie treści aktu należy do uprawnionego organu,

2. musi być wydany na podstawie prawa i w celu wykonania obowiązującego prawa

3.powinien pochodzić od organu właściwego miejscowo i rzeczowo

4.jest władczy - wykonanie jest zagwarantowane możliwością użycia przymusu,

5.jest zgodny z prawem: akt jest wydawany w odpowiedniej procedurze (głównie KPA) oraz w odpowiedniej formie,

6.jest czynnością prawną - tworzy, przekształca, znosi stosunki prawne,

7.jest czynnością podmiotu administrującego

8.jest aktem podwójnie konkretnym - skierowany do zindywidualizowanego adresata w konkretnej indywidualnie oznaczonej sprawie

9.wiąże adresata, organ wydający i inne podmioty,

10..wywołuje skutki zawsze w sferze prawa administracyjnego i niekiedy w innych działach prawa,

11.organ wydający jest jednocześnie stroną,

12.akt administracyjne powinien być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności podmiotu administrującego.

13. Jest aktem stosowania prawa podobnym do wyroku , różnica- ograb adm jest jednocześnie stroną stosunku , może działać z urzędu, a wyrok jest wydawany jest przez bezstronny sąd

Dwoma podstawowymi formami aktu administracyjnego są decyzja i postanowienie (postanowienie to typowy akt stosowania prawa procesowego, wydawany w toku postępowania i dotyczący postępowania - np. odroczenie posiedzenia). Akt ( władczość) nie równa się umowa ( równorzędność)

- pojęcie aktu administracyjnego

Podstawowa i najczęściej stosowana forma działania administracji publicznej.

Akt administracyjny- jest to władcze jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, które jest skierowane do konkretnego adresata( indywidualnego) dotyczy indywidualnej sprawy, jest stworzone na podstawie prawa administracyjnego, ma charakter władczy. Akt administracyjny jest rozstrzygnięciem o charakterze indywidualnym, ale niekiedy adresaci są bardzo liczni i wówczas pojawia się pewien akt o charakterze generalnym i mówi się wtedy o akcie administracji.

Akt administracyjny musi pochodzić od organu uprawnionego do wydawania takich aktów, musi mieć podstawę prawną, a nadto musi spełnić inne warunki przewidziane przez prawo, np. co do formy wydania po przeprowadzeniu prawem przepisanego postępowania. Celem aktu prawnego jest wywołanie skutków prawnych - tworzy, zmienia lub znosi prawa i (albo) obowiązki.

Do cech charakterystycznych aktu administracyjnego należy zaliczyć jego władczość, regulację konkretnej sprawy i wywoływanie skutków prawnych. Akt administracyjny jest, więc szczególną formą czynności prawnych organów administracyjnych, regulowaną przez przepisy prawa administracyjnego. Prawo administracyjne reguluje akty administracyjne jako działania jednostronne i władcze, a więc takie, które posiadają wobec adresata moc obowiązującą i których wykonanie zapewnia szereg środków, którymi administracja dysponuje we własnym zakresie.

- podział aktów administracyjnych

Akty administracyjne dzielimy na;

Kryterium sposobu kształtowania stosunków prawnych:

a) Akty deklaratoryjne - stwierdza, że pewien stosunek prawny zaistniał. Akt taki podciąga dany stan faktyczny pod normy prawne w sposób wiążący, deklaruje, a więc ustala w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z mocy ustawy dla adresata aktu określone uprawnienia bądź obowiązki.

b) Akt konstytutywny ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi (uchyla) stosunek prawny, przy czym skutek prawny aktu następuje tutaj nie z mocy ustawy, ale z mocy aktu administracyjnego, np. nadanie obywatelstwa.

c) Akty formalne i nieformalne. Minimum formy jest zawsze konieczne dla nie budzącego wątpliwości podania treści aktu jego adresatowi, np. przez policjanta regulującego ruchem ulicznym, dającego określone prawem o ruchu drogowym znaki.

d) Akty zewnętrzne i wewnętrzne; (Kryterium charakteru stosunku organu administracji wydającego akt do adresata)

- Zewnętrzne skierowane są do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt, a więc do obywateli i osób prawnych.

- Wewnętrzne skierowane są do podporządkowanych organów i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników.

e) Akty pozytywne i negatywne - pozytywne to takie, które w całości uwzględniają żądanie adresata (strony). Zaś za akty negatywne uważa się akty nie uwzględniające choćby w części żądania strony i nakładające na stronę obowiązek prawny bądź ustalające taki obowiązek, np. obowiązek zawiadomienia organu gminy o zgromadzeniu publicznym

f) Akty jednostronne i dwustronne - akty jednostronne wydane są niezależnie od woli adresata aktu, a akty dwustronne wydaje się za zgodą adresata. Większość aktów administracyjnych są aktami jednostronnymi.

g) Akty nakazujące, kształtujące i ustalające; (Kryterium treści)

- Nakazujące - zakazy lub nakazy - zobowiązują do określonego w nich zachowania się (czynienia, znoszenia, zaniechania), np. powołanie do wojska, znaki kierującego ruchem ulicznym.

- Kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny, określony status prawny, np. nadanie obywatelstwa, nominacja urzędnika.

- Ustalające akty administracyjne - ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby, np. akt stwierdzający obywatelstwo, prawo wyborcze.

h) Oprócz w/w podziałów aktów administracyjnych można wspomnieć o aktach administracyjnych, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio, np. decyzja administracyjna o wywłaszczeniu nieruchomości, bądź tylko pośrednio, stanowiąc niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy. Wyróżnić można tzw. rzeczowy akt administracyjny związany z rzeczą lub przedsiębiorstwem. Uprawnienia i obowiązki w tym przypadku mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiot prowadzący przedsiębiorstwo.

- decyzja administracyjna jako podstawowy akt administracyjny

Decyzją administracyjną jest natomiast wyrażane na piśmie stanowisko kompetentnego organu państwowego, ustosunkowujące się do żądania abonenta i stwierdzające poprawność zapisów maszynowych.
DECYZJA ADMINISTRACYJNA rozstrzyga sprawę co do jej istoty, całości lub części albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji. Przygotować decyzję może każdy pracownik do tego przygotowany, ale wydaje ją organ administracji państwowej. Decyzja taka musi zawierać:
1. Oznaczenie organu, który ją wydał - najczęściej jest to odcisk odpowiedniej pieczęci.
2. Datę wydania.
3. Oznaczenie adresata decyzji, czyli stronę lub strony, do których decyzje się kieruje.
4. Powołanie podstawy prawnej, czyli nazwa odpowiedniego przepisu prawnego, konkretny artykuł bądź jego cześć i inne szczegóły dotyczące przepisu prawnego.
5. Rozstrzygnięcie, czyli wyrażenie treści decyzji.
6. Uzasadnienie faktyczne i prawne.
7. Pouczenie w jakim trybie, terminie i do kogo służy stronie odwołanie.
8. Podpis uprawnionej osoby, czyli nazwisko, imię, stanowisko służbowe osoby pełniącej funkcję organu administracji państwowej lub taki sam za-kres treści dot. osoby wydającej decyzje z upoważnienia organu administracji państwowej.
Brak tych wszystkich elementów powoduje wadliwość decyzji administracyjnej.

- trwałość i wzruszalność aktów administracyjnych

W nauce prawa administracyjnego przyjęto zasadę domniemania ważności aktu administracyjnego. Oznacza ona , że akt adm nawet wadliwy jest uznany za obowiązujący , dopóki nie zostanie w odpowiednim trybie zmieniony lub uchylony. Do czasu udowodnienia , że akt jest wadliwy, obowiązuje jako akt prawidłowy. Każdy akt adm wiąże wszystkie podmioty dopóki nie zostanie uchylony w trybie przewidzianym prawem.

Trwałość aktu administracyjnego, inaczej jego niezmienialność w doktrynie i aktach prawnych określana jest także pojęciami ostateczność i prawomocność.

Ostateczność oznacza brak możliwości zakwestionowania aktu administracyjnego zwykłymi środkami kontroli w postępowaniu administracyjnym. Adresat nie może już skutecznie wzruszyć aktu administracyjnego.

Prawomocność oznacza niemożność złożenia skargi na dany akt administracyjny. Wyróżniamy prawomocność:

- formalną - czyli niezaskarżalność aktu (stan, w którym adresatowi nie przysługuje prawo do wniesienia zwyczajnego środka prawnego, umożliwiającego wzruszenie aktu). Prawomocny formalnie może być akt od chwili jego wydania, jeśli środek odwoławczy nie przysługuje, lub gdy upłynął termin do wniesienia środka odwoławczego.

- Materialną - czyli absolutną niezmienność aktu albo dopuszczenie zmiany aktu tylko w sytuacjach wyjątkowych, akt taki wiąże zarówno strony, jak i organy. Prawomocność ta oznacza niewzruszalność aktu. Każdy akt prawomocny materialnie jest też prawomocny formalnie.

Wzruszalność - akty adm wzruszalne- akty wadliwe, naruszające przepisy prawa materialnego lub procesowego , jednak nie w takim stopniu by były kwalifikowane jako nieważne , skutecznie tak długo dopóki nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ adm , zmiana lub uchylenie działa od chwili zmiany ( ex nunc)

- wadliwość aktów administracyjnych

Akt administracyjny jest wadliwy jeśli nie spełni jednocześnie warunków niezbędnych do uznania go za prawidłowy , czyli nie odpowiada wszystkim prawidłowym wymogom prawnym .

Aktami wadliwymi są akty:

- wydane przez niewłaściwy organ, który nie posiada odpowiedniej właściwości rzeczowej i miejscowej (tzn. organ nieuprawniony),

- wydane w sprzeczności z prawem materialnym,

- wydane w sprzeczności z prawem procesowym - w nieodpowiednim trybie.

Wyróżniamy wadliwość istotną i nieistotną.

Niezgodność aktu administracyjnego z prawem może dotyczyć różnych jego elementów, posiadających różny charakter. Dlatego ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną.

Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu - wzruszalność aktu administracyjnego. Akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie aktem administracyjnym nie jest, nie ma mocy wiążące - bezwzględna nieważność aktu.

Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym; można dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki (rachunkowej, pisarskiej) albo dokonać uzupełnienia

Uznanie administracyjne, tzw.” swobodne uznanie”.

Nieakty - czynności podejmowane:
- przez organy oczywiście niewłaściwe;
- z pominięciem wszelkiej procedury.
Nie leżą w sferze prawa, np. wydanie prawa jazdy przez kumpla, przydział lokalu przez kierownika budowy.

7. Akty generalne stosowania prawa

Akty generalne stosowania prawa należą do władczych form działania administracji. Generalność tych aktów upodabnia je do aktów normatywnych.

Różnica między aktami normatywnymi a aktami generalnymi stosowania prawa jest taka, że akty normatywne służą tworzeniu norm, natomiast akty generalne służą stosowaniu prawa, zawierając wskazówki interpretacyjne, jak rozumieć określone normy prawne.( mają charakter nienormatywny)

Podstawa prawna aktów generalnych stosowania prawa to normy kompetencyjne zawarte w ustawach lub w aktach podstawowych.

Akty generalne stosowania prawa są aktami kierownictwa wewnętrznego w administracji, obowiązują tylko w sferze wewnętrznej wiążą tylko podmioty połączone wiązem hierarchiczno-organizacyjnym.. Aktami takimi są różnego rodzaju wytyczne, okólniki, pisma okólne, instrukcje, wyjaśnienia, które zawierają wskazówki interpretacyjne dotyczące norm już obowiązujących. Ich rola sprowadza się do ustalenia sposobu stosowania tych norm. Nie mogą stanowić podstawy prawnej aktu kierowanego do podmiotu sporu struktury organizacyjnej adm.

8. Umowa administracyjna

Umowa administracyjna to umowa, na mocy której organ administracji publicznej przekazuje podmiotom prywatnym (osobom fizycznym, osobom prawnym, fundacjom) wykonywanie prostych zadań z zakresu administracji publicznej. Umowa adm. może być zawarta z osobą w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Taką umowę zawiera organ adm ze strona lub stronami i może ona powodować nawiązanie, znoszenie bądź zmianę stosunków adm-prawnych.

Umowa administracyjna jest regulowana przepisami prawa administracyjnego. Specyficzny jest tu przedmiot umowy - czyli wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej. Przy zawarciu umowy administracyjnej następuje ograniczenie autonomii stron,(cywilnoprawnej swobody umów) zachwiana zostaje zasada ich równości, ponieważ podmiot publiczny stoi na pozycji uprzywilejowanej. np .możliwość jednostronnej modyfikacji umowy lub jej rozwiązanie oraz możliwość nałożenia sankcji karnej na drugą stronę umowy. Organ administracji publicznej podpisując umowę z podmiotem prywatnym musi zagwarantować, że podmiot ten będzie wykonywał zadania na rzecz powszechnego odbiorcy i że będzie to robił w sposób ciągły, trwały. Podmiot prywatny nie ma swobody w ustalaniu cen usług, te usługi powinny być powszechnie dostępne i tanie. Organ administracyjny, podpisując umowę z podmiotem prywatnym przekazuje mu swoje pewne kompetencje władcze. W polskim prawie nie ma generalnego upoważnienia do zawierania takich umów. Taką umowę zawiera organ adm ze stroną lub stronami i może ona powodować nawiązanie, zmianę bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych.

Umowa administracyjna może być zawarta z osobą, w stosunku, do której w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowę tę zawiera organ administracyjny ze stroną bądź stronami. Może ona powodować nawiązanie, zmianę bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych.

9. Umowa cywilnoprawna

-Jest jedną z form działania administracji

- służy m.in. wykonywaniu zadań adm publ z tego względu stosowanie umów cywilnych

*regulowane jest nie tylko przez prawo cywilne ale także przez prawo adm

*charakter zadań publicznych

* dwufazowość postępowania najpierw przed organem adm publ a następnie przed sądem powszechnym

* przenikanie się norm prawa adm i cywilnego sprawiają to że określenie charakteru konkretnej sprawy i tryb jej załatwienia ( w formie aktu adm czy umowy cywilnej) oraz forma ochrony stron (przed sądem adm czy powszechnym )rozstrzygana jest często na tle konkretnych spraw

- decentralizacja , zmiana stosunków gospodarczych i własnościowych „prywatyzacja” zadań publicznych, zastępowani aktów władczych adm publicznej cywilnoprawnymi formami umów cywilnych przed adm . Organ adm.publ działający samodzielnie i we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność może dokonywać wyboru prawnych form działania i preferować formy cywilnoprawne.

-wiele działań adm publ w formach władczych poprzedza zawarcie umowy cywilno-pr. Często wiele z nich wywoluje bezpośrednio lub pośrednio skutki cywilnoprawne ;często świadczenia do których zobowiązana jest adm mają charakter odpłatny

Umowa cywilnoprawna regulowana jest przepisami prawa cywilnego, przedmiot tej umowy może być praktycznie dowolny. Umowa cywilnoprawna zawierana jest na podstawie zasad autonomii stron oraz ich całkowitej równości (żadna ze stron nie stoi na pozycji uprzywilejowanej).

Każdy organ administracyjny może zawrzeć umowę cywilnoprawną. Poza podmiotami administracyjnymi - podmioty fizyczne, prawne, itd. Umowa to akt, który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Podpisywane w oparciu o ustawę o zamówieniach publicznych. Spory związane z takimi umowami podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne.

10. Czynności materialno-techniczne

Czynności materialno—techniczne są to czynności faktyczne /realne/ wykonywane przez organy administracji i zatrudnionych urzędników. Czynnością faktyczną jest np. przyjęcie przez kasjera urzędu skarbowego należnego podatku, napisanie pisma na maszynie, czy też gromadzenie akt dotyczących poszczególnych podmiotów gospodarczych wpisanych do ewidencji.

Czynności materialno - techniczne stanowią grupę czynności faktycznych administracji, które wywołują skutki prawne drogą faktów, a tym samym zaliczane są do grupy faktów prawnych.

Czynności materialno - techniczne określane są jako służące bezpośredniej i praktycznej realizacji konkretnych zadań administracji. Czynności materialno - techniczne są bardzo zróżnicowane, a co za tym idzie zróżnicowane są ich podstawy prawne i tryb ich podejmowania. Wszystkie czynności materialno - techniczne muszą mieć podstawę prawną, ponieważ są to czynności, za pomocą których administracja wkracza w sposób władczy w sferę praw i obowiązków obywateli oraz podmiotów usytuowanych na zewnątrz określonego układu organizacyjnego administracji.

11. Porozumienie administracyjne

Porozumienie administracyjne jest instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań, w szczególności może obejmować sferę stosunków administracyjnoprawnych.

Obecnie na podstawie ustawy z 8. III. 1990 r. o samorządzie gminnym, gminy mogą zawierać porozumienia z organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez organy gminy zadań z zakresu administracji rządowej.

To samo dotyczy samorządu wojewódzkiego oraz jednostek lokalnego samorządu terytorialnego porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych - ustawa z 8.III.1998 r.

1. Nie ma generalnej regulacji i w prawie polskim. Przyjmuje się, że porozumienia administracyjne oparte są na dobrowolności i równorzędności stron porozumienia . Istotą porozumienia administracyjnego jest współdziałanie niezależnych podmiotów w celu stworzenia formalnych podstaw wspólnej realizacji określonych zadań administracyjnych oraz podjęciu zsynchronizowanych działań faktycznych i prawnych w celu wykonania zawartego aktu.

Podstawę prawną porozumień stanowią przepisy ustrojowego lub materialnego prawa administracyjnego. Porozumienia mogą być ustalane na podstawie ustaw:

-ustawa o samorządzie gminnym , powiatowym, wojewódzkim

- ustawa z 5.VI 1998 o administracji rządowej w województwie

- poszczególne ustawy z zakresu prawa materialnego

2.Jest prawną formą działania administracyjnego wykształconego w powojennej doktrynie pr. administracyjnego ( odrębną , prawną, nie władczą forma działania adm.

3.zawierane miedzy podmiotami adm. publ w celu wspólnego wykonywania zadań z zakresu adm,publ(wspoldzalanie adm)

Cechy porozumienia:

1. Równorzędność stron porozumienia charakterystycznych stron i charakter tych stron, którymi są podmiotem adm.publ ( organy adm.publ państwowej i samorządowej -jedn.sam.terytorialnego ,samorz.os.pr, jeden organ bez osobowości prawnej)

2. Cel i przedmiot porozumienia jakim jest współdziałanie przy wykonywaniu zadań administracyjnych,

3. Podstawa prawna (jak wyżej)

4.W niektórych podręcznikach np: Bocia- porozumieniami adm. nazywane są porozumienia zawierane przez organy adm. narodowej lub umowy zawieranej przez organy adm. publ lub z innymi instytucjami(przedsiębiorstwami, zakładami adm, stowarzyszeniami)

5.Przynajmniej jedna ze stron porozumienia powinna być jednostka realizująca f.adm.publ., zakres uprawnień i obowiązków objętych porozumieniem musi mieścić się w zakresie samodzielnego decydowania podmiotów zawierających porozumienie. Samo porozumienie ma charakter wiążący i publicznoprawny.

6.Porozumienie jest zawierane dobrowolnie.

7.Zawarcie jego nie wymaga zachowania szczególnej formy wystarczy zgodne ośw.woli podmiotu adm. Dochodzi ono do skutku z chwila osw. woli lub od daty określonej w porozumieniu.

8.Moc prawną traci w razie osiągnięcia celów w nim przewidzianych , za zgodą stron porozumienia , na warunkach określonych w porozumieniu i na podstawie

rozstrzygnięć wspólnego organu administracyjnego wyższego stopnia.

9.Podmioty w zakresie porozumienia nie mogą przekazywać swoich kompetencji

10.Treść porozumienia musi być precyzyjna ( musi określać zasady : funkcjonowania porozumienia , nadzorować nad wykonywaniem utraty mocy obowiązującej przez porozumienie

Istotną modyfikacje cech porozumienia administracyjnego stanowi nadzór wojewody nad wykonywaniem porozumień.

-porozumienia nie podlegają kontroli sądów adm

-kontrolę nad ich wykonaniem wykonuje organ nadrzędny nad stronami

-odp na nienależyte wykonanie porozumienia ( nie uregulowane)

-rodzaje porozumień : umowa adm- przyrzeczeni pub- akty generalne stosowania prawa

12. Działalność społeczno-organizatorska

Działalność społeczno-organizatorska- należy do nie władczych form działania administracji. Przy tej formie administracja nie posługuje się przymusem. Polega często na aktywizacji obywateli na podnoszeniu świadomości i kultury prawnej. Do podjęcia działalności społeczno-organizatorskiej nie jest potrzebny konkretny przepis, wystarcza ogólna norma kompetencyjna bądź zadaniowa.

działalność społeczno—organizatorska /wykonywanie czynności nie władczych/, która polega na podejmowaniu działań propagandowych, których celem jest kształtowanie pożądanych postaw wśród ludności. Przykładem takiej działalności jest np. organizowanie akcji oczyszczania lasów, czy organizowanie imprez rekreacyjnych.

13. Przyrzeczenie wydania decyzji administracyjnej

Przyrzeczenie jest szczególnym rodzajem oświadczenia organu administracji, przez które zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania, np. ustawa o prawie o działalności gospodarczej, ustawa o repatriacji z 2000 r.

D

1. Pojęcie kontroli

I. Pojęcie i zasięg kontroli.

Kontrola to:

- badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym;

- ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności;

- przekazanie wyników a czasem i wynikających z stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu jak i organizacyjnie zwierzchniemu.

Kontrola jest zjawiskiem badawczym, stwierdzającym odchylenia od stanu modelowego. Nie polega na władczym wkraczaniu w sferę podmiotu badanego. Ma dać tylko określony wynik- sprawozdanie pokontrolne. Jeżeli podmiot kontrolujący stwierdzi uchybienie to zawiadamia odpowiedni organ.

2. Kontrola a nadzór

* Nadzór to przewidziana prawem możliwość sprawdzania i oceniania innych podmiotów, a także prawo do ingerencji w ich działalność.

* Nadzór nie ma charakteru stałego oddziaływania.

* Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego działania i osiągania właściwych rezultatów przez wspomaganie, instruktaż, uzgadnianie stanowisk, udzielanie pomocy, doradzanie.

* Kontrola może mieć wymiar czynności faktycznych jak i występować jako instytucja.

3. Kryteria kontroli

Kryteria kontroli to:

- legalność,

- gospodarność,

- rzetelność,

- celowość,

- przejrzystość (transparentność),

- jawność.

Legalność- oznacza zgodność działania z przepisami prawa. Kontrola pod względem legalności oznacza, czy jednostka działa zgodnie z przepisami prawa ogólnie obowiązującymi (ustawami, rozporządzeniami odpowiednich organów), a także przepisami prawa lokalnego- zarządzeniami wewnętrznymi, statutem, regulaminami wewnętrznymi. Ponadto badanie według kryterium legalności oznacza także sprawdzenie czy decyzje, zarządzenie wydawane przez kierownictwo jednostki jest zgodne z obowiązującymi przepisami, a także, czy te zarządzenia i decyzje nie skłaniają jednostki do działań niecelowych, nieefektywnych.

Gospodarność- badanie to oznacza, czy jednostka działa zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania tzn., czy osiąga optymalne wyniki, efekty przy najniższych kosztach, nakładach, środkach majątkowych, zyski, ozn. również skuteczność i wydajność.

Ponadto kontrolujący bada, czy nie było strat, zbędnych kosztów, marnotrawstwa. Jednocześnie musi ocenić, czy podjęte decyzje gospodarcze nie przekroczyły granic określonego ryzyka.

Rzetelność- oznacza, uczciwość, terminowość, dyscyplinę wykonania, sumienność, prawdomówność, słowność oraz zgodność dokumentów, ewidencji i sprawozdań ze stanem faktycznym.

Celowość- oznacza, czy jednostka działa zgodnie z wyznaczonym celem, zadaniami określonymi w statucie, regulaminie, bądź aktach normatywnych. Oznacza zbadanie, czy jednostka realizuje wyznaczone jej działania oraz czy osiąga zaplanowane efekty, wyniki.

Przejrzystość- oznacza odpowiednio dostępne procedury, regulaminy, przepisy, które są jawne i dostępne do wiadomości publicznej. Z przejrzystością łączy się konstytucyjny obowiązek informowania obywateli o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.

Jawność- łączy się ona z przejrzystością i oznacza podawanie do wiadomości publicznej różnego rodzaju sprawozdań finansowych, bilansów z działalności jednostek, itp..

4. Cechy prawidłowej kontroli

* obiektywizm,

* bezstronność,

* sprawność,

* kompletność,

* bezstronność,

* efektywność,

* profesjonalizm,

* fachowość.

5. Rodzaje kontroli w administracji

Rodzaje kontroli:

- kontrola zewnętrzna

- kontrola wewnętrzna

Kontrola zewnętrzna to kontrola, przeprowadzana przez organy administracji publicznej lub jednostkę nadrzędną (organ zewnętrzny).

Kontrola wewnętrzna to kontrola, przeprowadzana przez kierownictwo jednostki lub w jego imieniu przez odpowiednią komórkę kontroli wewnętrznej.

Kontrola wewnętrzna dzieli się na:

- kontrolę funkcjonalną,

- kontrolę instytucjonalną.

Kontrola funkcjonalna to kontrola związana z funkcją, stanowiskiem kierowniczym w jednostce, do której obowiązków należą czynności kontrolne, np główny księgowy jednostki ma szerokie obowiązki kontrolne.

Kontrola instytucjonalna to kontrola prowadzona przez specjalne, wyodrębnione organy kontroli, np. w urzędach wojewódzkich- wydziały kontroli, w ministerstwach- departamenty.

Z uwagi na okres objęty kontrolą, możemy wyodrębnić następujące trzy rodzaje kontroli:

- kontrola wstępna, wyprzedzająca (tzw. ex ante- przed danym działaniem),

- kontrola bieżąca,

- kontrola następcza (następna)- tzw. kontrola ex post.

Kontrola wstępna- są to badania obejmujące czynności wstępne przed podjęciem decyzji, zarządzenia, przed zrealizowaniem wydatków, np. badanie umowy w sprawie transakcji, inwestycji.

Kontrola bieżąca to kontrola czynności aktualnie prowadzonych, pracy bieżącej, kontrola robót inwestycyjnych, w trakcie pracy.

Kontrola następcza to kontrola wykonywanych przedsięwzięć, zarządzeń, wydatków, sprawozdań finansowych.

6. Kontrola resortowa, instancyjna i międzyresortowa w administracji

Kontrola resortowa.

Oznacza taką kontrolę, która odbywa się w organizacyjnych granicach jednego resortu bez względu na to czy kontrolujący i kontrolowany stanowią odrębne jednostki organizacyjne, czy mieszczą się w ramach jednej jednostki.

Wyróżniamy:

1. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną funkcjonalnie, mającą za przedmiot sprawy nie wykraczające poza zakres organizacji i działania wewnętrznego podmiotu kontrolowanego.

2. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną funkcjonalnie, mającą za przedmiot takie działania podmiotu kontrolowanego, które ustalają sytuację prawną podmiotów spoza resortu:

a) kontrola aktów normatywnych administracji;

b) kontr. umów administracyjnych;

c) kontr. decyzji administr.

3. Kontrolę sprawowaną przez organy danej jednostki organizacyjnej wobec niej samej, czyli kontrolę wewnętrzną w urzędach organów administr. publicznej.

Kontrola międzyresortowa.

Odznacza się tym, że:

a) organy kontroli zwane inspekcjami wbudowane są organizacyjnie w ramy określonego resortu choć zakres ich działalności jest powszechny (obejmuje też podmioty samorz. terytorialnego);

b) sposób określenia zasięgu kontroli jest p.w. rzeczowy a nie podmiotowy (czyli kontroluje się nie określone jednostki organizacyjne, a określone działania);

c) organy inspekcji często są władne modyfikować bezpośrednio działalność podmiotu kontrolowanego (prawo wydawania decyzji administr.), czyli zachowywać się jak jednost. zwierzchnie w ramach nadzoru.

Kontrolę taką przeprowadzają: Pań. Inspekcja Sanitarna; UOKiK; Inspekcja Handlowa; Kontrola skarbowa; Dozór Techniczny; IJKHAR-S; Inspekcja Farmaceutyczna itp.

Istnieje również kontrola instancyjna, która różni się znacznie od wyżej wymienionych. Dokonują jej podmioty nadrzędne w stosunku do podmiotu kontrolowanego. Inicjatywa tej kontroli należy do podmiotów z poza administracji, które to korzystają z instytucji odwołania. Podmioty te wszczynają ta procedurę, gdy nie są zadowolone z decyzji organów i w ich przekonaniu jest ona bezprawna. Ta kontrola może mieć charakter pośredni bądź bezpośredni a uzależnione to jest od przedmiotu odwołania.

7. Kontrola prokuratorska

Kontrola prokuratorska.

Obejmuje dwie wielkie dziedziny:

1) rozstrzyganych przez organy administracyjne (administrujące) indywidualnych spraw, w których wydaje się decyzje administracyjne;

2) spraw spoza zakresu postępowania administracyjnego.

Ad.1 Pozycja prawna prokuratora:

- ma prawo zwrócenia się do właściwego organu adm. pań. o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem;

- ma prawo udziału w każdym stadium postępowania , aby zapewnić postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z prawem;

- w obu przypadkach służą mu prawa strony (ale nie jest stroną).

Jedynym kryterium udziału prok. w postępowaniu jest kryt. legalności- albo dąży do usunięcia stanu niezgodnego z prawem, albo do zapewnienia, by postępowanie i rozstrzygnięcie zgodne były z prawem.

8. Kontrola administracji sprawowana przez NIK

Kontrola państwowa (NIK).

- NIK-iem kieruje Prezes wybrany przez Sejm za zgodą Senatu i odpowiadający przed Sejmem za działalność Izby (ma immunitet);

- wiceprezesów (2-4) po- i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa;

- Prezes za zgodą Marszałka Sejmu po- i odwołuje dyrektora generalnego.

- te podmioty Izby tworzą Kolegium NIK-u, w skład którego wchodzi jeszcze 14 członków powoływanych przez Marszałka Sejmu (ma ono spore kompetencje);

- departamenty i delegatury są jednostkami organizacyjnymi NIK-u;

- organizację wewntrzną NIK-u (w tym siedziby i zasięg delegatur) określa statut NIK-u;

Ustawowo określony zakres kontrli NIK-u:

I. Organy admin. rządowej, NBP, państowych osób prawnych i innych pań. jednostek organizacyjnych.

II. Organy samorz. teryt., samorządowe osoby prawne i inne samorz.j.o. stosując kryteria: legalności, gospodarności i rzetelności.

III. Inne organizacje i podmioty gosp. jeśli mają jakiś związek z państwem.

IV. Wszystkie jednostki wykonujące zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (legalności i gospodarności).

V. Wykonanie budżetu, Kancelarie, NSA itp.

NIK stosuje kryteria: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

9. Sądowa kontrola administracji

Kontrola sądowa.

Jest sprawowana przez sądy powszechne i administracyjne, czasem przez obydwa.

Z.w. na przedmiot kontroli:

a) kontrola decyzji administracyjnych;

b) kontrola aktów normatywnych;

c) kontrola umownej działalności organów administracyjnych.

Ad.a) Z.w. na sposób uruchamiania kontroli:

a) bezpośrednia- zaskarżenie decyzji adm. w celu jej uchylenia lub zmiany do sądu;

b) pośrednia- zostaje uruchomiona z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu.

A. Kontrola dokonywana przez sąd administracyjny.

Zakres kontroli NSA to sądowa kontrola wykonywania administracji publicznej:

- cały proces administrowania (nie tylko decyzje) jego przebieg oraz efekt określony prawem;

- czynności i bezczynności administrujących w państwie organów tj.:

- naczelne i centralne or. ad. państwowej;

- terenowe or. ad. rządowej;

- or. samorządu terytorialnego;

- inne or. powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu ad. pub.;

- rozstrzyga spory o właściwość mdzy organami samorz. teryt. a terenowymi or. ad. rządowej.

W enumeracji negatywnej wyłączono:

- sprawy z tzw. interny administracyjnej wynikające z podległości i nadrzędności organizacyjnej i służbowej;

- sprawy należące do innych sądów, dyscyplinarne, nominacji pracowników ad. pub., wiz i zezwoleń dla cudzoziemców oraz zgód na ich wydawanie itp., sprawy mające charakter cywilnoprawny.

W NSA obowiązuje zasada skargowości. Nie działa z urzędu tylko na wniosek (skarga, sprzeciw, rewizja nadzwyczajna i inne środki prawne). Przedmiotem skargi mogą być: akty prawne generalne i indyw. i inne akty, a także sprawy i czynności administrujących w państwie organów.

B. Kontrola bezpośrednia decyzji administracyjnych sprawowana przez inne sądy.

(1) Bezpośrednia kontrola dokonywana przez sąd cywilny.

Bez. kontrola legalności aktów adm. podejmowana przez powszechne sądy cyw. nie istnieje w zasadzie. Obejmuje jedynie sytuacje wyrażnie określone przez prawo. Oto niektóre z nich:

a) decyzja nie uwzględniająca reklamacji lub powodująca skreślenie z listy wyborców;

b) sprawy o unieważnienie, sprostowanie lub ustalenie treści aktu stanu cywilnego;

c) wniosek o zwolnienie od egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw;

(2) Bezp. kontrola dok. przez sąd ubezpieczeń społecznych.

Kontrola nad decyzjami Zakładu Ubezp. Społecz. wydawanymi w zakresie ubezpieczenia społecznego.

(3) Bezp. kontrola dok. przez sąd karny.

Wtedy gdy na podstawie szczególnej normy prawa materialnego lub procesowego można przenieść lub zaskarżyć na drodze sądowej decyzje podejmowane przez organy adm. publicznej.

(4) Bezp. kontrola decyzji przez sąd antymonopolowy.

Obejmuje odwołania od decyzji:

- Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;

- P.U. Regulacji Energetyki;

- P.U. Regulacji Telekomunikacji i Poczty;

- wydanych na podstawie przepisów o transporcie kolejowym.

C. Kontrola pośrednia.

Zostaje uruchomiona z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu. Oznacza to, że przedmiotem postępowania sądowego jest jakaś czynność prawna czy zachowanie się faktyczne istotnie związane z określonym działaniem prawnym administracji, które sąd bada przy okazji oceny legalności wspomnianej czynności prawnej czy faktycznej.

D. Sądowa kontrola aktów normatywnych administracji.

Trybunał Konstytucyjny jest organem władzy sądowniczej powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych. Orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów mdznr. z Konstytucją;

2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi um. mdzynr., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;

3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi um. mdznr. i ustawami;

4) skargi konstytucyjnej;

5) sporów kompetencyjnych mdzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;

6) zgodności z Konstyt. celów lub działalności partii politycznych.

Z wnioskami do TK występować mogą:

a) Prezydium Sejmu; b) komisje Sejmowe; c) co najmniej 50 posłów;

d) Prezydent; e) Komitet Obrony Kraju; f) Trybunał Stanu;

g) Prezes NIK; h) Prezes Rady Ministrów; i) pierwszy Prezes Sądu Najwyższego;

j) Prezes NSA; k) Prokurator Generalny; l)w pewnych okolicznościach inni.

W razie nieusunięcia niezgodności aktu orzeczonej przez TK, akt ten traci moc w zakresie ustalonym w orzeczeniu. W szczególnych przypadkach TK może zawiesić w całości lub w części stosowanie aktu z dniem ogłoszenia orzeczenia.

E. Sądowa kontrola umownej działalności administracji.

Idzie tu o kontrolę tych działań adm. pub., które są oparte na prawie cywilnym (umowy w których stroną jest organ administracyjny). Organ adm. ma przed sądem pozycję strony, tj. powoda lub pozwanego, a podstawę prawną rozstrzygania sporów stanowi prawo cywilne.

10. Kontrola społeczna

Kontrola społeczna.

1) Niezorganizowana;

2) Zorganizowana.

1) Obejmuje sytuację gdy jako podmiot kontrolujący występuje obywatel lub niezorganizowana grupa obywateli oraz składanie skarg i wniosków na podstawie k.p.a. przez osoby fizyczne i prawne.

Podstawowe formy kontroli niez.:

a) prawo składania petycji;

b) prawo składania wniosków i skarg.

2) Sprawowana jest przez:

a) działającą na sesjach radę gminy;

b) zarząd gminy;

c) komisje rad;

d) organizacje społeczne (np. Polski Związek Wędkarski);

e) inne zorganizowane organizmy społeczne (np. Straż Ochrony Przyrody);

f) obywateli jako podmiot referendum i referendum samorządowego;

g) grupę obywateli jako podmiot konsultacji.

1

31

---